Resumen completo Biomekanika.doc PDF

Preview

Summary

UPV Bases Biomecánicas de la Actividad Física y del Deporte Resumen completo ...

Description

1.gaia: ariketen azterketaren funtsak 1.1 Kontzeptu eta Sailkapenak  Jarduera fisikoa: kontzeptualizazioa  Ikuspegi funtzional eta biologikoa: Mugimendu bat egiteko gihar uzkurketa bat egon behar da. Honen helburu eta ondorioa; pertsona horren kostu energetikoa handitzea edo areagotzea da. Kostu energetiko hori, ahoan jartzen den gas analizatzailearen bidez neur daiteke, zeinek oxigenoa neurtzen duen. Gihar uzkurketa baten bidezko mugimendua da, zeinek pertsona horren gastu energetikoa handitzen duen. Efizientzia energetikoa: harturiko oxigeno kopurutik erabilitakoa kirol keinu bat egitean.  Ikuspegi orokorra:  Zenbatekotasuna: Bolumena (iraupena “zenbat denbora keinu hori egiten” eta maiztasuna “zenbat aldiz” neurtu behar dira), Intentsitatea, etab.  Nolakotasuna: Lan Jarduera, etxeko jarduerak, aisialdiko jarduera ludikoa eta aisialdiko erabileraren nahi ezberdinak.  Jarduera fisikoa definitzen duten elementuak/osagaiak  Esperientzia pertsonalak (alderdi psikologikoa), praktika soziokulturala eta batez ere gorputz mugimendua.  Sasoi fisikoaren osagaiak  Osasunarekin erlazionatutako dohainak: efizientzi kardiorespiratorioa, erresistentzia, indarra, etab.  Trebetasunekin erlazionatutako erreakzioa, etab.

dohainak:

oreka,

koordinazioa,

 Jarduera fisikoaren ezaugarriak  Borondatezkoa: onurak lortzeko egina.  Modua: gorpuzkeraren ekintza mekanikoaren ondorioz.  Intentsitatea: adina, ezaugarri fisikoak, ahalmena, saioaren unea, saioaren helburua, etab.

1.2 Ariketa fisikoaren aspektu kontzeptual eta deskriptiboak  Terminologia eta deskribapena  Ekite mekanikoaren ikuspegitik  Sinplea: ekite errez eta giltzadura gutxiren parte hartzeko ariketak (flexio-extentsio, abd-add)  Konplexua: zailtasun mekanikoa eta giltzadura anitzen parte hartzeko ariketak (korrkai,salto, jira-bira)

 Gorputzaren parte hartzearen ikuspegitik  Analitikoa: gorputz atal bakarreko ekintza (beso flexioa)  Sintetikoa: gorputz atal bat baino gehiagoren ekintza plano ezberdinetan, baina desplazamendurik gabe.  Globala: sintetikoa desplazamenduarekin (%80 baino gehiago)  Ekite teknikoaren ikuspegitik  Hasiera: Prestaketa. jarrera anatomikoa/beste jarrera bat.  Ekitea: tarteko urratsak egon daitezke  Bukaera: hasierako jarrerara itzuli/beste bukaera bat  Deskribapen grafikoa  Motak  Anatomiko  Goi atala: sorbalda, ukalondoa, eskumuturra  Behe atala: aldaka, belauna, orkatila, oina  Gorputz enborra: bizkarraldea, sabelaldea  Mekaniko  Sinplea: flexio-extentsio, add-abd, pronazio-supinazio.  Konplexua: korrika, jauzi, bira, etab.

errotazio-zirkundukzio,

 Funtzionala (ariketaren helburua): malgutasuna, indarra, erresistentzia, abiadura, koordinazioa, oreka, etab.

2.gaia: ekitearen azterketa mekanikoa 2.1 mugimenduaren ardatz eta planoak

(P. koronala)

(P. horizontala)

Planoak; gorputzaren grabitate zentroan zeharkatu

2.2 Desplazamenduaren izendatzea eta zabalera

2.3 Egitura mekanikoaren araberako terminologia  Egitura: analitikoa, sistematikoa edo globala  Izaera: naturala edo eraikitakoa  Mota:  Borondatezkoak/aktiboak: askeak, oztopatuak, lagunduak, lagunduoztopatuak.  Borondate gabeak /pasiboak: exlaxaketak, behartuak, manipulatuak.

 Teknika    

Bideratua: (uneoroko kontrola) Bulkadakoa: kulunkadak eta eztandakoak Uhinak: bideratuak, bulkadakoak, osoak edo partzialak (break dance) Erresortekoa: pisu aldaketak, pisua eutsiz, erreboteak (multisaltos)

3.gaia: ekitearen azterketa muskularra 3.1 Mugimendu erregulazioaren uzkurketa motak  Isotonikoa  Kontzentrikoa: uzkurketa, zuntzak erdialdera pilatu, giltzadura mugimendua, kanpo edo grabitate indarrak gainditu normalean  Eszentrikoa: uzkurketa, zuntzak albotara pilatu, giltzadura mugimendua, kanpo eta grabitate indarren alde normalean  Isometrikoa: giltzaduren mugimendurik ez, baina uzkurketa ematen da.

3.2 Mugitzen den giharreriaren funtzioak  Agonista: mugimendu eragileak  Antagonista: eragileen aurkakoak (agonistekin batera koordinazio intermuskularra)  Sinergistak: mugimendu laguntzaileak  Finkatzaile edo estabilizatzaile: uzkurketa isometrikoz tonua mantendu

3.3 Mugimenduaren indar erregulatzaileak  Barne indarrak: gorputzeko giharrek eraginda  Kanpo indarrak: inguruak, gauzak edo besteek eraginda  Grabitatearen indarra

3.4 Ariketen gihar azterketaren prozedura  Hasierako jarrera: posizio eta norabidea zehaztu  Tarteko posizioa: tarteko balioak zehaztu  Bukaerako jarrera: deskribapena

4.gaia: Indar ariketen analisia, sistematizazioa eta garapena 4.1 Indar kontzeptuak eta motak  Indar motak  Gorena: estatikoa (isometriko) edo dinamikoa (kontzentriko edo eszentriko): guk eragin dezakegun indar maximoa  Abiadura  erresistentzia

4.2 Indarraren faktore mugatzaileak  Barne faktoreak: zuntz motak: ST (slow) eta FT (fast) / zuntzen egitura eta antolaketa / zuntzen tamaina / zuntzen inerbazioa  Kanpo faktoreak: adina / sexua / gorputz tenperatura / entrenamendu maila

4.3 Ariketen zailtasun mailaren zehaztapena  Pisua: karga eta erresistentzia aldaketak / hasierako posizioa aldatuz / pisua banatuz / palanken erabilera / gorputz atalen angeluak aldatuz

 Erresistentzia (kontuan harturik): uzkurketaren iraupena / uzkurketa kopurua / ariketa kopurua / serie kopurua / atseden iraupena  Abiadura: karga aldatuko da ekite abiadura eta uzkurketa abiadura aldatuz / karga eta abiadura indar motak zehazteko irispideak dira

4.4 Indar ariketen garapenerako irizpideak    

Ariketa aktibo–autoerregulatuak Ariketa aktibo oztopatuak Ariketa lagunduak Ariketa lagundu-oztopatuak

4.5 Indar ariketen sailkapen proposamena  Ariketen egitura: sinple/analitikoa, sintetikoa edo globala/orokorra  Lokalizazioa: goi atala, enborra edo behe atala  Mugimendu mota: aktibo auto erregulatua, aktibo oztopatua, lagundutakoak eta lagundu - oztopatutakoak  Teknika mota: bideratua, erresortekoa, bulkadakoa edo uhinekoa  Baliabide motak: materialarekin edo ez, bakarka, binaka …  Jarduera motak: presioak, trakzioak, jauziak …

4.6 Indar plataformak Lurraren Erreakzioaren Indarra edo “Ground Reaction Force”(GRF) neurtzen dute. Bi eratako neurketa: Soilik bertikalean edota 3 ardatzetan (ardatz bertikala, aurreatzekoa eta erdialmenekoa). “GRF”-ren aztertuz erabilitako kirolariaren teknika aztertzen da.

5.gaia: Malgutasuna 5.1 malgutasun mugimendu motak  Malgutasun estatiko eta dinamikoa  Aspektu onuragarriak eta kaltegarriak  Aktiboak  Onuragarriak: eragin handiagoak eta espezifikotasun handiagoak  Eragozpenak: lesio arrisku gehiago  Pasiboak  Onurak: lasaiagoak, erosoagoak, seguruagoak  Eragozpenak: ez dira espezifikoak kirol batzuentzat  Beste sailkapen batzuk:  Luzaketa pasiboa: kanpo indarren eraginez ematen da (grabitatea, lagun bat …)  Luzaketa pasibo-aktiboa  Luzaketa aktiboa: giltzaduren zabalera, giharraren bitartez edota jaurtiketa, errebote etab. bitartez emana  Luzaketa aktibo-lagundua

 Luzaketa teknikak    

Errebote (aktiboa) Pendulua (aktiboa) Jaurtiketak (aktiboa) Presioa eta trakzioa (pasiboa)

 Luzaketa metodoak  Bob anderson (pasibo) – stretching  Jasangarria den tentsio bat lortu arte, errebote eta tiratze gabeko luzaketa errez bat egitea  Egoera hori 20-30 seg mantendu  Hortik aurrera pixka bat gehiago luzatu eta beste 20-30 seg mantendu  Era motel eta progresiboan egin behar da, luzaketa erreflexurik ez emateko.  Solveborn (pasibo-aktibo) - stretching    

Alderantzizko erreflexu miotatikoan oinarrituta dago Luzaketen aurretik uzkurketa isometriko bat 10-30 seg 2-3 seg erlaxazioa Ondoren estentsio leuna egin 10-30 seg

 FNP (facilitacion neuromuskular propioceptiva) (aktibo-pasibo)    

Alderantzizko erreflexu miotatikoan oinarrituta dago 6 seg uzkurketa isometrikoa 14 seg luzaketa progresibo bat Tartekatuz bi progresioak

6.gaia: Zinetika eta Zinematika  Definizioa eta ezaugarriak  Biomekanika = biologia + mekanika  Biomekanika, gorputzaren mugimenduak eta mugimendu haien kausak (indarrak) ikasten dituen fisikako parte bat  Biomekanika multidisziplinarra da: biologia, fisiologia, ingeniaria, ergonomia …  Diziplina berria, 40 urte, Da Vinci lehen biomekanikaria  Hasiera batean aspektu klinikoak aztertu, gero kirol munduan (errendimendua hobetu eta lesioak ekiditeko) eta duela gutxitik bideo eta bideojokoak sortzeko  Biomekanikak gorputzarengan eragiten dituzten indarrak (kausakzinetika) eta indar horien ondorioak (zinematika) aztertzen ditu  Zinetika: kausak, ez dira ikusten (indarra, potentzia …) > zergatik gertatzen da?  Zinematika: ondorioak, ikusten dira espazio eta denboran (abiadura, desplazamendua, angulazioa …) > zer gertatzen da?  Normalizazioa  Balore absolutuetan: unitaterik handiena da handiena

 Balore erlatiboetan: konparaketan ezberdintasun antropometrikoak sartzen dira erlatibizatzeko, konparatzeko hau da erabiltzen dena

7.gaia: Biomekanikaren aipamen historikoak  Leonardo Da Vinci (1452-1519)  Lehen biomekanikaria  Gizakiaren anatomia eta mugimenduak aztertu  Ingeniari, matematikaria …  Fibonacci (1170-1250)  Italiarra  Matematika eta aljebra ikasiak  Fibonacciren sekuentzia sortu: aurreko bi zenbakien batura hurrengo zenbakia (1,1,2,3,5,8,13,21,34,55,89,144,233, 377,610, 987, 1597, 2584…)  “Urrezko zenbakia  phi” gutxi gorabehera 1,6.  Giovanni Alfonso Borelli  Medikuntza eta matematikak ikasi  Biomekanikari buruzko lehen tratatua “de motu animalium” (1680), gai hauek jorratu zituen:  Gizakiaren grabitate zentroaren gunea  Gorputzaren oreka, estabilitatea  Bizidunen desplazamendua uretan

 Weber anaiak  1836.urtean martxa eta karrerari buruz liburu bat idatzi zuten “Die Mechanik der menschlichen Gerverkzeuge” (Mecánica del aparato humano de andar).  Jules Marey (1830-1904)  Animalien lokomozioa ikasi zuen  “La machine animal, locomotion terrestre et aerienne” 1873. urtean.  Esposizio fotografikoa asmatu zuen mugimenduak ikasteko (zinematika)  Eadweard Muybridge  Argazki kamerak erabili mugimenduak aztertzeko, sekuentziak  Amart  “The human motor” idatzi zuen  Lehenengo indar plataforma asmatu zuen  Beste datu batzuk  1960:Biomekanikari buruzko lehenengo biltzarra Leipzigen.  1968:Lehenengo aldizkariaren argitalpena “Journal of Biomechanics”.  1976: ISB (International Society of Biomechanics) jaiotzen da.

 1985: kirol orientabidea duen lehenengo argitalpena “Journal of Sport  Biomechanics” egun “Journal of Applied Biomechanics” bezala ezagutzen dena.  Ondorioak:  Biomekanikaren eboluzioak, ikerketa metodoak dakartza eta honekin tekniken garapen, berriro ere biomekanikaren eboluzioa ekarriz  Zientziaren eboluzioak biomekanikaren garapena ere dakar

8.gaia: Biomekanikaren funtzioak  Helburu klinikoa  Tratamendu baten ondoren eboluzioa aztertzeko  Tratamenduaren aurretik eta ondoren, konparatzeko  Gaixotasun baten ondorioak ikusteko  Tratamendu baten ondoren protesi egokia jartzeko  Lesioak ekiditeko  Moteltze sistemen diseinuan (artrosia saihesteko)  Errendimendurako  Ergonomia lortzeko (maratoilari baten eta sprinter baten zapatilak ez dira berdinak)  Teknika hobetzeko  Diseinu industrialerako

9.gaia: Giza gorputzaren palankak  Masa eta pisua  Masa  Gorputz batean dagoen masa kantitatea  Magnitude eskalarra da  Pisua  Grabitateak masa bati eragiten dion indarra da (9,8 m/s2)  Indar bat da, bektore bat (p=m x g)  Magnitude bektoriala da: norabidea, norantza eta modulu bat baitu  Palankak  Osagaiak     

Fulcrum: Bira-ardatza Erresistentzia: Mugitu nahi dugun pisua Erresistentzia-aldea: erresistentziatik fulcrumera dagoen distantzia Indarra: Erresistentzia mugitzeko egiten den indarra Indar-aldea: Indarretik fulcrumera dagoen distantzia

 Torque-a

   

Torque = indar-momentua Ez da indar bat, baizik eta errotazioa sortzen duen indarraren efektua Esan daiteke TORQUE biratzeko joera dela Palanka guztietan bi torque daude  Erresistentzia T (Te) (Nm) = erresistentzia (E)(N) x erresistentziaaldea (Ae) (m)  Indarra T (Ti) (Nm) = indarra (I)(N) *indarra-aldea (Ai) (m)

 Orekan dagoenean: Te = Ti » E * Ae = I*Ai  Osagaiak  T= Torque (Nm)  I= Indarra (N)  r= ratio= “moment arm” = aldea (A)= indarratik fulcrumera dagoen distantziarik motzena  T= I*r (indarrarena)  Torque (Nm) = Indarra (N) * Ratio (m)  Palanka motak (fulcrumaren posizioaren arabera)  1. Maila: fulcruma erresistentzia eta indarraren artean dago  2.maila: erresistentzia indarraren eta fulcrumaren artean dago  3.maila: indarra euste puntuaren eta erresistentziaren artean dago (gorputzean ematen dena gehienbat)  Palankaren abantaila mekanikoak (AM)  Abantaila mekanikoak zehazteko kontuan hartu behar dira “Ai” eta “Ae” ren erlazioa edo ratioa.  Palankaren abantaila Mekanikoak (AM) = Indar-aldea (Ai) / Erresistentzia-aldea (Ae)  Palanken abantaila mekanikoak ematen dira 1., 2., eta 3.mailako palanketan  AM = 1  Baldintza Ae = Ai  Helburua: kulunkatzea  AM >1  Baldintza Ae < Ai  Helburua: palankak egindako indarra handitu  AM Ai  Helburua: erresistentziaren abiadura handitu  Ezaugarria: erresistentzia menderatzeko egin behar den indarra oso handia da

10.gaia: Grabitate zentroa eta oreka  Terminologia  Gorputzaren masa osoa dagoen lekua da  Gorputz masa osoa ez dago grabitate zentroan, gorputz osotik baizik

 Grabitate zentroa: (centre of gravity COG) gorputza geldirik dagoenean grabitatearen eragina adierazteko  Masa zentroa: (centre of mass COM) gorputza geldirik edo mugimenduan dagoenean grabitatearen eragina adierazi.  Gorputzaren posizioak COM en kokapenean eragina du  Masaren distribuzio uniformea duen objektu batean, materiaren erdigune geometrikoan kokatuko da. Oreka puntu bat izango da, alde bateko eta besteko materia kantitateak berberak izango dira  COM ez dago beti erdigune fisikoan kokatua, alde bateko materia kantitatea beste aldekoa baino handiago baita  COM eta oreka  COM = oreka puntua, ardatz bertikalean lurraren gainean zuzendua  COM = bira ardatza  COM = jauzi baten ibilbidea aztertzeko (lurrarekiko ardatz bertikala geroz eta handiagoa bada desoreka handiagoa izango da)  COM eta inguruko area = sostengu basea (oreka hobetzeko handitu)  Indarrak COMen kokapena eta proiekzioan eragiten du  COMen mugikortasuna  Egindako postura edo mugimenduaren arabera COM gorputzaz kanpo ere agertu daiteke

11. gaia. Bariantza koefizientea  Errepikagarritasuna/fidagarritasuna  Ondorioak ateratzeko emaitzak errepikagarriak izan behar dira.  Errepikagarria ez bada, zergatik?  

Barneko errepikagarritasun faltagatik = Teknika faltagatik Kanpoko errepikagarritasun faltagatik = Protokolo desegokia ( Atseden egokia, erabilitako materialak gaizki neurtzen duelako edota material desegokia).

 Kirol keinu baten errepikagarritasuna aztertzeko Baliantza koefizientea (BK) erabili daiteke.  Gutxienez 5 neurketa egin behar dira.   

(desbiderazio estandarra/ batazbestekoa) x 100 BK >%12,5 = neurketa errepikagarria BK< %12,5 = neurketa ez da errepikagarria

12. gaia. Potentzia-maximoa  Formulak  Mugimendu linealetan. 

Potentzia (W) = F (N) · v (m·s-1)

 Mugimendu zirkularretan.  

Potentzia (W) = T (N·m) · ω (rad·s) Potentzia (W) = 2 · Π · Cad · T/60

 Potentzia maximoa neurtzeko urratsak.  Kirolariaren errepikapen maximoa (RM1) kalkulatu behar da, behin altxatu daitekeen masa maximoa.  Protokolo zehatz bat jarraitu behar da potentzia maximoa neurtzeko.

13. gaia. JAUZI MOTAK – SJ eta CMJ - elastikotasun indizea  SJ: squat jump; Indar explosiboa determinatzeko.  Hasierako posizioa: Hanken flexioa 90º angelua osatuz eta eskuak aldakan. Goniometroa erabiltzea gomendatzen da.  Ezin da kontra mugimendurik egin.  Hegaldi denbora (HD) (indar explosiboaren adierazlea)  Grabitate zentroaren altuera maximoa  CMJ: Counter movement jump  Hasierako posizioa belaunak luzatuta 180º angelua osatuz eta eskuak aldakan.  Kontra mugimendu bat dago: CEA: ciclo de estiramiento acortamiento. Kontra mugimendua ahalik eta azkarrena izan behar da.  Hegaldi denbora potentzia anaerobikoaren adierazlea da, geroz eta altuagoa potentzia handiagoa.  Hegaldi denbora: indar explosiboa + indar elastikoaren adierazlea  SJ – CMJren arteko GRFren konparaketa Elastikotasun indizea (EI).  EI: (CMJ-SJ)·100 / SJ  EI handia lortzeko kuadricepsen extentsioa (flexio fasean): %110-120. Muga hau gainditzean indar elastikoa hobe daiteke baina indar explosiboak okerrera egingo du.

14. gaia. Pronosupinazioa  Hanka eta oinaren artean sortzen den angulazioa da, plano frontalean. Pertsonaren atzetik aztertzen da eta Overpronazioak (15-20º) gainditzean lesioak sortu ditzake.  Pronazio maximoa normalean kulunkatzen den hankak, bermatuta dagoen hanka gainditzen duenean ematen da.  Abiadura handitzen den heinean pronazio maximoaren anguzalioa handitzen da.

15. gaia. Analisi kualitatibo eta kuantitatiboa.  Analisi Kualitatiboa. Ongi ala gaizki eginda dagoen baloratzea.

 Analisi Kuantitatiboa. Datu kopuru handia maneiatzea eskatzen du. Objetibotasuna, datuen araberako analisi zehatza.

16. gaia. Zinetika  Newtonen Legeak  1. Legea. Inertzia Legea.  2. Legea. Dinamikaren oinarrizko legea edo azelerazio legea.  3. Legea. Akzio eta erreakzioaren printzipioa

17. Galderen adibideak 1. Luzera jauzi batean desplazamendua neurtzen da. 2. Indar eszentriko batek traslazioa eragiten du. Indar kontzentriko batek ez ditu errotazioa eta translazioa eragiten. 3. Marruskadura indarra: Objektu bat beste baten gainean mugitzeko galarazten duen indarra da eta Newtonen 3. legean oinarritzen da. 4. Azelerometro triaxialak badaude. Azelerometroak zapatilen moteltze sistemaren eraginkortasuna neurtzeko erabil daitezke. Indar plataformak parametro zinematikoak neur ditzake. Azelerazioa deribatuta ez dugu abiadura izango. 5. Elektromiografoek, gihar aktibitatea neurtzen dute. 6. Errakuntza absolutua neurketaren balore errealen eta neurketaren balorearen aldea da. 7. Azelerazioa parametro zinetikoa da. Indarra, presioa eta masa ez. 8. Estatika dinamikaren parte bat da. 9. Presioa magnitude deribatua da. 10. Angulazioa parametro zinematikoa da. 11. Poligonoaren legea erabiltzen da erresultantea determinatzeko, modu grafikoan. 12. Momentum parametro zinetikoa da. 13. Kinograma sortzeko elementuak: Xsens sistema, ZEBRIS sistema eta VICOM sistema. AMTI indar plataformarekin ez. 14. TORQUEA ez da indar bat. 15. Magnitude bektorial bat ezagutzeko modulua, magnitudea eta aplikazio puntua aztertu behar ditugu. 16. Ibiltzean COM 3 planoetan aldatzen da....