Skrypt- RachunkowoŚĆ ZARZĄDCZA PDF

Preview

Summary

Notes from all the materials...

Description

RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA-PLIKI PDF 1.Pojęcie i zasady rachunkowości menedżerskiej Rachunkowość menedżerska jest systemem metod i działań analityczno-rachunkowych, prowadzonych w krótkim i długim okresie, których celem jest sformułowanie podstaw dla wewnętrznych decyzji zarządu przedsiębiorstwa. Rachunkowość menedżerska jest więc systemem informacji menedżerskiej, wykorzystującym informacje płynące z rachunkowości finansowej, podatkowej, analizy ekonomicznofinansowej oraz zarządzania finansami do podejmowania racjonalnych (z pkt. widzenia przyjętego kryterium) decyzji wewnętrznych w przedsiębiorstwie, prowadzących do osiągnięcia satysfakcji właścicieli. Zainteresowanie rachunkowością menedżerską, jako systemem wspomagającym i oceniającym wewnętrze decyzje finansowe z czterech przesłanek:  Wzajemnych oddziaływań przedsiębiorstwa na otoczenie i otoczenia na przedsiębiorstwo w rozwiniętej gospodarce rynkowej  Procesów podejmowania decyzji w aspektach strategicznych  Rozwoju procesów informatyzacji  Działań związanych z koniecznością podwyższania efektywności ekonomicznej przedsiębiorstwa Głównym celem rachunkowości menedżerskiej jest wspomaganie procesu podejmowania decyzji w przedsiębiorstwie. Schemat procesu: ustalanie celów-> poszukiwanie różnych wariantów realizacji celów-> dobór kryteriów decyzyjnych-> porównywanie wariantów i wybór wariantu-> podjęcie decyzji o wdrożeniu wybranego wariantu-> porównywanie faktycznych i planowanych wyników-> działanie korygujące w przypadku wystąpienia odchyleń Zasady RM:  Zasada wiernego i rzetelnego obrazu-w rachunkowości finansowej odnosi się do wiernego, zgodnego z prawdą odzwierciedlenia rzeczywistości w sprawozdaniach finansowych. Rachunkowość menedżerska to jednak nie tylko analiza ex post, ale przede wszystkim analiza w czasie teraźniejszym i przyszłym. Przestrzeganie tej zasady jest utrudnione ze względu na dowolność wyboru wartości różnych parametrów do oceny i analizy  Zasada współmierności-oznacza merytoryczną zgodność kosztów, strat i podobnych kategorii wynikowych z przychodami, zyskami i podobnymi kategoriami wynikowymi uwzględnianych w procedurze oceny przedsięwzięć gospodarczych przedsiębiorstwa. Należy zwrócić uwagę na różnice w spojrzeniu na strumienie finansowe pomiędzy rachunkowością menedżerską i podatkową. Rachunkowość podatkowa wykorzystuje w swojej rzeczywistości obliczeniowej pojęcie kosztu uzyskania przychodu, uznanego za współmierny do uzyskanych przychodów. Rachunkowość menedżerska traktuje każdy wypływ strumienia jako koszt  Zasada ostrożności-jej podstawą jest przyjęcie założenia o pesymistycznym, przeciętnym (najbardziej prawdopodobnym) oraz optymistycznym punkcie widzenia analizy menedżerskiej. Oznacza również możliwe, wysokie wycenianie wypływu i ostrożne wycenianie dopływu strumieni finansowych  Zasada kasowa- istotny jest realnie będący w dyspozycji przedsiębiorstwa strumień pieniężny występujący w formie gotówkowej lub bezgotówkowej. Tylko on bowiem a nie strumień memoriałowy umożliwia prowadzenie działalności gospodarczej. Jest to 1



istotna różnica w odniesieniu do rachunkowości finansowej w której obowiązuje zasada memoriałowa Zasada weryfikacji ekonomicznej- oznacza normę postępowania RM, w której każda podejmowana przez menedżerów decyzja, związana z realizacją przedsięwzięć gospodarczych, powinna wykorzystywać w swoim procesie miernik efektywności

Zadania rachunkowości menedżerskiej, związanym ściśle z jej celem są:  Zrozumienie w jaki sposób strumień finansowy „dopływa” i „wypływa” z przedsiębiorstwa  Jaka informacja powstaje na skutek przepływu lub braku przepływu strumienia finansowego  Jaką racjonalną ekonomicznie decyzję powinni podjąć menedżerowie przedsiębiorstwa, wykorzystując posiadaną informację Podstawowe problemy i zagadnienia rachunkowości menedżerskiej:

Sprawozdania finansowe jako źródło informacji finansowej w przeds.: Źródłami danych sa sprawozdania finansowe w postaci:  Rachunku zysków i strat  Bilansu  Rachunku przepływów pieniężnych  Informacji dodatkowej Rachunek zysków i strat może być przyczyną interpretacji znacznie odbiegających od rzeczywistości. Owa niedoskonałość wynika z trzech zasad, które są kluczowe dla tego sprawozdania: 1) Przychody i koszty księguje się odpowiednio w momencie wystawienia faktury, nie w dniu płatności za towar. Dużym problemem są przeterminowane należności w płatnościach związane z trudną sytuacja finansową płatnika. Pogarsza to w znacznym stopniu płynność finansową przedsiębiorstwa, która ma dwa wyjścia, aby poprawić swoją wypłacalność:  Zaciągnąć bankowy kredyt obrotowy  Zwlekać z zapłata swoim dostawcom Powszechna staje się sytuacja błędnego koła, gdzie spłata jednych zobowiązań jest uwarunkowana spłatą następnych. 2) Do przychodów wlicza się łączną wartość sprzedaży w okresie sprawozdawczym niezależnie od tego, kiedy zostały wyprodukowane sprzedane towary. Między sprzedażą, a produkcją w danym roku istnieje różnica równa różnicy remanentów zapasów wyrobów gotowych na początku i końcu okresu.

2

3) Obowiązuje zasada kosztów uzyskania przychodów, nie mówiąca, jakie rzeczywiście poniesione nakłady w danym czasie, Ta zasada jest bezpośrednia związana z zasadą drugą Mimo, że rachunek zysków i start informuje nas o zdolności przedsiębiorstwa do przynoszenie zysków, to jednak nie daje nam żadnej pewnej informacji o środkach finansowych, którymi przedsiębiorstwo dysponuje np. zatory płatnicze. Bilans jest sprawozdaniem statycznym, z ekonomicznego punktu widzenia jego składniki, w przeciwieństwie do pozycji rachunku zysków i strat, są stanami. Czyli jest to zestawienie danych zagregowanych odzwierciedlających rezultaty wszystkich decyzji o charakterze operacyjnym, finansowym, inwestycyjnym jakie miały miejsce do dnia przyjętego za koniec danego okresu obrachunkowego. Należy mieć na uwadze możliwość istotnej rozbieżności między danymi wykazywanymi w sprawozdaniu, a faktyczną wartością majątku przedsiębiorstwa. Dla oceny płatniczej dużo bardziej przydatna jest wartość rynkowa, gdyż ona właśnie określa możliwość zaspokojenia roszczeń wierzycieli. Podstawowe powody rozbieżności to np. zmiany cen w okresie od daty zakupu składników majątku do dnia sporządzenia bilansu, praktykowane zasady księgowe. Najważniejszym jednak problemem jest fakt, iż najczęściej odpisy amortyzacyjne nie odzwierciedlają faktycznej utarty wartości środka trwałego. Statyczny charakter bilansu decyduje o dość niskiej jego wartości, jako bazy informacji w przedsiębiorstwie. Zawarte w nim składniki zmieniają się z każdym dniem, toteż powszechne są przypadki takiego manipulowania wartościami, aby przedsiębiorstwo wypadło w możliwie najkorzystniejszym świetle na dzień sporządzania bilansu. Ponadto działalność wielu przedsiębiorców charakteryzuje się nierównomiernym przebiegiem procesów gospodarczych. Nie jest to uwzględnione w bilansie, co dodatkowo obniża wartość tego dokumentu jako źródła informacji o przedsiębiorstwie. Sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych jest stosunkowo nowym sprawozdaniem finansowym. Zainteresowanei przepływami pieniężnymi świadczy o zapotrzebowaniu na szczegółowe dane, jakich nie jest w stanie zapewnić bilans czy rachunek zysków i strat. Głównym celem tego sprawozdanai jest analiza zmian w zasobach środków pieniężnych. Dlatego też pozwala ono na przeprowadzenie szybkiej i dość tarfnej ogólnej analizy gospodarki finansowej przedsiębiorstwa. Pomimo tych zalet, osiągany w okresie sprawozdawczym zysk bilansowy wciąż jest uznawany za główną miarę dokonań przedsiębiorstwa. Przedstawia obraz sytuacji finansowej przeds. W sposób rzetelny i obiektywny. Podstawową zasada jest tu rejestrowanie wpływów i wydatków w chwili faktycznego ich zaistnienia, niezależnie od daty ich zafakturowania i niezależnie od tego, czy zostały one zaliczone do przychodów i kosztów, czy też nie. Sprawozdanie to uwzględnia również wpływy wynikające z emisji akcji czy obligacji, zaciągniecia krdytów oraz wydatki inwestycyjne, wydatki wynikające z przyrostu zapasów i ze spłaty kredytów. Wartość informacyjna rachunku przepływów pieniężnych jest dużo większa niż bilansu oraz rachunku zysków i strat. Polityka bilansowa Wskazując na niedoskonałość bilansu oraz rachunku zysków i strat jako dokumentów odzwierciedlających stan finansów przedsiębiorstwa trudno pominąć kwestię polityki bilansowej, która prowadzona jest przez menedżerów przedsiębiorstwa. Daje ona menedżerom pewne możliwości ukrycia objawów pogarszającej się sytuacji finansowej przed różnymi podmiotami zainteresowanymi wynikami działalności przedsiębiorstwa (akcjonariusze, inwestorzy). Kalkulacja kosztów 3

Pojęcie kosztu w nauce o finansach różni się od pojęcia wydatku. Wydatek=każdorazowe pomniejszenie, wypływ strumienia finansowego. Jednak nie każdy wypływ będzie kosztem z pkt. widzenia rachunkowości finansowej i podatkowej. Kosztami będą tylko te rodzaje wydatków przeds., które są związane z jego bieżącą działalnością oraz zaliczane są do kosztów uzyskania przychodu oraz te, które nie są związane z wydatkiem strumienia (np.amortyzacja) W RM z jednej str. koszty traktowane są w analizie podobnie jak w nauce o finansach, rachunkowości finansowej i podatkowej a z drugiej, biorąc pod uwagę angażowanie strumienia finansowego, utożsamiane są z pojęciem kosztu rozumianego jako związanie strumienia a więc wydatku, który zmniejsza możliwość operacyjnego wykorzystania strumienia finansowego. Kalkulacja kosztów=czynność obliczeniowa zmierzająca do ustalenia wielkości kosztów przypadających na przedmiot kalkulacji Kalkulacja kosztu produktu lub usługi jest stosunkowo prosta do zdefiniowania, ale w przeds. O złożonej strukturze organizacyjnej relatywnie trudno jest przypisać określony wypływ strumienia do danego jednostkowego produktu lub usługi Koszty oznaczane są dla:  Określenie poziomu kosztów  Ocena, kontrola i planowanie kosztów  Podejmowanie decyzji (np.ustalenie cen) Koszty kalkulowane są na:  Jednostki kosztów np. beczki piwa, indywidualne zamówienie drukarni, tony chemikaliów  Ośrodki kosztów- ośrodki kosztów produkcyjnych, ośrodki kosztów usługowych powiązanych z produkcją, ośrodki kosztów adm. lub handlowych  Działania Koszty działań to poniesione w logicznym, powiązanym ze sobą łańcuchu zdarzeń gospodarczych. Rachunek kosztów działań może w przedsiębiorstwach o jednorodnej strukturze produkcji lub świadczonych usług i mało skomplikowanej strukturze organizacyjnej być relatywnie łatwy do przeprowadzenia. Zazwyczaj nie jest prowadzony, bo w kalkulacji kosztów można wykorzystać mniej skomplikowane metody. Kalkulacja kosztów działań jest tym bardziej skomplikowana im bardziej skomplikowane są procesy, związane ze zdarzeniami gospodarczymi w przedsiębiorstwie. Cele kalkulacji:  Kalkulacja ewidencyjna- dokonywana na potrzeby ewidencyjne, zgodnie z wymogami Ustawy o rachunkowości, w szczególności obliczanie kosztu wytworzenia (techniczny koszt wytworzenia=koszty materiałów bezpośrednich+koszty robocizny bezpośredniej+koszty wydziałowe)  Kalkulacja decyzyjna- do obliczania kosztu pełnego w celu weryfikacji polityki cenowej, porównania rentowności. Doliczamy koszty ogólnozakładowe i koszty sprzedaży do technicznego kosztu wytworzenia wg. przyjętego klucza Etapy kalkulacji kosztów:  Zebranie na właściwie rozbudowanych kontach wynikowych kosztów związanych z wytwarzanymi produktami  Ustalenie wielkości produkcji wykonanej  Ustalenie wielkości produkcji w toku  Przypisanie kosztów do jednostki kalkulacyjnej za pomocą odpowiednich metod Dwa momenty kalkulacji:  Ex ante- kalkulacja sporządzana przed przystąpieniem do produkcji dóbr/usług. Obliczenia opierają się na przewidywanych kosztach. Kalkulacje różnią się stopniem szczegółowości i momentem przygotowania: wstępna/ planowa/normatywna  Ex post-kalkulacja sporządzana po pewnym okresie produkcji. Podstawą tych kalkulacji są koszty rzeczywiste. Wynikowa oraz sprawozdawcza 4

Typy kalkulacji kosztów:  Kalkulacja podziałowa-prosta,współczynnikowa,procesowa (półfabrykatowa i bezpółfabrykatowa)  Kalkulacja doliczeniowa-zleceniowa,asortymentowa Kalkulacja podziałowa-kiedy można stosować?  Przy produkcji masowej jedno- lub wielofazowej, gdy produkowany jest tylko jeden wyrób  Przy produkcji masowej jednofazowej, gdy produkowane są różne wyroby, lecz przy zastosowaniu tego samego surowca, tych samych urządzeń i zabiegów technologicznych  Przy produkcji masowej, gdy różne wyroby przechodzą przez te same zabiegi technologiczne Klasyfikacja kosztów: Koszty bezpośrednie i pośrednie:  Koszty bezpośrednie-mogą być przypisane poszczególnej jednostce kosztu lub ośrodkom kosztu Np. materiały bezpośrednie, wynagrodzenia bezpośrednie, paliwo/energia technologiczna, koszt użycia bezpośrednich narzędzi pracy i przyrządów specjalnych, obróbka obca, koszty przygotowania produkcji  Koszty pośrednie- nie mogą być przydzielone w podobny sposób, tylko muszą być rozdzielone proporcjonalnie na szereg jednostek kosztu lub ośrodków kosztu. W praktyce przyjmuje się także takie koszty, których zaliczenie na określone jednostki kalkulacyjne nie jest opłacalne ze względu na pracochłonność (np. koszty materiałów pomocniczych zużywanych do produkcji poszczególnych produktów). Rozlicza się na jednostki kalkulacyjne w sposób umowny, z zasady łącząc je w określone grupy i przyjmując za podstawę podziału umowną wielkość zwaną kosztem kalkulacyjnym(podziałowym) zapewniającym możliwie poprawny sposób rozliczenia. W praktyce dzieli się je na grupy:  Koszty wydziałowe  Koszty ogólne zarządu  Koszty sprzedaży Do kosztów wydziałowych zalicza się koszty pośrednie, które powstają w danym wydziale (fazie, miejscu) np. koszty amortyzacji i remontów oraz pozostałe koszty utrzymania w ruchu maszyn i innych urządzeń wytwórczych, koszty kierowania wydziałem, koszty związane z tworzeniem ogólnych warunków pracy jak np. oświetlenie, ogrzewanie, bezpieczeństwo pracy, utrzymanie czystości itp. Koszty ogólne zarządu to koszty ponoszone w celu utrzymania przedsiębiorstwa jako całości, zaliczamy do nich:  Ogólno-administracyjne (wynagrodzenia kierownictwa i komórek organizacyjnych ogólnego zarządu, koszty łączności, koszty biurowe, koszty reklamy i reprezentacji, podatki i ubezpieczenia)  Ogólno-gospodarcze (utrzymanie obiektów o charakterze ogólnym i inwentarza zarządu, utrzymania służbowych samochodów osobowych, racjonalizacji i wynalzczosci) Koszty sprzedaży:  Obsługi zbytu w tym koszty reklamy i udziału w targach  Opakowań zbiorczych związane z przygotowaniem do transportu  Załadunku, przewozu, ewentualnie wyładunku produktów dostarczanych do odbiorców  Napraw gwarancyjnych  Podatek akcyzowy, jeżeli sprzedaż wyrobów jest tym podatkiem obciązona Koszty stałe i zmienne:

5

 

Koszty zmienne- zmieniają się wraz z poziomem produkcji lub z poziomem obrotów handlowych np. materiały zuzżywane do produkcji, płace bezpośrednich wykonawców Koszty stałe- związane z czasem i nie ma na nie wpływu poziom produkcji czy obrotów handlowych w określonym poziomie działalności przy założeniu, że ogólna zdolność produkcyjna przedsiębiorstwa nie została przekroczona

Punkt wyrównania:

Koszty istotne i nieistotne Podział brany pod uwagę w wyborze przyszłych wariantów działania. Koszty istotne- mają wpływ na wybór wariantu i podjęcie decyzji Koszty nieistotne nie mają. Kosztami istotnymi są jedynie koszty przyszłe, ponieważ każda decyzja dot. Przyszłych wariantów działania Tylko koszty różniące się rodzajem albo wielkością w poszczególnych wariantach działania mogą być kosztami istotnymi Te same składniki kosztów i w tej samej wysokości w różnych wariantach decyzyjnych nie mają wpływu na podjęcie decyzji, czyli są kosztami nieistotnymi. System rachunku kosztów w przedsiębiorstwie Rachunek kosztów to ogół czynności zmierzających do ustalenia wysokości nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej, poniesionych w przedsiębiorstwie w określonym czasie i z określonym przeznaczeniem. Zadania rachunku kosztów 1.Poznanie poniesionych kosztów w różnych przekrojach oraz w określonym czasie. Istotne jest ustalenie- gdzie, na co i w jakiej wysokości zostały poniesione koszty. 2.Tworzenie podstaw ustalania cen, choć metoda kosztowa ustalania cen ma mniejsze znaczenie w gospodarce rynkowej 3.Zapewnienie kontroli przebiegu procesów działalności przedsiębiorstwa i wysokości ponoszonych kosztów. Klasyfikacja systemów rachunku kosztów  Rachunek kosztów pełnych: podział kosztów całkowitych na koszty bezpośrednie i pośrednie; koszt jednostkowy wyrobu jest ustalany na podstawie pełnego zużycia wszystkich czynników produkcji; rozliczenie kosztów pośrednich na poszczególne wyroby dokonuje się za pomocą różnych kluczy podziałowych, które mają zapewnić proporcjonalny podział kosztów pośrednich na wytworzone wyroby 6

Rachunek kosztów zmiennych- opiera się na podziale kosztów na zmienne i stałe. Wyrobom przypisuje się tylko część kosztów poniesionych w przedsiębiorstwiekosztów zmiennych. Koszty stałe są traktowane jako koszty gotowości do produkcjisą przyjmowane jako koszty okresu i bezpośrednio odnoszone do wyniku. PLANOWANIE FINANSOWE Planowanie finansowe rynkowych podmiotów gospodarczych jest związane z procesem podejmowania przyszłych decyzji odnoszących się do gromadzenia i przetwarzania strumieni finansowania majątku w celu jego wykorzystania w działalności operacyjnej i inwestycyjnej. Powody sporządzania planów finansowych: 1. Wsparcie planowania rocznej działalności 2. Koordynacja działań różnych części organizacji oraz upewnienie się, że działania tych części wzajemnie się harmonizują 3. Komunikowanie różnorodnych zamierzeń kierownikom centrów odpowiedzialności 4. Motywowanie menedżerów do przykładania starań dla osiągnięcia celów wytyczonych przez całą organizację 5. Sterowanie działalnością 6. Ocena pracy menedżerów Metodyka planowania finansowego wykorzystuje liczne techniki np.:  Tradycyjnego  Budżetowego i kalkulacji kosztów normatywnych  Ośrodków odpowiedzialności  Strategicznego Technika tradycyjnego planowania finansowego (technika „procentu od sprzedaży”) koncentruje się na powiązaniu przyszłych bilansów i rachunków wyniku z poziomem przychodów ze sprzedaży (operacyjnych) Procedura postępowania wykorzystująca technikę „procentu od sprzedaży” polega na określeniu (wyznaczeniu i obliczeniu): 1. Poszczególnych elementów bilansu i rachunku wyników, których wielkość w całości lub częściowo związana jest z przychodami ze sprzedaży, wykorzystując analizę ex-post 2. Poszczególnych elementów bilansu i rachunku wyników, które nie sa związane z przychodami ze sprzedaży 3. Okresowych przyszłych przychodów ze sprzedaży 4. Prognozowanych bilansów, rachunków wyników 5. Ewentualnych źródeł przyrostu pasywnych na skutek przyrostu aktywów spowodowanych wzrostem przychodów ze sprzedaży Technika budżetowa wykorzystuje w swoim metodycznym postępowaniu budżety, rozumiane jako szczegółowe roczne plany działalności przedsiębiorstwa w ujęciu finansowym przy założeniu, że:  Istnieje związek pomiędzy długoterminowymi celami przedsiębiorstwa i budżetami  Zarząd przedsiębiorstwa zainteresowany jest realizacją długoterminowych celów  Opracowany został system informacyjno-decyzyjny w przedsiębiorstwie Etapy w procesie budżetowania: 1. Przekazywanie szczegółowych danych o przyjętej polityce budżetowej i wytycznych dla osób odpowiedzialnych za sporządzanie budżetów 2. Określenie czynników ograniczających wielkości produkcji 3. Sporządzanie budżetu sprzedaży 4. Wstępne sporządzanie różnorodnych budżetów 5. Negocjowanie budżetów z przełożonymi 6. Koordynacja i weryfikacja budżetów 7. Finalne zatwierdzenie i przyjęcie budżetów 8. Stała weryfikacja budżetów w trakcie ich realizacji 

Podstawowe błędy w procesie budżetowania: 7

„Rozgrywanie” procesu przygotowania budżetu- menedżerowie przewidują odgórne arbitralne cięcia w budżecie i mogą być skłonni do zawyżania wysokości kosztów w swych budżetach  Odgórne narzucanie budżetów może odbierać menedżerom motywację, jeśli nie są zaangażowani w ich przygotowanie  Manipulacja faktycznymi rezultatami w celu uniknięcia wykazania nadmiernych wydatków lub niedostatecznych efektów  Używanie rezultatów z poprzedniego roku w celu zaprojektowania budżetu następnego roku  Sztywne trzymanie się budżetu, pomimo że zewnętrzne warunki sprawił...