Wykład 3,4 04.04, 09.05.2019 Metoda i technika badawcza PDF

Preview

Summary

Metodologia nauk humanistycznych 3-4...

Description

Metoda i technika badawcza 1. Metodologia badań to nauka, która zajmuje się tym zagadnieniem. Poch. z jęz, greckiego: methodos – badanie, logos – nauka, czyli zajmuje się METODAMI BADAŃ NAUKOWYCH a) Możemy podzielić ja na ogólną, która określana jest jako ogólnologiczna, która zajmuje się teorią metoda naukowych, stosowanych w nauce i szeroko pojętej nauce i we wszystkich dyscyplinach naukowych. Bada ona czynności i wyniki badań występujące we wszystkich dyscyplinach naukowych. b) Możemy także wyróżnić metodologię szczegółową, np. metodologię Badań historycznych, humanistycznych, pedagogicznych itp. Bada ona odrębność poszczególnych rodzajów nauk i stosowanych w nich metod badawczych. Zajmuje się więc metodami i ich rezultatami w obrębie dziedzin i dyscyplin naukowych. Bada i analizuje dziedziny pod względem czynności badawczych, a także wypracowuje szczegółowe pojęcia, takie jak pomiar, weryfikacja, obserwacja, hipoteza, ustalanie zmiennych i ich wskaźników. 2. Metoda badawcza. Poch. Również z greckiego: meta hodos, co oznacza drogę do celu, podążanie za kimś, ściganie/śledzenie. Metoda badawcza to nic innego jak sposób poznania naukowego. W badaniach naukowych nie można posługiwać się dowolnymi, przypadkowymi sposobami. Muszą one być skuteczne i poprawne, czyli celowo dobrane i zaplanowane oraz świadomie zastosowane. Wybierając metody do badań naukowych musimy uwzględnić 4 podstawowe czynniki: 1. Przedmiot badania – co lub kogo obejmiemy badaniem. 2. Skuteczność i możliwości zastosowania danej metody, czyli sposoby postępowania 3. Cele zakładanych badań 4. Zasób posiadanych środków Precyzując pojęcie metody badawczej należy przyjąć, że jest to sposób pracy badawczej, który charakteryzuje się określonymi czynnościami postępowania, a więc procedurą badawczą, a także zastosowaniem określonych narzędzi badawczych. Każda dyscyplina naukowa posiada właściwe jej metody badawcze, których zadaniem jest rozwiązywanie problemów badawczych, czyli ustalanie i wyjaśnianie nowych zjawisk, faktów, procesów, związków i zależności między nimi zachodzących, a rezultatem zastosowania metody naukowej powinno być badawcze dotarcie do prawdy. Z pojęciem metody naukowej ściśle wiąże się termin Technika Badań Naukowych. Techniki możemy określić jako czynności praktyczne wykonywania równych prac cząstkowych. Pozwalają one na przykład zgromadzić i uporządkować dane. W procesie poznania naukowego są starannie przygotowania, pozwalającymi na uzyskanie sprawdzonych informacji, opinii oraz faktów. Techniki stanowią czynności wynikające z doboru odpowiedniej metody i przez metodę są uwarukowane. Wynikają z rodzaju problemu badawczego i przyjętej hipotezy. W sensie logicznym techniki badań naukowych są pojęciami podrzędnymi w stosunku do metody, a w sensie rzeczowym ją ???

Techniki badawcze ograniczają się do czynności pojedynczych lub pojedynczo-jednorodnych. Do najczęściej wykorzystywanych technik możemy zaliczyć:   

obserwację, wywiad, ankietowanie,

Techniki badania – polegają na analizie zgormadzonych materiałów. Wśród tych testów jest fb, którego można tak badań. Analiza formalna - Technika skupiająca się na opisie zewnętrznego wyglądu dokumentu (stopień tra Analiza pamiętników, biografii itp. Jest ich dużo. 3. Techniki socjometryczne – socjometria zajmuje się wzajemnymi oddziaływaniami między ludźmi, jakie zachodzą w grupach. W socjometrii bada się stosunki społ., komunikację między ludźmi, identyfikuje się liderów nieformalnych, stopień integracji grupy…do technik socjometrycznych możemy zaliczyć:  Tzw. Szeregowanie rangowe – uczestnik badania musi uszeregować osoby w grupie wg interesującej nas rangi np. przywódczości  Technika „zgadnij kto” = na podstawie określonej cechy lub zachowania na podst. których wskazuje się tych członków grupy, którzy zdaniem respondentów najbardziej odpowiadają przestawionym kryteriom. 4. Narzędzia w badanych naukowych – narzędzia badawcze służą do realizacji wybranej techniki. Nie należy ich mylić z technikami ani tym bardziej z metodami badawczymi. Mają one wymiar praktyczny i zawsze będą służy realizacji określonej techniki badań. Do wybranych narzędzi badawczych możemy zaliczyć kwestionariusz wywiadu – narzędzie. Do innych narzędzi należy kwestionariusz ankiety, kwestionariusz ankiety korespondencyjnej, test socjometryczny, arkusz korespondencyjny, narzędzia obserwacji, różne skale jako narzędzia pomiaru, a także urządzenia audiowizualne (aparat, kamera, dyktafon). W pierwszej kolejności należy wymienić opracowania, z jakimi powinien zapoznać się każdy student, czyli najmłodszy pracownik naukowy. Ich głównym celem jest przygotowanie studentów i innych prac. naukowych do pisania prac licencjackich, magisterskich, doktorskich oraz innych naukowych. Przykład: Jerzy Apanowicz Metodologiczne uwarunkowania pracy naukowej. Istnieją też bardziej szczegółowe pozycje: Metodyka pisania prac dyplomowych o tematyce ekonomicznej. Grupa 2: opracowania, których celem są rozważania teoretyczne nt. metodologii nauki. Omówione są w nich podstawowe metody badawcze. Np. Jerzy Apanowicz Metodologia ogólna. METODY: 1. Metoda monograficzna, od monografii – pracy nauk. Poświęconej jednemu zagadnieniu, tematowi, wydarzeniu, a nawet życiorys jednej osoby. Poch od. Gr. Słowa monos – jedyny, sam, pojedynczy. Analizujemy jedno zagadnienie. Na gruncie nauk hum. Za metodę monogr. należy przyjąć taką metodę postepowania, której jest np. opis bądź odtworzenie wydarzenia historycznego. Może być też opis jednej

2. 3. 4. 5. 6.

instytucji lub organizacji, np. szkoły, uczelni, organizacji społecznej i politycznej. Metoda ta może prowadzić do rozpoznania struktury instytucji poprzez sięgnięcie w głąb jej działalności – poprzez skorelowanie kosztów, a wydajności działań, a także porównywanie wybranych zagadnień w różnych związkach czasowych lub przestrzennych danej placówki jest łatwa do zastosowania, a do właściwego wykorzystania metody monograficznej. Do tego konieczne jest spełnienie kilku warunków: Rozpoznania terenu badań Łatwości w nawiązywaniu kontaktów z ludźmi Wykorzystanie wielu źródeł informacji pierwotnych lub wtórnych Krytycy i dystans do zebranych informacji Dystans od zebranych informacji, w tym informacji archiwalnych

w wyniku tej metody mogą powstać tzw. Monografie problemowe, które opisują konkretne wydarzenia historyczne, wydarzenia aktualne w powiązaniu z przeszłością, problemy społ.polityczne, kwestie edukacyjne albo zjawiska społeczne. Z kolei monografie przedmiotowe opisują konkretne obszary administracyjne, np. gmina, miasto wieś. W monografiach przedmiotowych możemy analizować różne instytucje. Może być ona realizowana za pomocą różnych technik badawczych. Do podstawowych zastosowań należą badania dokumentów, szczególnie archiwalnych, sprawozdań okresowych z działań. Często też w metodzie monograficznej wprowadza się elementy obserwacji uczestniczącej członków grup, instytucji i ich klientów. Wykorzystuje się także ankiety, wywiad socjogram, a nawet eksperyment. W metodzie monograficznej trudno poprzestać na jednej technice badań. Konieczne jest tutaj zastosowanie szeregu technik przy użyciu różnych narzędzi, np. met. analizy i krytyki piśmiennictwa – jest to jedna z podst. met. badawczych, bez której nie mogą powstać wartościowe badania naukowe. Metodę tę w pierwszym etapie poznania naukowego praktycznie musi zastosować każdy, kto chce napisać pracę naukową. Jej istota polega na wykazaniu, celowości, oryginalności i nowego ujęcia podjętego do badań problemu. Za pomocą tej metody należy wykazać co znamy, a czego nie znamy, co już istnieje i jest zawarte i literaturze, a czego nie ma i należy badaniami poznać i udowodnić. Poznania tego dokonuje się za pomocą analizy i krytyki lit. Badanego przedmiotu. Chodzi o wykazanie na ile podjęty problem jest inny (oryginalny) od dotychczasowego staniu wiedzy na ten temat, jakie są różnice, podobieństwa, zależności, istotne cechy znanych dotychczasowych teoriach naukowych, jakie są rozbieżności w funkcjonujących założeniach badawczych, przekonaniach i poglądach, wiarygodność i użyteczność nowych propozycji, stosunku do już istniejącej wiedzy i praktyki działania metody analizy i krytyki piśmiennictwa stanowi sposób postępowania badawczego, którym posługują się wszystkie dyscypliny naukowe. Metoda ta w polskich opracowaniach, jak, np. przegląd lit. Przedmiotu, studia literaturowe albo analiza i krytyka źródeł. Metoda ta polega na systematycznym badaniu wcześniejszych przedsięwzięć, ale analiza istniejącej lit. Podstawą jest odwołanie się do publ. dostępnej lit. naukowej i fachowej, a więc materiałem empirycznym są zatem gotowe opracowania, często reprezentujące odrębne zdania. Metoda ta dot. Przede wszystkim treści problematyki, wiedzy, ich historycznego rozwoju bądź stanu obecnego. Wykorzystywana jest powszechnie, często intuicyjnie i na różnych etapach, co najmniej dlatego, że przed przystąpieniem do jakichkolwiek badań własnych należy zawsze rozpoznać. ponadto jej używanie jest wym. Od wszystkich, którzy tworzą prace licencjackie lub inne naukowe.

Dociekania prowadzone metodą analizy i krytyki piśmiennictwa służą zarówno celom poznawczym jak i utylitarnym (użytkowym). W 1-szym przypadku metoda ta może mieć charakter pomocniczy, tzn. stanowić punkt wyjścia i podstawę do właściwych badań, czyli będzie polegała na poznaniu stanu dyskusji i luk poznawczych. W 2-gim przypadku metoda ta będzie występowała jako samodzielna procedura tworząca nową wiedzę. Poprzez analizę i ocenę dotychczasowego dorobku ułatwia wykorzystanie osiągnięć nauki w konkretnych działaniach praktycznych i dostarcza wiedzę dla podejmowania decyzji. Jakie więc cele poznawcze da się osiągnąć przy pomocy analizy i krytyki piśmiennictwa? Należy do nich m.in. opis i ocena dotychczas osiągniętej wiedzy na jakiś temat, czyli tzw. stan badań. Uporządkowanie tejże wiedzy, np. poprzez kategoryzację, a w efekcie dostrzeżenie nowych faktów, prawidłowości, zjawisk, identyfikacja obszarów niezbadanych oraz poszukiwanie inspiracji dla własnych dociekań. Jako proces analiza i krytyka piśmiennictwa składa sięz 4 etapów: 1. Sformułowanie problemu – co jest celem naszych badań i co my właściwie chcemy osiągnąć? 2. Gromadzenie zasobu piśmiennictwa (eee…wypożyczanie książek?), które stanie się następnie przedmiotem dociekań 3. Przetwarzanie i porządkowanie wiedzy zawartej i wybranym zbiorze dokumentów, czyli analiza, ocena i synteza ich treści 4. Prezentacja rezultatów, sprawozdanie z badań, najczęściej w formie pisemnej. W odniesieniu do każdej z warstw można mówić o określonych regułach postępowania, a w efekcie o różnych wariantach metody analizy i krytyki piśmiennictwa. Wyróżnić można: 1. Wersja historyczna metody, która przedstawia rozwój idei i piśmiennictwa w układzie chronologicznym, odkrywa kolejne fazy rozwojowe 2. Wersja tematyczna metody analizy i krytyki piśmiennictwa – skupia się na debatach pomiędzy odmiennymi perspektywami i szkołami badawczymi 3. Wersja teoretyczna metody, która śledzi tworzenie teorii w jakiejś dziedzinie 4. Wersja empiryczna – integruje wyniki/dane uzyskane w różnych, niezależnie od sb gromadzonych badaniach pierwotnych. Celem metody analizy i krytyki piśmiennictwa jest charakterystyka dotychczasowego dorobku, kierunków dyskusji, rozwoju metodologii, a nie prezentacja bądź promocja własnych poglądów badaczy. Of kors, pewne elementy interpretacji są nieuniknione oraz przydatne, lecz to nie zwalnia badaczy od przestrzegania określonych reguł metodologicznych związanych z zapewnieniem rzetelności, wiarygodności praz wartości poznawczej wyników. Przedstawiając wyniki dociekań badawczych należy dokładnie scharakteryzować źródła i sposoby doboru danego zbioru tekstów, a także użyte wyrażenia wyszukiwawcze, kryteria selekcji. Następnie wskazać metody opracowania zgromadzonych treści oraz zastosowane podejście badawcze, czyli jakościowe, ilościowe bądź mieszane. Istotne zagadnienie związane jest z efektywnością, rzetelnością i wartością metody ze względu na jej najważniejszą funkcję, tj. odkrywanie i przedstawienie obiektywnego stanu wiedzy w jakiejś dziedzinie, ponieważ obiektywność w 100% jest nieosiągalna i stanowi raczej ideę niż realny cel. Chodzi tutaj o unikanie tendencyjności, czyli bezstronność badacza, czyli minimalizowanie czynników subiektywnych. Posługując się tą metodą ważne jest też

ustalenie czy chodzi w badaniach o tzw. kompletność fizyczną (chodzi tutaj o całe istniejące piśmiennictwo o danych zagadnieniu), czy raczej o identyfikację wszystkich interesujących lub ważnych typów wypowiedzi w danym zakresie (a więc tzw. kompletność intelektualną). Można starać się zrealizować oba podejścia w zależności od specyfiki dyscypliny i zasięgu problemu, aczkolwiek pierwsze z nich jest trudne do zrealizowania, zwłaszcza jeśli chodzi o literaturę obcojęzyczną. Poza tym, pojawia się problem i pytanie jak rozpoznać, że zgromadziliśmy już wszystko na dany temat. Kiedy zatrzymać się w poszukiwaniu kolejnych opracowań? W lit. podkreśla się, że badacz powinien się zatrzymać wówczas, kiedy uzyska stan tzw. teoretycznego nasycenia. Tzn., że kolejne recenzowane publikacje nie wnoszą już nic nowego, a zawarta w nich argumentacja pojęcia metodologii, są już nam znane. Metoda biorgraficzna – należy do grupy badań jakościowych, czyli skupia się przede wszystkim na treści. Tradycyjnie rozumie się przez nią analizę pamiętników, wspomnienie ń czy innych dokumentów osobistych. Włącza się w to również nagrania. Recenzowane dok. Przedstawiają stosunek autora do obserwowanej przez niego rzeczywistości, odwołują się więc do subkietyneerj perspektywy osoby badanej. W lit. nie ma jednej ogólnie przyjętej nazwy tejże metody. Mówi się o metodzie biograficznej, badaniach narracyjnych, metodzie badania dokumentów biograficznych, metoda dokumentów osobistych/ludzkich. Jednakże cechą wspólną badań w ramach tzw. podejścia biograficznego jest ich przedmiot, czyli życie konkretnego człowieka ujęte w narracji. Przyjmuje się, że metodę biograficzną w jej szerokim ujęciu zaczęto stosować już w XVII w. wówczas cieszyła się zainteresowaniem głównie histoyków, jednak dopiero wiek XX, zwłaszcza I-sza jego połowa, przyniósł wzrost zainteresowania tą metodą wśród badaczy. Warto wspomnieć o polskim dorobku w tym zakresie: prekusorem badań biogr. w Polsce był Florian Znaniecki. On bowiem za sprawą studium Chłop polski w Europie i Ameryce. Dzięki temu studium został on uznany za prekurosora metody. Zastosowana przez niego metoda została uznana za niezwykle nowatorską z uwagi na sposó wykorzystania meteriału badawczego, czyli dokumentów osobistych i wykorzystaniu ich na dużą skalę, uwzględniając świadomość metodologiczną. Praca ta dotyczyła sytuacji wiejskich emigrantów polskich na podstawie ich listów, pamiętników. Analizowano przede wszystkim zmiany w postawach, poglądach i styacji życiowej. Analizowano też życiepolskich chłopów na emigracji, zwłaszcza do USA. W metodzie biogr. Analizie poddawane są wypoiwiezi ustne i pisemne osób badanych z przewagą tych drugich. Zaliczamy do nich pamiętniki, listy, notatki osobiste, biografie, dzienniki, życiorysy, wsponienia, a także reportaże, opowiadania, protokoły, filmy, fotografie. Analizowanym wypowiedziom ustnym informacji dostarczają natomiast wywiady i rozmowy jak i techniki badawcze. Wspomnieane wypowidzi osób badanych dot. Przeważnie życia osobistego, różnych doświadczeń życiowych i podzielanych przez nich opinii w sprawach istotnych z punktu widzenia prowadzonych badań, wyraźnie preferuje się więc podejście jakościowe. Metoda biograficzna umożliwia zbadanie wielu różnych obszarów, a więc przekonań, poglądów, minionych czasów, epoki, w której żyją bądź też żyli badani. Dowiadujemy się o sytuacji społeczno-politycznej w jakiej żyją lub są badani. Uczeni przedstawiają 2 obszary rozumienia i stosowania metody biograficznej w nauce. 1. Przebieg życia ludzkiego jako pewien wycinek rzeczywistości społecznej. Może to być cały przebieg życia danej jednostki, co jest trudne lub pewien obszar jej aktywności, np. życie zawodowe lub rodzinne.

2. Rozważania teoretyczne – dotyczą rozmaitych aspektów postrzegania świata społecznego i swojego w nim miejsca Metoda biograficzna obejmuje zarówno specyficzne dla niej sposoby gromadzenia materiałów źródłowych, jak i ich opracowania. Zamawiane materiały mogą już istnieć albo być pisane na zamówienie. Często mamy tutaj do czynienia z tzw. pamiętnikarstwem konkursowym, zwłaszc za w I-szej poł. XX w. b. popularne były konkursy na pamiętniki skierowane do różnych grup społecznych. Do chłopów, robotników, nauczycieli… Materiały biogr. mogą być również pozyskiwane techniką wywiadu swobodnego, co pozwala na wstępie porządkować dane wg kategorii wyznaczonych przez zespół badawczy. Metoda analizy treści. P O T Ę Ż N A metoda polegająca na badaniu zarejestrowanych ludzkich przekazów, czyli czasopism, książek, nagrań, artykułów prasowych, zdjęć, filmów. Amatorsko analizę treści uprawia każdy człowiek, który świadomie, ale bez żadnego wysiłku odbiera przekazy. Ta analiza jest jednak subiektywna, właściwa tylko nam i często sami nie potrafimy określić w jaki sposób interpretujemy przekazy., Badania naukowe za pomocą tej metody polega na ustaleniu zbioru przekazów, które będą analizowane, a także na wyznaczeniu kryteriów analizy, które następnie powinny zostać opisane w tzw. kluczu kategoryzacyjnym, zwanym też kodowym. Klucz jest następnie używany przez osobę dokonującą przeglądu materiału tak, aby zapisać kolejne pozycje, czyli, inaczej mówiąc, zakodować je. Po zakodowaniu wszystkich przekazów przystępuje się do analizy ilościowej, dlatego często analiza treści jest łączona z analizą danych. Prawidłowo wykonana analiza treści musi być po pierwsze obiektywna, co oznacza, że kategorie analizy powinny być zdefiniowane tak precyzyjnie, aby różni badacze stosując je do takiego samego zespołu treści uzyskali takie same wyniki analizy. Dobra analiza powinna być obiektywna na poziomie swej rzetelności i taka sama na poziomie swej rzetelności, tzn. taka sama klasyfikacja tego samego materiału przez różnych badaczy w różnym czasie. Analiza treści powinna być też systematyczna. To oznacza, że całość treści ma być analizowana w terminach wszystkich odpowiadających jej kategorii. Zmierza to do wyeliminowania analizy cząstkowej, stronniczej, w której wybiera się tylko te elementy, które potwierdzają tezę badawczą. Analiza treści musi mieć też charakter ilościowy, a więc określamy częstość występowania lub pomijania danych kategorii. Prawdziwym prekursorem anala treści był Paul Lazersfeld, który zajmował się analizą prasy i propagandy w czasie I WŚ. II WŚ przyniosła analizę przekazów i periodyków, aby wykryć i zdemaskować ośrodki sprzyjające Hitlerowi. Dokonywano wtedy analizy rozkładów tematów korzystnych dla wroga, porównywano pisma i audycje radiowe, porównywano pisma, słownictwo. PO II WŚ tej samej metody używano do analizy propagandy komunistycznej, a rozwój komputeryzacji, badanie przekazów ikonograficznych, a nie tylko słownych i rozwój analiz semiotycznych, czyli znaczeniowych, spowodowało dalszy rozwój analizy treści. Obecnie różne techniki analizy treści stosuje się do badania zawartości książek, gazet, opowiadań, filmów, programów informacyjnych, komiksu, fotografii, karykatury. Stosuje się je nie tylko do materiałów drukowanych, ale także do analizy korespondencji, gestykulacji, materiałów telewizyjnych, radiowych, dok. politycznych.

Zagadnienia do egzaminu: Pojęcia: metoda, technika badawcze, narzędzia badawcze (czym są, jakie rodzaje), źródła informacji na potrzeby badań naukowych, charakterystyka metod: monograficznej, anala i kryta piśmiennictwa, biograficzna, anala treści, metoda badania mediów, metoda, porównawcza....