6. Beaty Neuman - Notatki z wykładu 6 PDF

Preview

Summary

Monika Biedroń...

Description

Beaty Neuman Urodziła się w 1924 roku w Ohio. Ciężko pracowała od młodych lat. Wstąpiła do 3 letniej szkoły pielęgniarskiej przyKorpusie Kadetów Pielęgniarek w czasie II wojny światowej.Uzyskała dyplom z wyróżnieniem, pracowała jako pielęgniarka środowiskowa. 1957 – ukończyła studia, uzyskała tytuł bakałarza w zakresie zdrowia publicznego. 1966 - uzyskała tytuł magistra w dziedzinie zdrowia publicznego Pracowała na stanowisku nauczyciela akademickiego, jako konsultant w dziedzinie zdrowia psychicznego. 1985 – uzyskała tytuł doktora w dziedzinie psychologii klinicznej. Uznawana

za

pioniera

w

dziedzinie

pielęgniarstwazaangażowana

w

społeczność zdrowia psychicznego. Model: koncepcyjny, systemowy; teoria szerokiego zasięgu, ogólna; Jest to podejście systemowe i holistyczne - wielowymiarowe. Opublikowany w 1972 roku. Początkowo miał służyć celom dydaktycznym, ukazując jednostkę holistycznie w jej wymiarze fizjologicznym, psychologicznym, socjokulturowym i rozwojowym. Znalazł jednak także szerokie zastosowanie w praktyce i w badaniach naukowych. Model ten określany jest również jako w pełni osobowe podejście do problemów pacjenta. Oparty jest na 2 podstawowych pojęciach: stresu i reakcji na stres i sposobu radzenia sobie z nim. Model ten należy do grupy modeli liniowych, gdzie centralne miejsce zajmuje struktura podstawowa, czyli źródło energii systemu

OSOBA/ człowiek –jest systemem otwartym, składa się z części pozostających ze sobą we wzajemnych zależnościach. Jest w ciągłej interakcji ze środowiskiem, które oddziałuje na niego poprzez stresory. System przedstawia, jako całość w postaci umieszczonej centralnie tzw. struktury podstawowej, wokół której znajdują się tzw. linie obrony, chroniące zarówno strukturę podstawową jak i cały system. Strukturę podstawową tworzą właściwe dla danego gatunku czynniki odpowiedzialne z utrzymanie podstawowych funkcji życiowych. Posiada własne zasoby energetyczne, których utrzymanie jest warunkiem zachowania życia i zdrowia. Linie obrony przebiegają w następującej kolejności:  elastyczna – przystosowawcza linia obrony – najbardziej zewnętrzna – chroni przed wtargnięciem stresorów, łatwo przystosowuje się do zmieniających się warunków, okoliczności. Ulega zmianie pod wpływem określonych sytuacji-jest dynamiczna. Stanowi ochronę dla systemu. Jeśli jest osłabiona, stresory mogą przełamać znajdującą się bliżej struktury podstaw normalnej linii obrony, co wywołuje brak równowagi, objawy choroby.Jej

cechą

charakterystyczną

jest

stosunkowo

największa

zmienność indywidualna warunkowana różnymi okolicznościami, np. niedożywieniem, osłabieniem spowodowanym niedosypianiem, a jej uszkodzenie nie oznacza zaburzenia równowagi systemu.  normalna linia obrony – jest względnie stała. Oznacza stan dobrego samopoczucia. Czynniki wpływające na linię to: - mechanizmy radzenia sobie z trudnościami - styl życia -wpływy rozwojowe -uwarunkowania kulturowe Jest w pewnym sensie dynamiczna, po zadziałaniu stresora, gdy linia elastyczna dostatecznie nie chroni, stresor może ja naruszać i wywoływać

reakcje w obrębie systemu, co obniża zdolność jednostki do przeciwdziałania innym stresorom. Po zniwelowaniu reakcji – wywołanej stresem- poziom samopoczucia może: - pozostać taki sam - zwiększyć się - zmniejszyć się  linia odporności-chroni strukturę bezpośrednio gdyż znajduje się najbliżej niej. Są uruchamiane, gdy naruszona zostaje lina obrony. Przykładem jest system immunologiczny. Podejście holistyczne – wielowymiarowe WYMIARY  fizjologiczny –związany z procesami myślowymi i reakcjami  psychologiczny – łączy funkcje społeczne i kulturowe  rozwojowy –odnosi się do procesów rozwoju  duchowy –dotyczy wierzeń.  społeczno - kulturowy

Pojęcie podopiecznego definiowane jest jako układ współdziałających zmiennych fizjologicznych, psychologicznych, rozwojowych, społeczno – kulturowych i duchowych funkcjonujących harmonijnie i trwale w odniesieniu do stresorów wew. i zew. środowiska. ŚRODOWISKO- wew. i zew. czynniki wpływające na człowieka i poddawane jego oddziaływaniom. Relacje jakie zachodzą pomiędzy systemem, jakim jest człowiek, a środowiskiem są obustronne, mają charakter sprzężenia zwrotnego.

B. Neuman w swojej teorii wyróżniła trzy rodzaje środowisk, które wpływają na człowieka rozumianego jako system:  środowisko wewnętrzne;  środowisko zewnętrzne;  środowisko wykreowane; Środowisko wew. –siły i wpływy pochodzące z wnętrza określonego granicami systemu Środowisko zew. – siły i wpływy spoza systemu. Środowisko oddziałuje na jednostkę przez stresory. Stresor – różne wpływy

zarówno o znaczeniu

pozytywnym jak i

negatywnym.Stresor to wszelkie środowiskowe stymulacje, problemy lub warunki zdolne do zaburzenia stabilności systemu poprzez uszkodzenie, co najmniej normalnej linii obronnej. Kategorie stresorów:  Wewnątrzosobowe

–

intrapersonalne,

pochodzące

ze

środowiska

wewnętrznego,  Zewnątrzosobowe (ekstrapersonalne) międzyludzkie (interpersonalne), które wywodzą się ze środowiska zewnętrznego. Autorka wyróżnia również tzw. „ środowisko wykreowane”- nieświadomie rozwinięte przez człowieka dla własnej obrony i zachowania równowagi systemu. Pełni funkcję ochronną. Obejmuje ona i przenika środowisko wew. i zew. oraz sfery człowieka/ obszary/np. zaprzeczanie, odruchowy skurcz mięśni, podtrzymywanie nadziei. Środowisko to zmienia się w zależności od okoliczności i potrzeb. Pielęgniarka powinna zwracać uwagę na tę sferę, ulega ona zmianie podczas choroby –lęk, obniżenie poczucia własnej wartości, pomagając człowiekowi osiągnąć stan

równowagi, powinna dobrze rozumieć i wspierać pozytywny rozwój środowiska wykreowanego.

ZDROWIE – stan optymalnej równowagi i stabilności systemu, co oznacza stan możliwie najlepszego dobrego samopoczucia w określonym czasie. Jest dynamiczna, zmienia się w zależności od czynników tworzących strukturę podstawową i od stopnia przystosowania do działających stresorów. Zdrowie to dobrostan pacjenta; dobrostan występuje wówczas, gdy potrzeby pacjenta są w pełni zaspokojone; niezaspokojenia potrzeb zmniejsza się poczucie dobrostanu; Utożsamiane jest z pełna możliwością- to stan, w którym wszystkie składniki systemu znajdują się w harmonii z całością bytu osobowego człowiek. Stan pełnej możliwości obniża dysharmonia, przyczyną, której są stresory – naruszające równowagę systemu.

PIELEGNIARSTWO – unikatowa profesja, która zajmuje się wszystkimi zmiennymi zdrowotnego człowieka i jego reakcjami, jako odpowiedziami na pojawiające się stresoryintrapersonalne, interpersonalne, ekstrapersonalne Jest to unikatowa profesjakoncentrująca się na wszystkich czynnikach wpływających na indywidualne odpowiedzi organizmu reagującego na stres. Głównym celem jest pomoc człowiekowi, rodzinie, grupie w utrzymaniu optymalnego stanu równowagi w konkretnym czasie. Interwencje pielęgniarskie polegają na przywracaniu lub pomocy w osiągnięciu bądź utrzymaniu optymalnego zdrowia poprzez prewencję:  pierwotną /początkową/ - utrzymanie istniejącego dobrostanu, ochrona normalnej lini obrony przez wzmocnienie jej. Rozpoczyna się w momencie przewidywania zadziałania stresora lub gdy zostanie już zidentyfikowany lecz jeszcze nie wywołał reakcji człowieka lecz znane jest jego ryzyko działania.

 wtórna/druga/ - stresor wywołał już reakcje w postaci objawów. Pojawiły się symptomy. Główny cel- wspieranie wew. i zew. sił podopiecznego. Zniwelowanie objawów, przywracanie równowagi, zachowanie energii, odbudowa normalnej linii obrony. Gdy interwencja ta nie powiedzie się dochodzi do naruszenia struktury odstawowej i do śmierci.  trzeciorzędową- wspomaganie procesów odnowy i przywracania równowagi systemu po leczeniu. Ochrona przed dalszym działaniem stresorów. Readaptacja i stabilność systemu. Dalsze wzmacnianie sił podopiecznego – sił odpornościowych na stresory poprzez działania edukacyjne, aby zapobiec ponownemu pojawieniu się. Działania pielęgniarskie na tym poziomie opieki są wykonywane w zakresie:wzmacniania i naprawiania linii obronnych poprzez wpływanie na pięć obszarów, mieszczących się na każdej linii. Te podsystemy to:  Podsystem fizjologiczny – czyli funkcjonowanie narządów i tkanek,  Podsystem psychologiczny – dotyczący procesów poznawczo – emocjonalnych, a także osobowości pacjenta,  Podsystem socjokulturowy – obejmuje zakres i charakter pełnionych ról społecznych, zwyczajei tradycje kulturowe,  Podsystem rozwojowy – dotyczący rozwoju człowieka od chwili narodzin do śmierci oraz wszystkich procesów z nim związane,  Podsystem duchowy – umożliwia poczucie świadomości istnienia w celu kontroli umysłu i ciała. Betty Neuman wprowadziła także dwa ważne pojęcia: NEGENTROPIA I ENTROPIA

Wiążą się one z gospodarką energetyczną człowieka, na którą wpływ mają stresory. W sytuacji, gdy system człowieka produkuje więcej energii, niż jest w stanie wykorzystać dla potrzeb funkcjonowania organizmu, co jest bliskie odczuciu człowieka, określanego mianem pełnego dobrostanu wtedy mówimy o NEGENTROPII. Zmniejszona produkcja energii w stosunku do potrzeb organizmu jest równoznaczna z chorobą. Gdy system utraci zbyt wiele energii, taka sytuacja może prowadzić do śmierci. Sytuację te określamy jakoENTROPIA Teoria B. Neuman a proces pielęgnowania B. Neuman wyróżnia trzy etapy procesu pielęgnowania. Pierwszy określa jako diagnozę pielęgniarską, która obejmuje gromadzenie danych w celu określenia odstępstw od stanu dobrego samopoczucia i wstępne określenie zakresu koniecznych działań. Drugim etapem jest wyznaczenie celów pielęgnowania. Na tym etapie pielęgniarka określa wspólnie z pacjentem pożądane zmiany, jakie powinny nastąpić oraz interwencje konieczne dla utrzymania, wzmocnienia lub przywrócenia stanu równowagi. Trzeci etap, czyli wyniki pielęgnowania obejmuje:  interwencje pielęgniarskie, ujęte w kategoriach prewencji;  ocenę, czy wystąpiły pożądane zmiany i ewentualną zmianę założonych celów;  określenie celów długoterminowych na podstawie stopnia osiągnięcia celów krótkoterminowych oraz ocenę wyników pielęgnowania; 1. Ustalenie zakresu i charakteru stresorów 2. Sformułowanie diagnoz pielęgniarskich 3. Określenie celów

4. Opracowanie planu opieki 5. Ocena efektów działań pielęgniarskich 1. Ustalenie zakresu i charakteru stresorów: a) źródło stresu i rodzaj stresorów postrzeganych przez pacjenta, jego rodzinę lub bliskich, b) stan zasobów osobistych warunkujących zdrowie c) sposoby radzenia w trudnych sytuacjach w przeszłości d) oczekiwania pacjenta od osób świadczących opiekę e) postrzeganie stresorów przez pielęgniarki 2. Sformułowanie diagnoz pielęgniarskich, bez korzystania ze znanych klasyfikacji oraz ichrangowanie,np. pierwszoplanowe, drugoplanowe 3. Określenie celów pielęgnowania i czasu, w którym zakłada się, że będą zrealizowane 4. Opracowanie planu opieki zawierającego interwencje pielęgniarskie mieszczące się w jednym z trzech poziomów świadczenia opieki:  prewencji pierwszorzędowej,  prewencjidrugorzędowej,  prewencjitrzeciorzędowej. 5. Ocena efektów działań pielęgniarskich, osiągnięcia założonych celów, formułowana przez pacjenta

Diagnoza tradycyjna przykłady  Niemożność radzenia sobie ze stresem przedoperacyjnym z powodu zbyt silnego lęku  Niebezpieczeństwo wystąpienia tężca z powodu zanieczyszczenia rany ziemią. Diagnoza ICNP – DC  10035792 równowaga nastroju  10027889 zmniejszający się strach  10027901 zmniejszona depresja  10034855 defensywne radzenie sobie  10034864 efektywne defensywne radzenie sobie  10040670 dobry nastrój  10025284 gotowość do uzyskania komfortu  10036423 efektywna odpowiedź na terapię  10028173 efektywna percepcja sensoryczna  10028276 efektywna zdolność do ochrony  10001469 gotowość do efektywnego radzenia sobie  10022378 efektywne radzenie sobie  10034770 efektywne radzenie sobie rodziny  10001476 gotowość do efektywnego radzenia sobie rodzin  10021742 przeciążenie stresem

 10000551 przewlekły smutek  10040662 smutek  10000703 strach  10025588 cierpienie  10022402 depresja  10001235 dezorientacja  10001647 izolacja społeczna  10000477 niepokój  10000579 konflikt decyzyjny  10022425 nadużywanie specyfików  10000918 zaburzone dbanie o zdrowie  10023452 zdolność do dbania o zdrowie  10025278 gotowość do efektywnego podejmowania decyzji  10028731 efektywne podejmowanie decyzji  10032132 negatywna odpowiedź na sytuację

IC  10024222 ocenianie stresu u opiekuna  10039751 ocenianie bezpieczeństwa środowiska  10026064 ocenianie środowiska  10024267 ocenianie strachu  10027080 ocenianie wizerunku własnego  10030589 ocenianie wsparcia emocjonalnego  10024298 ocenianie wsparcia społecznego  10035199 badanie przesiewowe niemowlęcia przed wypisem  10038836 badanie przesiewowe w kierunku używania tytoniu

 10038584 badanie przesiewowe w kierunku gruźlicy  10017592 badanie przesiewowe w kierunku nadużywania substancji  10038578 badanie przesiewowe w kierunku nowotworu  10040248 demonstrowanie metod prewencji upadków  10024365 demonstrowanie technik relaksacyjnych  10015649 prewencja zakażenia krzyżowego  10015683 prewencja urazu mechanicznego  10035936 promowanie efektywnego radzenia sobie  10035856 ułatwienie powrotu do zdrowia po nadużyciu alkoholu  10032522 zapewnienie usług z zakresu promocji zdrowia  10036256 zarządzanie nastrojem  10026436 wzmacnianie umiejętności...