Anatomia porównawcza kręgowców wykład 5 PDF

Preview

Summary

Notatki z wykładu z anatomii porównawczej kręgowców...

Description

Anatomia porównawcza kręgowców 08.11.18 – Wykład 5 1. Układ wydalniczy kręgowców: - narządem wydalniczym kręgowców są parzyste nerki, - podstawowym i funkcjonalnym elementem nerki jest nefron, - w składu układu moczowego wchodzą ponadto: 1. Moczowody 2. Pęcherz moczowy 3. Cewka moczowa 2. Trzy generacje nerek kręgowców: 1. Pronephros – przednercze: - niektóre ryby, larwy bezżuchwowców i płazów ogoniasty, - u pozostałych kręgowców obecna tylko w stadium embrionalnym, - budowa: nefrony z jednej strony kontaktują się z kłębuszkiem nerkowym(kłębek naczy© krwionośnych doprowadzających krew do nerki), a z drugiej strony otwierają się do jamy ciała orzęsionym lejkiem(wychwytując z niej szkodliwe lub zbędne produkty przemiany materii.) 2. Mesonephros – śródnercze, pranercze: - dorosłe bezżuchwowce, ryby i płazy, - zarodki gadów, ptaków i ssaków, - Budowa: nefrony składają się z ciałka nerkowego i cewki nerkowej. W skład ciałka nerkowego wchodzi: torebka Bowmana, która otacza kłębuszek(pętle naczyń włosowatych). 3. Metanephros – zanercze: - narząd wydalniczy dorosłych gadów, ptaków i ssaków, - posiada własny, całkowicie odrębny przewód wyprowadzający mocz moczowód wtórny 3. Układ wydalniczy ryb(ryby kościste): - brak związku między układem wydalniczym a rozrodczym(sytuacja wyjątkowa dla kręgowców), - narządem wydalniczym jest tyłonercze(pranercze + zanercze), - mocz usuwany jest przez moczowody pierwotne(przewody Wolffa), które łączą się ze sobą przed ujściem. 4. Morfologia nerki: U samic – nerka jest cała U samców – przednia część nerki przestaje pełnić funkcję wydalniczą i przekształca się w najądrze, dalsza część przekształca się w gruczoł Leydiga, dodatkowo z górnej części nerki, moczowody przekształcają się w nasieniowody

5. Układ wydalniczy płazów: - narządem wydalniczym jest tyłonercze(pranercze + zanercze), - dwa kierunki specjalizacji nerek: 1. narząd zwarty, o zacierającej się segmentacji, leżący pozaotrzewnowo(Anura). 2. narząd wydłużony, zwężony w części przedniej(Caudata i Apoda). - u samców przedni, zwężony odcinek nerki częściowo lub całkowicie traci funkcje wydalnicze i tworzy najądrze, - przewód Wolffa funkcjonuje u form dorosłych obu płci jako moczowód pierwotny, odprowadzający mocz z nerek do kloaki, - u samców pełni dodatkowo rolę nasieniowodów. 6. Układ wydalniczy gadów: - narządem wydalniczym jest zanercze, - nerki leżą pozaotrzewnowo w tylnej części jamy brzusznej oraz w jamie miednicy, - kształty nerek zależy od kształtu ciała, - obecność moczowodów wtórnych, różnicujących się ze ścian przewodów Wolffa. 7. Układ wydalniczy ptaków: - narządem wydalniczym jest zanercze, - nerki wypełniają obszerne wgłębienie w sklepieniu jamy brzusznej, między krzyżowym odcinkiem kręgosłupa i kośćmi biodrowymi, - organizacja nerki i dróg wyprowadzających mocz oraz gamety podobna jak u gadów, - w nerkach ptaków pojawia się dodatkowy pośredni odcinek nefronu tworzący pętlę podobną(ale krótszą) do pętli Henlego w nefronach ssaków(nie są to struktury homologiczne) - brak pęcherza moczowego(wyjątek – strusie). 8. Układ wydalniczy ssaków: - narządem wydalniczym jest zanercze, - charakterystyczny fasolowaty kształt nerek, - różne typy nerek(ćwiczenia), - nefron składa się z ciałka nerkowatego i kanalika nerkowego, - ciałko nerkowe zbudowane jest z kłębka nerkowego i otaczającej go torebki kłębka(Bowmana), - w ciałku nerkowym następuje filtracja osocza i tworzy się mocz pierwotny, ściana nefronu odzyskuje wtórnie wodę z moczu pierwotnego i dodatkowo wydala niektóre składniki do wnętrza nefronu. Dzięki temu tworzy się mocz ostateczny. - nefrony ssaków są długie(znacznie dłuższe niż nefrony pozostałych kręgowców). Zawierają odcinki tworzące pętle Henlego, - długość pętli wpływa na zdolność zagęszczania moczu(najdłuższe pętle u ssaków pustynnych), - mocz jest odprowadzany moczowodami wtórnymi do pęcherza moczowego, z niego mocz wyprowadza cewka moczowa. 9. Układ rozrodczy kręgowców: - narządy rozrodcze, - drogi wyprowadzające.

10. Układ rozrodczy ryb kościstych: Gonady u obu płci zwykle parzyste: - samice – jajniki tworzą z otrzewną własne przewody wyprowadzające, uchodzące na zewnątrz otworem płciowym, - samce – duże jądra, niekiedy zrośnięte tylnymi końcami Zbudowane z pęcherzyków nasiennych rozmieszczonych w rozmaity sposób Jądra posiadają kanał środowy, który wydłuża się w nasieniowód. Nasieniowody łączą się w nieparzysty przewód uchodzący na zewnątrz. Nasieniowody i jajowody ryb kostnoszkieletowych powstają niezależnie od układu moczowego – nie są z nimi homologiczne. Zapłodnienie przeważnie zewnętrzne. Zapłodnienie wewnętrzne np. Xiphophorus(mieczyk), występuje narząd kopulacyjny, przekształcone promienie płetw brzusznych w terygiofory(?). 11. Układ rozrodczy ryb spodoustych(rekin): Gonady: - jajniki – leżą w przedniej części ciała, czasem narząd nieparzysty, - jądra – duże(prawe zwykle większe od lewego), niekiedy zrośnięte tylnymi odcinkami. Drogi wyprowadzające: - samice – parzyste jajowody - samce: * przewodziki odprowadzające, * przewód najądrza, * nasieniowód(kończący się zbiornikiem nasienia). Zapłodnienie wewnętrzne. Obecność narządów kopulacyjnych – pterygopodiów. 12. Układ rozrodczy płazów: Samice: - jajniki – cienkościenne, jamiste i groniaste, wydłużone u płazów ogoniastych i beznogich - jajowody – proste lub poskręcane, silnie rozdęte w odcinkach końcowych(worki jajowe lub „macice”). Rozpoczynają się orzęsionym lejkiem, otwierającym się do jamy otrzewnej. W okresie spoczynku mają niewielką średnicę i długość, w okresie godowym grubieją i wydłużają się. Produkowane jaja otoczone są galaretowatą substancją wytwarzaną przez komórki jajowodów. Jaja składane są do wody lub na lądzie. Samce: - jądra – elementami nasieniotwórczymi są pęcherzyki nasienne - płazy beznogie – zbudowane z połączonych podłużnymi kanałami płatów, - płazy ogoniaste – zróżnicowany kształt, u traszek wyraźnie podzielone na płaty, - płazy bezogonowe – owalne lub okrągłe. - pęcherzyki nasienne płazów otwierają się do środkowego przewodu jądra, - ze ścian przewodu jądra rozwijają się przewodziki odprowadzające, które łączą się z kanalikami nefronów,

- u niektórych płazów końcowe odcinki przewodów Wolffa mogą być rozszerzone i służą do magazynowania plemników, - samce płazów ogoniastych posiadają gruczoły kloacze produkujące galaretowatą substancję służącą do produkcji spermatoforów. 13. Zapłodnienie: - płazy beznogie – zapłodnienie wewnętrzne, obecny narząd kopulacyjny u samców, w większości jajorodne, - płazy bezogonowe – zapłodnienie zewnętrze, poprzedzone fazą amplexusu, jajorodne, czasem jajożyworodne, rzadko żyworodne, - płazy ogoniaste – przeważnie zapłodnienie wewnętrzne, brak narządów kopulacyjnych, samce składają pakiety nasienia(spermatofory) na dnie zbiorników wodnych, samice przejmują je wargami kloaki. Część plemników przechowywana jest w spermatece. Jajorodne, bardzo rzadko żyworodne(salamandra plamista). 14. Układ rozrodczy gadów: Samice: - jajniki: * cienkościenne i jamiste(jaszczurki i węże), * zwarte i pozbawione centralnej przestrzeni limfatycznej(krokodyle i żółwie), * do zapłodnienia dochodzi w jajowodach, które uchodzą do steku. Samce: - jądra – elementami plemnikotwórczymi są kanaliki nasienne, uchodzące do przewodu jądra, * obecne najądrze, przewód najądrza po opuszczeniu najądrza staje się nasieniowodem, * obecność narządów kopulacyjnych(wyjątek – hatterie), * zapłodnienie wewnętrzne, niektóre jaszczurki i węże są żyworodne. 15. Układ rozrodczy ptaków: Samice: - jajniki: ich rozmiary zależą od pory roku i są największe w okresie rozrodu. Pęcherzyki jajnika są całkowicie wypełnione przez oocyty. Oocyty uwalniane są do jamy ciała i przez otwór j=lejka wędrują do jajowodów. - jajowody: * lejek jajowodu – wychwytuje oocyty, * część białkotwórcza jajowodu – tzw. magnum(najdłuższy odcinek) tworzy osłonkę białkową jaja, * cieśń(zwężona część jajowodu) – osłonki pergaminowe, * gruczoł skorupowy(rozszerzony i grubościenny odcinek) – skorupka wapienna, * końcowy odcinek jajowodu tzw. pochwa(nie jest odpowiednikiem pochwy ssaków).

Samce: - jądra: * zwisają do brzusznych worków powietrznych, * parzyste(zwykle lewe jądro większe od prawego), - kanaliki nasienne łączą się ze sobą we wnęce jądra tworząc sieć jądra. Zastępuje ona tzw. środkowy przewód jądra obecny u gadów i niższych kręgowców, * sieć jądra łączy się z przewodem najądrza przewodzikami odprowadzającymi, * przewód najądrza przechodzi dalej w nasieniowód, * nasieniowody ptaków uchodzą do kloaki samodzielnie, * u niektórych gatunków występuje narząd kopulacyjny np. u strusi, kazuarów, blaszkodziobych, * tam, gdzie prącia brak przeniesienie nasienia odbywa się przez zetknięcie kloak. 16. Układ rozrodczy ssaków: Samiec: - w skład układu rozrodczego wchodzą: jądra, drogi wyprowadzające, gruczoły dodatkowe, cewka moczowa i prącie. - jądra – zbudowane głównie z tkanki łącznej tworzącej powierzchniową błonę białawą, wnękę i przegródki jądra. Elementami plemnikotwórczymi są kanaliki nasienne kręte wysłane nabłonkiem płciowym. Część kanalików nasiennych krętych zaczyna się prostować przy początku jądra i przechodzą w kanaliki proste, które przekształcają się w sieć jądra Drogi wyprowadzające: - sieć jądra, przewodziki odprowadzające, najądrze i nasieniowód: * końcowe odcinki kanalików krętych wyprostowują się tworząc kanaliki nasienne proste, które łącząc się tworzą sieć jądra, * część kanalików wychodzi na zewnątrz jądra jako tzw. przewodziki odprowadzające jądra, uchodząc do głowy najądrza, gdzie uchodzą do silnie splątanego przewodu najądrza. Najądrze(epididymis): - ma funkcję wydzielniczą, - służy jako zbiornik dla dojrzałego nasienia, - wyróżnia się w nim: głowę, trzon i ogon, - z ogona najądrza wychodzi nasieniowód otwierający się do cewki moczowej, - miejsce ujścia nasieniowodów do cewki moczowej znajduje się na grzbietowej ścianie podstawy pęcherza, - nasieniowody tuż przed ujściem krzyżują się z moczowodami, od tego momentu canalis urogenitalis, w którym wyróżnia się część miedniczą i prąciową. Prącie – narząd kopulacyjny, wewnątrz biegnie kanał moczopłciowy. Zawiera ciała gąbczaste i ciała jamiste. U wielu ssaków(owadożerne, drapieżne, nietoperze) występuje kość prącia(os penis). Końcowa część prącia nosi nazwę żołędzi, a na granicy między trzonem prącia a częścią końcową znajduje się fałd skórny zwany napletkiem.

Gruczoły dodatkowe: - gruczoł banieczkowy, - gruczoł koagulujący, - gruczoły sterczowe Samica: - elementy układu rozrodczego: jajniki, jajowody, macica, pochwa, łechtaczka, gruczoły dodatkowe. Jajniki – parzyste, spłaszczone, wrzecionowate, przymocowane do dorsalnej ściany jamy brzusznej krezką - gruczoł płciowy i dokrewny: produkuje komórki jajowe i żeńskie hormony płciowe: estrogeny i progesteron Jajowody – cienkie i silnie skręcone, zaczynają się lejkiem(ostium tubae), otwierającym się do jamy ciała w bezpośredniej bliskości jajników. - jajowód przechodzi w macicę(uterus), która w większości ssaków otwiera się do nieparzystej pochwy(vagina). - pochwa biegnie doogonowo i w tylnej części przechodzi w zatokę moczopłciową, która ograniczona jest wargami mniejszymi - homologicznym tworem prącia jest u samic łechtaczka(clitoris)....