Bajki Krasickiego, bajka jako gatunek PDF

Preview

Summary

Notatka na temat Krasickiego, jego bajek oraz bajki jako gatunku....

Description

Bajka - charakterystyka gatunku Bajki Krasickiego BAJKI KRASICKIEGO Problematyka poruszana przez autora, odwołującego się zarówno do wątków z bajek Ezopa, jak i La Fontaine'a, w "Bajkach" jest tak uniwersalna, dotyczy tak powszechnych zjawisk, cech osobowych i społecznych, że z powodzeniem "bajki" ujmują także dzisiejsze życie, postawy i zachowania (mimo, że niektóre z utworów Krasickiego odwoływały się do konkretnych, współczesnych mu wydarzeń). Krasicki najbardziej upodobał sobie krótką, rygorystyczną w rozmiarach i formie bajkę epigramatyczną. Kunszt poetycki i epicki Krasickiego pozwolił mu na oddanie w kilkuwersowych formach soczystą, realistyczną wizję zminiaturyzowanej rzeczywistości. Ogromna liczba bajek jest udramatyzowana- w drodze do odkrycia pointy autor posługuje się dialogowymi scenkami. Dzięki dialogom tworzy się dramatyzm opowiastki, odciąga się nieuniknione zakończenie, ale także zmniejsza się dystans między odbiorcą o przedstawianymi wydarzeniami (jak to ma miejsce w przypadku narracji trzecioosobowej. Wówczas relacjonujący narrator stanowi pośrednika między wydarzeniem a odbiorcą. W przypadku scenki dramatycznej pośrednik znika, naocznie obserwujemy wydarzenie). Świat, z jakim obcujemy podczas lektury "Bajek" wcale jednak nie przypomina bajkowej rzeczywistości. Pełen jest śmierci, okrucieństwa, upadku niewinnych i zwycięstwa złych i przewrotnych postaci. Wynika to z funkcji, jaką miały bajki pełnić- przestrzegać przed skutkami negatywnych cech charakteru, postawy, które zawsze prowadzą do zguby człowieka (tj. chciwość, lenistwo, naiwność). W rzeczywistym świecie jest podobnie- silny i zły zawsze wykorzysta słabszego, jeśli ten nie zabezpieczy się przed własną naiwnością i słabością. Epigramatyczna forma bajki wpływa także na kształt i charakter innych tworzących ją elementów. Rygor formy wpływa zarówno na kształt świata przedstawionego, który z oczywistych względów podlega dalekiej redukcji, do kilku zupełnie niezbędnych dla fabuły elementów, nie ma także miejsca na wątpliwości w sferze aksjologii- z góry wiadomo, co jest dobre a co złe, który bohater jest pozytywny, a który negatywny. Skrótowość, typowość przedstawianych postaci również jest efektem zwięzłości formy, ale nie tylko. Przede wszystkim wpływa na to dydaktyczna funkcja wymagająca jasności, bezwyjątkowości przekazu. Dlatego bajka posługuje się alegorią (postaci symbolizują postawy i cechy- chciwość, tchórzostwo, spryt). Alegoria wpływa oczywiście na fakt, że cała fabuła bajki jest parabolą, której sens zawarty jest w puencie. Formalnie Krasicki w swoich bajkach najczęściej posługiwał się najwygodniejszą dla epiki w języku polskim miarą trzynastozgłoskową, płynnie oddającą rytm polskiego zdania, odpowiadająca fabularnym ujęciom epickim. Posługuje się także autor paralelizmem składniowym (w budowie wersu). W bogatym zbiorze bajek, Krasicki wykorzystuje różne jej odmiany. Najczęstszą jest bajka epigramatycznastworzona na gruncie polskim właśnie przez Krasickiego (zwięzła, dowcipna, z wyraźną pointą, wyzyskująca maksymalnie znaczenie słów przy skrajnej ekonomii ich użycia). Obok niej pojawiają się także bajki narracyjne (historia opowiadana przez narratora, prosta fabuła raczej pozbawiona dialogów). Najsłynniejsze bajki to np. "Przyjaciele" ze znaną pointą ukazującą przewrotność tytułu: "Gdy więc wszystkie sposoby ratunku upadły,/ wśród serdecznych przyjaciół psy zająca zjadły", "Ptaszki w klatce", "Szczur i kot". BAJKA JAKO GATUNEK Bajka – według Słownika terminów literackich jest to wierszowana, alegoryczna opowieść o zwierzętach, ludziach lub przedmiotach, której celem jest wypowiedzenie moralnej nauki o ogólnym charakterze. Prawda ta wypowiadana jest bezpośrednio, zazwyczaj jako puenta umieszczona na końcu utworu, rzadziej na początku. Czasami jest tylko sugerowana czytelnikom. Postaci występujące w bajkach obdarzone są niezmiennymi, wyrazistymi cechami charakteru. Styl bajek jest gawędziarski, czasem potoczny. Bajki wywodzą się z literatury plebejskiej, ludowej, skąd czerpią najwięcej mądrości. Powstały w starożytnej Grecji w VI wieku przed Ch., a ich twórcą był Ezop. Pisał on bajki o wyraźnym moralizatorskim zabarwieniu, do czego później nawiązywali pozostali twórcy tego gatunku, zaś ich twórczość nazywana była „bajkami ezopowymi”. Na twórczość bajkopisarzy wpływ miał równeiz tworzący w I w. po Ch. Fedrus. RODZAJE BAJEK Rozróżniamy – bajki narracyjne – np. tworzone przez La Fontaina w XVII wieku. Są to zwięzłe nowele o prostej akcji i ograniczonej liczbie postaci. Gatunek ten zapoczątkował w starożytności, w II w po Ch. Barbios.

1

Bajka - charakterystyka gatunku Bajki Krasickiego Drugi rodzaj bajek to bajki epigramatyczne – tworzone przez Lessinga w XVIII wieku, a zapoczątkowane przez Simonidesa z Keos. Są zazwyczaj czterowersowe, przedstawiają proste sytuacje, na tle których kontrastują postawy i postaci. Były tworzone w nawiązaniu do tradycji bajkopisarstwa Fedrusa. Bajka stała się jednym z podstawowych gatunków w epoce oświecenia, kiedy służyła głównie moralizatorstwu i parenezie (typ literatury zawierający portret ideałuwzorca, lub inne pouczenia i morały wystosowane do czytelnika, nazywamy właśnie literaturą parenetyczną). CECHY GATUNKOWE BAJEK - Krótka powiastka pisana wierszem lub prozą; - Bohaterowie to zwierzęta, ludzie, przedmioty, rośliny; - Zawiera pouczenia moralne wypowiedziane wprost lub zasugerowane; - Dotyczy tematów uniwersalnych o charakterze moralnym; - Historia opowiedziana w bajce jest ilustracją ludzkich doświadczeń, które są powszechne i powtarzalne; - Bajka poucza o szkodliwości zachowań, daje etyczne wskazówki; - Występujące zwierzęta są personifikacją ludzkich typów; Relacje występujące między nimi są odpowiednikiem relacji społecznych; - Alegoryczna treść; - Typizacja bohaterów; - Dydaktyzm zawarty jest w morale MORAŁ – Jest to pouczający wniosek, który streszcza sens całej bajki lub opowieści, zawierając w sobie całą mądrość. Odzwierciedla umieszczone w utworze pouczenie moralne, które chciał przekazać czytelnikom autor. Zazwyczaj formułowany jest w krótkim zdaniu umieszczonym na końcu lub na początku utworu. Czasem nie jest wyrażony wprost, lecz jedynie wyraźnie zasugerowany. HISTORIA BAJKI Pierwsze bajki powstawały już w starożytnej Grecji, ok VIII w. p.n.e. Spośród twórców gatunku można wymienić Hezjoda oraz najwybitniejszego przedstawiciela tego gatunku w antyku – Ezopa. Ezop był niewolnikiem żyjącym w VI w. p.n.e., który zasłynął jako autor całego cyklu bajek zwierzęcych. Późniejsi twórcy tego gatunku bardzo często sięgali do jego dorobku, dokonując licznych przeróbek i przekładów. Czyniono tak już w średniowieczu. Jednak ponowny rozkwit gatunku miał miejsce w renesansie. Bajki pisał wówczas m.in. Erazm z Rotterdamu . Jako gatunek lekki i dydaktyczny, bajka zyskała sobie wyjątkową popularność wśród twórców oświecenia. Forma ta doskonale wpisywała się w formułę tej epoki „uczyć bawiąc”. Wybitnym bajkopisarzem był Francuz, Jean de la Fontaine. Zasłynął on jako autor niemal 250 bajek o prostej fabule, barwnej akcji i cennym morale (np. „Wilki i owce”, „Człowiek, zwierciadła i potok”, „Jeleń w winnicy”). W literaturze polskiej bajki pojawiały się najpierw jako część większych form wypowiedzi, takich jak kazanie, kronika czy list. Za pierwszy samodzielny zbiór bajek uważa się utwory zawarte w „Żywocie Ezopa” Biernata z Lublina. W późniejszych latach bajki pisywali m.in.: Bartłomiej Paprocki („Przykład o dwu drzewach”) i Krzysztof Niemirycz („Świerszcz i mrówka”). Podobnie jak w literaturze europejskiej, rozkwit gatunku nastąpił w okresie oświecenia. Bajki tworzyli wówczas najwybitniejsi pisarze i poeci: Franciszek Dionizy Kniaźnin („Wilk, lis i małpa”), Julian Ursyn Niemcewicz („Gmach podupadły”, „Brat i siostra”), Ignacy Krasicki („Kruk i lis”, „Malarze”, „Ptaszki w klatce”). Na szczególną uwagę zasługują bajki Krasickiego, niejednokrotnie niezwykle zwięzłe, bardzo trafnie ujmujące ludzkie słabości. Później bajki pisali też Adam Mickiewicz („Chłop i żmija”, „Żona uparta”) czy Aleksander Fredro („Bajka o sowie”, „Bajeczka o osiołku”).

2...