Biomedyczne - Notatki z wykładu 1-10 PDF

Preview

Summary

Download Biomedyczne - Notatki z wykładu 1-10 PDF

Description

Temat1 :ANTROPOLOGIA I ANTROPOGENEZA I.Antropologia-nauka o historii gatunkowej człowieka,o jego zmienności w czasie i przestrzeni Antropogeneza-historia rodowa,filogeneza, człowieka i człowiekowatych; całokształt procesów ewolucyjnych,któredoprowadzily,drogą stopniowych przemian struktury genetycznej gatunku do przekształcenia się populacji przedludzkich naczelnych(prehominidów) w populacje Homo Sapiens. II.Kierunki ewolucji człowiekowatych 1.Pionizacja ciała, która jak się sugeruje, wyprzedziła powiększenie objętości mózgu 2.Powiększenie obętosci mózgu w stosunku do wielkości względnej ciała 3.Znaczny stopień komplikacji struktur mózgu 4.Zmiany w szkielecie(w tym istotne zmiany w czaszce):       

Pojawienie się krzywizn kręgosłupa po przyjęciu postawy wyprostowanej Przesunięcie otworu wielkiego czaszki z jej tylnej części na środek podstawy Zmiana kształtu miednicy i kąta jej ustawienia Wydłużenie się nóg w stosunku do rąk i przesunięcie palucha Brak wałów kostnych nad oczodołami Spłaszczenie u człowieka części twarzowej czaszki Inny kształt szczęki (układ zębów,u małp jest prostokątny,zaś u człowieka paraboliczny)

5.Pojawienie się mowy oraz zachowan społecznych świadomości,wyższych czynności psychicznych ,co przyczyniło się do rozwoju kultury 6. Zwolnienie tempa rozwoju osobniczego(wydłużenie dzieciństwa) do rozwoju kultury 6. Zwolnienie tempa rozwoju osobniczego(wydłużenie dzieciństwa) 7. Brak owłosienia całych powłok człowieka III. Auksologia-nauka o rozwoju autognetycznym(osobniczym) człowieka i oddziaływaniach środowiska zewnętrznego na rozwijające się dzieko. Bada zmiany jakie zachodzą w organizmie ,od chwili jego poczęcia do uzyskania dorosłości ,dotyczy zatem rozwoju progresywnego ontogenezie. Zajmuje się prawidłowościami rozwoju dziecka ,dąży do optymalnego rozwoju dziecka, ma wielkie znaczenie dla pediatrii i geriatrii. Współcześnie auksologia uwzględnia także promocję zdrowia oraz metody kontroli zmian, jakie zachodzą w rozwoju ,ważne dla działań profilaktycznych IV. Ontogeneza i filogeneza Ontogeneza- Jest to rozwój osobniczy rozpoczynający się od poczęcia poprzez okres dzieciństwa ,dorosłości,starzenia się ,aż do śmierci. Ontogenezę dzielimy na 2okresy: -prenatalny –przed urodzeniem -prostnatalny –po urodzeniu Filogeneza-wieloetapowy proces ewolocyjny,sięgający w gląb drzewa rodowego ssaków V.Rozwój(osobniczy?) -rozwój osobniczy jest genetycznie zaprogramowanym złożonym wieloetapowym procesom zmian ilościowych i jakościowych dokonujących się w całym okresie życia człowieka -jest to proces ukierunkowanych zmian w,których można wyróżnić następujące po sobie etapy Rozwój ma charakter progresywny,jeżeliw jego wyniku powstaje nowa wyższa jakość ,rozwój może być traktowany jako stały postęp ,ponieważ w zasadzie nigdy w przyrodzie ,a szczególnie w przyrodzie ożywionej nie obserwujemy całkowitego

powrotu do stanu wyjściowego. Istota rozwoju wyższych organizmów,a przede wszystkim człowieka ,polega na doskonaleniu się organizmu prowadzącym, do uzyskania optymalnej samodzielności osobniczej i przedłużenia istnienia gatunku przez wydanie potomstwa. Stabilizacja-okres wczesnej dorosłości 20-30r.ż.i dorosłości do50r.ż. Inwolucja- proces starzenia się(regres) Rozwój-„proces konstruowania się struktur psychicznych w wyniku gromadzenia się i odkładania się oraz strukturowania doświadczeń wynoszonych własnej aktywności”(Tyszkowska 1988) Aktywność jest ważnym wyznacznikiem rozwoju psychicznego,dzięki której człowiek może czynnie regulować swoje stosunki ze światem ewnętrznym. Jest podstawą i skutkiem rozwoju ,a także wychowania VI. Doświadczenie Zmienna pośrednicząca miedzy aktywnością jednostki ,a zmianami ,jakie dokonują się w jej psychice,zachowaniu Związane jest z sytuacjami ,w których człowiek uczestniczy ,towarzszącymi przeżyciami ,a także z jego własnymi czynnościami i zachowaniami w tych sytuacjach. Zdarzenia życiowe-procesy o określonych antecedensach (faktach poprzedzających stan obecny),kontekstach i wynikach w określonym czasie trwania Komponenty zdarzenia: 1.Obiekty 2.oddziaływania między obiektami 3.Skutki oddziaływania obiektów na siebie Zdarzenie: -wspólwystepowanie w czasie i przestrzeni co najmniej dwóch obiektów (przedmioty,ludzie,przynajmniej jeden oddziaływuje na pozostałe) -charakter jest dwukierunkowy(interakcyjny) -znaczenie jaka nadała jedsnotka VII. Czas –podstawowy wymiar zmian rozwojowych -jest zjawiskiem wielowymiarowym (przeszłość teraźniejszość,przyszłość) ,wieloaspektowym(aspekt fizyczny,biologiczny, historyczno społeczny ,psychlogiczny) VIII.Wychowanie-proces kierowania rozwojem i jednocześnie od tego rozwoju zależy.Polega na wzbudzeniu podtrzymywaniu i różnicowaniu aktywności wychowania i aktywności włąsnej wychowującego ,aby dzięki zdobytym doświadczeniom nadać rozwojowi kierunek zmierzający do adaptacyjności i kreatywności w wymiarze nadrzędnego względnie stabilnego sensu isnienia w świecie/ IX. Akseleracja-w antropologii fizycznej ogólnoświatowe zjawiska międzypokoleniowego przyspieszenia całokształtu zjawisk związanych z rozwojem organizmu. -W okresie pourodzeniowym obserwuje się tendencję do wcześniejszego wyżynania się zębow zarówno mlecznych ,jak i stałych -wcześniejsze siadanie i stanie dzieci w okresie niemowlęcym oraz lepsze wyniki testów sprawności fizycznej ,z wyjątkiem mierników wytzrymałości -obniżeniu ulega również wiek przechodzenia chorób wiku dziecięcego co zmienia ich przebieg

-wcześniej mające miejsce zmiany gospodarki hormonalnej związanej z dojrzewaniem ,wcześniej nastęujuje skok pokwitaniowy wysokości ciała oraz wcześniej pojawia się okres ,w którym ma miejsce zakończenie procesów kwitnienia szkieletu i ustaleniu się ostatecznych, dorosłych wymiarów ciała. -przesnunięcie się wieku pierwszej miesiączki (menarchę) ,który w Europie obniżył się z 15-16 do 13r.ż. CO miało wpływ? -zjawisko heterozji-korzystne skutki zwiększenia różnorodności genetycznej ludzi zawierających małżeństwa , na co ma wpływ masowych ruch ludności i większości krajów spowodowany przez czynniki politycznie i ekonomiczne. -polepszenie odżywiana się,w krajach rozwiniętych nie wystepuje prawie głód-dzeci mogą pelniej zrealizować progrm genetyczny Przykłady negatywnych skutków akseleracji: -obniżenie wielu dojrzałości płciowej -szybka inwolucja układu chłonnego oraz zwiększona stabilność układu odpornościowego na wpływy środowiska zewnętrznego=większa zachorowalność -szybkie podwyższenie wzrostu ciała i wysmuklenie sylwetki=nasilenie się wad postawy -skrócenie morfologicznego okresu dzieciństwa,co pociąga za sobą wiele problemów natury wychowawczej ,prawnej i społecznej ,czemu dodatkowo sprzyja fakt i za przyspieszonym rozwojem biologicznym nie nadąża rozwój psychiczny, tempo rozwoju. AKSELERACJa- nie dotyczny dojrzewania społecznego i emocjonalnego ,pojawia się infantylizm społeczny – niedostosowanie społeczne i zaburzenia zachowania X.Dyformizmpłciowy:określonychromosami płci ,relizowany przez zespół genów kierujących rozwojem i dotyczy nie tylko budowy ciała i czynności rozrodczych lecz całokształtu ,np.: -mężczyźni wyżsi od kobiet - mężczyźni posiadają większą ilość tkanki aktywnej -mężczyźni wykazują wyższe spożycie kalorii -kobiety-większe zasoby tkanki tłuszczowej XI.Zdrowie- „stan dobrego samopoczucia fizycznego,psychicznego i społecznego ,a nie tylko brak choroby lub kalectwa i niepełnosprawności”(wg WHO 1946) „zdrowy styl życia”-aktywność ruchwa, higiena osobista,pozytywne relacje międzyludzkie,prawidłlowe odżywianie ,radzenie sobie ze stresem ,energia, wypoczynek bierny i czynny, radość ,zadowolenie,komfort fizyczny i psychiczny. Płaszczyzny zdrowia: -zdrowie fizyczne(somatycznie )-odnosi się do organizmu człowieka -zdrowie psychiczne-stopień integracji osobowości -zd. społeczne-relacje między jednostką a społeczeństwem ,pełnienia ról społecznych i zadań wyznaczonych przez proces socjalizacji -zd.duchowe- „w psychologii zdrowia kształtuje się tendencja do traktowania duchowości jako, właściwości (atrybuty) cZłowieka bez przyjmowania założeń a czynniku nad przyrodzonym stanowiącym jej źródło (heszen,sęk) Zdrowie a choroba

Zdrowie nie jest stanem stałym,ani zasobem Choroba-uszkodzenia struktur funkcjonowania organizmu ,łączące są niepożądane objawy ,stan zmniejszonej zdolności przystosowanej organizmu,w którym występuje zaburzenie jego czynności. Choroby nie można wiązać z krótkotrwałym stanem psychologicznym. ROZWÓJ OSOBNICZY (ONTOGENETYCZNY) CZŁOWIEKA Rozwój ontogenetyczny dzielimy na okresy: 1. Okres rozwoju wewnątrzłonowego, czyli prenatalnego: - faza jaja płodowego – występuje bruzdkowanie, formowanie moruli i blastocysty, które trwa 10 – 14 dni od zapłodnienia do chwili zagnieżdżenia się zygoty w macicy; - faza zarodkowa – powstają narządy pierwotne, trwa od 2 do końca 7 tygodnia po zapłodnieniu; - faza płodu – występuje kształtowanie narządów właściwych, trwa od 8-9 tygodnia od zapłodnienia do porodu, czyli do 10 miesiąca księżycowego (tj. około 40 tygodni). Moment krzyku dziecka, nabranie powietrza do płuc i przecięcie pępowiny to moment przejścia do drugiego okresu. 2. Okres rozwoju postnatalnego, czyli po urodzeniu dziecka: - okres noworodkowy czyli jest to pierwszy miesiąc życia dziecka po urodzeniu (dokładnie 28 dni); - okres niemowlęcy trwający od 29 dnia życia do 12 miesiąca czyli do ukończenia 1 roku życia; - okres poniemowlęcy, zwany okresem wczesnego dzieciństwa, trwa przez 2 i 3 rok życia; - okres przedszkolny – trwa od 4 do 6 roku życia; -młodszy wiek szkolny – trwa od 7 do 11 roku życia; - okres dojrzewania trwający od 10 do 17 roku życia; (u dziewcząt 10 – 15 r.ż., u chłopców 12 – 17 r.ż.) - okres młodzieńczy trwający do momentu osiągnięcia ostatecznej wysokości ciała, co u dziewcząt następuje w wieku 15 – 20 lat, u chłopców między 17 – 22 rokiem życia; - okres wieku dorosłego – wczesna dorosłość między 20 a 30 r.ż. i dorosłość do 50 r.ż., tj. do rozpoczęcia okresu przekwitania; późna dorosłość do 60 r.ż. - okres starości dzielony na podokresy: a. przedstarości – od 45 do 59 roku życia, b. starości – od 60 do 74 roku , c. sędziwości – powyżej 75 roku życia. Czynniki niekorzystnie wpływające na rozwijający się płód: 

Energia promienista – RTG w czasie ciąży jest zabronione,



Substancje chemiczne,



Zakażenia wirusowe – szczególnie niebezpieczna dla płodu jest różyczka; pasożytnicze, np. Toksoplazmoza



Dziedziczne i genetyczne – nie mamy na nie wpływu (hemofilia, cukrzyca),



Używki – alkohol, nikotyna, narkotyki są całkowicie zakazane,



Leki – bez porozumienia z lekarzem, nie wolno zażywać żadnych leków,



Schorzenia matki, takie jak: anemia, choroby płuc, serca, nerek – powinny być wyleczone przed zajściem w ciążę.

CHOROBY GENETYCZNIE UWARUNKOWANE Stanowią szerokie spektrum defektów genetycznych, od zmian pojedynczych nukleotydów (niedokrwistość sierpowatokrwinkowa) po utratę lub obecność dodatkowego całego chromosomu. 1.

Zespół Downa

Osoby z tą wadą posiadają cechy charakterystyczne: -

mongoidalne rysy twarzy,

-

migdałowaty kształt oczu spowodowany fałdem nad powieką,

-

krótsze kończyny,

-

osłabione napięcie mięśniowe,

-

wystający język,

-

niski wzrost,

-

szczególny układ bruzd na dłoniach,

-

niezborność ruchów i niepełnosprawność intelektualna, a przy tym pogodne usposobienie.

U osób z zespołem Downa istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia: wad wrodzonych serca, refluksu żołądkowo-przełykowego, nawracających infekcji ucha, zespołu bezdechu śródsennego i chorób gruczołu tarczowego. Komfort życia dziecka z zespołem Downa mogą poprawić działania zainicjowane już we wczesnym dzieciństwie tj.: -prawidłowa opieka lekarska, -akceptacja i zaangażowanie rodziny, -edukacja i szkolenie zawodowe. Średnia długość życia osoby z tym zespołem wynosi około 50 lat. Diagnostyka prenatalna -

USG między 10 a 12 tyg. ciąży, pozwala na ocenę przezierności karku również (ocena kości nosa),

-

U kobiet po 35 r.ż. lub obciążonym wywiadzie zaleca się wykonanie badania krwi w I i II trymestrze ciąży,

-

Inwazyjne:

A.

Amniocenteza (amniopunkcja) między 15 a 18 t.c.

B.

Biopsja kosmówki między 10 a 12 t.c.

C.

Badanie krwi płodu (krew pępowinowa lub kordocenteza)

2.

MUKOWISCYDOZA – choroba spowodowana mutacjami w genie CFTR Mukowiscydoza - (zwłóknienie torbielowate), choroba, której podstawowym objawem jest produkcja przez organizm niezwykle gęstego, lepkiego śluzu, który zatyka płuca i prowadzi do zagrażających życiu infekcji oraz utrudnia lub uniemożliwia prawidłową pracę trzustki, co powoduje zaburzenia trawienia i trudności we wchłanianiu tłuszczów i białka. Schorzenie to najczęściej powoduje zmiany w: -układzie oddechowym - nawracające zakażenia, które prowadzą do uszkodzenia płuc i niewydolności oddechowej -przewodzie pokarmowym - przewlekły stan zapalny trzustki, prowadzi do uszkodzenia tego narządu i jego niewydolności, a niekiedy także wtórnej cukrzycy POWIKŁANIA I NASTĘPSTWA MUKOWISCYDOZY: -niepłodność– prawie wszyscy mężczyźni są niepłodni wskutek niedrożności nasieniowodów, -cukrzyca zwykle dopiero u młodzieży, 10-25% pacjentów powyżej 25 roku życia, -niewydolność serca– prawokomorowa, zaburzenia rytmu, -marskość wątroby - u 5% chorych na mukowiscydozę Leczenie jest wyłącznie objawowe. Leczenie objawów ze strony układu oddechowego: -antybiotykoterapia, -inhalacje, -fizykoterapia, -terapia tlenowa, -przeszczep płuc

Średnia długość życia obecnie szacowana jest na około 30 -40 lat Diagnostyka: testy przesiewowe w oddziałach noworodkowych, wywiad, Skala Apgar – ocenia podstawowe parametry życiowe noworodka, zaraz po porodzie Skala ta pozwala ocenić pięć podstawowych funkcji życiowych noworodka: - czynność serca (0 - 2pkt) - oddychanie (0 - 2pkt) - napięcie mięśni (0 - 2pkt) - reakcja na bodźce (0 - 2pkt) - barwa skóry (0 - 2pkt) NOWORODEK: •

brak wyspecjalizowanej regulacji cieplnej,

•

utrata wagi o 10% urodzeniowej masy ciała, strata ta wyrównuje się w ciągu kilku dni,

•

żółtaczka fizjologiczna trwająca 3 doby,

•

napięcie mięśni dobre – ruchy kończyn nieskoordynowane, oddech równy regularny,

•

dobre odruchy ssania i połykania,

•

sen ok. 20 – 21 godzin na dobę,

•

pierwszy stolec (smółka) ok. 5 razy na dobę,

•

głód, pragnienie, stolec, mocz sygnalizuje płaczem,

•

słaba odporność.

ODRUCHY BEZWARUNKOWE (WRODZONE): I grupa – odruchy podtrzymujące podstawowe funkcje życiowe: - oddychania, - ssania, - połykania, - krzyku, - kichania, - czkawki, - zwężenia źrenicy. II grupę stanowią odruchy dające początek powstawaniu odruchów warunkowych i będące podstawą dla dalszych etapów rozwoju motorycznego: - zaciskanie dłoni pod wpływem podrażniania jej wewnętrznej powierzchni, - odruch naprzemiennego stawiania nóg przy dotykaniu stopami płaszczyzny, - odruch pełzania – wykonywanie w pozycji leżącej naprzemiennych ruchów przypominających pełzanie III grupę stanowią odruchy stanowiące ewolucyjną pozostałość po przodkach: - odruch pływania, - odruch Moro – dziecko wykonuje ramionami najpierw ruch rozrzucenia na boki, a następnie przywiedzenia (obejmowania), połączonego z odruchem zaciskania dłoni. Służy on chwytaniu się matki, zanika po 3 -5 miesiącach, -

odruch Babińskiego – wyprost palucha i rozstawienie pozostałych palców po podrażnieniu stopy.

WAŻNE!

Podawanie witaminy D3 od 1 dnia życia do przynajmniej do 2 r.ż., witaminy K od 2 tygodnia życia do ukończenia 3 miesiąca życia (gdy dziecko jest karmione mlekiem matki)

POTRZEBY NOWORODKA: 1.

Potrzeby fizjologiczne

•

Odżywiania - najkorzystniejszą formą karmienia dziecka jest karmienie piersią (tylko i wyłącznie do 6 m-ca życia), na żądanie dziecka;

2. Psychiczne 

Zapewnianie poczucia bezpieczeństwa w trakcie wykonywania wszystkich czynności karmienia, pielęgnacji,



Obecność matki i ojca – kontakt poprzez noszenie dziecka, przytulanie, mówienie do niego.

Niemowlę: Rozwój psychomotoryczny: 

1-3 m.ż. - niemowlę zaczyna podnosić głowę, uśmiecha się na głos i na widok matki;



2-3 m.ż. - dziecko zaczyna wydawać dźwięki określane jako głużenie, zaś około 6 m.ż. pojawia się gaworzenie;



3-4 m.ż. - dziecko zaczyna podnosić główkę w pozycji leżącej, na brzuchu;



3–5 m.ż. - leżąc, wykonuje obrót wokół własnej osi;



4–5 m.ż. - niemowlę zaczyna interesować się intensywnie zabawkami, zaczyna je chwytać

POTRZEBY NIEMOWLĘCIA: 

Potrzeby fizjologiczne:

- odżywiania – karmienie piersią najlepiej do 6 m.ż., stopniowo należy wprowadzać zróżnicowane pokarmy – od 6 m.ż. pokarm papkowaty, herbatki ziołowe w zależności od wieku, podobnie soki, owoce, zupki; - snu – zmniejsza się, w 6 m.ż. - wydalania – należy często zmieniać pieluchy, dbać, by skóra nie ulegała odparzeniom; - dbanie o prawidłową temperaturę w pomieszczeniu – nie należy przegrzewać dziecka, ani wychładzać. 

Potrzeby bliskości, bezpieczeństwa, miłości, potrzeba afiliacji – wspomaga proces kształtowania mowy. Więź emocjonalna nie powinna ograniczać się tylko do przytulania, noszenia, ale także istotne jest mówienie do dziecka.

- należy dbać o zdrowie dziecka – szczepienia ochronne wg kalendarza??? (pojawiają się ruchy antyszepieniowe, grupy STOP NOP 

Potrzeba ruchu – w tym okresie znacznie wzrasta, należy dbać o bezpieczeństwo dziecka.

POTRZEBY DZIECKA W OKRESIE PONIEMOWLĘCYM: 

Fizjologiczne

- odżywiania – warto dbać o regularne posiłki, jednak nie zmuszać do jedzenia (4-5 posiłków dziennie), - przy zaspokajaniu potrzeby wydalania warto kierować się cierpliwością, - należy pamiętać o odpowiedniej organizacji dnia dziecka (zabawa, sen, spacer na świeżym powietrzu) 

Bezpieczeństwa, miłości, afiliacji

- realizowanie potrzeb psychicznych, gdyż występuje u dziecka duża zmienność uczuciowa, - stworzenie możliwości interakcji z rówieśnikami - zapewnienie odpowiednich zabawek, które będą wspierały koordynację wzrokowo – ruchową. 

Potrzeby poznawcze

- dostarczanie bodźców rozwijających zdolności poznawcze dziecka.

POTRZEBY DZIECKA – okres przedszkolny: 

Fizjologiczne (jak w poprzednich etapach, z zaakcentowaniem większej samodzielności dziecka)



Psychiczne

- bliskości, bezpieczeństwa.

- uznania, - osiągnięć, - kontakt z rodzicami – werbalne i niewerbalne okazywanie uczuć, 

Poznawcze

- wyrabianie u dziecka zaciekawienia, - kształtowanie motywacji, - stwarzanie sytuacji, w których dziecko będzie mogło wykazać się sprawnością ruchową, intelektualną, społeczną, towarzyską, - uczyć pracą, zabawą zespołową, jednak istotne jest dostosowanie wymagań do możliwości, - dostarczanie pozytywnych wzorców

10 ETAPÓW ROZWOJU DZIECKA OD 4.DO 36. MIESIĄCA ŻYCIA

•

w 4-5 miesiącu życia, dziecko:

-

Podczas noszenia na rękach sztywno utrzymuje głowę.

-

Wyciąga rączki po przedmiot, przekłada zabawkę z rączki do rączki (chwyt dowolny).

-

Potrafi skupić wzrok na twarzy drugiej osoby i reagować uśmiechem na uśmiech.

-

Śledzi ruchy przedmiotów i osób (obraca głowę za przedmiotem lub osobą).

-

Podczas leżenia na brzuchu skupia wzrok na twarzach lub przedmiotach.

-

Śledzi wzrokiem osoby p...