Cursus nederlands taalatelier PDF

Preview

Summary

De cursus van Nederlands in het jaar 2021-2022 voor B&L1...

Description

INHOUDSOPGAVE CHECKLIST TAALATELIER................................................................................................................................. 2 INLEIDING...................................................................................................................................................... 2 1

SCHRIJF VLEKKELOOS NEDERLANDS! MAAR WAAR HAAL JE DE MOSTERD?.............................................4 1.1 CORRECT SPELLEN..........................................................................................................................................4 1.1.1 De spellingchecker van Word: doet ie het of doet ie het niet?.........................................................4 1.1.2 https://woordenlijst.org = het Groene Boekje..................................................................................6 1.1.3 Onthoud de 5 vuistregels van de algemene spelling........................................................................7 1.1.4 Oefening baart kunst......................................................................................................................18 1.2 STANDAARDTAAL CHECKEN.............................................................................................................................20 1.2.1 Herken standaardtaal, tussentaal, Belgisch Nederlands en dialect...............................................20 1.2.2 Check standaardtaal in de juiste bronnen......................................................................................22 1.2.3Gebruik correcte uitdrukkingen en formuleringen.......23 1.2.4.......Gebruik de juiste verwijswoorden.....25 1.3......OVERZICHT ONLINE BRONNEN.....................30

Taalatelier

Nederlandse communicatie: B&L1

Gitta De Ryck, Hermine Dillen, Emily Michiels, Elke Roels

2.........BOUW CORRECTE ZINNEN........................31

2.1.........WAT IS EEN ZIN? ...................................31 2.2.........ONDERWERP EN PERSOONSVORM: KLOPT HET Professionele bachelor Organisatie & Management WEL?...........................34 Onderwijsgroep Management & IT 2.3........ENKELVOUDIG OF Academiejaar: 2021-2022 SAMENGESTELD..............34 2.3.1 De enkelvoudige zin........................................................................................................................34 2.3.2 De samengestelde zin.....................................................................................................................35 3

WERKWOORDSPELLING........................................................................................................................ 40 3.1 VORMEN VAN HET WERKWOORD....................................................................................................................40 3.2 DE TIJDEN VAN HET WERKWOORD...................................................................................................................41 3.2.1 De onvoltooid tegenwoordige tijd (o.t.t.).......................................................................................41 3.2.2 De gebiedende wijs (= imperatief)..................................................................................................42 3.2.3 De onvoltooid verleden tijd (o.v.t.)..................................................................................................44 3.2.4 Het voltooid deelwoord (v.d.)..........................................................................................................46 3.2.5 Het voltooid deelwoord als adjectief (v.d. als adj.).........................................................................48 3.2.6 Engelse werkwoorden.....................................................................................................................50 3.2.7 Overzicht werkwoordstijden...........................................................................................................55

BIBLIOGRAFIE.............................................................................................................................................. 64

CHECKLIST TAALATELIER Correcte taal: spelling en grammatica 1 Ik maak correcte zinnen. 2 Ik let op de overeenkomst tussen onderwerp en pv. 3 Ik gebruik de juiste verbindingswoorden: verwijswoorden en voegwoorden. 4 5

Ik schrijf Standaardnederlands. Ik kan woordenboeken juist gebruiken.

6 7

Ik kan de juiste taalsites efficiënt en effectief gebruiken. Ik gebruik correcte uitdrukkingen.

8 9

Ik gebruik de leestekens gepast. Ik kan juist spellen.

10 Ik vervoeg werkwoordsvormen correct.

INLEIDING HET LEVEN ZOALS HET (SOMS) IS: STUDENT MAILT DOCENT Dit is mijn laatste test dat ik aflegde met canvas ik wist niet ofdat ik dit moest koppiere of dat u dit zelf kan gaan zoeken dus ik heb het ook maar ineens gekoppierd. maar ik krijg dus geen resultaat door de invuloefening die wel correct was dus zou u dit voor mij kunnen nakijken aub. alvast bedankt op voorhand pieter beste, sorry dat ik u met dit mail-adres moet contacteren maar heb wat problemen met men studentenmail. heb namelijk net canvas gecheckt, maar sta niet tussen de lijst voor mondeling examen engels. Zou het nog mogelijk zijn om me ertussen te plaatsen? of niet meer? MVG karel Mertens HRB 106A Geachte ik was niet aanwezig omdat ze me op de stip hebben gezegd dat ik het enkel tijdens de tweedezit kan inhalen. want ik had eerste semester voor frans al een inhaalexamen afgelegd. Dus het mag niet 2x per jaar. wat vind u? mvg

Kijk je vol verbazing naar de ‘kwaliteit’ van deze mails? Of herken je jezelf stiekem in deze schrijfsels? Ze zijn uit het leven gegrepen. We veranderden enkel de namen en de groep. Zou jij die berichten zeker beter formuleren dan deze studenten? Dan ben je alvast op de goede weg! Vind je het allesbehalve evident om correct te schrijven? Heb je soms het gevoel dat je op alles tegelijkertijd moet letten en daardoor wel eens een steek laat vallen? Geen nood. Het is met taal zoals met autorijden: je vertrekt met een stevige basis aan regels en dan ga je oefenen. In beide gevallen gaat het immers om een vaardigheid: je leert al doende, je speelt flexibel in op steeds wijzigende situaties en er is altijd ruimte voor verbetering. Taalatelier helpt je om een soort van rijbewijs voor Nederlands te behalen. We loodsen je doorheen het parcours van correcte zinnen, standaardtaal en spelling. Je leert ook welke taalsites je daarbij kunnen helpen en hoe je die op een efficiënte manier kan inzetten. Die hele weg heeft maar één doel: correct schrijven, zowel op het vlak van spelling als op dat van grammatica. Dat is overigens niet enkel van belang voor het vak Nederlands, maar voor alle vakken waarin je een paper schrijft, een verslag opstelt of een samenvatting maakt… Ook voor de vreemde talen is een degelijke grammaticale achtergrond onmisbaar. Redenen genoeg dus om er stevig in te vliegen. Klaar voor de rijschool?

1 SCHRIJF VLEKKELOOS NEDERLANDS! MAAR WAAR HAAL JE DE MOSTERD? 1.1

Correct spellen

Heb je een taalprobleem? Twijfel je aan de juiste schrijfwijze van een woord? Ga dan niet in het wilde weg googelen want veel bronnen geven onbetrouwbaar advies. Online vind je heel veel spelfouten. De eenvoudigste truc is: tik je woord in Google in en voeg er ‘+ taaladvies’ aan toe. Dan krijg je meestal de beste bronnen bovenaan in de zoekresultaten. Je kan ook rechtstreeks naar die websites gaan. We geven je in dit hoofdstuk dé online tools mee om snel en efficiënt vlekkeloos Nederlands te schrijven. Een overzicht vind je op p. 30.

1.1.1 De spellingchecker van Word: doet ie het of doet ie het niet? De spellingchecker van Word is een handig middel om snel tik- en spelfouten op te sporen. Als je bijvoorbeeld twijfelt over de spelling van een moeilijk woord als hypothese of allergieën, helpt de spellingchecker je uit de nood. Maar hij is niet altijd even betrouwbaar. In vele gevallen kan je er niet op rekenen en soms zet hij je zelfs op het verkeerde been. De spellingchecker ziet lang niet alle fouten staan. De volgende fouten onderstreept hij bijvoorbeeld niet: Veras je geliefde op Valentijnsdag

→ correct = verras

De spellingchecker werkt met woordenlijsten. Als een woord daarin voorkomt, omdat het bestaat, dan rekent hij het goed, ook als het binnen de context van de zin niet klopt. Het werkwoord ‘verassen’ bestaat. Daarom ziet de spellingchecker geen graten in de werkwoordvervoeging ‘veras’. Fietsen worden verwijdert!

→ correct = verwijderd

Werkwoorden vervoegen kan hij al helemaal niet omdat hij niet weet wat het onderwerp is van de zin en om welke tijd van het werkwoord het gaat. Daarvoor moet je namelijk de betekenis van de zin begrijpen. Om werkwoorden juist te spellen, heb je dus nog altijd de regels van de werkwoordspelling nodig. Die behandelen we apart in hoofdstuk 4. Soms zorgt de spellingchecker voor nog meer verwarring. Dan laat hij niet alleen foute woorden staan, maar beschouwt hij wat juist is als fout. rode wijn glazen

→ correct = rodewijnglazen, rode wijnglazen

De spellingchecker heeft het erg moeilijk met samenstellingen aaneenschrijven, omdat de delen van de samenstelling ook als losse woorden kunnen voorkomen. De schrijver moet dan zelf weten of het om een samenstelling gaat of om aparte woorden.

Met nieuwjaar hield de Koning een toespraak op TV. → correct = Nieuwjaar, koning & tv Ook bij twijfel over hoofdletters of kleine letters kan je niet op de spellingchecker rekenen. Bovenstaande fouten onderstreept hij bijvoorbeeld niet. Moraal van het verhaal: neem niet klakkeloos over wat de spellingchecker je aanraadt! Oefening Zoek de 20 fouten (die de spellingchecker niet ziet) en verbeter ze. 5 SYMPTOMEN VAN EEN SMARTPHONEVERSLAVING We kunnen het ons nog maar moeilijk voorstellen, maar ooit was er een tijd waarin we het zonder smartphone moesten doen. Intussen hebben zelfs heel wat 9-jarigen er een en is hij voor de meesten onder ons het dierbaarste bezit. Neurowetenschapper Thibaud Dumas zet de gevolgen daarvan uiteen in zijn boek “Afkicken van de smartphone”, uitgegeven bij Libris. 1. Infobesitas Door de tsunami aan informatie die je smartphone op je afvuurt, raken inhoud en kwaliteit vermengd. Je krijgt te veel informatie binnen en je raakt afgeleid. Dat houdt risico’s in. Volgens Dumas is “aandacht namelijk zowat de belangrijkste cognitieve functie als het aankomt op werken, leren, memoriseren of bij sociale contacten.” Check jij tussen werkzaamheden door je telefoon, dan onderbreek je die focus. 2. Blurring ‘Blurring’ betekent dat de grenzen tussen jouw beroeps- en privéleven vervagen. Zo scrol je op je werk bijvoorbeeld over je Facebookpagina en check je thuis of op vakantie geregeld je werkmail. Het gevolg laat zich raden: meer stress. 3. Oversharing Dumas wijst daarnaast op het haast dwangmatige verlangen om alles wat we zien, beleven en voelen te delen met de rest van de wereld. We springen losjes om met onze privacy-instellingen. We ‘oversharen’ en gaan zo op in het ‘perfecte’ leven van anderen dat we ons eigen leven aan ons laten voorbijgaan. 4. Social media envy Doordat iedereen oversharet en zijn gegevens voortdurend updatet, is het onlineaanbod oneindig. We willen van alles op de hoogte zijn, wat natuurlijk onmogelijk is. Zo raken we gefrustreerd en onzeker. We vrezen ook dat ons eigen leven niet boeiend en interessant genoeg is, dat de ander altijd leukere dingen beleeft. Dat werkt dan weer depressies in de hand. 5. Phubbing Tot slot leidt je telefoonverslaving ertoe dat je geen of te weinig aandacht hebt voor je gesprekspartner. Dat is niet noodzakelijk slecht bedoeld, maar het verstoort de communicatie. Volgens Dumas kan een relatie namelijk alleen werken wanneer iemand zowel fysiek als mentaal en emotioneel aanwezig is.

Vrij naar een artikel uit Tijdwinst.com: https://timemanagement.nl/smartphoneverslaving/

1.1.2 https://woordenlijst.org = het Groene Boekje Twijfel je over de schrijfwijze van een woord? Zoek het dan op in het Groene Boekje! Dat is de officiële lijst met de juiste schrijfwijze van de Nederlandse woorden, opgesteld door de Nederlandse Taalunie, een raad van Belgische en Nederlandse taalspecialisten. Deze spelling is verplicht voor de overheid en het onderwijs in België en Nederland. Je kan de lijst gratis raadplegen op de website https://woordenlijst.org. Op die site zijn veel meer woorden te vinden dan in het papieren Groene Boekje. Je vindt daar niet alleen informatie over de spelling van woorden maar onder andere ook:    

de regels om woorden af te breken (is het konin-klijk of konink-lijk?); de vormen van de werkwoorden (wat is het voltooid deelwoord van stofzuigen?); meervouden en verkleinwoorden van zelfstandige naamwoorden (is het leraren of leraars? Is het cafeetje of cafétje?); het geslacht van zelfstandige naamwoorden (is de liefde mannelijk, vrouwelijk of onzijdig?).

Let wel op: niet alle woorden in de lijst zijn ook Standaardnederlands, bv. camion, ambetant, goesting zijn Vlaamse varianten en geen standaardtaal. Dat staat er niet bij vermeld. Om te weten of een woord standaardtaal is, raadpleeg je het verklarend woordenboek Van Dale of woorden.org. of taaladvies.net (Zie verder bij 1.2 Standaardtaal checken). Oefening Zoek de volgende werkwoordsvormen op. voltooid deelwoord van uploaden → geüpload voltooid deelwoord van reizen → gereisd infinitief van het voltooid deelwoord ‘opgeslagen’ → opslaan voltooid deelwoord van chillen → gechild voltooid deelwoord van bolwerken → gebolwerkt verleden tijd enkelvoud van klagen → klaagde Geef het meervoud van onderstaande zelfstandige naamwoorden. foto → foto’s cowboy → cowboys niveau → niveaus museum → musea Geef het verkleinwoord van onderstaande zelfstandige naamwoorden. sms → sms’je auto → autootje baby → baby’tje

jockey → jockeytje Kies het juiste geslacht van onderstaande zelfstandige naamwoorden. Vanaf morgen moet het bedrijf zijn/haar deuren sluiten. De politie breidt zijn/haar korps uit met nieuwe agenten. Vandaag viert het nieuwsagentschap Belga zijn/haar 100ste verjaardag. De regering maakt morgen zijn/haar nieuwe doelstellingen bekend.

1.1.3 Onthoud de 5 vuistregels van de algemene spelling Vuistregel 1: samenstellingen en afleidingen aaneenschrijven 

Hoofdregel: in het Nederlands schrijf je samenstellingen en afleidingen aaneen, hoe lang ze ook zijn. Let op: in het Engels is dat vaak niet het geval, vandaar veel verwarring over de spelling van samengestelde woorden.



Een samenstelling is een woord dat uit meerdere zelfstandige woorden bestaat. tafelpoot, familiebijeenkomst, eersteklasreiziger, tentoonstellingsruimte, vliegenvanger, vierkleurendruk, tangoworkshop, klanttevredenheidsonderzoek, socialemediakanalen



Een afleiding bestaat uit minstens 1 zelfstandig grondwoord en 1 of meer voor- of achtervoegsels, zoals ‘beoordeling’ of ‘onverdedigbaar’ (de zelfstandige grondwoorden zijn ‘oordeel’ en ‘verdedig’).

Uitzonderingen op deze hoofdregel: 1 a. Klinkerbotsing Wat is klinkerbotsing? Twee of meer klinkers die tot de aparte delen van de samenstelling behoren, komen soms bij elkaar. Dan moet je duidelijk maken dat ze niet samen mogen worden uitgesproken. Een uitspraakprobleem bij zo een toevallige klinkerbotsing moet je altijd verhelpen: ofwel met een streepje ofwel met een trema.

Klinkerbotsing

Geen klinkerbotsing

Klinkers hebben andere uitspraak samen dan apart a-a a-e a-i a-u o-o o-e o-i o-u e-e e-i e-u u-u u-i

Klinkers hebben zelfde uitspraak samen als apart ao oa ea eo ia io iu ua ue uo aj ej oj uj

i-e

i-i

i-j

iji

alle combinaties met y

Samenstellingen met klinkerbotsing krijgen een streepje bio-ingenieur pagina-einde na-apen camera-instelling auto-ongeluk radio-uitzending lente-uitjes vanille-ijs mini-jurk ski-initiatie Afleidingen met klinkerbotsing krijgen een trema onderzeeër, egoïst, beëindigen, koloniën, zoöloog, judoën, … Bij enkelvoudige (niet-samengestelde) woorden komt soms ook klinkerbotsing voor. Ook dan gebruik je een trema. Enkelvoudige woorden reëel, reünie, cliënt, poëzie, diëten, hygiëne, patiënt, maïs, barbecueën, coördinatie Let ook op deze uitzondering: Als er drie of meer opeenvolgende klinkers staan in een enkelvoudig woord, dan mag je geen trema zetten na de i. essentieel essentiële

financieel financiële

zaaien naïef

breien barbecueën

Je zet geen trema op de Franse en Latijnse uitgangen -ien, -ienne en -eum, -eus en evenmin op woorden die als zuiver anderstalig worden beschouwd. Twijfel je? Raadpleeg dan het Groene Boekje of https://woordenlijst.org/ (zie 1.1.2).

elektricien, opticien, lesbienne, museum, deus

1 b. Cijfers, symbolen en afkortingen Gebruik altijd een streepje als een van de delen van de samenstelling een cijfer of een losse letter is, of als het woord een symbool of een afkorting bevat. 50-jarige 65+-pas CD&V-lid T-shirt

Als er in een afleiding een cijfer, symbool of afkorting voorkomt, gebruik je een apostrof. 50’er jaren 65+’er CD&V’er tv’tje sms’je, hij sms’te

Let op voor deze uitzondering: In driedelige samenstellingen die beginnen met een cijfer gebruik je geen streepje na het cijfer. Je schrijft de rest wel aaneen. 2 euromunt (↔ twee-euromunt) 1 aprilgrap (↔ eenaprilgrap) 25 meterbad 1 meiviering 21 juliviering

1 c. Eigennamen in samenstellingen Je gebruikt ook geen streepje tussen de delen van een eigennaam in een driedelige samenstelling: Rode Kruis Koning Boudewijn Lodewijk XIV New York

→ → → →

Rode Kruispost Koning Boudewijnstichting Lodewijk XIV-salon New Yorkreis

1 d. Speciale voorvoegsels Er staat een streepje in samenstellingen die beginnen met adjunct, aspirant, assistent, bijna, chef, collega, ex, oud (in betekenis ex), interim, kandidaat, leerling, meester, Sint of substituut. Ook samenstellingen met niet, non en no krijgen een streepje. meester-architect aspirant-arts leerling-tovenaar chef-kok no-budget non-issue niet-roker Maar er staat geen streepje in woorden die beginnen met: aero, anti, audio, auto, bi, bio, co, contra, de, di, duo, elektro, extra, giga, intra, loco, macro, micro, mini, mono, multi, neo, para, pre, pro, proto, pseudo, quasi, re, retro, semi, socio, super, supra, tri, ultra en vice. Schrijf ze aaneen, tenzij bij klinkerbotsing:

coauteur, copiloot pseudowetenschappelijk antivaxer

↔ ↔ ↔

co-ouderschap pseudo-intellectueel anti-aanbaklaag

1 e. Engelse samenstellingen in het Nederlands Engelse samenstellingen die zijn ingeburgerd in onze taal schrijven we aaneen zoals Nederlandse woorden. Gemixte samenstellingen Engels-Nederlands schrijf je ook aaneen. Eindigt de Engelse samenstelling op een voorzetsel? Dan zet je een streepje. backpacker salesmanager popmuziek back-up make-over stand-in stand-by rhythm-and-bluesmuziek pop-upwinkel

1 f. Speciale gevallen met gelijkwaardige delen Bestaat een samenstelling uit 2 delen die je in principe van plaats kunt verwisselen? Gebruik dan een streepje tussen de 2 gelijkwaardige delen. hotel-restaurant singer-songwriter minister-president Ook driedelige samenstellingen met 2 gelijkwaardige delen, krijgen een streepje. zwart-witfoto mond-tot-mondreclame man-vrouwverhoudingen woon-werkverkeer Woorden die hele uitdrukkingen bevatten, krijgen allemaal streepjes tussen de delen van de uitdrukking, maar het grondwoord moet eraan vast. kiss-and-ride doe-het-zelf nek-aan-nek

kiss-and-ridestrook doe-het-zelfzaak nek-aan-nekrace

1 g. Let op voor betekenisverschillen bij samenstellingen Onderstaande mogelijkheden zijn allebei correct maar betekenen iets anders:

Hij is ten minste 1.80 m lang. Ik heb te veel gewerkt. Ten slotte bedank ik mijn ouders. Ik vind alles behalve mijn geld. witte wijnglazen

↔ ↔ ↔ ↔ ↔

Ik heb te...