Gezondheidsleer - samenvatting deel EHBO PDF

Preview

Summary

samenvatting deel EHBO...

Description

Hoofdstuk 8: Sportletsels bij kinderen Knie:

1. Osgood-Schlatter => Pijnlijke knobbel op het scheenbeen (=tuberositas tibiae), net onder de knie. We zien zo’n knobbel vooral bij kinderen die veel sporten. Op zo’n pijnlijke plek bevindt zich een aanhechting van een sterke pees aan het scheenbeen. Deze pees brengt de kracht van de grote dijbeenspier over op het onderbeen. Bij springen, fietsen, traplopen en dergelijke gaat het om behoorlijk grote krachten. Blijkbaar is juist deze plaats tijdens de snelle groeifase in de puberteit kwetsbaar. Kernwoorden: - Osteochondrose = groei aandoening in bot - Apophysitis = pijn aan een groeischijf aan je bot - Aan de tuberositas tibiae - Pijn neemt toe bij sporten - Kan jaren duren maar is zelflimiterend Klinisch onderzoek: - Zwelling op tuberositas tibiae - Bij röntgenopnamen zie je een onregelmatige tuberositas Behandeling: - In functie van symptomen - Verminderen activiteiten - Ijs en kinesitherapie - Stretching quadriceps en hamstrings - Gips bij hevige pijn - Zelden heelkunde (=chirurgie)

2. Meniscale letsels -

Zelden Blokkeren, doorzakken knie Therapie: partiële of totale meniscectomie (= Meniscus operatie waarbij (deel van) de meniscus wordt verwijderd) Eventuele transplantatie

3. Patellapees-tendinitis Of jumpers knee (‘springersknie’) wordt vooral gezien bij sporters door een te grote belasting of door te snel opbouwen van de trainingsbelasting. Kleine scheurtjes aan de aanhechting van de patellapees op de onderzijde van de knieschijf ontstaan dus door overbelasting. Door een plaatselijk verminderde doorbloeding van de pees en door aanhoudende belasting genezen deze kleine scheurtjes moeilijk. Kernwoorden: - Pijnlijke patellapees - Scheurtjes die nooit volledig genezen - Zwelling en inflammatie (=ontsteking) - Minder frequent bij kinderen - Kan verborgen aard hebben (voeding, leefgewoonten,...) Klinisch onderzoek: - Een röntgenfoto bij een jumpers knee vertoont vaak geen afwijkingen - Een echo kan wel de degeneratie (ontaarding) en soms de scheurtjes in het peesweefsel aantonen - De klinische diagnose wordt met zekerheid bevestigd door een MRI scan. Behandeling: - Rust - Stretching quadriceps - Tonificatie (=spierversterkende oefeningen) - Antiflogistica (=ontstekingsremmer) indien nodig

4. Sinding Larsen Johansson Een syndroom is een aandoening waarbij de groeischijf geïrriteerd is doordat er te grote kracht op de groeischijf wordt uitgeoefend. Kernwoorden: - Te hoge tractie aan patellapees - Apophysitis - Pijn ter hoogte distale tip patella - Erger bij lopen of springen Klinisch onderzoek: - Drukgevoelig bij palpatie - Röntgenfoto's zichtbaar Behandeling: - Symptomen behandelen - Herstel van deze aandoening kan zeer lang duren namelijk 6 – 12 maanden - Of de patiënt zijn of haar sportactiviteiten kan verder zetten gedurende deze aandoening is afhankelijk van de ernst van de symptomen

5. Osteochondritis dissecans Een gewrichtsaandoening in de knie bij adolescenten waarbij de doorbloeding van het bot en het overliggend kraakbeen ter hoogte van de ronde uiteinden van het bovenbeen in de knie aangetast is. In ernstige gevallen kan er een fragment kraakbeen samen met het eronder gelegen bot loskomen en pijnlijke blokkades geven. Kernwoorden: - Mediale deel femur aantast - Botnecrose (=afsterven van botweefsel doordat de bloedvoorziening naar het bot is onderbroken) - Eventueel loslaten kraakbeen - Patella instabiliteit Klinisch onderzoek: - Pijn en gevoel van verspringen knie - Ct-scan en röntgenopnames - Positieve Wilson test Behandeling: Afhankelijk van de leeftijd - Jonge kinderen (tot 14) -> Ontlasten met bv. krukken, 6-12 weken - Adolescenten (tot 20 jaar) -> Bij falen van ontlasten dienen de losse fragmenten verwijdert te worden - Volwassenen -> Operatie noodzakelijk

6. Bakercyste Of kniekuilcyste is een zwelling in de knieholte. Aan de achterkant van de knie bevinden zich zes slijmbeurzen. Die kunnen met elkaar en met het kniegewricht in verbinding staan. Bij een abnormale vochtophoping in de knie lopen ze dan vol en vormen zo een cyste. Kernwoorden: - Cyste in knieholte (vochtophoping) - Gevuld met gelatineus vocht - Zelflimiterend proces Klinisch onderzoek: - Echografie of MRI scan - Radiologie is te weinig te zien Behandeling: - Geen, zelflimiterend proces

7. Discoïde Meniscus Ontstaat wanneer het kraakbeen zich niet naar behoren ontwikkelt, met een dikkere schijf en een ovale meniscus. De fout komt meestal voor in de meniscus aan buitenkant (lateraal) van het kniegewricht. Kernwoorden: - Laterale kniepijn - Op vroege leeftijd (1 tot 10) - Verkeerde groei kraakbeen meniscus - Zelflimiterend Klinisch onderzoek: - Mri-scan, CT-scan of echografie Behandeling: - Resectie(uitsnijden) deel meniscus bij blijvende klachten

8. Patella Bipartita Normaal gaat de uit drie groeicentra, maar soms groeien de stukken bot niet goed aan elkaar, resulterend in een patella bipartita of patella tripartita. Dit hoeft geen problemen te geven bij het functioneren van de knie normaal.

Kernwoorden: - Ossificatiekernen groeien niet aan elkaar - Geen behandeling nodig normaal Klinisch onderzoek: - Toevallig gevonden meestal Behandelen: - Meestal niks, trainingsaanpassing - Heelkunde in vorm van resectie

9. Patella-instabiliteit bij kinderen (= luxatie patella) -

Aanleg voor een Luxatie(=ontwrichting) van de patella kan aanwezig zijn vanaf de geboorte, een heelkundige ingreep is meestal nodig. Oorzaak is vaak een te korte quadriceps. Pas op voor een avulsiefractuur na luxatie patella.

10. Plica synovialis Een irritatie van het membraan in het kniegewricht dat er voor zorgt dat het gewricht goed

gesmeerd blijft. Wanneer dit weefsel aan de binnenkant van de knieschijf geïrriteerd raakt, leidt het tot pijn in de knie en gevoeligheid voor aanraking. Het plica syndroom is vaak het resultaat van overbelasting, maar kan ook ontstaan als gevolg van letsel na een directe klap. => 4 types: 1. Inferieure plica 2. Superieure plica 3. Mediale plica 4. Laterale plica Kernwoorden: - Door een trauma - Overbelasting door repetitieve knieflexie - Synoviale plooi gaat verdikken - Vooral bij tieners Klinisch onderzoek: - Artroscopie (= kijkoperatie is een minimaal-invasieve operatie waarbij het inwendige van de knie kan bekeken) - Pijn bij palpatie - Klik bij knieflexie Behandeling: - Conservatief - Ijstherapie - Lokale corticoid infiltratie - Zelden heelkunde

11. Ligamentaire letsels Chronische ligamentaire letsels: - Aangeboren Acute ligamentaire letsels: - Zeldzaam bij kinderen - Eerder zal er bot worden afgebroken Maar: Voorste kruisbandscheur: - Bij contactsporten - Doorzakkend gevoel - Diagnose via MRI - Type 1-3 avulsie(=afscheuring) -> Gips - Intratendineuze scheuren -> operatief bij mature kinderen, speciale technieken bij jonge kinderen

12. Iliotibiale-band-frictiesyndroom Gevolg van een frictie van de iliotibiale band met de laterale femorale epicondyl. Dit bij repetitieve flexie van de knie bij bv. fietsen of lopen. Er ontstaat een inflammatoire(=ontstekingsreactie) reactie op de band. Kernwoorden: - Iliotibiale band - Inflammatie - Repetitieve beweging - Jonge lopers of fietsers Klinisch onderzoek: - Locatie van klachten - Test van Noble (= bij volledige extensie of flexie geen pijn meer aan band) Behandeling: - Anti-inflammatoire medicatie - Stretchen van de iliotibiale band - Uitzonderlijk corticoid infiltratie - Soms heelkundige operatie waarbij de aangetaste zone wordt gereseceerd

13. Anterieure kniepijn Anterieure kniepijn is pijn gelegen aan de voorzijde van de knie. Deze pijn is meestal het gevolg van een probleem met het kraakbeen ter hoogte van de achterzijde van de knieschijf. De Anterieure kniepijn ontstaat dan als gevolg van een verweking van het kraakbeen tussen de knie en de knieschijf. De glij beweging tussen knie en knieschijf gebeurt dan minder goed. Kernwoorden: - Frequente klacht - Pijn anterieure deel knie - Door groei van kraakbeen - Verkorting spierpeescomplexen - Verhoogde druk op beenderen Klinisch onderzoek: - Vaak pas na veel overdreven onderzoeken ontdekt - Drukkende pijn vooraan knie Behandeling: - Geruststellen - Zelflimiterend - Stretching hamstrings en quadriceps

Onderbeen:

1. Periostitis of shin splints (= scheenbeenvliesontsteking) Een veel voorkomende overbelastingsblessure aan de binnenzijde van het scheenbeen (=Tibia). Shin splints is eigenlijk een verzamelnaam voor verschillende blessures veroorzaakt door overbelasting die zich over het algemeen in het onderste tweederde gedeelte van het voor onderbeen bevinden. Het is een typisch loopletsel, maar het kan ook voorkomen bij mensen die niet lopen. Men heeft pijn bij het stappen en bij aanraking van het scheenbeen. De pijn wordt veroorzaakt door irritatie van het beenvlies op de plaats waar de spieren zich hechten aan het bot. Kernwoorden: - Overbelasting - Jonge sporters - Langdurig sporten op harde ondergrond met hard schoeisel - Pijn ter hoogte van voorrand onderbeen (= anteromediale tibia oppervlakte, tibiale crista) Klinisch onderzoek: - Bij palpatie voelt periost dik en knobbelig aan - Botscan Behandeling: - Zeer moeizaam - Ijsapplicaties - Speciale tape - Aangepaste training (= zwemmen of fietsen, geen contact met grond) - Bij jonge vrouwen ook zeker de hormonale regeling onderzoeken ! Door ons periost kunnen kinderen vaak zonder operatie genezen bij een fractuur, het is zo sterk en stevig dat je bot op zijn plaats blijft zitten !

Enkel en voet:

1. De ziekte van Sever (= Apophyse) Of apofysitis calcanei is er sprake van pijnklachten ter hoogte van het hielbeen. Bij kinderen met een onvolgroeid skelet bevindt zich op de plek waar de achillespees vasthecht op het bot nog een groeischijf. Deze groeischijf bestaat voornamelijk uit kraakbeen. Wanneer de kuitspieren aanspannen, trekken de spieren aan het hielbeen via de de achillespees. Als de spanning herhaald en langdurig wordt uitgevoerd, kan de groeischijf geïrriteerd raken. Deze irritatie kan resulteren in pijn ter hoogte van de hiel. Kernwoorden: - Overbelasting bij jonge lopers - Letsel aan de groeischijf - Plaats waar achillespees aanhecht Klinisch onderzoek: - Radiografie moeilijk zichtbaar - Klinische diagnose best Behandeling: - Rust - Aangepast schoeisel voor een goede schokabsorptie - Stretchen van de achillespees

2. Stressfracturen (=breuk) De meeste stressfracturen bevinden zich ter hoogte van het os naviculare, calcaneus, tibia, metatarsalen, mediale en laterale malleolus.Dit omvat vijftien procent van alle sportletsels bij

jongeren. Door het plots opdrijven van trainingsintensiteit, slecht schoeisel, jonge leeftijd, verwaarlozing voeding. De stressfracturen zijn moeilijk behandelbaar en vaak pas laattijdig radiologisch zichtbaar of worden gewoon gemist. 1. Jones fractuur: - Een botbreuk van het middenvoetsbeen van de kleine teen. Bij een jonesfractuur is dit bot gebroken aan proximale zijde. De breuk bevindt zich dus halverwege aan de buitenkant van de voet. De patiënt heeft daar pijn en zwelling en zal moeite hebben met lopen. Maar de hinder kan soms meevallen, zodat de patiënt denkt een kneuzing te hebben. Om de diagnose te stellen zal een röntgenfoto van de voorvoet gemaakt moeten worden.

2. Salter Harris fractuur: - Een botbreuk (fractuur) die de groeischijf (epifysairschijf) betreft en daarom alleen voorkomt bij kinderen. Er zijn negen types breuken beschreven. (bv Tillaux fractuur = Salter Harris III) 3. Calcaneus fractuur: - Een botbreuk ter hoogte van de calcaneus, vrij vlot geneesbaar met relatieve rust. Eventueel een gipsimmobilisatie. 4. Os naviculare fractuur: - Een botbreuk ter hoogte van het os naviculare, moeilijk behandelbaar bij jongeren. Bij een vroege diagnose is er een gunstige prognose. Vaak een loopgips nodig en een absoluut steunverbod.

3. Osteochondrale letsels talus (=groeischijf) Een beschadiging van het kraakbeen van het sprongbeen. Het sprongbeen is het bot dat het been verbindt met de voet. Zowel aan de binnenkant als aan de buitenkant van het sprongbeen (talus) kan het kraakbeen beschadigen. Dit is eerder zeldzaam bij kinderen. Wordt vaak veroorzaakt door het verzwikken van de enkel of door een ander trauma. Het is een doorbloedingsstoornis van het direct onder het kraakbeen

gelegen bot, hierdoor kan ook een beschadiging van het kraakbeen ontstaan. Osteochondritis dissecans ontstaat meestal in de tienerjaren, het kan echter pas later klachten geven, als het kraakbeen onderbroken is. Kernwoorden: - Osteochondritis van talus - Slechte doorbloeding kraakbeen kan stukje doen afsterven - Vaak veroorzaakt door een eerder gebeurt trauma Klinisch onderzoek: - Botscan - Vaak toevallige vondst na ontstaan pijn Behandeling: - Zelfde als Osteochondritis knie (=ontlasten of chirurgie bij oudere leeftijd) vb Osteochondrose: -

De ziekte van Freiberg, ook wel ziekte van Köhler 2 genoemd, is een vorm van osteochondrose die voorkomt bij jongeren in de puberteit (17-19), bij meisjes vaker dan bij jongens. Bij de aandoening verdwijnt botweefsel van een middenvoetsbeentje door slechte doorbloeding.

-

De ziekte van Köhler (8-9) is een zeldzame aandoening aan het os naviculare, een van de voetwortelbeentjes. Het is een doorgaans eenzijdige avasculaire botnecrose, een groeistoornis waardoor het bot afsterft. De ziekte komt vrijwel alleen voor bij kinderen jonger dan negen jaar; vijfmaal zoveel bij jongens als bij meisjes. De aandoening wordt veroorzaakt doordat de bloedtoevoer van het os naviculare onderbroken wordt. Het bot sterft daardoor lokaal af.

4. Tarsale coalitie Wanneer twee voetwortelbeentjes (gedeeltelijk) aan elkaar gegroeid zijn tot één groter botstuk. Een tarsale coalitie kan aangeboren zijn of zich in de loop van de tijd ontwikkelen. Een tarsale coalitie hoeft niet altijd tot problemen te leiden. Wanneer zich wél klachten voordoen, staan pijn en stijfheid in de middenvoet voorop. Kernwoorden: - Late tieners - Verminderde mobiliteit - Coalitie van twee voetwortelbeentjes

-

Pijn bij inversie Neiging tot platvoeten

Klinisch onderzoek: - Beeldvorming via RX, CT of MRI-scan Behandeling: - Zooltherapie - Indien nodig chirurgie

5. Accessoire botkernen (Os Naviculare of Os Trigonum) De voet bestaat uit verschillende botten en op sommige plaatsen kunnen extra kleine botjes voorkomen (accessoire). Zo ook op het os naviculare dat zich aan de binnenzijde van de voetwortel bevindt. Accessoire os naviculare betekent letterlijk “extra bot op het scheepvormig beentje” Kernwoorden: - Extra bot ter hoogte van os naviculare of os trigonum - Pijn bij spannend schoeisel Klinisch onderzoek: - Botscan Behandeling: - Geen bij geen klachten - Heelkundige chirurgie - Aangepast schoeisel

Hoofdstuk 9: Letsels van Thorax, abdomen en geslachtsorganen in de sport Algemeen: - Gemakkelijk te herkennen (oppervlakkig) - Contactsporten - Variatie letsels “Red flags” thorax trauma: 1. Moeilijke ademhaling 2. Afwijkend tympaan geluid 3. Ademgeruis 4. Paradoxale(=tegenstrijdige) bewegingen 5. Deviatie(=afwijking) in trachea

6. Opgezette nekvenen 7. Krakende ribben 8. Zwakke harttonen en zwakke pols 9. Schouderpijn 10. Flankpijn 11. Bewustzijn verliezen Afkomst pijn: - Thoraxwand - Intrathoracaal - Nek - Diafragma => 10 procent - Dorsale wervelzuil => 90 procent Thorax:

1. Borst-pijn (=Mammae) -

Borsttrauma Repetitieve stress aan de fasciale verbindingen van de borst; zeker bij grotere borsten Verzwakkingen in lig. Van Cooper (=hangborsten) Goede bh is noodzaak, zeker bij sporten Zwelling in borst is niet direct kankergezwel, trauma gezwel

2. Gynaecomastie -

Excessieve ontwikkeling mannelijk borstklier op adolescente leeftijd Zelflimiterend Risico op tepelirritatie (=tepelkloven: bloeden van tepel door irritatie) Oorzaak kan anabolen zijn

3. DD. Mondor disease of posttraumatische tromboflebitis -

Heel pijnlijk Na contact (=trauma) Kan zowel bij man als vrouw Venen in de borst aangetast Na 6 weken normaal verdwenen

-

Vena thoracalis lateralis & vena toracoepigástrica

4. Ruptuur pectoralis major -

Scheur in Musculotendineuze overgang Bij power training, worstelen Ploffend geluid, pijn en geweldige inwendige bloeding Heelkundige ingreep soms nodig

5. Ribfracturen -

Door paardrijden, fietsen, vechtsporten,... Solitair(=één) of meerdere fracturen Therapie: pijnstilling en maximale expansie uitlokken 2-3 weken wanneer niet verplaatst Bij een verplaatsing moet je de situatie individueel opvolgen

6. Stressfracturen bij ribben -

Zeldzaam in de sport Bij roeien, golf of tennis Oorzaak -> plotse toename in intensiteit Klinisch onderzoek -> botscan Therapie -> aanpassing trainingsschema Eerste rib -> bij gooisporten vaak, opletten voor apex van de long -> men denkt vaak eerst aan een trapeziussyndroom

7. Majeur ribtrauma -

Zwaar thoraxtrauma Bij moto, autorace Algemene toestand patiënt belangrijk Sternum gebroken => gevaarlijk voor het hart

8. Spontane pneumothorax (=klaplong) -

Oorzaak zware plotse inspanning Mannen tussen 20-29 jaar Vaak in de apex Symptomen -> progressieve kortademigheid of hevige kortademigheid en veel pijn Bij een grote pneumothorax krijg je cyanose (=grauw kleuren lippen en nageltoppen) Klinisch onderzoek: percussie en auscultatie Behandeling -> lichte pneu = rust, zware = drain

9. Costochondrale traumata -

Bij contactsporten Symptomen: voelbare plop, scherpe pijn borstkas Verdwijnt na 3-4 weken Terug sporten na 6 weken

10. Slipping rib syndroom -

Oorzaak: zwakke ligamenten rib Knelling van zenuw tussen ribben Pijn aan onderboog rib Verdwijnt spontaan

11. Diafragmaspasme (relatieve ischemie) -

Stekende pijn ter hoogte diafragma Voorkomen door betere voeding en drank voor en tijden het sporten

12. Precordiaal catch syndrome -

Een scherpe, terugkerende pijn aan de linkerkant van de borst Kort maar hevig en ademen zeer pijnlijk Bij gezonde, jonge volwassenen oorzaak pijn onbekend groei van de kraakbeenverbindingen van de ribben?

13. Bornholm disease, devil’s grip, pleurodynie -

Spasmen van diafragma en intercostale musculatuur Veroorzaakt door Coxsackie B infectie (virus) Geneest vanzelf Zware verkoudheid

14. Thoracic outlet syndrome -

Na whiplash Bloedingen zorgen voor problemen circulatie arteriën en zenuwen Ze worden door de stijging van druk afgesloten

15. Paget-Von Schrötter syndroom -

Inspannings Trombose van vena subclavia Bij jonge mannen en gedurende zware inspanning Rechterkant Cyanose kan ontstaan Zware en vermoeide rechterarm Oorzaak: drugs, infectie, dehydratatie

Abdominem binnenkant:

1. Buikspier scheur -

Veel miskend Bloed in buikholte te zien aan navel CT of MRI-scan voor klinisch onderzoek Therapie: Heelkunde of conservatief

2. Miltletsel -

Linker flank 9-11 rib Zware contacten -> scheur Milde contacten -> vergroot Rib kan milt ook penetreren Heelkundige ingreep

3. MNI (= Mononucleosis infectiosa) of klierkoorts -

Tussen 14de en 28ste dag veranderingen in milt na infectie Sportverbod van 2 weken Hervatting bij herstel milt en klachtenvrij Normale sporten pas na 3 maand hervatten Contactsporten 6 maand wachten Miltruptuur, door klierkoorts in sport veel voorkomend (=dood) 17-22 milt scheuren in voetbal waarvan 8 met klierkoorts Rust bij een kleine bloeding, chirurgie bij een zware bloeding

4. Hernia inguinalis (=liesbreuk) -

Indirecte breuk: meest frequent, mannen 30j Directe: Mannen >40 Femorale breuken -> bij vrouwen

-

Stekende pijn in lies, zwelling Palpatie via scrotum Therapie -> heelkunde Revalidatie: 6 weken geen sport, 8 niet contact, 10 contact bij vrouwen zelf 12

5. ...