Juridisch kader (samenvatting) PDF

Preview

Summary

Samenvatting...

Description

Wat is recht? Het recht is een geheel van afdwingbare regels waarmee de mens de samenleving ordent.

Wat is het verschil tussen recht en godsdienst? Godsdienst zijn niet (Juridische) afdwingbare regels en zijn bij deze ook niet verplicht wan teen mens is vrij om een godsdienst of dergelijke te volgen, het recht verandert elke dag regels in godsdienst blijven altijd de zelfde.

Weetje! Er is in Amerika een godsdienst opgericht gekend als het geloof van het vliegend spaghetti monster om discriminatie tegen te gaan over het dragen van hoofddeksels op officiële foto’s.

Symbool ‘vrouwe justitia’

1. Blinddoek: staat voor het niet kijken naar de mensen en objectief kunnen handelen 2. Weegschaal: staat voor het afwegen van het recht voor iedereen evenveel baat 3. Zwaard: staat voor het kunnen afdwingen van het recht

Bronnen van het recht 2 belangrijke principes! De lagere norm mag de hogere niet tegenspreken en elke instelling moet haar bevoegdheden respecteren (bij schending van één van deze principes, is de norm ongeldig!)

Internationale rechtsbronnen  



Verdragen tot werking van de internationale instellingen UNO, Unesco, Unicef, IAO, … Europese unie, Europese commissie en Europees parlement o Verdragen o Rechtlijnen o Verorderingen Bilaterale verdragen

Weetje: Internationale wetten zijn moeilijk te bepalen, daarvoor zijn er verdragen opgesteld tussen 2 verschillende landen om zo geschillen op te kunnen lossen (EU staat daarin het sterkste).

Belgische regelgeving Hiërarchie der rechtsnormen Hiërarchie 2 belangrijke principes:  

De lagere norm mag de hogere niet tegenspreken Elke instelling moet haar bevoegdheden respecteren

& Publicatie van wetgeving Federaal: grondwet • •

Oorspronkelijke tekst dateert van 1831 Omschrijft de basisstructuur van onze Belgische Staat en een aantal fundamentele rechten en vrijheden van burgers, zoals: o Verbod op discriminatie o Eerbiediging privé- en gezinsleven o Recht op menswaardig leven o Vrijheid van vereniging o Briefgeheim

Wijzigingen slechts mogelijk via ingewikkelde procedure d.m.v. ‘constituante’ (het nationaal parlement bepaalt welke artikelen na de eestvolgende verkiezing/samenstelling van het parlement kunnen goedkeuring worden, mits 2/3e meerderheid).

Gemeenschappen & gewesten (wetgevende macht): wetten, decreten en ordonnanties •

Wetten decreten en ordonnanties o Wet: goedgekeurd door een parlement o Decreet: goedgekeurd door het gemeenschaps- of gewestelijke parlement (Vlaanderen en Wallonië) o Ordonnantie (Brussels Hoofdstedelijk Gewest): goedgekeurd met een gewone meerderheid

Gemeenschappen & gewesten (uitvoerende macht): KB, MB en besluit van Gewest of Gemeenschapsregering •

•

•

Koninklijk besluit (K.B.) o Uitvoering van federale wet (precisering of uitwerking) o Beslist door de regering o Ondertekend door de Koning Ministerieel besluit (M.B.) o Verdere detaillering van K.B. o Door minister Besluit van Gewest of Gemeenschapsregering o Uitvoering van decreet of ordonnantie

•

Provinciale en Lokale reglementen

Rechtspraak • • • • • •

Uitspraken van Hoven (arresten) en Rechtbanken (vonnissen) met Interpretatie van de wetgeving Gaat regels concreet toepassen, verduidelijken, aanpassen aan maatschappelijke evolutie Principe: enkel bindend voor partijen in het geschil! Zelfs een arrest van Hof van Cassatie geldt enkel voor de geding voerende partijen Praktijk: Rechtspraak is een belangrijke rechtsbron Vele uitspraken worden beïnvloed door voorbije rechtszaken van collega rechters omdat de rechter zelf niet echt en beslissing kan nemen Wordt ook beïnvloed door de rechtsleer

Rechtsleer • • •

Analyse van juristen met bepaalde twistpunten Handboeken of artikels in juridische tijdschriften, soms n.a.v. een belangrijk vonnis of arrest. Invloed op rechtspraak en wetgevend werk

Gewoonte (costumen) •

• • •

Ongeschreven regel, die toch als bindend wordt beschouwd als er aan enkele voorwaarden is voldaan: o Er is een gewoonte in bepaalde handelingen in de rechtspleging o Die gewoonte wordt ook als bindend voor de gemeenschap ervaren. o Er is geen schriftelijke rechtsbron omtrent het thema Was tot 17e eeuw de belangrijkste rechtsbron Speelt nog een rol in Handelsrecht Komt nog vaak voor in Engeland en U.S.A.

Algemene rechtsbeginselen 

Ongeschreven maar bindende regels, die door de rechtspraak wordt afgeleid uit bestaande rechtsregels: o Recht van verdediging o Goede trouw o Beginselen van behoorlijk bestuur o …

Staatsrecht: Nationale politieke instellingen Federale wetgevende macht (WM) Koning (via erfopvolging) & Parlement (kamer + senaat) Democratisch verkozen vertegenwoordigers

Vertegenwoordigers  

Legislatuur: 5 jaar o Minder indien regering voordien valt Statuut o Parlementaire onverantwoordelijkheid: meningen die een parlementslid uit in de uitoefening van zijn functie kunnen geen aanleiding geven tot een strafrechtelijke vervolging o Parlementaire onschendbaarheid: een parlementslid kan enkel tijdens de zitting van het parlement worden aangehouden of voor een rechtbank gebracht, ALS  het parlement de toestemming geeft  het lid op heterdaad wordt betrapt

Kamer van volksvertegenwoordigers Samenstelling  

Kamer: 150 rechtstreeks verkozen Verkiezingen volgens stelsel van ‘evenredige vertegenwoordiging’ o Verkiezingen per (provinciale) kieskring o Elke kieskring heeft een aantal vertegenwoordigers (‘zetels’) dat ze naar het parlement mag sturen, afhankelijk van het inwonersaantal  = verdeling vlgs aantal stemmen  (>< meerderheidsstelsel: meeste stemmen krijgt alle zetels (U.K.)

Kieskringen

Bevoegdheden 







Een regeringsmeerderheid vormen o tenminste 76 kamerleden moeten de regering steunen na een debat over de regeringsverklaring  de kamerleden die de regering steunen, vormen de meerderheid  de overige kamerleden vormen de oppositie Het regeringsbeleid controleren o Alleen de Kamer kan die regering of ministers tot de orde roepen en eventueel het vertrouwen aan de regering intrekken. Interpellaties zijn het controlemiddel bij uitstek o Bij regeringscrisis kan er een vertrouwensstemming plaats hebben De staatsfinanciën controleren o De Kamer is bevoegd voor de financiën van de federale Staat no taxation without representation o De Kamer alleen keurt de begrotingen goed o Het Rekenhof staat de Kamer bij in de controle van de staatsuitgaven Wetten maken o De Kamer is samen met de Senaat bevoegd voor de Grondwet, de wetten betreffende de staatsinrichting, de goedkeuring van de internationale verdragen ... o Voor de overige wetgeving is alleen de Kamer bevoegd, maar de Senaat kan wijzigingen voorstellen aan teksten die de Kamer aangenomen heeft of op eigen initiatief wetsontwerpen aan de Kamer voorleggen. De Kamer heeft in deze gevallen hoedanook het laatste woord





Beleidsinformatie verzamelen o De kamerleden stellen jaarlijks ± 1.500 mondelinge en ± 2.300 schriftelijke vragen o Ze kunnen ook onderzoekscommissies oprichten om maatschappelijke problemen te onderzoeken Diverse andere opdrachten o De Belgische nationaliteit verlenen o De ombudsman benoemen die de klachten van de brugers onderzoekt o Petities van burgers onderzoeken

Senaat (sedert 2014)  

Federaal overlegorgaan tussen de Gemeenschappen en Gewesten Enkel bevoegd voor de staatshervorming en het koningshuis (grondwet)

Afschaffing van het puur 2-kamersysteem

Hoe komt een Wet tot stand?

Initiatief

Advies RvS

wetsontwerp (“Koning” ≈ Regering) wetsvoorstel (Kamer) wetsontwerp: advies verplicht wetsvoorstel: advies facultatief

Parlement. Commissie

Bespreking door beperkte groep specialisten Laat grondige bestudering en bespreking van ontwerpen en voorstellen toe

Parlement

bespreking door Kamer in plenaire vergadering stemming

Koning

Regering

bekrachtiging (lid vd Wetgevende Macht) afkondiging (hoofd vd Uitvoerende Macht)

bekendmaking in Belgisch Staatsblad

Federale uitvoeren macht (UM) Regering   

1 premier 14 ministers (paritair) En x staatssecretarissen

Koning 



Statuut o Heeft als persoon geen enkele politieke macht o Is politiek onverantwoordelijk  Oefent bevoegdheden uit samen met minister o Is politiek onbekwaam  Minister die mee ondertekent is verantwoordelijk o Is absoluut onschendbaar: kan niet vervolgd worden Bevoegdheden als hoofd van de uitvoerende macht o Zijn in feite bevoegdheden van de regering o O.m. bekendmaking en afkondiging van wetten, uitvaardigen KB’s, …

Gemeenschappen (3) en gewesten (3)

  

Art. 1 België is een federale staat, samengesteld uit de gemeenschappen en de gewesten Art. 2 België omvat drie gemeenschappen: de Vlaamse Gemeenschap, de Franse Gemeenschap en de Duitstalige Gemeenschap Art. 3 België omvat drie gewesten: het Vlaamse Gewest, het Waalse Gewest en het Brusselse Gewest

3 gemeenschappen = TAAL 

Gemeenschappen o In België zijn er 3 officiële talen (Nederlands, Frans en Duits) o Aan die talen hangen verschillende culturen vast o Er zijn 3 gemeenschappen die beantwoorden aan de culturele verschillen in België  Vlaamse Gemeenschap  Franse Gemeenschap  Duitstalige Gemeenschap

3 gewesten = economie 

Gewesten o Ons land kent niet alleen verschillende culturen, ook economische zijn er grote verschillen o Er zijn 3 gewesten die beantwoorden aan de economische verschillen in ons land  Vlaams Gewest  Waals Gewest  Brussels Hoofdstedelijk Gewest

Bevoegdheidsverdeling 



De gemeenschappen en gewesten hebben ‘toegewezen bevoegdheden’ o Alleen bevoegd voor aangelegenheden die hen door de grondwetgever uitdrukkelijk zijn toegewezen De federale OH heeft ‘residuaire bevoegdheden’ o Alle bevoegdheden die niet uitdrukkelijk zijn toegewezen aan gemeenschappen of gewesten komen aan de federale OH toe

Bevoegdheden gemeenschappen (cf. cultuur)    

Culturele aangelegenheden (bv. beleid inzake bibliotheken, discotheken, toerisme) Persoonsgebonden aangelegenheden (bv. gezondheids-beleid, beleid inzake maatschappelijk welzijn) Onderwijs Gebruik van talen (in bestuurszaken, onderwijs en sociale betrekkingen tussen werkgever en werknemer)

Bevoegdheden in detail    



Cultuur: taalgebruik, kunsten, musea, bibliotheken, media en sport Onderwijs: bijna alle aspecten van het onderwijsbeleid, met uitzondering van de federale residuele onderwijsbevoegdheden, zoals de leerplicht Gezondheidszorg: erkenning van zorgverstrekkers en zorginstellingen, kwaliteitsbewaking van zorginstellingen, hulp aan bejaarden en preventie Bijstand aan personen: jeugdbescherming, jeugdbeleid, gezinsbeleid en kinderopvang, gezinstoelagen (bv. kinderbijslag, geboortepremie en adoptiepremie), bejaarden- en gehandicaptenbeleid, het gelijkekansenbeleid en de integratie van migranten Justitie: vervolgingsbeleid, jeugdsanctierecht, eerstelijns juridische bijstand en justitiehuizen

Bevoegdheden Gewesten (cf. economie)        

Economische beleid Ruimtelijke ordening Bescherming leefmilieu en het waterbeleid Landinrichting en natuurbehoud Huisvestingsbeleid Energiebeleid Tewerkstellingsbeleid Openbare werken en vervoer

Bevoegdheden Gewesten in detail       

Ruimtelijke ordening: ruimtelijke plannen, bouwvergunningen, stadsvernieuwing, Wonen en huisvesting: sociale woningbouw, financiële ondersteuning van wonen, woninghuur, ... Leefmilieu, landinrichting en natuurbehoud: bescherming milieu, afvalstoffen, parken, bossen, jacht, visvangst, ... Economie: steun en advies aan bedrijven, ... Toerisme Tewerkstelling: arbeidsbemiddeling, Openbare werken en vervoer: wegen, waterwegen, zeehavens, streekvervoer, …

Bevoegdheden Federale overheid (residuair)      

Monetaire beleid (muntbeleid, beheersen overheidsschuld) Justitie (alles wat te maken heeft met de rechterlijke macht) Sociale zekerheid (bv. werkloosheid, ziekte en invaliditeit) maar … quid kinderbijslag? Veiligheidsbeleid (bv. rampenplannen, ordehandhaving) Defensie Burgerlijk recht, Handelsrecht, Arbeidsrecht, … (bv. contracten, huur, lening)

Werking van de Gemeenschappen en Gewesten 



Algemeen: elke gemeenschap en gewest heeft een o Eigen parlement o Eigen regering (‘gemeenschaps’ of ‘gewest’ parlement/reg.) Gemeenschappen en gewesten hebben dus o Wel een eigen wetgevende en uitvoerende macht o Geen eigen rechterlijke macht (!)

Vlaamse Gemeenschap = Vlaams Gewest 

Vlaamse Gemeenschap en Vlaams Gewest o 1 Vlaams Parlement o 1 Vlaamse Regering o Deze politieke instellingen oefenen gewestelijke en gemeenschapsbevoegdheden uit o Efficiënt(er)

Vlaams parlement   

 

Legislatuurparlement van 5 jaar. Als de Vlaamse regering valt moet een nieuwe regering gevormd worden tot het einde van de legislatuur De verkiezing valt samen met die van het Europees Parlement en vindt om de 5 jaar plaats 124 leden die allen samen de Vlaamse Gemeenschap vormen o 118 leden daarvan zijn verkozen in het Vlaams Gewest o De andere 6 landen zijn afkomstig uit het kiesgebied van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (stemmen over gemeenschapsmateries) Voorzitter = Jan Peumans Het vlaams parlement is gevestigd in Brussel, vlakbij het Nationaal Parlement

Wallonië Geen fusie tussen Gemeenschap en Gewest Apart parlement + regering voor:   

Waals Gewest Franse Gemeenschap Duitstalige Gemeenschap

Het Parlement van het Waalse Gewest:    

Zetelt te Namur, telt 75 leden (verkiezingen om de 5 jaar) Heeft een aantal bevoegdheden overgenomen van het Parlement van de Franse Gemeenschap Heeft bevoegdheden overgedragen naar het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap Alle Waalse parlementsleden (de Duitstalige leden worden echter vervangen) en 19 Franstalige leden van het Parlement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest zijn ook lid van de Franse Gemeenschapsparlement

Bevoegdheden parlementen g/g. Naar analogie met de bevoegdheden van het Nationaal (federaal) parlement 

 

Maken van algemene rechtsregels maar enkel geldig in betrokken g/g o Decreten: Vlaams Parlement, Parlement Waals Gewest, Parlement Franse Gemeenschap en Parlement Duitse Gemeenschap o Ordonnanties: Brussels Hoofdstedelijk Gewest Bevoegdheid om verdragen goed te keuren Controle op g/g regering

Bevoegdheden regeringen g/g. Belangrijkste bevoegdheid: uitvoeren van decreten en ordonnanties in uitvoeringsbesluiten (= ‘besluiten’ van een gemeenschaps- of gewestregering) De Vlaamse Regering is:     

De uitvoerende macht van Vlaanderen Zetelt aan het Martelarenplein te Brussel Een legislatuurregering, dit betekent dat de regering niet kan vallen tussen twee verkiezingen Minister-president = bourgeois 8 ministers

Provincies (10) 

Provinciale organen o Provincieraad  Volheid van bevoegdheid  Provincieraadsleden worden rechtstreeks verkozen => ± WM  Uitvoerende akten, geen wetgevende akten (= administratieve RH: aanvachten bij RvS, niet bij GwH) o Bestendige deputatie  Dagelijks bestuur van de provincie



 Gekozen door en uit de provincieraad  Onder leiding van provinciegouverneur o Provinciegouverneur  Leiding bestendige deputatie Mandaat (6 jaar (vast))

Gemeenten (589) 







589 gemeenten o 308 Vlaamse o 19 Brusselse o 262 Waalse Gemeentelijke bevoegdheden o Taken van gemeentelijk belang  Lokale politie  Brandweer  OCMW  Gem. sport- en cultuur infrastructuur o Medebewindstaken: uitvoering beleid in opdracht van hogere beleidsniveaus  Bouwvergunning (gewest: RO)  Bibliotheken (gem: Cult.)

Gemeentelijke organen o Gemeenteraad  Is het vertegenwoordigende (dus verkozen) orgaan dat alles regelt wat van gemeentelijk belang is o College van burgemeester en schepenen  Is de uitvoerende macht op gemeentelijk niveau  Burgemeester en schepenen  Voeren de gemeenteraadsbesluiten uit o Burgemeester  Benoemd door Vlaamse Regering en hoofd van de gemeente  Taken  Vertegenwoordiging hogere overheden in gemeente  Leiding over gemeentebestuur  Politietaken (handhaving openbare orde) Mandaat (6 jaar (vast))

Controlerende instellingen

Staatsrecht: Nationale gerechtelijke instellingen Algemene beginselen Eenheid rechtspraak Bij het beslechten van juridische conflicten zijn de rechters in principe vrij in hun interpretatie van het recht. MAAR dat kan in gelijklopende materies tot uiteenlopende uitspraken leiden. OPLOSSING: Hiërarchische opbouw van Rb en Hoven Hof van Cassatie en Arbeidshoven zorgen voor een eenheid van interpretatie.

Dubbele aanleg   

Elk geschil kan een tweede maal volledig opnieuw behandeld worden voor een rechter in hoger beroep (feiten of toepassing van de regels). DOEL: partijen beschermen tegen vergissingen van een rechtbank (of advocaat). Geen derde aanleg: Hof van Cassatie heeft enkel toepassing op de correcte toepassing van het recht, niet op de interpretatie van de feiten.

Gespecialiseerde rechtbanken  

Voor elk domein van het recht ‘Specialisatie’ omdat recht te ingewikkeld is o Burgerlijk recht o Strafrecht o Jeugdrecht o Handelsrecht o Sociaal recht

Binnen -grotere- rechtbanken verdere opsplitsing van rechters of kamers in specifieke deelspecialisaties.

Bevoegdheidsregels Welke rechter is bevoegd? Wordt bepaald dor het Gerechtelijk Wetboek (procesrecht) Twee bevoegdheden samen bekijken  

Materiële: voor welk soort materie, voor welk geschil? Territoriale: van welke plaats?

Materiële bevoegdheid Wordt bepaald door 4 criteria:  

Onderwerp van de vordering Waarde van de vordering

 

Spoedeisend karakter Hoedanigheid van de partijen

Zijn regels van openbare orde of dwingend recht: er zijn geen afwijking mogelijk, zelfs niet als de partijen daarmee akkoord zijn.

Territoriale bevoegdheid Principe is rechter van woonplaats van verweerder (of plaats van ontstaan of uitvoering van verbintenissen of woonplaatskeuze in akte). Zijn regels van aanvullend recht: partijen kunnen wel afwijken van de wettelijke regeling (behalve: bij bevoegdheid van dwingend recht of bij bevoegdheid van openbare orde).

Samenstelling en bevoegdheid van de rechtbanken en hoven Vrederechter    

 

Één per gerechtelijk kanton Ook na de hervorming van rechtsgebieden (2013) blijven er 183 vredegerechten behouden Samenstelling: 1 beroepsrechter Bevoegd voor: o Alle burgerlijke geschillen met een waarde van max. € 2 500 o Welbepaalde geschillen, ongeacht de waarde van het geschil  Huur  Burenhinder  Vordering van nutsbedrijven en telecom tegen particulieren Hoger beroep mogelijk bij rechtbank eerst aanleg (> € 1 860) Indien betwisting < € 1 860: vonnis ‘gewezen in eerste en laatste aanleg’ – geen beroep mogelijk

Rechtbank van eerste aanleg    

Één per gerechtelijk arrondissement1 (12) (tot 2013: 27 arrondissementen) Samenstelling: 1 beroepsrechter Gespecialiseerde afdelingen 5 afdelingen met elk een eigen bevoegdheid:

Burgerlijke rechtbank 

 

Volheid van bevoegdheid: alle zaken die niet expliciet aan andere Rb toegewezen zijn met een waarde > € 2 500 Specifieke zaken en zaken ongeacht het bedrag Hogere beroep tegen vonnis...