Kontratat Bankare, rëndësia, veçoritë dhe problematikat e tyre. Mikroteza Master Shkencor E Drejta Civile UT PDF

Preview

Summary

1 2 PËRMBAJTJA HYRJA KREU I-RETROSPEKTIVA DHE E ARDHMJA E SISTEMIT BANKAR SHQIPTAR 1.1 Çfarë është ekonomia, objekti dhe subjektet e saj ................................................................................... 1 1.1.1 Sistemi ekonomik dhe dy format më të përhapura të tij ....................

Description

1

2

PËRMBAJTJA HYRJA KREU I-RETROSPEKTIVA DHE E ARDHMJA E SISTEMIT BANKAR SHQIPTAR 1.1 Çfarë është ekonomia, objekti dhe subjektet e saj ................................................................................... 1 1.1.1 Sistemi ekonomik dhe dy format më të përhapura të tij ................................................................ 1 1.1.1.1 Sistemi kapitalist............................................................................................................ 2 1.1.1.2 Sistemi komunist ............................................................................................................ 2 1.2 Roli i bankave, nocioni, dhe funksioni i tyre në ekonomi ........................................................................ 3 1.3 Sistemi bankar në Shqipëri, rëndësia dhe vështrimi historik i tij ........................................................... 4 1.3.1 Periudha e parë ( 1863 - 1912) ...................................................................................................... 5 1.3.2 Periudha e dytë (1912 - 1920) ....................................................................................................... 6 1.3.3 Periudha e tretë (1920 - 1944) ....................................................................................................... 7 1.3.4 Periudha e katërt (1944 - 1990) ..................................................................................................... 8 1.3.5 Periudha e pestë (1990 - sot) ......................................................................................................... 9 1.3.5.1 Sistemi bankar Shqiptar në dy nivele .......................................................................... 10 1.4 E ardhmja, në sistemin evropian të Bankave Qendrore ........................................................................ 12 1.4.1 Fondi Monetar Ndërkombëtar (F.M.N) ....................................................................................... 13 1.4.2 Banka Botërore (B.B) .................................................................................................................. 14 1.4.3 Banka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvillim (B.E.R.Zh) .......................................................... 14 1.4.4 Banka Qendrore Evropiane ......................................................................................................... 14 KREU II- VEPRIMTARIA BANKARE SI OBJEKT I SË DREJTËS BANKARE DHE PARIMET KU MBËSHTETET KJO VEPRIMTARI. 2.1 Veprimtaria Bankare si Objekt i së Drejtës Bankare ........................................................................... 16 2.1.1 Mbikëqyrja dhe rregullimi i veprimtarisë bankare nga Banka e Shqipërisë ............................... 17 2.2 Parimi i fitimit në veprimtarinë bankare ................................................................................................ 19 2.3 Parimi i konfidencialitetit në veprimtarinë bankare.............................................................................. 20 2.3.1 Sekreti bankar .............................................................................................................................. 20 2.3.1.1 Kufijtë e sekretit bankar .............................................................................................. 21 2.3.2 Mbrojtja e të dhënave personale të klientit dhe parandalimi i pastrimit të parave dhe financimi i terrorizmit nëpërmjet veprimtarisë bankare. ..................................................................................... 23 2.3.2.1 Ligji nr. 9887, datë 10.03.2008, ndryshuar me ligjin Nr. 48/2012 “Për mbrojtjen e të dhënave personale”................................................................................................................. 23 2.3.2.2 Ligji nr.9917, datë 19.5.2008 “ Për parandalimin e pastrimit të parave dhe financimit të terrorizmit” (ndryshuar me ligjin nr. 10 391, datë 3.3.2011) ............................................. 25 2.4 Parimi i besueshmërisë në veprimtarinë bankare .................................................................................. 26 2.5 Parimi i rrezikut dhe sigurisë në veprimtarinë bankare të kreditimit ................................................ 28 2.5.1 Risku i kredisë dhe përgjegjësia e bankës për dhënien abuzive të kredisë ................................. 28 2.5.2 Garancia bankare ......................................................................................................................... 28 2.5.2.1 Garancitë personale më kryesore, kushti penal dhe dorëzania ...................................... 30 2.5.2.2 Garancitë personale më kryesore, pengu dhe hipoteka .................................................. 32 2.6 Parimi i transparencës në veprimtarinë bankare ................................................................................... 34

3

KREU III- KONTRATA BANKARE, ELEMENTËT, RASTET SIPAS KODIT CIVIL DHE PROBLEMATIKAT E TYRE 3.1 Kontrata Bankare, natyra juridike dhe elementët e saj ........................................................................ 36 3.1.1 Subjektet e kontratës bankare. ..................................................................................................... 38 3.1.2 Përmbajtja dhe objekti i kontratës bankare ................................................................................. 40 3.2 Llojet e Kontratave Bankare .................................................................................................................... 43 3.2.1 Kontrata e Depozitës Bankare ..................................................................................................... 43 3.2.1.1 Rëndësia dhe natyra juridike e kontratës bankare ......................................................... 44 3.2.1.2 Elementët e kontratës së depozitës bankare ................................................................... 45 3.2.1.3 Karakteristikat e kontratës së depozitës bankare dhe klasifikimet kryesore të depozitave bankare. ...................................................................................................................................... 46 3.2.1.4 Dokumentimi i depozitave bankare................................................................................. 48 3.2.1.5 Shuarja e kontratës së depozitës bankare ....................................................................... 48 3.2.1.6 Krahasimi i kontratës së depozitës bankare me kontratën e depozitës ........................... 48 3.2.2 Shërbimi Bankar dhe Kasetat e Sigurimit ................................................................................... 49 3.2.2.1 Kuptimi i shërbimit bankar ............................................................................................. 49 3.2.2.2 Kuptimi i kasetës së sigurimit ......................................................................................... 49 3.2.2.3 Objekti i kontratës së kasetës së sigurimit ...................................................................... 49 3.2.2.4 Të drejta dhe detyrime që lindin nga kontrata e paradhënies bankare ......................... 49 3.2.2.5 Krahasimi i kontratës së kasetave të sigurimit me depozitën bankare .......................... 50 3.2.3 Paradhënia Bankare ..................................................................................................................... 51 3.2.3.1 Kuptimi i kontratës së paradhënies bankare ................................................................ 51 3.2.3.2 Objekti i kontratës së paradhënies bankare. .................................................................. 51 3.2.3.3 Të drejta dhe detyrime që lindin nga kontrata e paradhënies bankare. ......................... 51 3.2.3.4 Forma të ndryshme të paradhënies bankare .................................................................. 52 3.2.4 Veprimet bankare me llogari rrjedhëse ...................................................................................... 54 3.2.4.1 Përkufizimi i kontratës së llogarisë rrjedhëse bankare ................................................. 54 3.2.4.2 Veçori të kontratës së llogarisë rrjedhëse bankare. ...................................................... 54 3.2.4.3 Klasifikimi i kontratave të llogarive rrjedhëse bankare ................................................ 55 3.2.4.4 Mbyllja dhe tërheqja nga llogaria rrjedhëse bankare. ................................................... 56 3.2.5 Skontoja Bankare ........................................................................................................................ 57 3.2.5.1 Përkufizimi i kontratës së skontos bankare .................................................................... 57 3.2.5.2 Objekti i skontos bankare. .............................................................................................. 57 3.2.5.3 Skontoja e kambialeve .................................................................................................... 58 3.2.5.3.1 Karakteristikat dhe efektet e transferimit ................................................................. 58 3.2.6 Çelja e Kredisë Bankare .............................................................................................................. 61 3.2.6.1 Kuptimi dhe funksionet e kreditit bankar ....................................................................... 61 3.2.6.2. Përkufizimi dhe objekti i kredisë bankare ..................................................................... 62 3.2.6.3 Veçoritë e kontratës së çeljes së kredisë bankare .......................................................... 62 3.2.6.4 Klasifikimi i kontratës së çeljes së kredisë ..................................................................... 63 3.2.6.5 Zgjidhja e kontratës bankare ......................................................................................... 65 3.2.6.6 Raste dhe lloje të ndryshme kredish ............................................................................... 66 3.3 Standardizimi i kontratave bankare ........................................................................................................ 68 3.4 Kushtet e padrejta në kontratat bankare dhe problematika të tjera të evidentuara në kontratat e ndryshme të mbledhura nga Bankat e Nivelit të Dytë ................................................................................. 69 4

KREU IV- KREDIA BANKARE SI TITULL EKZEKUTIV, URDHRI I EKZEKUTIMIT, PROCEDURA E EKZEKUTIMIT TË DETYRUESHËM, MJETET MBOJTËSE TË KËSAJ FAZE EDHE PROBLEMATIKAT E SHFAQURA NË PRAKTIKËN GJYQËSORE. 4.1 Faza e ekzekutimit si pjesë e procesit të rregullt gjyqësor..................................................................... 75 4.2 Kuptimi i titujve ekzekutivë dhe evidentimi i tyre sipas nenit 510 të K.Pr.C. ..................................... 77 4.2.1 Debati juridik mbi kushtetutshmërinë e përfshirjes së Kredive Bankare si tituj ekzekutivë, dhe arsyetimi i Gjykatës Kushtetuese në vendimin nr. 39, datë 16.10.2007. .............................................. 78 4.2.2 Lëshimi nga Gjykata i Urdhrit të Ekzekutimit për fillimin e ekzekutimit të detyrueshëm të titullit ekzekutiv. A përbën ky procesi gjyqësor i lëshimit të këtij urdhri një cenim të parimit të kontradiktoritetit? ................................................................................................................................. 80 4.2.2.1 Kushti për lëshimin e urdhrit të ekzekutimit për titujt ekzekutivë kredi bankare. ....... 81 4.2.2.2 Përmbajtja dhe afati i lëshimit të Urdhrit të ekzekutimit, a duhet të përfshihet detyrimi shprehimisht në të, cilat problematika janë konstatuar në praktikën gjyqësore. .................... 82 4.3 Shërbimi përmbarimor, veprimtaria, funksionimi dhe problematikat e tij.. ...................................... 87 4.3.1 Agjencia e Trajtimit të Kredive (ATK).) ..................................................................................... 91 4.4 Procedura përmbarimore për ekzekutimin e titullit ekzekutiv............................................................. 92 4.5 Mjetet e mbrojtjes kundër ekzekutimit të detyrueshëm.. ...................................................................... 97 4.5.1 Pavlefshmëria e titullit ekzekutiv (neni 609 i Kodit të Procedurës Civile) .......................... 98 4.5.1.1 Pezullimi i ekzekutimit të titullit ekzekutiv................................................................. 100 4.5.1.2 Kërkimi i garancisë dhe afati i pezullimit të ekzekutimit të titullit ekzekutiv ............ 101 4.5.1.3 Ankimi ndaj vendimit mbi paditë me objekt nenin 609 të Kodit të Procedurës Civile ......................................................................................................................................................... 103 4.5.2 Kundërshtimi i veprimeve përmbarimore (neni 610 i Kodit të Procedurës Civile) ............. 104 4.5.2.1 Problematika në cilësimin e nenit 610 të K.Pr.C, mbi qartësinë e përcaktimit të përmbajtjes së tij ....................................................................................................................................... 104 4.5.2.2 Kur kërkohet kundërshtimi i veprimeve/mosveprimeve përmbarimore, në cilën fazë në atë vullnetare, apo atë të detyrueshme? A mund të kërkohet si kundërshtim i veprimeve përgatitore lajmërimi që i bën përmbaruesi debitorit, për ekzekutimin vullnetarisht të detyrimit, sipas nenit 517 të K.Pr.C? .................................................................................... 105 4.5.2.3 A duhet të specifikohet në objektin e padisë veprimi konkret që kundërshtohet, si dhe çfarë kërkohet konkretisht, gjë që, eventualisht duhet të pasqyrohet në mënyrë të plotë, të saktë e të qartë edhe në dispozitivin e vendimit përfundimtar? ............................................ 105 4.5.2.4 Kundërshtimi i veprimeve përmbarimore është ankim apo padi, e analizuar me legjislacion dhe doktrinë krahasuese .................................................................................... 106 4.5.2.5 A është afati 20 ditor efektiv në përshpejtimin e procedurës të ekzekutimit të detyrueshëm të kredisë bankare?...................................................................................................................... 108 4.5.3 Padia për kërkimin e sendit nga personi i tretë (neni 612 i Kodit të Procedurës Civile) ................... 110 4.6 Ndryshime në nenin 203 të Kodit të Procedurës Civile dhe përjashtimi i aplikimit në paditë që ngrihen në fazën e ekzekutimit të detyrueshëm (pjesa e katërt e K.Pr.C). .............................................. 111 4.7 Mënyra e ekzekutimit të titullit ekzekutiv, a ka të drejtë gjykata për të disponuar ndryshimin e mënyrës së ekzekutimit sipas nenit 517 të K.Pr.C (i ndryshuar). ............................................................. 111 KREU V- KONKLUZIONE DHE REKOMANDIME (Faqe 113) 5

KREU I RETROSPEKTIVA DHE E ARDHMJA E SISTEMIT BANKAR SHQIPTAR 1.1 Çfarë është ekonomia, objekti dhe subjektet e saj. Një shoqëri e shëndetshme vlerësohet kryesisht nga ekonomia e saj. E konsideruar tashmë si një nga pistat më të rëndësishme të veprimtarisë jetësore, ekonomia ka si qëllim rritjen e nivelit jetik të subjekteve të saj siç janë, individët, bizneset dhe qeveritë, përmes politikave monetare1 e financiare2 të ndërmarra prej institucioneve ligjore të saj, të cilat zënë vend të rëndësishëm në instrumentet makroekonomik3. I gjithë ky mekanizëm krijon atë që quhet sistem ekonomik, i cili nuk është unik e i kristalizuar në kohë, por karakterizohet nga dinamizmi i vetë shoqërisë, karakterin ekonomik të së cilës rregullon. Por çfarë do të kuptojmë me sistem ekonomik?! 1.1.1 Sistemi ekonomik dhe dy format më të përhapura të tij. Sistemi ekonomik është tërësia e normave, rregullave dhe praktikave të caktuara që karakterizojnë forma të ndryshme të organizimit të jetës ekonomike të shoqërisë në etapa të ndryshme të zhvillimit të saj4. Në shërbim të konkretizimit të definicionit të sapocituar le të analizojmë shkurtimisht karakteristikat e dy prej sistemeve ekonomike më të rëndësishëm: 1.1.1.1 Sistemi kapitalist. I cilësuar tashmë nga ekspertët ekonomikë mbarë botëror, si një prej sistemeve më progresist dhe më efektiv në hapësirën provuese të kohës për zhvillimin e jetës ekonomike të një shoqërie të caktuar, sistemi kapitalist, është ai i cili bazohet në kapitale në formë të mirash materiale, që synojnë të ofrohen si produkte ose shërbime për qëllime fitimi. Kjo nevojë fitimi është domosdoshmëria e këtij sistemi, si një formë për të mos humbur investimet e tyre dhe rolin e tyre në treg, qoftë ai kombëtar apo global, ku konkurrenca është fjala kyçe e tij. Po të shohim në prapavijën historike ky sistem ka lindur gradualisht në gjirin e sistemit feudal të ekonomisë, si pasojë e shkaktuar nga ekzistenca e forcave të shumta ekonomike progresive të asaj kohe, ndër të cilat mund të përmendim, 1

Politikat monetare, kanë të bëjnë kryesisht me kontrollin e ofertës së parave dhe me rregullimin e qarkullimit monetar nga Banka Qendrore. 2 Financa si shkencë evoluimin më të madh, e ka njohur në gjysmën e dytë të shekullit të XX. Mund të thuhet se financa është arti dhe shkenca e administrimit të parasë. Autorë dhe studjues të ndryshëm japin përkufizime dhe përcaktime të ndryshme: Financa – një disiplinë që ka si funksion alokimin (përndarjen) e burimeve, përfshirë edhe sigurimin e burimeve, investimin dhe manaxhimin e tyre.( Hypertextual Finance Glossary Campbell R. Harvey's). Ndërsa, politikat financiare, kanë të bëjnë me procesin që lidhet me krijimin, përdorimin, administrimin dhe transferimin e parave midis individësh, bizneseve, institucioneve financiare, institucioneve bankare, tregjeve dhe qeverive, të marra çdonjëra veç e veç, apo në marrëdhënie midis tyre më njëra tjetrën. 3 Makroekonomia e studion ekonominë si një të tërë, duke fokusuar sidomos lidhjet dhe vartësitë reciproke që krijohen midis subjekteve të ndryshme ekonomike, midis llojeve të ndryshme të tregjeve dhe midis ekonomive kombëtare të vendeve ose të rajoneve të ndryshme të botës. 4 Prof. as.dr.Niko Ketri, Ekonomia Politike, “Sistemet ekonomike dhe tranzicioni”, Botimi dytë, Tiranë 2009, fq.254

6

lindjen dhe konsolidimin e ekonomisë së tregut, zbulimet e mëdha shkencore, teknike e gjeografike, liberalizimin e çmimeve, forcimin e pushtetit të parasë dhe zhvillimin e konkurrencës së lirë. Kudo pra që u vendos sistemi kapitalist i ekonomisë u shpalosën epërsitë dhe avantazhet e tij, që e bënë këtë sistem, të dallueshëm midis sistemeve të tjera ekonomike, por sigurisht u evidentuan edhe shenja papërsosmërie si: depresionet e herëpashershme të ekonomisë në biznes, normat rritëse të papunësisë5 e të inflacionit6, që dëmtojnë interesat jetike të qytetarëve dhe ku hera-herës shfaqen edhe pasiguri ekonomike në terma afatgjatë të tij. 1.1.1.2 Sistemi komunist. Të ndryshme ishin pikëpamjet e shkencëtarëve dhe ekspertëve të tjerë që ideuan dhe projektuan forma të tjera të sistemeve ekonomike, të cilat u implementuan në kuadrin ligjor të shteteve të ndryshme. Prof.as.dr .Niko Ketri, në librin e tij ‘Ekonomia Politike’, sqaron: [...Një panoramë relativisht të re ekonomik e dha Karl Marksi (1818-1883). Ai projektoi si alternativë të sistemit kapitalist të ekonomisë sistemin komunist. Por si fazë transitore, për të kaluar nga kapitalizmi në komunizëm, Marksi parashikoi socializmin shtetëror i cili përbënte realisht një sistem ekonomik të ndërmjetëm, që në thelb karakterizohej nga drejtimi dhe kontrolli i jetës ekonomike dhe politike të shoqërisë, prej klasës punëtore. Tiparet kryesore të materializimit të kësaj ideologjie ishin: prona shtetërore, sundon plotësisht në të gjitha fushat e jetës; zhvillimi i prodhimit dhe i burimeve ekonomike bëhet nën drejtimin dhe kontrollin e shtetit, nëpërmjet planifikimit të centralizuar socialist; shpërndarja e të ardhurave bëhet nëpërmjet pagave të cilat parashikoheshin nga ligje të posaçme shtetërore. Etj..]7 Shteti në bazë të kësaj ideologjie do të ishte kryefjala dhe leva monoqeverisëse dhe ekzekutuese e gjithanshme në një shoqëri të caktuar. Shembuj më tipik të konkretizimit të kësaj ideologjie ishin Bashkimi Sovjetik, Shqipëria, Kina etj... në këto vende u duk qartazi centralizimi i gjithë veprimtarisë jetike të shoqërisë në duar të shtetit, ndaj dhe so...