Metodyka wychowania fizycznego wykład 4 PDF

Preview

Summary

Download Metodyka wychowania fizycznego wykład 4 PDF

Description

Metody nauczania i uczenia się ruchu oraz formy organizacyjne ćwiczeń

Podział metod nauczania •

Ze względu na sposób nauczania ruchu wyróżnia się metody: -analityczne, -syntetyczne, -mieszane.

•

Biorąc natomiast pod uwagę stopień zaangażowania ćwiczących metody podzielono na trzy grupy: -reproduktywne, -proaktywne, -kreatywne.

Metody reproduktywne (odtwórcze)

Metody proaktywne (usamodzielniające)

Formy organizacyjne ćwiczen Podstawową zaletą nauczyciela jest jego sprawność organizacyjna w procesie wychowania fizycznego. Dobra organizacja lekcji pozwala na: •

zintensyfikowanie procesu dydaktycznego i wychowawczego,

•

stwarza warunki do skutecznego uczenia się i usprawniania,

•

sprzyja zachowaniu porządku i bezpieczeństwa na zajęciach.

Jednym z warunków dobrej organizacji zajęć jest umiejętność posługiwania się znanymi w dydaktyce formami organizacyjnymi. Zakres form organizacyjnych może być różny – szerszy i węższy. W szerszym rozumieniu formą nauczania jest m.in. lekcja. W pojęciu węższym są to formy organizacyjne ćwiczeń stosowane w trakcie lekcji: •

forma frontalna

•

forma grupowa

•

forma grupowa z zadaniami dodatkowymi

•

forma obwodowo-stacyjna

•

forma strumieniowa (tor przeszkód)

•

forma indywidualna

Wymienione formy dotyczą organizacyjnej strony przebiegu ćwiczeń w czasie i przestrzeni i są związane z poszczególnymi metodami. W zasadzie każda metoda stosowana w wychowaniu fizycznym posiada swoją specyficzną formę organizacyjną ćwiczeń. W trakcie zabawy posługujemy się formą frontalną lub indywidualną. Przy metodach twórczych używana jest metoda indywidualna. Niektóre formy stosuje się w celu podniesienia intensywności zajęć przez minimalizację tzw. martwych punktów lekcji i tym samym wydłużenie czasu efektywnie wykorzystanego na ćwiczenia.

Podstawowe zagadnienia dotyczące motoryczności Motoryka lub motoryczność ludzka to pojęcie obejmujące całokształt czynności ruchowych człowieka inaczej sferę ruchowej aktywności, słowem to wszystko, co dotyczy poruszania się człowieka w przestrzeni na skutek zmian położenia całego ciała lub poszczególnych jego części względem siebie. Motoryczność człowieka jest pojęciem wielostronnym na które składają się jej idea, treść i formy ruchu. Sprawność każdego człowieka to efekt rozwoju poszczególnych cech motorycznych. Nie jest to prosta suma wielkości. lecz specyficzny, funkcjonalny model uwarunkowany wymogami ćwiczenia startowego. Najogólniej przez cechy motoryczne rozumie się zdolności charakteryzujące możliwości ruchowe danego osobnika. Przyjmuje się, że są to wielkości które: 1. cechują się jednakowymi parametrami, i mogą być mierzone w taki sam sposób, 2. posiadają analogiczne, fizjologiczne i biochemiczne mechanizmy oraz wymagają wykazania podobnych właściwości psychiki. Dotychczasowe zasady podziału wyróżniają trzy podstawowe cechy motoryczne: siłę, szybkość, wytrzymałość. Wymienia się również koordynację ruchową, zwinność, zręczność, moc (skoczność), gibkość, a także inne formy przejawiania się motoryczności. W teorii i praktyce sportu podstawowe znaczenie posiada rozstrzygniecie istoty współzależności występujących pomiędzy poszczególnymi cechami motorycznymi, charakteryzujących potencjalne możliwości ruchowe organizmu, pozwalające na właściwą kontrolę ich rozwoju i kierunkowe kształtowanie zgodnie z wymogami specjalizacji sportowej. Przyjmując fakt istnienia określonego modelu współzależności cech motorycznych i złożonego oddziaływania ćwiczeń na ich kształtowanie, można jednocześnie dokonać analizy istoty, warunków przejawiania się, charakterystyki rozwoju i metodyki kształtowania każdej z cech podstawowych. Szybkość w rozumieniu cechy motoryczności żywego organizmu określa się jako zdolność do wykonywania ruchów w najmniejszych dla danych warunków przejawach czasu. Szybkość jako cecha motoryczna ma tylko jeden wymiar: czas. Polega na przemieszczaniu fragmentów ciała, lub też całego ciała w jak najkrótszym czasie, a zatem wymaga zdolności wykonywania szybkich skurczów mięśniowych, które mogą mieć charakter reakcji na nagłe i niespodziewane bodźce, bądź też mogą stanowić cykliczny łańcuch ruchów tak charakterystycznych np. w ruchach lokomocyjnych. Zarówno w pierwszym jak i w drugim przypadku szybkość zależy od siły oraz od częstotliwości skurczów czynnych, te czynniki są połączone ze sprawnością i czynnościową ruchliwością układu nerwowego. Rozwój szybkości jest procesem złożonym, można go rozpatrywać w dwóch aspektach dokonując podziału na : a) szybkość ogólną związaną z cechami budowy osobnika, ze stylem jego dynamiki ustrojowej, a zatem bardziej stabilnymi cechami wrodzonymi, dziedzicznymi, b) szybkość szczegółową, zależną od stopnia wyćwiczenia, a tym samym dość plastyczną, znajdującą zastosowanie w konkretnych przypadkach np. gra na fortepianie, czy błyskawiczna reakcja w czasie pokonywania nieoczekiwanych przeszkód. W odniesieniu do zasad metodyki kształcenia szybkości Zaciorski podaje trzy główne warunki : 1. Technika ćwiczeń musi gwarantować wykonanie ruchu z prędkością krańcową. 2. Ćwiczenia powinny być na tyle opanowane, aby w czasie ruchu podstawowy wysiłek był skierowany nie na sposób, lecz szybkość wykonania.

3. Czas trwania ćwiczeń musi być tak dobrany, aby pod koniec – w wyniku zmęczenia – szybkość nie malała. Siła to zdolność do pokonania oporu zewnętrznego lub przeciwdziałania mu kosztem wysiłku mięśniowego. Jest podstawową cechą motoryczną, najlepiej określającą poziom sprawności. Kształtuje się ona wraz z rozwojem cech somatycznych, dojrzewaniem ośrodkowego układu nerwowego i coraz większą aktywnością hormonalną młodego organizmu. Rozwój i poziom siły w dużym stopniu uwarunkowane są typem budowy ciała, który zdeterminowany jest czynnikami genetycznymi. Siła pełni dominującą rolę w sprawności fizycznej. Wszelka działalność fizyczna człowieka wymaga siły. Wpływa ona na szybkość ruchu, wytrzymałość oraz zręczność. Wg L. Denisiuka, „siła wyróżnia się wśród pozostałych cech motorycznych dużą wrażliwością na działanie ćwiczeń ruchowych”. Pod wpływem systematycznych ćwiczeń następuje szybki rozwój siły i spadek przy niedostatecznej aktywności ruchowej.

Wytrzymałość jest to, uwarunkowana stanem całego organizmu, zdolność do wykonywania długotrwałych wysiłków o określonej intensywności bez objawów wyczerpania (120-160 skurczów serca na minutę). Wytrzymałość zależy od układu krążenia, oddychania, wydzielania i termoregulacji, oraz od takich czynników psychicznych jak silna wola i motywacja. Rozwijanie wytrzymałości, a więc jej kształtowanie w sposób systematyczny i przemyślany, powinno rozpoczynać się jeszcze w fazie przedpokwitaniowej. Największe przyrosty wytrzymałości u dziewcząt obserwuje się w wieku 12 lat. Wytrzymałość zatem zależy od: - sprawności narządów wegetatywnych (układu krążenia, oddychania, wydzielania, termoregulacji), - ekonomiczności pracy, - czynników psychicznych (woli, motywacji). Metodyka kształtowania wytrzymałości polega na wielokrotnym doprowadzeniu organizmu do optymalnego poziomu zmęczenia, co przez mechanizmy adaptacyjne prowadzi do zjawiska „superkompensacji” (odbudowy z „nadmiarem”) i przyczynia się łącznie z efektami adaptacji psychicznej do podnoszenia poziomu wytrzymałości Wytrzymałość jest to, uwarunkowana stanem całego organizmu, zdolność do wykonywania długotrwałych wysiłków o określonej intensywności bez objawów wyczerpania (120-160 skurczów serca na minutę). Wytrzymałość zależy od układu krążenia, oddychania, wydzielania i termoregulacji, oraz od takich czynników psychicznych jak silna wola i motywacja. Rozwijanie wytrzymałości, a więc jej kształtowanie w sposób systematyczny i przemyślany, powinno rozpoczynać się jeszcze w fazie przedpokwitaniowej. Największe przyrosty wytrzymałości u dziewcząt obserwuje się w wieku 12 lat. Wytrzymałość zatem zależy od: - sprawności narządów wegetatywnych (układu krążenia, oddychania, wydzielania, termoregulacji), - ekonomiczności pracy, - czynników psychicznych (woli, motywacji). Metodyka kształtowania wytrzymałości polega na wielokrotnym doprowadzeniu organizmu do optymalnego poziomu zmęczenia, co przez mechanizmy adaptacyjne prowadzi do zjawiska „superkompensacji” (odbudowy z „nadmiarem”) i przyczynia się łącznie z efektami adaptacji psychicznej do podnoszenia poziomu wytrzymałości

Pod pojęciem koordynacji ruchowej rozumiemy właściwości psychomotoryczne, które określają gotowość do optymalnego sterowania i regulacji ruchowych czynności. Kryterium oceny koordynacyjnych zdolności jest dokładność ruchu związana z koordynacją wolnych, kierowanych i kontrolowanych czynności motorycznych. Zręczność to zdolność do sprawnego i efektywnego wykonania elementów ruchowych przy wykorzystaniu koordynacji, szybkości i siły. U podstaw zręczności występują związki czasowe między spostrzeganiem i sferą działania. Jest to działalność oparta na ruchach konstruktywnych i na zdobytym doświadczeniu. Zwinność to koordynacja ruchowa całego aparatu mięśniowego i kostnego. Jest sumą szybkości i zręczności, łączącą w sobie wyobrażenie ruchów elastycznych i obszernych, warunkujących szybką zmianę pozycji i postawy ciała. Zwinność w przeciwieństwie do innych zdolności motorycznych jest głównie cechą nabytą, uwarunkowaną głównie stanem i stopniem rozwoju układu nerwowego, dlatego też wzrasta wraz z rozwojem osobniczym. Zwinność jest to zdolność człowieka do wykonywania ruchów charakteryzujących się dokładnością przestrzenną, ekonomicznych, szybkich i dostosowanych do zmieniających się warunków zewnętrznych. Skoczność nazywamy zdolność pokonywania ciężaru własnego ciała dzięki dynamicznej pracy odpowiednich mięśni i jak najwyższego lub najbardziej odległego odbicia od określonego punktu podłoża. Gibkość jest specyficzną właściwością biernych i czynnych elementów układu ruchu, związaną z zakresem ruchomości w stawach. Gibkość jest określana jako zdolność do osiągania dużej amplitudy wykonywanych ruchów. Zdolność ta w głównej mierze uzależniona jest od budowy anatomicznej stawów, elastyczności ścięgien i więzadeł. Dzieci w wieku 7-10 lat charakteryzują się dużą gibkością, której wzrost następuje do 15 roku życia. Obniżenie poziomu następuje tym szybciej, im mniejszą i mało urozmaiconą aktywnością charakteryzują się nasi uczniowie. Moc jest przykładem zdolności wtórnych. Pojęcie mocy zostało utworzone dla określenia stosunków zachodzących pomiędzy siłą i prędkością w złożonych czynnościach i działaniach ruchowych, w związku z określeniem funkcji pracy i czasu występujących w tych czynnościach. Próbą pomiaru mocy jest skok dosiężny. Rozwój cech motorycznych nie jest zsynchronizowany, nie przebiega równolegle, każda z nich ma nieco inne tempo rozwoju i zależy ściśle od dojrzewania organizmu. Wraz z wiekiem następują zmiany w zakresie szybkości formowania się nawyków ruchowych i ich doskonalenia. Zmiany te inaczej przedstawiają się u dziewcząt, inaczej u chłopców. Są one wynikiem nie tylko genetycznie zdeterminowanych różnic, ale także różnych motywacji do uprawiania intensywnych ćwiczeń fizycznych. Aby skutecznie rozwijać daną cechę np. szybkość, wytrzymałość,- trzeba ciągle wytrącać organizm z równowagi, w jakiej pozostaje, zmuszać go do walki. W wielu przypadkach, gdy dany zestaw ćwiczeń traci swą moc kształtującą, wystarczy zmienić ich formę, intensywność, kolejność zadań itp., czyli dokonać niewielkiego przetasowania ćwiczeń, aby odzyskały one swą wcześniejszą skuteczność. Wiadomo także, że poszczególne elementy bodźców treningowych - tj. forma ruchu, charakter obciążenia, wewnętrzna struktura cyklu treningowego - mają ograniczony zakres zmian, a ich układ nie jest obojętny dla uzyskanego rezultatu. Wynika z tego, że zajęcia stosowane podczas treningu trzeba stale modyfikować i różnicować, dostosowując je do indywidualnych wymagań

zawodnika. Podstawowymi wyznacznikami tych zmian jest podatność danej osoby na stosowane ćwiczenie, faza osiągniętego rozwoju fizycznego i ogólny poziom sprawności. Warto sprawdzać poziom osiąganej sprawności wychowanka poddając go próbom zawartym w testach sprawności fizycznej. Testy sprawności fizycznej http://www.wychowaniefizyczne.pl/testy_sprawnosci.html ZASADY PRACY Z DZIEĆMI

1. Zasada świadomej aktywności - nazywana również zasadą samodzielności działania i myślenia, realizacja tej zasady wymaga respektowania wszelkich naturalnych skłonności uczniów do samodzielnego działania i respektowania wszelkich naturalnych skłonności uczniów do samodzielnego działania i świadomego stwarzania optymalnych warunków dla rozwoju samodzielności myślenia uczniów. W toku zajęć ruchowych w myśl tej zasady należy stawiać uczniów w sytuacjach wymagających od nich samodzielnego rozwiązania zadań taktycznych lub technicznych. Wiąże się to ze stylem pracy nauczyciela, który nie powinien tylko nakazywać wykonywania ćwiczeń i podawać gotowych schematów czynności , a raczej proponować, sugerować i rozważać razem z uczniami koncepcje rozwiązań określonych zadań ruchowych.

2. Zasada poglądowości - bywa nazywana zasadą wszystkich zasad, wpływ na sformułowanie zasady miał J.A. Komeński. Łączy ona poznania zmysłowe z abstrakcyjnym. W procesie szkolenia ruchowego wymaga wykorzystania bezpośredniego pokazu. Pokaz danej formy ruchu, ćwiczenia ruchowego powinien być wykonywany przez nauczyciela lub sprawnego ucznia. Pokaz może mieć formę obserwacji, zawodów, formę pokazów sportowych. Pełna realizacja wymaga od nauczyciela także stosowania w miarę możliwości takich pomocy naukowych jak : film, zdjęcia, rysunki, tablice, lustra, nagrania magnetofonowe. Pomoce w sposób pośredni ułatwiają kształtowanie odpowiednich wyobrażeń myślowych i ułatwiają tym samym proces nauczania.

3. Zasada systematyczności - obowiązuje zarówno nauczyciela jak i ucznia. W odniesieniu do nauczyciela wskazuje na planowanie pracy oraz dobieranie treści kształcenia zawierających cały dorobek wiedzy oraz stan umiejętności uczniów. Systematyczność musi być również widoczna w równomiernym rozkładzie nauczania, materiał powinien być ułożony wg logicznego toku, co oznacza, że w przekazywanych wiadomościach lub umiejętnościach nie może być luk i nie powiązanych faktów. W postępowaniu z uczniami nauczyciel musi stosować rytmiczny tryb pracy oraz musi określić stan wyjściowy umiejętności uczniów, by w dalszej pracy systematycznie do niej nawiązywać. W myśl tej zasady nauczyciel jest zobligowany do podania planu, rozkładu zajęć na dłuższy okres czasu, aby uczeń był świadomy, że realizowane przez niego aktualnie ćwiczenia stanowią fragment większego zadania ruchowego. Uogólniając tę zasadę, można stwierdzić, że zawiera ona sposób pracy nauczyciela, dobór treści ćwiczeń oraz sposób pracy ucznia.

4. Zasada przystępności - zwana również zasadą indywidualizacji, przystępności, stopniowania trudności. Wymaga w uwzględnieniu w kształceniu bardzo prostych postulatów dydaktycznych polegających na przechodzeniu - od tego co bliskie ,do tego co dalekie, od łatwiejszego do trudniejszego, od znanego do nieznanego .

Zasada ta wymaga również uwzględniania różnic związanych z przebiegiem rozwoju dziewcząt i chłopów, a więc prowadzeniu zajęć ruchowych oddzielnie dla dziewcząt i chłopców. Nauczyciel w zależności od grupy uczniów musi odpowiednio dobierać zakres ćwiczeń i ich charakter, uwzględniając stopień ich trudności i porównując go z możliwościami uczniów i ich wydolnością. W zajęciach sportowych zasada przystępności wskazuje na konieczność prowadzenia w pierwszym okresie szkoleniowym zajęć ogólnorozwojowych. potem dopiero specjalistycznych.

5. Zasada trwałości wiedzy i umiejętności - wymaga stosowania takich metod i środków, dzięki którym wiadomości i umiejętności uczniów będą się stawać coraz bardziej trwałe, dokładne, usystematyzowanej użyteczne. Przy utrwalaniu ćwiczeń ruchowych ważny jest dobór treści nauczania , aby wielokrotne powtarzanie określonego zadania ruchowego nie było nużące. Utrwalanie powinno odbywać się podczas każdej lekcji. Ponadto nauczyciel powinien przeprowadzać lekcje wf o charakterze syntetycznym, nastawione na utrwalanie elementów techniki, taktyki. Zdobyte nawyki ruchowe należy doprowadzić do perfekcji, zachowując przy tym ich plastyczność i użyteczność życiową. Elementy nowo poznane muszą łączyć się z poznanymi dawniej , aby z kolei mogły stać się punktem wyjścia do dalszych ogniw procesu ruchowego. METODY PRACY Z DZIEĆMI Metody kształcenia i wychowania fizycznego wg kryteriów psychologiczno – pedagogicznych można podzielić na trzy grupy : -

metody odtwórcze ( reproduktywne);

-

a) metodą naśladowczą ścisłą ;

-

b) metodę zadaniową ścisłą.

-

metody aktywizujące osobowość ucznia (proaktywne);

-

a) metoda ilustracji lub opowieści ruchowej;

b) metoda zabawowa klasyczna; c) metoda zadaniowa; d) metoda bezpośredniej celowości ruchu; e) metoda programowego uczenia się i usprawniania -

metody twórcze ( kreatywne)

-

a) metodę ruchowej ekspresji twórczej(improwizacji ruchowej R. Labana),

-

b) metodęC. Orffa,

-

c) metodę problemową

-

d)metodę Marii i Alfreda Kniessów

-

e)metodę ruchu rozwijającego Veroniki Sherborne

Metody nauczania techniki ćwiczeń ruchowych Metody nauczania ćwiczeń w całości Metody nauczania ćwiczeń częściami Metody kombinowane Metody wychowawczego oddziaływania Metoda wpływu osobistego wychowawcy a) wysuwanie sugestii; b) perswazji; c)działanie przykładem osobistym; d) wyrażanie aprobaty. Metody wpływu sytuacyjnego a) nagradzanie wychowawcze; b) karanie wychowawcze; c) instruowanie; d)organizowanie doświadczeń wychowanka; e) uświadamianie antycypacji następstw zachowań społecznych; f) przydzielenie funkcji i ról społecznych; g) ćwiczenia. Metody wpływu społecznego a) modyfikacja celów zespołu; b) kształtowanie norm postępowania w zespole; c) przekształcenie struktury wewnętrznej zespołu przez wzmocnienie jednostek wywierających dodatni wpływ; d) nadawanie właściwego kierunku działania kontroli społecznej w zespole. Metody kierowania samowychowaniem Metody intensyfikujące zajęcia wychowania fizycznego Metoda stawiania zadań dodatkowych Metoda obwodową stacyjną Tor przeszkód Ćwiczenia ze współćwiczącym.

Metody treningowe Metoda treningu powtarzanego Metoda treningu zmiennego Metoda zmienno- powtórzeniowa Metoda treningu ciągłego Metoda interwałowa Metoda startowa Trening siłowy „ body building system” Metoda stacyjna – „ cirnit training”. FORMY ORGANIZACYJNE Formy organizacyjne dzielimy na trzy grupy: 1.

1. Podziału dzieci na zespoły

a)Dobór celowy na zastępy stałe, sprawnościowe lub sprawnościowo-zmienne b)Dobór losowy na drużyny, grupy, pary 2. Porządkowe a)Ustawienia porządkowe: rząd, dwurząd, szereg, dwuszereg, szyk marszowy b)Ustawienia ćwiczebne: luźna gromadka, uliczka, koło, półkole, kolumna czwórkowa, kolumna trójkowa, odliczanie oraz zwroty w miejscu i w ruchu 3. Prowadzenia zajęć a)Frontalna b)Zajęć w zespołach c)W zespołach z dodatkowym zadaniem d)Toru przeszkód e)Obwodu stacyjnego f)Indywidualna PROCES NAUCZANIA ĆWICZEŃ RUCHOWYCH Etapy przyswajania nowych nawyków ruchowych 1. faza generalizacji czyli etap prób i błędów 2.faza koncentracji- poszukiwanie najwłaściwszej, najekonomiczniejszej techniki wykonania 3.faza automatyzacji-dążenie do perfekcji wykonania

SCHEMAT LEKCJI ZESPOŁOWYCH GIER SPORTOWYCH Konspekt zajęć Imię i nazwisko prowadzącego: Ilość ćwiczących: Miejsce ćwiczeń: Czas ćwiczeń Temat(zadanie główne): Cele(zadania szczegółowe): Motoryczność Umiejętności Wiadomości Zadanie wychowawcze: Przybory(ilość): Formy pracy: Metody: Tok lekcji:

Tok zabaw i gier ruchowych Część wstępna: •

czynności porządkowe: zbiórka, raport, powitanie, kontrola ćwiczących, podanie celów i zadań lekcji, zmotywowanie do wysiłku fizycznego i psychicznego

•

z...