Pedagogika - teoria wychowania PDF

Preview

Summary

Download Pedagogika - teoria wychowania PDF

Description

1. Wyjaśnij pojęcie wychowania w wąskim i szerokim zakresie Wychowanie w wąskim zakresie to świadome,celowe i specyficzne pedagogiczne działanie osób z reguły występujących w różnych zbiorach (rodzinnych, szkolnych, innych) dokonywane głównie przez słowo i inne postacie interakcji, zwłaszcza przez przykład osobisty, zmierzające do osiągnięcia względnie trwałych skutków (zmian) w rozwoju fizycznym, umysłowym, kulturowym, społecznym i duchowym jednostki ludzkiej Wychowanie w szerokim zakresie to oddziaływanie całokształtu specyficznych pedagogicznych bodźców i doświadczeń ogólnospołecznych, grupowych i indywidualnych, profesjonalnych i nieprofesjonalnych, przynoszących względnie stałe skutki rozwoju jednostki w jej sferze fizycznej, umysłowej, społecznej, kulturowej i duchowej 2. Wymień i omów cechy procesu wychowania -złożoność- zachowanie człowieka zależy zarówno od uwarunkowań zewnętrznych jak i wewnętrznych -polega z jednej strony na asymilacji, a z drugiej na akomodacji; akceptacja i uwewnętrznienie norm postępowania -intencjonalność- wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie realizować; wychowanie obejmuje wyłącznie wpływy intencjonalne; nie należy szkodzić swoim wychowankom; wywieranie wpływów ogranicza się do towarzyszenia w rozwoju i samorealizacji wychowanków; wychowawca nie ma prawa narzucać wychowankom określonego stylu życia -interakcyjność- oznacza współdziałanie ze sobą wychowawcy i wychowanka na zasadzie wzajemności- każdy z partnerów jest zarówno przedmiotem jak i podmiotem oddziaływań – wychowanek nie jest i nie może być biernym odbiorcą wpływów wychowawczych; wychowanie nie może stać się jednokierunkowym oddziaływaniem- wyzwalanie aktywności u wychowanka -relatywność- jest związana z trudnościami jakich dostarcza przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych; na wychowanka nie oddziałuje sam wychowawca ale również środowisko lokalne, grupa rówieśnicza, środki masowego przekazu.. -długotrwałość- każdy człowiek podlega przemianom własnej osobowości niemal przez całe życie; długotrwałość wychowania mówi o konieczności dokonywania zmian u samych wychowawców; wychowawca może od wychowanka wiele się nauczyć; łączy się z systematycznością 3. Klasyfikacja definicji wychowania wg Stefana Kunowskiego PARAKSEOLOGICZNE – wychowania równoznaczne z oddziaływaniem wychowawców i wychowanków, wzajemne wpływanie na siebie. Głównie aktywność wychowawcy EWOLUCYJNE – wychowanie to proces samorzutnego rozwoju wychowanka, szczególnie w wyniku nabywania przez niego doświadczenia. Towarzyszenie wychowawcy w życiu wychowanka

SYTUACYJNE – zwrócenie uwagi na uwarunkowania środowiskowe w procesie wychowania, łącznie z tzw sytuacjami wychowawczymi. Wpływ środowiska i umożliwianie zdobywania doświadczenia ADAPTACYJNE – podkreślenie efektów wychowania, których wyraźnym przejawem jest przystosowanie wychowanka do słusznych wymagań i oczekiwań społecznych. Przystosowanie do życia człowieka w danym czasie 4. Wyjaśnij pojęcie pseudowychowanie to wszystko to, co przyjmuje wymiar przeciwieństwa, wynaturzenia, zakłamania czy pozorności wychowania; wychowanie toksyczne 5. Proszę wymienić i omówić rodzaje pseudowychowania -Wychowanie nieadekwatne - nie uwzględnia kontekstu historycznego, społecznego, środowiskowego, politycznego, ekonomicznego, a przede wszystkim indywidualnego, ważnego dla rozwoju osoby, nie troszczy się o człowieka-Wychowanie fikcyjne -wyraża się w tworzeniu wychowawczej fikcji występującej wówczas, gdy działanie wychowującego podmiotu nie jest tożsame z działaniem podmiotu wychowywanego. Brak tutaj jedności podmiotu wychowującego z doznaniem podmiotu wychowywanego -Wychowanie wyobcowane - to proces wychowawczy podejmowany nie z myślą o wychowanku, pomimo stwarzanych pozorów, lecz służy do osiągnięcia innego celu. Ucznia traktuje się tu instrumentalnie -Wychowanie zakładające - sprowadza się ono do wykorzystywania w wychowaniu nierównej pozycji uczestniczących w nim podmiotów. Jest to wychowanie ujarzmiające, opresyjne, wykorzystujące nierówną pozycję pomiędzy podmiotami 6. Co to są cele wychowania to pożądane i oczekiwane zmiany jakie pod wpływem stosowania odpowiednich metod, środków i warunków kształtują się w osobowości wychowanka w postaci postaw, poglądów i innych cech osobowości Są wyrazem określonych wartości w imię których są głoszone. Aby ideał wychowawczy był właściwy powinien być zgodny z ogólnoludzkimi wartościami. 7. Rodzaje celów wychowania -ogólne – ujmowane są jako cele ostateczne, podkreśla się tu znaczenie człowieka jako ostatecznego celu wychowania. Mają one charakter uniwersalny i nie podlegają alienacji ponieważ noszą znamię człowieczeństwa. Cele ostateczne włącza się w konkretne konteksty społeczne, nie są one dane w postaci gotowej ale wypracowuje się je w konkretnej instytucji wychowawczej. Ujmuje się je uniwersalnie i swoiście. Zalety: są bogate znaczeniowo, akcentują ważne wartości społeczne, są

perswazyjne, zwięzłe (w tym sensie, że niewiele słów ogarnia szeroką dziedzinę). Wady: wieloznaczność, nieokreśloność, założenia idealizujące, deklaratywność (sformułowanie dobrze brzmi dzięki przymiotnikom jak indywidualny, trwały, itp.), niejasny adresat. -swoiste – (operacyjne) konkretne, wymierne, zakładane efekty pracy wychowawczej. Stanowią opis wyników, które mają być uzyskane. Zalety: są jednoznaczne, wskazują sposób zademonstrowania iż cel został osiągnięty, odnoszą się wprost do ucznia, mobilizuje ucznia i nauczyciela. Wady: względne ubóstwo znaczenia, rozłączenie poznania i motywacji, poszatkowanie przedmiotu, pracochłonność. -Formalne- realizowanie przez instytucje -Nieformalne- realizowane przez naturalne środowisko wychowawcze (rodzina, grupa rówieśnicza..) 8. Funkcje celów wychowania -Funkcja wyodrębniająca - wyróżnienie celu swoistego dla danych procesów wychowawczych -Funkcja strukturalizująca – modelująca całokształt procesu wychowawczego, polegająca na odpowiednim dobraniu struktur sytuacyjnych i wyniesionych z danej sytuacji doświadczeń wychowanków do odpowiednio dobranych celów wychowania-Funkcja kontrolna – sprowadzająca się do oceny uzyskanego wyniku.- Cele stanowią punkt odniesienia, do którego w procesie dydaktyczno-wychowawczym wszystko się przymierza i ocenia. - Cele mają znaczenie regulacyjne, zabezpieczają przed nadmiernym rozbudowaniem środków. - Cele spełniają funkcję organizującą wobec treści, metod, form organizacyjnych, kształcenia nauczycieli i przedmiotu badań oświatowych. -Cele mają charakter koordynujący. Są integrujące i mobilizujące, pobudzają entuzjazm, jeśli są celami autentycznymi i atrakcyjnymi. - Cele pełnią funkcję prospektywną, przepowiadają i przenoszą w przyszłość taką, jakiej pragniemy. Przenoszą w dzień jutrzejszy, inspirują dzień dzisiejszy - Cele zapewniają trwałość wartości. Należą do przeszłości, dnia dzisiejszego i przyszłości. Wzmacniają poczucie bezpieczeństwa. 9. Pojęcie ideału wychowania i jego strukturaIdeał wychowania odnosi się do doskonałej i pożądanej lecz realnie nieistniejącej osobowości człowieka. Jest to finalny etap dążeń wychowawczych, do osiągnięcia których zawsze dzieli nas pewien dystans. Strukturą ideału wychowania są zhierarchizowane cele wychowania 10. Czym zajmuje się teleologia wychowania? Teleologia to nauka o stanowieniu celów wychowania i ich istocie11. Na czym polega nagradzanie wychowawcze? Jakie są warunki skutecznego nagradzania? Metoda nagradzania (wzmacniania pozytywnego. Polega na promowaniu zachowań pożądanych za

pomocą udzielania pochwał lub przyznawania nagród.udzielane są w formie ustnej, pisemnej lub za pomocą wymownego gestu wyrażającego akceptacje dla określonego zachowania wychowanków. Nagrody za zachowanie występują w formie wzmocnień materialnych jak i niematerialnych np. dłuższe oglądanie telewizji. Aby stosowanie nagród w wychowaniu było skuteczne, wzmocnienie powinno występować tuż po reakcji czy zachowaniu, które pragnie się utrwalić. Warunki skutecznego nagradzania :dobra znajomość dziecka rozsądne nagradzanie dostarczanie nagradzanemu pozytywnych przeżyć uczyciowych pozytywna atmosfera wychowawcza nagroda powinna zaspakajać pragnienie dziecka nagroda powinna następować po konkretnym uczynku powinna być urozmaicona zróżnicowane nagrody (materialne i niematerialne) 12. Wyjaśnij pojęcie „metoda wychowania”. Metoda wychowania – ogół regularnie stosowanych sposobów postępowania wychowawczego lub powtarzalnych czynności, zmierzających do osiągnięcia założonych przez wychowawcę celów (Okoń, Konarzewski); podstawowe sposoby konsekwentnego i jak najbardziej skutecznego postępowania, zmierzające do osiągnięcia ustalonego celu (Kamiński). 13. Jakie są niebezpieczne następstwa metody nagradzania? Dziecko zbyt często nagradzane zaczyna wobec innych przyjmować postawę roszczeniową. Uczy się działań na wskroś interesownych. Uczenie się dobrych manier wyłącznie za cenę chwalenia i nagradzania; osłabienie lub wyeliminowanie wszelkich oznak bezinteresowności i wspania, lomyślności, umocnienie postawy egoistycznej niezdrowa konkurencja w środowisku rodzinnym i szkolnym 14. Na czym polega nagradzanie wychowawcze Metoda nagradzania polega na tym że wychowawca wyczekuje na najsłabszy nawet przejaw pożądanej aktywności ucznia, po czym możliwie bez zwłoki robi coś, co uczniowi sprawia przyjemność, zaleca się przy tym odwrotnie niż przy karaniu – nagradzanie stosować regularnie! Ma to zapobiec dewaluacji nagrody i jednocześnie stopniowo przygotować ucznia do dalszego wykonywania danej czynności mimo braku nagrody

15. Jakie warunki powinna spełniać kara, aby była skuteczna? -Pozytywny stosunek karanego do każącego -akceptacja przez karanego norm -karanie nie może w niczym naruszać godności dziecka -nie może być stosowane podczas uniesienia każacego -musi następować bezpośrednio po wykroczeniu -należy stosować karę w sposób dyskretny (bez obecności osób trecich) i w przyjaznej atmosferze (nie w sposób bezduszny) -unikanie zbyt surowych i zbyt łagodnych kar -okazywanie dziecku miłości, jaką żywi do niego wychowawaca; karanie z miłości 16. Rodzaje kar. Kary pedagogiczne - nie poniżające godności karanego i karzącego, a ich jedynym celem jest poprawa zachowania dziecka. Zaliczyć do nich można: - karę naturalną, - tłumaczenie, wyjaśnianie, - wyrażanie swego smutku i zawodu, - czasowe odebranie przyznanego przywileju lub rzeczy, - odmówienie przyjemności. Kary niepedagogiczne - wysoce szkodliwe i mało skuteczne: - kary fizyczne, - straszenie - upokarzające kary słowne (wyzwiska, reakcja krzykiem), - kara izolacji (I. Jundziłł 1986) 17. Funkcje metody karania. Kara ma swoje pozytywne właściwości, sprzyja wykształceniu odpowiedzialności, szacunku nie tylko dla swoich, ale też cudzych zasad, respektu do osób starszych, stwarza poczucie bezpieczeństwa i porządku. -uświadomienie sprawcy winy -poprawa sprawcy -kontrola nad zachowaniem 18. Jaką rolę w procesie wychowania odgrywa naśladownictwo i identyfikacja? Uczniowie poprzez naśladownictwo i identyfikację uczą się właściwych postaw, sposobów reagowania w różnych sytuacjach. Uczeń, obserwując przez dłuższy czas zachowania wychowawcy, który jest ceniony i cieszy się szacunkiem, zacznie je wprowadzać do swojego życia i kształtować

swoje postawy moralne. Zadziała „potęga przykładu”. Nauczyciel, będąc dla uczniów wzorem osobowym, ma możliwość modelowania ich zachowań. 19. Jaką rolę pełnią wartości w wychowaniu? - są busolą wyznaczającą kierunek postępowania – wychowanie niewprowadzające

wartości nie

przygotowuje do podejmowania ważnych decyzji -ważna jest ich obecność w wychowaniu ze względu na współczesne procesy społecznejest odpowiedzią na wyzwania współczesnego społeczeństwa – pluralizm, który umożliwia istnienie podmiotowości i wewnętrznej autonomii jednostki; występuje tu wolność wobec prawa i z tej racji – pilne zobowiązania; potrzeba zatem uwewnętrznienia pożądanych społecznie i moralnie wartości, będących gwarancją ładu społecznego – wielokulturowość, pociągająca za sobą współistnienie wyznawców różnych religii i sekt; by młodzi ludzie się w tym nie zagubili, trzeba pokazywać im wartości powszechne,) -podstawowym przedmiotem wychowania są wartości uniwersalne, prawda, dobro, piękno -drugorzędne, wartości materialne – bez nich nastąpiłby zastój w rozwoju ekonomicznym, prawom rynku, ocenianie go ze wzgledu na stan posiadania, zawód czy stanowisko -wartości uniwersalne służą rozwojowi w kierunku “być”, zamiast “mieć”; dopiero ich internalizacja nadaje właściwy sens posiadanym wartościom materialnym itp. -wartości powszechne są trudniejsze do przyswojenia i zaakceptowania przez dzieci i młodzież, niż np. wartości poznawcze; rodzą one chęć bycia użytecznym dla innych; ułatwiają przeciwstawianie się konsumpcjonizmowi (modnemu obecnie); chronią przed nihilizmem i chaosem moralnym to wg Łobockiego: altruizm, tolerancja, odpowiedzialność, wolność i sprawiedliwość 20. Jaką funkcję pełnią środki masowego przekazu w kreowaniu świata wartości młodego pokolenia? - kreują politykę - kształtują obraz społeczeństwa - pośredniczą w wymianie informacji oraz dóbr kultury i nauki - kreują naszych idoli, ukazują autorytety i wzory do naśladowania - współtworzą system wartości, dzięki swej niewyobrażalnej sile sugestii kształtują życiowe aspiracje ludzi, nierzadko mają wpływ na podejmowane przez nich decyzje życiowe - wpływają na życie rodziny; są jakby uczestnikiem życia codziennego - wpływają na emocje człowieka, na jego światopogląd, sposób wypowiadania się Media mają ogromny wpływ na życie rodzinny i wychowanie młodego pokolenia dostarczają wzorców zachowań i są składnikiem życia codziennego. media spełniają funkcje wychowawcze. złym

zjawiskiem jest, rodzice wyręczają się mediami w wychowaniu dzieci. Media tworzą swoiste warunki ucieczki od rzeczywistości, problemów 21. Warunki skutecznego nagradzania: - Przed zastosowaniem nagrody należy zastanowić się: kiedy stosować bodziec wzmacniający, jaki wpływ wywrze on na zachowanie, z jaka częstotliwością należy się nim posługiwać, jakie mogą być efekty uboczne nagradzania - wzmocnienie powinno występować tuż po reakcji lub zachowaniu, które pragnie się utrwalić - nagradzanie powinno odbywać się według określonych kryteriów, znanych ogółowi - nagrodami trzeba tak kierować by były osiągalne dla każdego 22. Jakie warunki powinna spełniać nagroda, aby była skuteczna? - powinna motywować - być podawana po zaistniałej reakcji lub zachowaniu - nie powinna być podawana zbyt często - nie powinna być jedynie materialna ale łączona z formą pochwały ustnej 23. Wyjaśnij pojęcie „kara pedagogiczna”. Kara w ujęciu pedagogicznym jest środkiem stosowanym świadomie w pracy wychowawczej w celu wywołania zmiany w postępowaniu wychowanka. 24. Zalety i wady karania: Zalety: - pozbycie się niepożądanych zachowań, - wzbudzają refleksje, - mobilizuje, - dzięki nim dziecko ma szacunek, - wpływa na ambicje dziecka, - rozwija potrzebę własnych osiągnieć, - wzmacnia wiarę w siebie, Wady: - gdy nadanie kary nastąpiło w złym czasie, mogą źle wpływać na rozwój osobowości i motywacji, - mogą wpływać na niską samoocenę, - utrudniają wkroczenie w dorosłe życie, - stanowią przykre doznania 25. Istota metody zadaniowej Polega na powierzaniu uczniom konkretnych zadań, prowadzi do konstruktywnych zmian w zachowaniu wychowanków i ich postawach pożądanych z wychowawczego punktu widzenia, a także

do wzbogacania ich wiedzy i doświadczenia w określonej dziedzinie działalności 26. Rodzaje zadań wychowawczych. Klasyfikacja według: - Treści - Struktury (proste, złożone, jasne, niejasne) - Funkcji wychowawczej: wyróżniamy zadania: A. indywidualne; B. grupowe (nastawione na współpracę lub współzawodnictwo).W. Brezinka (1965) wyróżnia następujące: a) wychowanie w aspekcie rozwojowym (biologicznym), czyli wspomaganie dzieci i młodzieży w ich rozwoju fizycznym i psychicznym; b) wychowanie w aspekcie społecznym, które ma być czymś więcej niż tylko próbą przystosowania wychowanka do warunków i sytuacji, w jakich wypadnie mu żyć. Oczekuje się, iż będzie on naśladować konstruktywne wzory postępowania i przyswajać sobie system wartości i norm wysoko cenionych w społeczeństwie; c) wychowanie w aspekcie kulturowym: w wychowaniu tym - oprócz bezpośredniego przekazywania dorobku kulturowego pokoleń - dużą wagę przywiązuje się do wyzwalania u wychowanków ciekawości i zainteresowania nim, a tym samym do samodzielnego jego poznawania; d) wychowanie w aspekcie religijnym, które zakłada, że człowiek wymaga wsparcia także ze strony religii. Umożliwia ona odpowiedź na pytania natury egzystencjalnej, pomaga w chwilach rozczarowań, porażek, samotności. 27. Funkcje uczenia się przez obserwację. 28. Istota metody modelowania Metoda modelowania, czyli metoda dawania przykładu jest jedną z najskuteczniejszych metodą wychowania, jej skuteczność potwierdza stwierdzenie, że "słowa uczą, a przykłady pociągają naśladowanie zachowań, ról społecznych, upodabnianie się w sposób nieświadomy do innych osób.efekt bezpośredni ( dziecko zachowuje się dokładnie jak wychowawca),efekt generalizowania (tendencja do zbliżonych zachowań, jakimi posługiwali się nasi wychowawcy)Warunki skuteczności: 1. identyfikacja wychowanka z wychowawcą (autorytet) 2. atrakcyjność treści przekazywanych przez model (treści dostosowane do okresu życia, w okresie dojrzewania – ucieczka od autorytetu rodziców – potem powrót) 3. wartości przyswojone przez dziecko - jako determinanty pozytywnych lub negatywnych zachowań

4. wiek dziecka- metoda skuteczniejsza w młodym wieku dzieckaProblemy:

1. brak właściwych wzorców zachowań (rodzina, media, instytucje) pozytywne ok., negatywne – zasada dziedziczenia patologii 2. rozbieżność między obszarem deklaracji a zachowań wychowawców (nasila się w okresie dojrzewania- wzór rodzica nie jest idealny, poszukiwanie bardziej spójnych wzorów zachowań) 29. Czym zajmuje się teleologia? Teleologia to teoria porządku celowego i pogląd, że porządek celowy zachodzi aktualnie w danej dziedzinie, zwłaszcza w całej rzeczywistości lub w całej rzeczywistości historycznej. Zajmuje się istotą celów wychowania, określaniem źródeł celów, rodzajami celów, całą procedurą wyprowadzania celów (stanowieniem) czy werbalizowaniem (słownym określeniem) 30. Wyjaśnij pojęcie „błąd wychowawczy”. Błąd wychowawczy „to takie zachowanie wychowawcy, które stanowi realną przyczynę (lub ryzyko) powstania szkodliwych dla rozwoju wychowanka skutków” 31. Klasyfikacja błędów wychowawczych. - ekstremalna, emocjonalna akceptacja dziecka - "żar" oraz ekstremalne odrzucenie emocjonalne dziecka - "lód", - nadmierna koncentracja na dziecku oraz nadmierna koncentracja na sobie, - nadmierna koncentracja na zadaniu dziecka oraz niedocenianie zadań dziecka.Układ tych trzech wymiarów pozwolił na wyróżnienie dziewięciu błędów: - rygoryzmu, - agresji, - hamowania aktywności, - obojętności, - eksponowania siebie, - ulegania, - zastępowania, - idealizacji dziecka, - niekonsekwencji. Rygoryzm to bezwzględne egzekwowanie wykonywania poleceń, pedanteria, sztywność ocen; stawianie wymagań bardzo dokładnie określonych, nie pozostawiających swobody. Występuje tu ścisła kontrola postępowania dziecka, egzekwowanie posłuszeństwa, brak równowagi kar i nagród, formułowanie ocen negatywnych.Atak słowny, fizyczny lub symboliczny zagrażający lub poniżający w stosunku do dziecka to cechy agresji. Agresja może być okazywana poprzez atak fizyczny, bicie, szturchanie, obezwładnianie, przymuszanie do określonej pozycji, np. klęczenie. Może występować atak symboliczny poprzez stosowanie obraźliwych gestów, ironii oraz ostrych kar.Hamowanie

aktywności to przerywanie, zakazywanie aktywności dziecka poprzez fizyczne lub symboliczne zachowanie własne dziecka,.. 32. Wyjaśnij pojęcia: AMBIWALENCJA to dwuwartościowość uczuć, przeżywanie dwojakich, sprzecznych, częstoprzeciwstawnych emocji, nawet w stosunku do tego samego obiektu DECENTRACJA to umiejętność wyobrażenia sobie sposobu widzenia rzeczy przez inną osobę, przyjęcia czyjegoś punktu widzenia rzeczy, spraw TOŻSAMOŚĆ to wizja własnej osoby, jaką człowiek ma: właściwości wyglądu, psychiki i zachowania się z punktu widzenia ich odrębności i niepowtarzalności...