Doktryny pedagogiczne - pedagogika emancypacyjna PDF

Preview

Summary

Download Doktryny pedagogiczne - pedagogika emancypacyjna PDF

Description

Pedagogika emancypacyjna

1. Co to jest? 

PRĄD W PEDAGOGICE, ZWANY PEDAGOGIKĄ EMANCYPACYJNĄ, STANOWI NORMATYWNY NURT W NAUKACH TRAKTUJĄCYCH O WYCHOWANIU, CHARAKTERYZUJĄCYM SIĘ ZRÓŻNICOWANĄ STRUKTURĄ I ZAŁOŻENIAMI.

2. Czym się zajmuje? 

Ma ona na celu umożliwianie wszystkim jednostkom możliwości nieskrępowanego rozwoju, umożliwienie swobodnego wyboru kariery, stylu życia i swobodnego wyrażania własnych, prawdziwych potrzeb.

3. Czym jest emancypacja? 

Termin ten pochodzi z łaciny od słowa emancipatio oznaczającego ,,uwolnienie się spod władzy ojcowskiej”



Decyzję o emancypacji podejmował zawsze ojciec.



W oświeceniu odnoszono go w stosunku do procesu wyzbywania się ignorancji, niewiedzy i kształcenia samodzielnego myślenia. W dobie oświecenia emancypacja oznaczała dochodzenie do wiedzy własnym rozumem i odrzucenie w tej sferze zewnętrznych autorytetów. SAPERE AUDE – „Miej odwagę być mądrym”.



W Polsce propagatorem działań emancypacyjnych był Hugo Kołłątaj, a



Instytucją, która wzięła na siebie trud emancypacji szkolnictwa była Komisja Edukacji Narodowej.



W XVIII wieku akt emancypacji przestał być indywidualny, a rozciągnął się na całe narody, ponad to przestał być postrzegany, jako za pozwoleniem siły zewnętrznej, a stał się dobrowolnym wyborem jednostek wyzwalających się. Współcześnie oznacza wyzwolenie się od czegoś, uzyskanie niezależności

4. Współcześnie termin emancypacja ma o wiele szersze znaczenie: Definiowane jest jako: 

„Uwolnienie (się) od zależności, ucisku, przesądów itp.”



„Równouprawnienie, usamodzielnienie, uniezależnienie”



„Emancypować” znaczy „dokonywać emancypacji;



Wyzwalać, oswobadzać, usamodzielniać”



A „emancypować się” to „zdobywać niezależność, wyzwalać się, usamodzielniać się”



Często utożsamia się emancypację wprost z „wyzwoleniem”

5. Pedagogika emancypacyjna dzieli się na dwa nurty: NURT ANARCHISTYCZNO- INDYWIDUALISTYCZNY: 

Dąży do sprawiedliwości, równouprawnienia i możliwości wolnego wyboru



Walczy o wyzwolenie spod przymusu postępowania wg panującej władzy i niesprawiedliwości z jej strony

NURT POLITYCZNY: 

Za główny czynnik zniewolenia jednostki w społeczeństwie uznaje struktury społeczne, polityczne i ekonomiczne



Uważa edukację za najważniejszy czynnik rozwoju w drodze do wyzwolenia spod schematycznych struktur

Przedstawiciele nurtu anarchistyczno-indywidualistycznego: 

ALEXANDER SUTHERLAND NEILL



JOHN DEWEY

PRZEDSTAWICIELE NURTU POLITYCZNEGO 

PAULO FREIRE



IVAN ILLICH



Dla niektórych nurt emancypacyjny w pedagogice może sprawiać wrażenie odrzucenia wszystkich zasad, jednak jego założenia stanowiły odpowiedź na problem totalitaryzmu istniejącego w wielu państwach w XX wieku.



Ludzie często nie mieli wyboru co do sposobu w jaki chcieliby żyć ponieważ władza posługując się wielkimi ideami wspólnego dobra (komunizm, faszyzm) zmuszała wręcz ludzi do pracy na rzecz państwa. Jednostki sprzeciwiające się nie miały dużej możliwości wprowadzania zmian ani samodzielnego rozwoju bez funkcjonowania w narzuconej strukturze społeczeństwa.



Po uwolnieniu się spod reżimu władz totalitarnych i autorytarnych pojawił się problem jak nie dopuścić aby takie sytuacje się powtórzyły. Dużą przeszkodą był fakt, że ludzie niejako podświadomie chcą mieć zaufanego lidera za którym mogliby podążać.



Najniezbędniejsza w tej sytuacji musiała stać się edukacja nowych pokoleń oraz uświadamianie im ich możliwości i wrodzonego potencjału. Należało stworzyć możliwość swobodnego rozwoju w dowolnych dziedzinach kariery lub życia jakie każdy może samodzielnie wybrać.

6. Co wprowadza pedagogika emancypacyjna? 

Nie zgadzała się na ingerencje państwa w kształtowanie osobowości człowieka.



Był to sprzeciw wobec przymusu dostosowania się do normatywnych, ideologicznych i politycznych żądań władzy.



Chciała żeby człowiek stawał się takim jakim chce być.



Postulowała o zniesienie władzy zamiast jej reformacji.

7. Rozwój od podstaw: 

Jako potencjalni odbiorcy jesteśmy podatni na przeróżne wpływy z otaczającego nas świata. Najbardziej podatne na takie wpływy są małe dzieci, ponieważ nie mają jeszcze żadnego pojęcia o świecie i przyjmują wszystko z otwartym umysłem.



Teoretycznie prawo do nieskrępowanego rozwoju jest zagwarantowane dzieciom poprzez międzynarodową Konwencje Praw Dziecka. Jednak nie zawsze jest ono respektowane. W większości domów dzieci poprzez nieświadomość rodziców są poniżane i ograniczane.



Bardzo często zdarza się że rodzice w przekonaniu, że chcą dla dzieci najlepiej starają się wtłoczyć ich w swoją wizje wzorowego obywatela, co dla dziecka może się okazać krzywdzące i szkodliwe ponieważ nie pozwala mu się po prostu być sobą.



Często ich decyzje są krytykowane ponieważ nie zgadzają się z poglądami, które rodzice chcą im przekazać w danym temacie. Przez to obniżane jest poczucie własnej wartości, pewności w podejmowaniu samodzielnych decyzji i ogólnego samopoczucia.



Niestety rodzice dosyć często pragną, aby ich dzieci osiągnęły to czego im się nie udało. W dzieciństwie jesteśmy zupełnie od nich zależni ponieważ nie jesteśmy w stanie przetrwać, więc musimy polegać na ich opiece. Nie mając zbytniego wpływu na nasze życie i nie podejmując nawet tych prostych decyzji dobre intencje rodziców paraliżują nieco nasz rozwój i zdolność podejmowania decyzji w przyszłości. Nawet dorastając jesteśmy od nich zależni.



W tej sytuacji można znaleźć przykładowe zastosowanie emancypacji, która oznacza uwolnienie się od wpływów i uzyskanie niezależności, która daje nam podstawę do dalszego rozwoju.



Od dziecka zasiewane są w nas emocjonalne i mentalne ziarna, które rosną i dojrzewają wraz z nami.



Pedagogika emancypacyjna jako nauka staje się pomocą nie tylko dla pedagogów szkolnych ale także, właśnie dla rodziców którzy są najważniejszym czynnikiem w wychowaniu dziecka. Z odpowiednim podejściem możemy zamiast ziaren strachu, obowiązku czy winy, zasiać ziarna miłości, szacunku i wolności.



Jest to dla wielu zupełnie nowe podejście do sprawy wychowania i będzie wymagało czynnego udziału, wysiłku oraz dosyć często kreatywności. Aby wpoić dzieciom właściwe pojęcia musimy: znaleźć równowagę pomiędzy liberalnością i zaangażowaniem, zapewnić dziecku szeroki wybór adekwatnych ofert szanować podmiotowość dziecka przedkładać jego interesy nad własne

8. Nauczyciel – uczeń. 

Nowe podejście(równość)



Motywacja narzędziem pracy



Odporność na manipulacje



Samokreacja, samoświadomość



Wielokierunkowa komunikacja



Naukowo sceptyczne podejście do nowych informacji



Dopasuj formę do ucznia a nie ucznia do formy



Kreowanie osobowości zamiast wpychania informacji



Współpraca



Swobodna wymiana poglądów

PAULO FRIERE 

Autorem i praktykiem tej koncepcji jest brazylijski prawnik, nauczyciel i działacz społeczny Paulo Freire, który w książce pt. „Pedagogia uciśnionych” przedstawił swój pogląd na edukację opartą na tradycyjnym modelu.



Według niego tradycyjnie rozumiana i praktykowana edukacja – „edukacja bankowa” uzależnia i nie wspiera budowania poczucia sprawczości, podmiotowości i wpływu. Polega na biernym przekazywaniu przez nauczyciela z banku wiedzy „depozytu” uczniowi. W

tradycyjnym modelu nauczyciel „wie wszystko” i przekazuje wiedzę, która jest systemowo ustalona jako konieczna do przekazania i posiadania w danym społeczeństwie. 

Uczeń natomiast nie wie nic, przyjmuje od nauczyciel ten „depozyt” i go biernie reprodukuje na żądanie nauczyciela. Wiedza ta najczęściej pozostaje w oderwaniu od praktyki społecznej i rzeczywistych problemów, z którymi osoby lub grupy się zmagają – problemów związanych z doświadczaniem opresji.



Stawia on w swojej koncepcji na własną świadomość i dialog, a także odrzucenie pewników i autorytetów, krytyczne podejście do rzeczywistości społecznej.



Edukacja jest narzędziem zmiany w organizacji społeczeństw, narzędziem wyzwolenia i zniesienia opresji grup podporządkowanych przez grupy dominujące, a wyzwolenie może dokonać się tylko we wspólnocie – wyzwolenie/emancypacja jednostki będzie konsekwencją wyzwolenia całych grup.

BIOGRAFIA PAULA FREIRE’A 

Paulo Reglus Neves Freire urodzony 19 września 1921.Zmarł 2 maja 1997 w São Paulo. Był brazylijskim pedagogiem, przedstawicielem i założycielem radykalnej pedagogiki emancypacyjnej.



Ukończył studia prawnicze, był też nauczycielem języka portugalskiego, jednocześnie działał jako prawnik związków zawodowych i prowadził wykłady o tematyce prawniczej. W latach pięćdziesiątych XX wieku zaangażowany był w ruchy społeczne i „demokratyczne budzenie się” rodaków, prowadząc badania oparte na bezpośrednich działaniach edukacyjnych wśród najbiedniejszej ludności północno-wschodniej Brazylii.



W 1963 opracowany przez niego Narodowy Program Alfabetyzacyjny przyniósł mu sławę. Jednak rok później puczyści przerwali eksperyment edukacyjny, gdyż program uznano za wywrotowy i niebezpieczny dla starego porządku, po czym został wygnany ze swojego kraju. Następne lata spędził w Chile, Genewie oraz Gwinei, gdzie wspólnie z żoną kierował zespołem doradców edukacyjnych.



Jego działalność to przykład radykalnej pedagogiki emancypacyjnej, niosącej jednoznaczny przekaz, że wyzwolenie jest możliwe, a jego niezbędnym narzędziem jest edukacja.

9. Koncepcje edukacyjne pedagogiki emancypacyjnej: 

Pedagogika emancypacyjna opiera się na podmiotowości człowieka – to uczeń jest jednostką nadrzędną w procesie edukacji.



Nauczyciel odgrywa tutaj rolę towarzysza, partnera i krytyka.



Nauczyciel nie powinien bezmyślnie dyktować zbędnych formuł, a wspomagać ucznia w tym, aby sam odkrywał istotę świata.



Powinien on umożliwiać wychowankom odkrywanie własnego potencjału. Musi on umieć uszanować prawo wychowanka do samodzielnego poszukiwania odpowiedzi i przekraczania ograniczeń. Zadaniem wychowanka jest natomiast kształtowanie własnej krytycznej świadomości, otwartość na inność i konflikt, a także tworzenie sytuacji umożliwiających przekraczanie ograniczeń, uwolnienie się od kolonizacji.



Pedagogika emancypacyjna dąży do edukacji instytucjonalnej w szkołach, ale wykraczającej poza sztywne formuły organizacji i kolonizacji umysłu. Pragnie, aby edukacja była dobrowolna i respektowała zasady komunikacji i prawa wszystkich uczestników procesu.



Edukacja taka ma na celu rozwój osoby rozumiany jako samodzielny wysiłek. Nastawiona jest na tożsamość podmiotu.

10. Emancypacja a wychowanie. 

EMANCYPACJA WYCHOWANIA, stanowiąca rezultat wyzwolenia się od procesu wychowania w takich wymiarach jak: naciski polityczne i ideologiczne, naciski grup interesów, monizm (jednorodność) ofert wychowania i brak alternatywy



WYCHOWANIE DO EMANCYPACJI, czyli stwarzanie warunków, które sprzyjają osiąganiu własnej wolności oraz autonomii, poprzez rozwój takich cech osobowościowych jak otwartość, odwaga, godność czy mobilność



EMANCYPACJA PRZEZ WYCHOWANIE - w warstwie personalnej i interpersonalnej; jest celem wychowania, oraz wyznacznikiem jego form i treści

METODY I TECHNIKI 

Metody edukacji są tak dobierane, by spełniona została idea autentycznego wyzwolenia.



„Autentyczne wyzwolenie-proces humanizacji-nie jest depozytem, jaki otrzymują ludzie. Wyzwolenie jest praktyką: działaniem i refleksją ludzi nad och światem w celu przekształcenia go” ~ P. Freire



Przez kwestionowanie systemu edukacyjnego z hierarchią nauczyciela i podporządkowanym mu uczniom, metody nauczania w pedagogice emancypacyjnej są wprowadzeniem innych, takich, które są sposobami poznawania i rozumienia świata oraz przekształcenia go według samodzielnie odkrytych zasad.



Są także sposobem poznawania i rozumienia siebie w interakcjach z innymi ludźmi oraz symbolicznym i materialnymi elementami rzeczywistości.



Podstawą tego jest stawianie pytań przez uczących się, podmiotowe uczestniczenie. Jako jedną z głównych metod na rozwój krytycznej świadomości i uczestniczenia w demokratycznym ładzie społecznym jest dialog.



Dialog jest formą komunikacji, a komunikacja jest podstawowym warunkiem edukacji, motywuje on obie strony nauczyciela i ucznia do poznania rzeczywistości



Dialog pełni także funkcje społeczne – edukacja sfer najbiedniejszych, uciśnionych nie może przybierać formy narzucania określonych treści.



W pedagogice emancypacyjnej pojawia się także metoda „Stawiania problemów”. Jest sposobem kształcenia i wychowania, w którym uczniowie przenoszą codziennie doświadczenia w krąg refleksji poznawczej.



Specyficzną metodą emancypacji poprzez edukację jest synektyka.



Polega ona na odważnym, wręcz fantazyjnym stawianiu i rozwiązywaniu zadań zbiorowych



Polega ona na grupowym rozwiązywaniu zadań poprzez podejmowanie problemów wymagających także praktycznego działania.



Jej celem jest odnalezienie i określenie takich sekwencji czynności, które angażują zespoły ludzkie i wskazując na mechanizmach wymiany w zespole, doprowadzają do twórczych, innowacyjnych rozwiązań podstawowych problemów.



Ważne jest to, że propozycje rozwiązań są nieskrępowane żadnymi regułami. Mogą być najbardziej fantastyczne i nieprawdopodobne.

11. Trzy odmiany pedagogiki emancypacyjnej: 

Paulo Freire



Ivan Illich



Noam Chomsky

Pojmowanie edukacji: Proces oświecania Inspiracje: chrześcijaństwo Marksizm (Marks), psychoanaliza (Fromm), chrześcijaństwo Szkoła frankfurcka, oświeceniowy liberalizm Libertariański socjalizm (Russell) progresywizm (Dewey), przedmiot krytyki edukacji, bankowy model edukacji, wiedza jako towar i obowiązek szkolny, edukacja jako narzędzie utrwalania iluzji, droga emancypacji poprzez edukację, alfabetyzacja, likwidacja szkoły i obowiązku szkolnego, mówienie prawdy przez nauczycieli, cel emancypacji w edukacji, edukacja stawiająca problemy, pełna wolność wyboru treści i sposobu nauki, uświadomienie sobie istnienia iluzji społecznych, krytyka pedagogiki emancypacyjnej

Cele edukacji: 

Rozwój osoby rozumiany jako samodzielny wysiłek nakierowany na osiąganie praw i nowych pól wolności



Tożsamość nowoczesna, dynamiczna, adekwatna do rozumianej sytuacji historycznej, tożsamość podmiotu: racjonalność emancypacyjna

Zadania wychowania: 

Kształcenie krytycznej świadomości, otwartości na inność i konflikt



Promowanie ładu opartego na idealnej komunikacji



Tworzenie sytuacji umożliwiającej przekraczanie ograniczeń



Uwalnianie od kolonizacji i doświadczanie transgresji

12. Istota zmian edukacyjnych: 

Kwestionowanie porządku opresyjnego



Relacji dominacji i hegemonii, w rezultacie krytyki



Konstruowanie nowego, sprawiedliwego porządku

Istota oddziaływań edukacyjnych: 

Bezpośrednie i pośrednie oddziaływanie na wychowanka, sprzyjające odkrywaniu czynników opresji i zniewolenia



Umożliwienie wychowankom odkrywanie własnego potencjału i opresyjnej mocy poszczególnych elementów świata życia



Edukacja dobrowolna, respektująca zasady idealnej komunikacji i prawa wszystkich uczestników



Poszanowanie prawa wychowanka do samodzielnego poszukiwania dróg rozwiązywania problemów i przekraczania ograniczeń

Metody, środki i formy wychowania: 

Stawianie pytań przez uczących się, podmiotowe uczestniczenie



Edukacja instytucjonalna, ale wykraczająca poza sztywne formuły organizacji i kolonizacji umysłu

Koncepcje nauczyciela: towarzysz, partner, krytyk Perspektywa metodologiczna: krytyczna (interes emancypacyjny), badania w działaniu

13. Wady pedagogiki emancypacyjnej: 

Wielokrotne podkreślanie, że emancypowanie się jest samodzielnym osiąganiem praw i pól wolności, zwraca uwagę na następstwa zlekceważenia tego, że "wolność " jest osiągana przez walkę, a nie, jako dar.



Obdarowywanie kogoś wolnością, wyzwolenie kogoś nie zawsze wszak wywołuje reakcję oczekiwane przez darczyńców. Niekiedy budzi niechęć, a nawet lęk przed samodzielnością.



Wygody wynikające z uzależnienia, poczucie bezpieczeństwa płynące z zadomowienia albo zapewnianie przez władzę skutecznie powstrzymują zmianę, a nawet mogą generować opór wobec oferty wolności.



Człowiek wychowywany w pedagogice emancypacyjnej nie poszukuje własnych dróg, lecz oczekuje, że ktoś mu te drogę wskaże, a najlepiej ktoś oświecony.



Roszczenie w sytuacji ograniczeń praw i zakresów wolności, przejawia się zachowaniami takimi, jak „Dlaczego ja jeszcze tego nie mam?!” oraz „Należy mi się!”. Zgłaszanie pretensji i roszczeń jest jedynym wyrazem aktywności.



Ufność wobec nadawców prawa, gdyż są oni postrzegani, jako dobroczyńcy, którzy wiedzą lepiej, co jest dla innych dobre. Wytwarza to złudne przeświadczenie, że „jeżeli mi zezwalają, to wiedzą, że nic mi nie grozi”



Unikanie sytuacji korzystania z prawa, ucieczki od niego.



Niezrozumienie sensu jakiegoś prawa może wywołać opór wobec niego. Prawo odczuwane jest jako opresja. Można, więc zaobserwować sytuację, gdy ucieka się od korzystania z prawa.



Rezygnacja - nadane prawa mogą chronić młodego człowieka przed odpowiedzialnością za niedojrzałe wybory.



Można również zaobserwować nieporadność osób i grup w osiąganiu praw, wówczas niezbędne jest pomaganie w emancypowaniu się

14. Zalety pedagogiki emancypacyjnej: 

Stwarza warunki, które sprzyjają osiąganiu własnej wolności oraz autonomii, poprzez rozwój takich cech osobowościowych jak otwartości, odwaga, godność czy mobilność.



Kształtuje w dziecku bycie samodzielnym, niezależnym.



Wyeliminowanie w wychowaniu dziecka nacisków politycznych i ideologicznych.



Uczy wyrażania własnych, autentycznych potrzeb.



Ukazuje prawo do wychowania wolego od przemocy i wzmacniającego siłę własnego JA...