Pedagogika Zabawy wykłady PDF

Preview

Summary

Pedagogika Zabawy wykłady rok akademicki 2020/2021...

Description

Wykład 1 Wiemy wszyscy, jaki urok ma zabawka dla dziecka. Budzi zachwyt w jego duszy, zapala promienie szczęścia i radości w najbardziej zapłakanych oczach, wywołuje uśmiech na zbolałej twarzy. Ze względów wychowawczych już by to wystarczyło, aby ją ocenić wysoko. Budzi radość! Zabawa wg Okonia Wywodzi się od łacińskiego „ludu”, oznacza grę, widowisko, igrzyska lub ćwiczenia umysłowe i fizyczne. Dzięki zabawie dziecko dogłębniej odczuwa i przezywa świat. Daje dziecku poczucie równowagi i harmonii. Zabawa wg Szumana Jest to naturalny oraz wrodzony rodzaj aktywności ludzkiej charakterystycznej dla dziecka. Jest to swego rodzaju metoda uczenia się, zdobywania wiedzy i doświadczenia. To także wynik potrzeby poszukiwania oraz chęci doznawania uczucia radości oraz osobistych sukcesów. Zabawa wg Winnicott Zabawa jest czymś uniwersalnym i przynależnym zdrowiu. Bawienie się służy zdrowiu, gdyż sprzyja rozwojowi. Bawienie się skłania dzieci do nawiązywania relacji grupowych i kontaktów. Jest dostępną formą komunikowania się. Zabawa wg Hurlocka Czynność, którą człowiek wykonuje dla samej przyjemności, bez względu na efekt, zakończenie. Jest to aktywność dobrowolna, bez przymusu. Zabawa wg Huizingi Zabawa jest bardziej pierwotna niż kultura, łączą się z nią uczucia radości, napięcia oraz oderwania od rzeczywistości, która otacza człowieka. Zabawa wg Prutecznik-Gierowskiej Zabawa jest główną aktywnością dziecka i wynika z jego rozwoju. Jest motywowana wewnętrznie.

Cechy zabawy według Rogers’a Cailloisa:

bezinteresowność, beztroska, swoboda,

napięcie, fikcja, określone normy zachowania. Funkcje zabawy: 

Kształcąca: wykształca zmysły dziecka: wrażliwość na kolory, spostrzegawczość; uczy słów, kształtów, liczb, pojęć, a także utrwala je (np. gra w państwa miasta); pomaga poznawać i rozumieć świat zewnętrzny (np. role społeczne w zabawie w dom); rozwija wyobraźnię i wrażliwość.



Wychowawcza: uczy przestrzegania zasad (np. czekania na swoją kolejkę); wdraża dziecko w zasady, schematy zachowywania się w różnych sytuacjach (np. zabawa w sklep); uczy dobrych cech i nawyków takich jak: odwaga, uczciwość, zaradność itp. kształtuje moralność.



Terapeutyczna: pełni funkcję korekcyjną; pozwala uwalniać od napięć i emocji; uczy wyrażania swoich uczuć; koryguje wady postawy, modeluje sylwetkę.



Projekcyjna: dziecko ujawnia w trakcie zabawy nieświadomie emocje, niepokoje, konflikty, doświadczenie przemocy, dla dorosłego taka obserwacja jest bardzo cenna; pozwala lepiej poznać naturę dziecka, jego potencjalne zdolności, ale także deficyty, wady.

Zabawa a umysł Rozwija myślenie logiczne, przyczynowo-skutkowe, pamięć, koncentrację, zdolność kojarzenia faktów itp. Rozwija zainteresowania i ogólną ciekawość świata, pobudza pomysłowość i kreatywność. Zabawa a rozwój społeczny Sprzyja uczeniu się komunikowania, wymiany zdań, asertywności. Zabawa służy nawiązywaniu, rozwijaniu konfliktów społecznych, pierwszych przyjaźni. Zabawa jest „treningiem społecznym” uczy prostych zasad współżycia. Zabawa a ciało Zabawy rozwijają koordynację ruchową, zręczność. Wzmacniają kości, mięśnie i wszystkie części ciała. Są profilaktyką otyłości, wad kręgosłupa itp. chorób będących skutkiem nadmiernego siedzenia przed telewizorem. Redukują nadmiar energii, napięcia. Podział zabaw

- Zabawa samotna; inaczej zabawa indywidualna. - Zabawa równoległa; dzieci bawią się obok siebie, ale nie ze sobą. - Zabawa wspólna; dzieci bawią się razem, korzystają z tych samych zabawek, ale nie mają podziału na role ani planu zabawy. - Zabawa zespołowa; tu jest podział na role oraz plan. - Zabawa swobodna; jest przypadkowa. - Zabawa kierowana; istnieje osoba z grupy lub opiekun dorosły, który kontroluje zasady. Rodzaje zabaw - Zabawy manipulacyjne: zakładanie krążków (od największego do najmniejszego); zabawa w piaskownicy (robienie babek, napełniania wiaderka piaskiem, przesypywanie go z pojemnika do pojemnika); ćwiczenia chwytania przedmiotów; wkładanie klocków w miejsca odpowiednie do ich kształtów. - Zabawy konstrukcyjne: układanie z klocków wieży, domu; budowanie z piasku np. zamku; lepienie figurek z plasteliny; tworzenie postaci/figurek z kasztanów, jarzębiny, szyszek, makaronu; tworzenie konstrukcji z kartonów, gałęzi, kart itp. - Zabawy tematyczne: typowa zabawa dziecka w wieku przedszkolnym w czynności np. picie herbaty, w sytuacje np. urodziny; odgrywanie ról, lekarza, sklepowej, mamy, taty, policjanta; zabawa w postacie z bajek np. spiderman, księżniczka, pirat. - Zabawy badawcze: łączenie substancji np. co się dzieje jak wlejemy olej do wody albo sodę oczyszczoną, co powstanie jak połączymy kolor czerwony i niebieski itp.; zabawy „jak to się stało?” dlaczego piórko lata, jak rośnie szczypiorek, jak powstaje deszcz; eksperymentowanie, analizowanie, wnioskowanie, tworzenie. - Zabawy ruchowe: rzucanie, chwytanie, celowanie, toczenie; berek, dwa ognie, „głupi Jaś”, rytmika; zabawa w chowanego; wyścigi w skakaniu na jednej nodze, żabką itp. - Zabawy dydaktyczne: układanki, puzzle; zabawy wprowadzające nowe wiadomości; zabawy utrwalające informacje o środowisku przyrodniczym, przyrodniczym oraz liczenie i pisanie; rozwiązywanie zagadek i rebusów; rozpoznawanie kształtów, kolorów itp.

- Zabawy teatralne: odgrywanie przedstawień na podstawie np. baśni (Czerwony kapturek); odgrywanie prezentacji okazyjnych np. na dzień Mamy; zabawa w mima: dziecko pokazuje poprzez ruch ciała jakąś czynność. - Zabawy tropiące: podchody; tropienie zwierząt po śladach na śniegu czy piasku; zbieranie kamyczków o ciekawych kształtach; szukanie kwiatków np. o żółtych kolorach; szukanie skarbów. Wykład 2 Inteligencja wg Jeana Piageta 1) Stadium inteligencji sensorycznej: - Od urodzenia do około 2 lat - rozwija się zmysł i ruch - rozwój wyobrażeń o przedmiotach - wyrabiają się czynności ruchowe - dziecko poznaje regułę stałości przedmiotów - kolejne etapy to rozszerzenie tych zdolności 2) Stadium przedoperacyjne: - trwa od 2 roku życia do 6/7 roku życia - myślenie i działanie zaczynają stanowić nierozerwalny proces - szukanie związków między swoim działaniem a wyobrażeniami i pojęciami - opanowanie języka - nauka umysłowych przedstawień dla schematów sensorycznych - dziecko potrafi sobie wyobrazić bieg czynności bez wykonywania jej 3) Stadium operacji konkretnych o charakterze odwracalnym - od 6/7 roku życia do 11 roku życia - czynności odwracalne są to czynności przeciwne do siebie, 4) Stadium formowania się operacji formalnych - od 11 roku życia do 15 roku życia - rozwój myślenia logicznego, pozwalające rozwiązać problemy, które są poza jego bezpośrednim doświadczeniem - rozważa hipotezy H. Rudolph Schaffer – schematy rozwojowe 1) zabawa sensoryczno – motoryczna

- dominuje do 18 miesiąca życia - dziecko bada przedmioty, manipuluje nimi przez ssanie, rzucanie, przekładanie z rączki do rączki 2) Zabawa konstruktywna - około 2 rok życia - oczekuje się, że dziecko w 21 miesiącu życia umie zbudować wieże z kilku klocków - dziecko buduje, konstrukcje z klocków, plasteliny, piasku, układa puzzle 3) Zabawa na niby - około 2 rok życia - zdaniem Schaffera jest to najważniejszy moment w rozwoju dziecka, to oznacza rozwój wyobraźni

i

rozumienia.

Dziecko

przechodzi

na

poziom

FUNKCJONOWANIA

REPREZANTYCYJNEGO - zabawę tę charakteryzuje umiejętność wyobrażania sobie, że np. patyk to kukiełka 4) Zabawa tematyczna w rolę - około 4 roku życia - dzieci udają kogoś innego - odgrywa się rolę z najbliższego otoczenia – mama, tata - role zawodowe np. sprzedawca - role postaci fikcyjnych, bądź znanych głównie znanych z telewizji i książek 5) Zabawa według reguł - pojawia się wraz z uczęszczaniem do szkoły - powoli wypiera zabawę „na niby” - wymaga respektowania reguł, uwzględnia obiektywną ocenę czyjś zmagań - wszelkie gry typu „chodzi lisek” Rozwój zabawy wg Piageta: 1)

Stadium od 1 do 4 roku życia

•

Podstadium I – projekcja symboliczna schematów na nowe obiekty:

- forma projekcji schematów znanych (powiela swoje własne działanie w stosunku do różnych obiektów) - forma schematów naśladowczych (dziecko naśladuje zachowanie dorosłego) •

podstadium II – rozdział pomiędzy indeksami i działaniami. Pojawiają się gry

imitacyjne, w których dziecko wyobraża sobie, że bawi się z kimś •

podstadium III – kombinacja symboli. Sceny wymyślone w miejsce rzeczywistości

2)

Stadium od 4 do 7 roku życia

•

uczestnicy zabawy wzajemnie się uzupełniają, panują zasady i porządek

•

coraz częstsze zabawy w role społeczne: rodzinne, płciowe, zawodowe

•

dziecko zdobywa tożsamość płciową i buduje autonomie emocjonalną

Rodzaje zabaw wg Piageta a)

zabawa – ćwiczenie do 2 roku życia

•

ćwiczenia proste: dziecko potrafi wykonać jakąś czynność i to wystarczy do odczucia

przyjemności •

kombinacje bez celu: czynność już znana dziecku jest wykorzystywana w nowych

schematach •

kombinacje celowe: dziecko wykorzystuje znane czynności

•

ćwiczenia myślenia (pośrednik między formą zmysłowo – ruchową a zachowaniem

werbalnym b)

zabawa symboliczna (symbol zastępuje przedmiot, który jest akurat potrzebny dziecku

do zabawy) •

faza I od 2 roku życia do 4 roku życia, na początku schematy symboliczne, później

schematy naśladowcze •

faza II od 4 roku życia do 7 roku życia, apogeum zabaw symbolicznych, pojawia się

porządek w zachowaniu werbalnym, dokładność odtwarzania rzeczywistości oraz symbolika kolektywna •

faza III od 7 roku życia do 12 roku życia, coraz większe zainteresowanie zabawami z

regułami c)

zabawa z regułami – od 7 roku życia do praktycznie końca życia

•

reguła zastępuje symbol

•

wyróżniamy:

- reguły przekazywane (instytucjonalne) - reguły spontaniczne (naturalne TEORIE: I.Herbert Spencer Myśliciel XIX wieczny (1820-1903) zabawa wynika z nadmiaru energii ,,zwierzęta wyższego typu”(my) obdarzone bardziej rozwiniętymi zdolnościami nie obracają wszystkiego swego czasu i wszystkich sił na zaspokojenie wszystkich swoich potrzeb, przez co zyskują nadmiar sił życiowych. II.Karol Gross

XIX wieczny; popiera Spencera- zabawa z nadmiaru energii, dodawała że zabawa przygotowuje do dorosłego życia, kształtuje role społeczne. III.Stanley Hall (1846-1926) XIX/XX w. stworzył teorie rekapitulacji Catawizmu- zachowania pierwotne dziecka zachowuje się jak pierwotne, zabawa uczyć zachowań społecznych tj. opiekowanie się dzieckiem, zabawa wyrazem pierwotnych zachowań oraz uczy kultury. IV.Maritz Lazarus (1824-1903) uważa zabawę jako odpoczynek dla organizmu. Przeciwnik 3 poprzednich. Wprowadza- zabawa jako kompensacja i jako forma terapii- na skutek zmęczenia potrzebuje kompensacji- zapomina przez to o trudach życia. Zabawa jest lekiem na smutki. Zabawa wzbogaca, motywuje życie. Mówiła, że to na kole będzie V.Henry Carr (1877-1942) koncepcja kataratyczna (od katharsis) zabawa

oczyszcza z działań

przeciwspołecznych. Człowiek jest pełen prymitywnych zachowań a zabawa to rozładowuje.

Cd. Wykład III Gry ruchowe a umysł: - kształcenie motoryczności połączonej z procesami i cechami psychicznymi np. z pamięcią; - rozwój myślenia, spostrzegania, uwagi i wyobraźni; - pogłębianie wiedzy o otaczającym świecie dzięki treści i nazewnictwie zabaw (np. „walki kozłów”, „skoki wróbelka”). Gry ruchowe a wychowanie estetyczne - zabawy i gry ze śpiewem i przy muzyce sprzyjają rozwijaniu piękna ruchu, płynności, harmonii, rozwijają zdolności wyczuwania rytmu i taktu; - dzieci wdrażane są do dbania o schludny wygląd w czasie ćwiczeń, o porządek i ład; - zabawy i gry na świeżym powietrzu sprzyjają obserwacji zjawisk przyrody i wyczulają na piękno flory i fauny. Gry ruchowe a wychowanie moralno-społeczne

- doskonale kształtują postawę i charakter dziecka; - uczą prawidłowych zachowań społecznych (fair play); - uczą systematyczności i wytrwałości w sytuacji regularnego ćwiczenia określonych umiejętności; - uczą działania w grupie i rezygnowania czasem z ambicji na rzecz interesu wspólnego; - uczą przestrzegania przepisów i zasad; - rozwija panowanie nad sobą, śmiałość, zdyscyplinowanie. Gry ruchowe a podnoszenie stanu zdrowia - profilaktyka schorzeń (np. wad postawy) i zaburzeń typu nadwaga; - korekcja istniejących wad; - kompensacja różnego rodzaju braków i uszkodzeń. Temat: Pedagogika Montessori. W centralnym punkcie swojej teorii pedagogicznej stawiała dziecko, a nie system zaplanowanych działań osoby dorosłej względem niego. Wg niej wychowanie to pomoc dawana dziecku od urodzenia w jego psychiczno- duchowym rozwoju, a rozwój ma się odbywać w najkorzystniejszych wychowawczo warunkach. Aby dorosły mógł wesprzeć dziecko musi zmienić sposób myślenia o sobie i dziecku, dokonać samokrytyki, odnaleźć miłość, która jest podstawową energią do rozwoju człowieka i świata. Miłość jest najważniejsza. Jest potężną siłą, która rządzi człowiekiem. Odnawia się zawsze kiedy rodzi się dziecko. „ Nikt nie może rosnąć za dziecko”. Dziecko jest własnym budowniczym dzięki wrodzonej aktywności rozwojowej. Wychowanie ma być rozpoznawaniem, obserwowaniem, wspieraniem i pomocą dziecku w rozwoju a nie przekształcaniem, kierowanie itp. Dziecko opanowuje umiejętności i sprawności dzięki tzw. nebulom – wrodzonej gotowości np. nebula mowy- wrodzona gotowość do rozpoznawania języka. Warunki otoczenia odgrywają ogromną rolę, gdyż dziecko absorbuje świat, który go otacza, wszystko co widzi i słyszy staje się częścią jego psychiki. Ten szczególny rodzaj pamięci Montessori nazwała MNEME np. wczesny okres nauki mowy dziecka.

Związek cebule z mneme pozwala na intensywne rejestrowanie wrażeń i świata. Już nigdy nie powtórzy się w życiu człowieka moment, w którym tak lekko intensywnie może się uczyć. Ten czas nazwała „absorbującym duchem”- trwa od urodzenia do 3 roku życia, wtedy dziecko jak gąbka wodę chłonie co proponuje mu otoczenie. Podobnie choć już nie intensywnie dziecko uczy się w późnym etapie życia w tzw. „wrażliwych fazach”. Wraz z pojawieniem się świadomości tracimy absorbującego ducha i każdy zdobyty kęs wiedzy opłacamy pracą i intensywnym wysiłkiem. Ekstremalna chłonność pojawia się także we „wrażliwych fazach”. Są to zgodne z planem rozwoju tkwiącym w każdym człowieku, zmieniające się celowe zainteresowania konkretnymi zjawiskami. Otwarcie się na określone treści. Jest to skłonność do określonych ćwiczeń, które w późniejszym wieku daremnie próbuje się powtórzyć. Optymalne możliwości może dziecko osiągnąć jedynie w środowisku, w którym ma możliwość doświadczania, kiedy współgrają impulsy rozwojowe i bodźce ze środowiska. We wrażliwych fazach uaktywniają się nebule mowy, ruchu itd. Zatem gdyby dziecko nigdy nie słyszało mowy, nie nauczyłoby się języka, mimo że ma do tego predyspozycje. Wrażliwych faz nie można wywołać ani przyspieszać. Trzeba je dostrzec i wykorzystać. Uwrażliwienie przeminie a rozwój ulegnie zaburzeniu.

Wrażliwe fazy: 1. Od narodzin do 6 r. życia – faza na język ( mówiony i pisany), na ruch, zachowania społeczne i porządek. Od 0 do 3 r.ż. czas absorbującego ducha, a zaraz potem szczególne uwrażliwienie na porządek i coraz bardziej świadome budowanie swojej osobowości. 2. 7-12- faza wrażliwa na moralność, sprawiedliwość, dobro i zło, uczucia religijne, różne dziedziny nauki. 3. 13-18- na godność osobistą, odpowiedzialność i wiarę we własne możliwości, poszukiwanie sensu życia. W sprzyjających warunkach otoczenia i przy wystąpieniu danej fazy wrażliwości zachodzi zjawisko określone później mianem fenomenu Montessori, zwane polaryzacją uwagi. „Za każdym razem, gdy zaistniałą polaryzacja uwagi, rozpoczynał się u dziecka proces zmian. Stawało się spokojniejsze, inteligentniejsze, bardziej otwarte”. Zjawisko to zaprzecza przekonaniu o niestałości uwagi dziecka.

W czasie fazy polaryzacji uwagi, to co było nieuporządkowane, niejasne, rozproszone, organizuje się wewnętrznie nowy wytwór, o nowych jakościowo właściwościach. Trójfazowy cykl aktywności: 1. Faza ćwiczenia- naturalny moment szukania. Dziecko rozproszone, zmęczone. 2. Faza wielkiej pracy- dziecko zgodnie z wrażliwą fazą znajdzie się w otoczeniu pobudzającym impulsy. Dziecko oddaje się pracy w skupieniu, jest związane z przedmiotem, liczy się radość a nie cel. Liczne powtórzenia, kończy się gdy dziecko nasyci się aktywnością. 3. Faza kontemplacji- okres odkryć, przepełniony przemyśleniami, poznawanie siebie, nawiązanie relacji z otoczeniem. Pedagogika Montessori jest bezpośrednio skierowana na dziecko i jego potrzeby, na jego spontaniczną aktywność oraz dążenie do niezależności od dorosłych. 1. Odpowiednio przygotowane otoczenie. Powinno wspierać rozwój i doprowadzać dziecko do samodzielności , odpowiedzialności i niezależności a także miłości do świata. Musi odpowiadać potrzebie ruchu, być atrakcyjne dla dziecka. Uporządkowana całość, w której dziecko czuje się bezpiecznie. Budynek niski, jasny ciepły kolor, ogród. Sale funkcjonalne, meble lekkie, niskie, proste, wielkość dopasowana do dzieci 2. Pomocny nauczyciel. „ Pomocnik dziecka” w uczeniu się. Pośrednik między materiałem dydaktycznym a dzieckiem. Rezygnacja z wykładu. Obserwator. Powinien mówić jak najmniej, dziecko samo ma do czegoś dochodzić. Dziecku poszukującemu powinien dać odczuć swoją obecność, a temu które już zajęło się konkretną czynnością, nie przeszkadzać. Prowadzi dzienniczek osiągnięć. 3. Stosowany materiał dydaktyczny. Namacalna forma zdobywania wiedzy. Podstawowym zadaniem jest pobudzenie dziecka do ruchu, rozwijanie jego osobowości, inteligencji. Dzięki możliwości samodzielnego wyboru pracy uczy się samokontroli, wielokrotnego powtarzania, krytycznego myślenia, pracowitości, cierpliwości i dążenia do celu. Cechy pomocy rozwoju: - estetyka wykonania -aktywność- zachęcają do działania -ograniczenie- każda rzecz w sali jest jedyna, niepowtarzalna - samokontrola 4. Odkrycia Marii Montesorii - atmosfera pracy i grupy mieszane wiekowo- źródło nauki i wymiany - wolny wybór zajęć - zamiłowanie do porządku, wrodzone u dzieci między 18 miesiącem a 3,5 r.ż. - koncentracja umysłowa - zamiłowanie do powtórzeń - dzieci wolą pracę w formie gry - brak sankcji (krytyki)

- umiłowanie ciszy - materiał dydaktyczny umożliwiający autoweryfikację, posiadający swoisty stopień trudności - ,,pomóż mi zrobić to samodzielnie” Do zabawy: -kolorowy makaron - malowanie makaronu w różnych kształtach - segregowanie kolorów - wykorzystanie go:  do zdobienia obrazków z masy solnej  do nawlekania rurek  do układania różnych kompozycji  do liczenia  można dosypać ryż a dziecko wybiera sam makaron paluszkami i pensetą

Zabawy i gry proste 1. Orientacyjno-porządkowe: - mają na celu kształtowanie szybkiej reakcji, spostrzegawczości oraz orientacji na sygnały/bodźce; - ten rodzaj zabaw w przedszkolu i pierwszych klasach szkoły podstawowej przygotowuje dziecko do ćwiczeń dyscyplinujących i musztry; - zabawy tego typu ułatwiają sprawną organizację zajęć; - zabaw tych nauczamy stopniując trudność; - zaczynamy od ustawiania się w określonym szyku np. ustawienie się kolorami szarf albo ustawienie się grup w szeregach; - następnie zatrzymywanie się w miejscu na sygnał np. zabawa „Pająk chwyta muchy”. Dzieci, które nie zatrzymają się na sygnał będą „zjedzone” jako muchy przez pająka; - dalej rozbieganie się i zajmowanie wyznaczonych miejsc np. zabawa „Powódź”. Dzieci na hasło powódź starają się znaleźć jakiekolwiek miejsce ponad podłogą – materace, ławki, drabinki. 2. Na czworakach:

- zabawy te stosujemy w przedszkolu i młodszym wieku szkolnym; - ćwiczenia te są świetnym treningiem tułowia przeciwdziałającym ustalającej się w tym wieku nadmiernej krzywiźnie lędźwiowej kręgosłupa; - zabawy te zaczynamy od wszelkich form swobodnych chodów i biegów na czworaka, następ...