Ontogeneza - Notatki z wykładu z antropometrii i antroposkopii PDF

Preview

Summary

Notatki z wykładu z antropometrii i antroposkopii ...

Description

ONTOGENEZA Rozwój osobniczy – przemiany morfologiczne i fizjologiczne zachodzące w organizmie człowieka od jego powstania (poczęcia) do naturalnej śmierci. Okresy ontogenezy: 1. Okres prenatalny 2. Okres postnatalny

Etapy ontogenezy Okres prenatalny  10 miesięcy księżycowych – 280 dni, 40 tygodni 1. Jajo płodowe – 8 dni 2. Zarodek (embrion) – ok. 8 tygodni 3. Płód (phoetus)

Okres postnatalny 1. Noworodek – ok. 4 tygodnie 2. Niemowlę – ok. 1 rok 3. Dzieciństwo wczesne – do 6-7 roku życia (rozpoczęcie wymiany uzębienia) 4. Dzieciństwo starsze - ♀ 12 – 15 lat ♂ 13,5 – 16,5 lat (dojrzewanie płciowe) 5. Młodzieńczość - ♀ 18 – 20 lat ♂ 20 – 23 lata (zakończenie wzrastania) 6. Dorosłość - ♀ ok. 30 – 35 lat ♂ ok. 35 – 40 lat (pierwsze objawy starzenia) 7. Dojrzałość – ok. 50 – 60 lat (po klimakterium) 8. Starość – ok. 65-70 lat wczesna, ok. 80+ późna ANAFAZA (ewolucja) - od poczęcia do okresu młodzieńczego METAFAZA (transwolucja) - dorosłość i dojrzałość KATAFAZA (inwolucja) - starość Etap jaja płodowego - okres zapłodnienia do implantacji jaja w ścianie macicy -

ustalenie cech nowego organizmu w ½ godz. od połączenia jąder komórkowych

Podziały: ➢ 40 komórek, gdy dociera do macicy – morula - widoczne jest zróżnicowanie komórek

➢ ok. 150 komórek zróżnicowanych i pęcherz w środku - blastocysta - zagnieżdża się w ścianie macicy - implantacja Listki zarodkowe ektoderma - naskórek, włosy , paznokcie, tkanka nerwowa, szkliwo zębów mezoderma - skóra właściwa, mięśnie, kości, układ krążenia, gruczoły płciowe entoderma - układ oddechowy, układ pokarmowy Zarodek 3 tygodnie (2,5 mm) - mózg z 2 płatów zawiązki zębów mięśni powstaje cewa naczyniowa 4 tygodnie ( ½ -1 cm) - skurcze serca 60 x na min, zawiązki oczu, żołądka, nerek, wątroby 7 tygodni (2 cm, 1g) - zawiązki zębów mlecznych, skóra, oczy, uszy, usta, kończyny, palce rąk i stóp Płód donoszony – między 37- 41 tygodniem życia niedonoszony < 37 tygodni przenoszony- > 41 tygodni 3 4 5 6 7 8 9

miesiąc miesiąc miesiąc miesiąc miesiąc miesiąc miesiąc -

10-12 cm 20-25 cm, 170 g 30 cm, ½ kg 35cm, 600g 40 cm, 1100g 45cm, 2 kg 50 cm, 3,5 kg

Bliźnięta 1 poród bliźniaczy na 90 porodów pojedynczych 1 zarodkowa monozygotyczna - 1 zygota, 2 organizmy MZ 2 zarodkowa dizygotyczna - 2 zygoty, 2 organizmy DZ

PORÓD - przejście z okresu ontogenezy prenatalnej w postnatalną (z 1 komórki powstało 200mln, a masa ciała 6 miliardów razy większa) Fazy porodu: 1. odejście wód płodowych na skutek skurczów macicy rozpychających ujście szyjki macicy 2. poród główki, a następnie tułowia i kończyn 3. urodzenie łożyska

Średnia długość i masa ciała noworodków w Polsce ♂♂ - 54, 2 cm, 3500 g ♀♀ - 53,8 cm, 3300 g wysokość ciała: podwojenie ok. 4 r. ż., potrojenie ok. 12 r. ż. masa ciała: podwojenie ok. 4 mies. ż., potrojenie ok. 1 r. ż.

OKRES NIEMOWLĘCY - okres do przyjęcia spionizowanej postawy

Proporcje: ➢ wysokość głowy ○ ¼ - niemowlę ○ ⅛- dorosły ➢ tułów ○ ½- niemowlę ○ ⅜ dorosły ➢ kończyny ○ ¼- niemowlę ○ 4/8 - dorosły

Czynności ruchowe o o o o o o

podnoszenie głowy - 1-3 mies. obrót głowy - 3-5 mies. siadanie - 6-9 mies. wstawanie - 10-12 mies. wyrzynanie się mlecznych zębów - od 6 m. ż zarastanie ciemiączka dużego - do 2 r. ż.

Dzieciństwo wczesne o o o o o o o o

zmniejsza się tempo rozwoju spada zapotrzebowanie na pokarm szczuplenie - spada ilość tkanki tłuszczowej zwiększa się motoryka rozwija się i usprawnia mowa zwiększa się samodzielność zwiększa się zapotrzebowanie na ruch zwiększa się zmęczenie, dłużej śpi (12-14 godzin dziennie)

o

choroby wieku dziecięcego (świnka, ospa wietrzna, nieżyty)

Nieprawidłowość rozwoju do lat 3 daje konsekwencje na całe życie. W 2,5 - 3 r. ż. kończy się faza ekspansywnego wzrostu. Dziecko osiąga: 25% ostatecznej masy ciała 33% powierzchni ciała 46% długości kończyn 56% wysokości ciała 65% obwodu klatki piersiowej 90% obwodu głowy Dzieciństwo starsze - do okresu dojrzewania płciowego, czyli 12-15 lat ♀♀, 13,5- 16,5 lat ♂♂ o o o o

zacierają się różnice czynnościowe układów w stosunku do dorosłych wzrasta siła mięśni wzrasta sprawność ruchowa wzrasta odporność organizmu

Do 11 r. ż. średnia wysokość i masa ciała jest większa u chłopców, potem zrównanie i do 14 r. ż. średnia wysokość (o ok. 1,5 cm) i masa ciała większa u dziewcząt.

Cechy ukształtowane w czasie starszego dzieciństwa ➢ ➢ ➢ ➢ ➢ ➢

mniejsza siła mięśni u kobiet mniejsza pojemność płuc u kobiet mniejsza pojemność serca kobiet większe tętno u kobiet większe fałdy tłuszczowe u kobiet inny u kobiet i mężczyzn typ owłosienia ciała i sposób tycia

Rozwój drugorzędowych cech płciowych ➢ chłopcy - mutacja głosu, męski typ owłosienia, wzrost jąder i prącia, ➢ dziewczęta - rozrost piersi, rozwój warg sromowych i wzgórka łonowego. CECHY PŁCIOWE I- rzędowe cechy płciowe - gonady czyli gruczoły rozrodcze - determinowanie przez chromosomy płciowe II- rzędowe cechy płciowe - narządy uczestniczące w kopulacji i zapłodnieniu żeńskie - jajowody, macica, pochwa, męskie - prącie, moszna, gruczoł krokowy, cewka III- rzędowe cechy płciowe - budowa ciała

-

typ owłosienia sposób poruszania się cechy osobowości i sposób zachowania się

Skok pokwitaniowy wzrostu: u dziewcząt - 11-12 r. ż. u chłopców - 13- 14 r. ż. ➢ wysokość ciała przyrasta 6-9 cm/rok ➢ masa ciała przyrasta 5-6 kg/rok

Trend sekularny tendencja przemian obserwowana między kolejnymi pokoleniami w rozwoju cech w kierunku dodatnim lub ujemnym. Zmiany te mogą być wynikiem: o o o o

właściwości genetycznych ( zwiększona płodność nosicieli genów lub selekcja negatywna) fenotypowych zmian przystosowawczych ( sposób odżywiania, klimat, tryb życia, charakter pracy) migracji ludności ( kierunkowego przepływu genów) dryftu genetycznego (eliminacji pewnych rzadko spotykanych genów)

Akceleracja - przyspieszenie rozwoju akceleracja wzrastania (cecha ilościowa) i dojrzewania (cecha jakościowa) Retardacja - opóźnienie rozwoju Dyskrepancja - rozbieżność między np. dojrzałość psychiczna i fizyczna.

Okres młodzieńczy - okres równowagi, do 20-23 r. ż u ♂♂, do 18-20 r. ż u ♀♀ ○ ustalenie dorosłych wymiarów i proporcji ciała ○ przyrost tkanki mięśniowej i tłuszczowej - przyrost masy ciała ○ szczyt rozwoju funkcji fizjologicznych ○ wysoka sprawność cech motorycznych ○ pełny rozwój osobowości i dojrzałości cech psychicznych

Okres dorosłości - do 30 r. ż u ♀♀, do 45 r. ż u ♂♂

○ zachowanie możliwości motorycznych człowieka ○ stabilność cech morfologicznych i fizjologicznych ○ szczyt możliwości intelektualnych i zawodowych

Okres dojrzałości

- do 45-50 r. ż u ♀♀, do 50-60 r. ż u ♂♂

○ objawy starzenia się : siwienie i wypadanie włosów ○ menopauza u kobiet ○ pogorszenie się sprawności motorycznej i wytrzymałości ○ odkładanie się tkanki tłuszczowej ○ spadek wydolności i krążeniowo-oddechowej

Starość Starość według WHO ○ 45-59 - starzenie się ○ 60-74 - wiek starszy ○ 75-90 - wiek starczy ○ > 90 - długowieczność Teorie starzenia się organizmu

a. teoria genomowa- zegar biologiczny komórki wyznacza maksymalną liczbę jej podziałów - telomery b. teoria szybkości życia - możliwości fizjologiczne organizmu c. teoria akumulacji odpadów - gromadzenie się w komórce produktów metabolizmu d. teoria usieciowienia- usztywnienie łańcuchów białkowych e. teoria immunologiczna - produkcja przeciwciał przeciwko własnym białkom komórki f. teoria mutacji somatycznych - kumulacja drobnych mutacji g. teoria błędu genetycznego- brak procesów naprawczych w komórce h. teoria wolnorodnikowa - nagromadzenie wolnych rodników

Średni wiek życia w Polsce Średni wiek osób z wykształceniem wyższym w 2011 to 78,5 i 83,2

Wartość informacji o długości życia dla antropologa a. długość życia jest bardzo dobrym wyznacznikiem warunków i trybu życia populacji b. ukazuje zróżnicowanie społeczne c. związana jest z miejscem zamieszkania d. różnica długości życia między kobietami, a mężczyznami informuje o sytuacji zdrowotnej populacji i warunkach higieny e. informuje o chorobach i epidemiach wiek kalendarzowy - liczba lat, miesięcy, dni jaka upłynęła od urodzenia osobnika wiek biologiczny - stopień zaawansowania w rozwoju poszczególnych układów i narządów organizmu człowieka. Dotyczy zmian w anafazie, metafazie i katafazie. Zmiany są wynikiem funkcjonowania genotypu i wpływów środowiska. Metody kontroli rozwoju dotyczą zmian w okresie anafazy i są miernikiem kondycji biologicznej osobnika.

Czynniki

o

bodźce, które działają na organizm człowieka

o

kontrolują stałość środowiska wewnętrznego powodujące zmienność lub rozwój organizmu a. wewnętrzne - endogenne genetyczne DETERMINATORY

-

regulacja działania organizmu przez geny, chromosomy , a także cały genotyp

-

działanie to może przejawiać się we współdziałaniu genów (addytywność), dominację pewnych genów nad innymi i wzajemnym korygowaniu się działalności genów

-

działa cały czas

paragenetyczne STYMULATORY -

względem organizmu płodu są zewnętrzne

-

względem organizmu matki wewnętrzne

-

przedłużony efekt ich działania wpływa na rozwój także po urodzeniu

-

największa jest ich rola dla płodu, później stopniowo zanika i do głosu dochodzi genotyp dziecka (korelacja ujemna)

-

pobudzają i regulują rozwój oraz wyrabiają nawyki metaboliczne u potomka

b. zewnętrzne- egzogenne MODYFIKATORY -

elementy środowiska wpływające na rozwój: naturalne (np. przyrodnicze), kulturowe

-

działają na organizm zarówno w okresie prenatalnym , jak i postnatalnym

ANTROPOMOTORYKA Motoryczność ○ całokształt zachowań, możliwości i potrzeb ruchowych człowieka, związanych

z różnymi sposobami i formami przemieszczania się

osobnika w przestrzeni lub różnych części jego ciała względem siebie ○ należy do najbardziej złożonych biospołecznych właściwości ludzkiego organizmu ○ jest uwarunkowana biologicznie, społecznie i kulturowo Jest ona: o

jedną z podstawowych funkcji żywego organizmu

o

elementem ludzkiej osobowości

o

podstawową formą wszelkiej działalności

o

środkiem w kontaktach z otoczeniem

o

głównym czynnikiem rozwoju człowieka

o

środkiem kształcenia i wychowania (formy ruchu)

Rodzaje motoryczności a. zawodowa - związana z wykonywaniem czynności zabezpieczających materialne warunki bytu b. osobista - związana z wykonywaniem czynności osobistych (np. higienicznych) c. rekreacyjna - związana z odpoczynkiem, odnowa sił biologicznych i twórczych zdolności człowieka d. rehabilitacyjna - związana z zabiegami ruchowymi ukierunkowanymi na poprawę układów organizmu człowieka e. sportowa - związana z uprawianiem różnych dyscyplin, wyspecjalizowaną aktywnością ruchową.

7 podstawowych cech motoryczności 1. siła 2. szybkość 3. wytrzymałość 4. skoczność 5. zwinność i zręczność 6. gibkość 7. równowaga

Predyspozycje motoryczne organizmu ○ morfologiczne (np. przystosowanie do biegania) i fizjologiczne (np. pojemność oddechowa płuc) ○ kategorie budowy i funkcji organizmu uwarunkowane są w znacznym stopniu genetycznie 1. predyspozycje morfologiczno-strukturalne a. wysokość i masa ciała b. proporcje ciała c. masa mięśni d. proporcje włókien mięśniowych 2. predyspozycje energetyczne a. przemiany beztlenowe niekwasomlekowe b. przemiany beztlenowe kwasomlekowe c. zdolność maksymalnego pochłaniania tlenu

d. odporność na zmęczenie - maksymalna moc anaerobowa MMA wytworzenie jak największej energii, w jak najkrótszym czasie

3. predyspozycje koordynacyjne a. koordynacja wzrokowo-ruchowa b. orientacja przestrzenna c. równowaga d. czas reakcji e. różnicowanie ruchów 4. predyspozycje psychiczne a. temperament b. siła woli c. odwaga d. motywacja e. uzdolnienia ruchowe f. zdolności motoryczne ○ Określają aktualny stan gotowości organizmu do wykonywania różnych zadań ruchowych ○ Są one fenotypowym obrazem określonych predyspozycji zdeterminowanych genetycznie i wpływów środowiskowych

Rodzaje zdolności motorycznych 1. Szybkościowe - zdolność organizmu do przemieszczania organizmu w możliwie jak najkrótszym czasie 2. Siłowe - zdolność do pokonywania oporu zewnętrznego lub oporu własnego ciała 3. Wytrzymałościowe - zdolność do wykonywania pracy o określonej intensywności

w długim czasie

4. Koordynacyjne - zdolności do dokładnego i szybkiego wykonania ruchów złożonych w zmieniających się warunkach

Sprawność fizyczna

poziom zaradności i samodzielności motorycznej w różnych sytuacjach zewnętrznych, określana nie tylko jako funkcja aparatu ruchu, ale jako biologiczne działanie całego organizmu (HEALTH-RELATED FITNESS - sprawność ukierunkowana na zdrowie) a. sprawność morfologiczna o

BMI

o

dystrybucja ciała

o

mineralna gęstość kości

b. sprawność mięśniowo-szkieletowa o

siła i wytrzymałość mięśni ramion, nóg i tułowia

o

gibkość

c. sprawność motoryczna o

kontrola podstawowa ciała, jako kombinacja równowagi, koordynacji kontroli, psychicznej i szybkości neuromięśniowej

o

sprawność krążeniowo-oddechowa

o

submaksymalna zdolność wysiłkowa i wytrzymałościowa

o

system dostarczania tlenu

o

resynteza ATP

o

procesy termoregulacyjne

o

maksymalny minutowy pobór tlenu

d. sprawność przemian metabolicznych o

działanie hormonów np. insuliny

o

gospodarka węglowodanowa krwi i tkanek

o

metabolizm lipidowy

Techniki badania motoryczności a. ilościowe o

motometria - pomiar

b. jakościowe: o

motoskopia - opis przebiegu czynności ruchowych

o

motografia - rejestracja czasowo-przestrzenna parametrów ruchu, obserwacja

Grupy testów 1. testy oceny umiejętności ruchowych, czyli specyficznych uwarunkowań konkretnych czynności ruchowych 2. testy oceny zdolności motorycznych, czyli ogólnych uwarunkowań czynności ruchowych 3. testy oceny sprawności motorycznej, czyli kompleksowego poziomu motoryczności człowieka

Ewolucja motoryczności o

Australopithecinae - zbieractwo, łowiectwo - wytrzymałość i siła; początki więzi społecznej , rodzina - aktywność organizmu

o

Homo erectus - łowiectwo (duże zwierzęta) - siła, działanie w grupie; narzędzia

z kamienia - precyzja i zręczność; rozniecanie ognia -

szybkość ruchów o

Homo sapiens neanderthalensis - kultura mustierska, wykonywanie narzędzi - precyzja; łowiectwo- siła

o

Homo sapiens sapiens - manufaktura, przemysł, tryb życia specjalizacja sprawności fizycznej

Ontogeneza cech motorycznych 1. rozwój ruchowy przebiega od czynności ogólnych do specyficznych 2. rozwój ruchów przebiega według następstwa cefalokaudalnego (od głowy w dół) 3. rozwój ruchów przebiega według następstwa proksymalnego (od głównej osi ciała na zewnątrz) 4. rozwój ruchowy przebiega od ruchów symetrycznych do niesymetrycznych 5. łatwiejsze i wcześniejsze są ruchy acykliczne 6. rozwój motoryczny polega na powiązaniu sfery sensorycznej (czuciowej) z ruchową 7. rozwój ruchowy polega na stopniowym opanowaniu ruchów i wdrażaniu ich do kontroli 8. rozwój ruchowy jest efektem działania proprioreceptorów (receptory wewnętrzne)

i tangoreceptory (receptory dotykowo- kontaktowe),

a później przez telereceptory (receptory odbierające wrażenia z odległości np. wzrok i słuch)...