Prawo - cały-wykład - dr Janusz Kaspryszyn PDF

Preview

Summary

dr Janusz Kaspryszyn...

Description

PRAWO zajęcia pierwsze 1. 2. 3. 4.

Prawo w znaczeniu podmiotowym – uprawnienie do odpowiedniego zachowania się Prawo w znaczeniu dydaktycznym – przedmiot wykładany w szkołach wyższych Prawo w znaczeniu naukowym – dyscyplina naukowa, przedmiot analiz naukowców Prawo w znaczeniu przedmiotowym – zbiór norm prawnych

NORMY      

Moralne Religijne Obyczajowe Savoir-vivre Etyczne Prawne

Norma Prawna – reguła postępowania ustanowiona lub usankcjonowana przez państwo, której wykonanie zostało zagwarantowane przymusem państwowym

Polska należy do prawa kontynentalnego. Common Law - prawo precedensowe

SANKCJE  Sankcje karne, represyjne  Grzywna  Pozbawienie wolności  Zakaz prowadzenia działalności, pełnienia jakiejś funkcji  Sankcje egzekucyjne  Wyegzekwowanie zachowania zgodnego z prawem  Sankcje nieważności  Unieważnienie (np. umowy kupna i sprzedaży)

SYSTEM PRAWNY System prawny - uporządkowany zbiór norm prawnych

Hierarchia wartości: 1. Konstytucja 02.04.1997 2. Ratyfikowane umowy międzynarodowe – do ich podpisania potrzebna zgoda parlamentu (wyjątek - traktaty UE) 3. Ustawy 4. Inne umowy międzynarodowe 5. Rozporządzenia

Podział na gałęzie prawa (poziomy)  Podstawowe - mają wykształcone tylko dla siebie specyficzne instrumentarium prawne. Podstawowe gałęzie prawa: KAC – Karne, Administracyjne, Cywilne  Kompleksowe – zawierają z różnych podstawowych gałęzi prawa  Prawo gospodarcze

Cechy dobrego systemu prawnego 1. Spójny – wolny od niezgodności 2. Zupełny – wolny od luk w prawie

Niezgodności:  Formalne  Sprzeczności  Przeciwieństwo  Prakseologiczne  Jednostronne  Dwustronne

Normy sprzeczne – dwie normy są względem siebie sprzeczne, wówczas gdy wykonanie jednej normy skutkuje automatycznym złamaniem drugiej normy i NIE jest możliwe zachowanie się podmiotu odmiennie od treści obu norm

Normy przeciwne – dwie normy są względem siebie przeciwne, wówczas gdy wykonanie jednej normy skutkuje automatycznym złamaniem drugiej normy lecz możliwe jest zachowanie się podmiotu odmiennie od treści obu norm

Normy dwustronne – dwie normy są względem siebie niezgodne prakseologicznie dwustronnie, wówczas gdy możliwa jest realizacja obu norm, ale nie doprowadzi to do osiągnięcia zamierzonego przez prawodawcę celu

Normy jednostronne - dwie normy są względem siebie niezgodne prakseologicznie jednostronnie, wówczas gdy przy zachowaniu odpowiedniej kolejności realizacji norm możliwe jest zrealizowanie obu norm i osiągnięcie zamierzonego celu, jednakże zmiana kolejności realizacji norm osłabi lub wręcz zniweczy możliwość osiągnięcia tego celu.

System zupełny – wolny od luk w prawie Luka w prawie - występuje gdy określona sytuacja społeczna nie została uregulowana w prawie, a w powszechnym odczuciu społecznym uregulowana być powinna Rodzaje luk w prawie: 1. Luka aksjologiczna – występuje wówczas gdy istnieją w systemie prawnym zakazy i zakazy określonego zachowania się , ale jednocześnie istnieją inne przepisy, które umożliwiają obejście tego nakazu lub zakazu. 2. Luka logiczna – występują wówczas gdy w systemie występują normy sprzeczne lub przeciwne 3. Luka konstrukcyjna – występuje wówczas gdy w systemie prawnym istnieje określona instytucja prawna, ale nie ma przepisów, które umożliwiałyby jej zastosowanie w praktyce

Przepis prawny Przepis prawny – jest to najmniejsza jednostka redakcyjna aktu prawnego lub aktu normatywnego ! (o ile norma prawna to treść, o tyle przepis prawny to forma którą nadaje się tej treści)

Rodzaje przepisów prawnych ze względu na: 1. Zachowanie się adresata a. Nakazujące b. Zakazujące c. Upoważniające – stwarzają uprawnienie d. Wyjaśniające (przepisy słowniczki) – wyjaśniają pojęcia z innych przepisów 2. Metodę regulacji, budowę przepisów a. Konkretne – samodzielnie regulują określoną sytuację społeczną b. Odsyłające – nie regulują samodzielnie, odsyłają do innych istniejących już przepisów c. Blankietowe – nie regulują samodzielnie, odsyłają do przepisów jeszcze nie istniejących

WYKŁADNIA PRAWA Wykładnia prawa – interpretacja przepisów prawa po to żeby uzyskać normę prawną

Podział wykładni ze względu na: 1. Metody dokonywania wykładni a. Wykładnia literalna (słowna, werbalna, gramatyczna) – opiera się na analizie znaczenia sformułowań użytych w przepisie, interpunkcji, zasad gramatyki. Mamy trzy języki: i. Powszechny = Potoczny – używany codziennie ii. Prawny – język aktów prawnych, użyty w aktach normatywnych iii. Prawniczy – język opracowań prawniczych (komentarzy, artykułów, podręczników)

b. Wykładnia celowościowa = funkcjonalna = teleologiczna – analiza przepisów pod względem ich celu, funkcji. PO CO? c. Wykładnia systemowa = systematyczna – analiza sprowadza się do interpretacji przepisów przez pryzmat ich umiejscowienia w systemie d. Wykładnia historyczna – porównanie aktualnego brzmienia przepisu i jego poprzedniego brzmienia lub poprzednich brzmień e. Wykładnia prawno-porównawcza – polega na ustaleniu normy prawnej przez zestawieniu przepisu prawnego obowiązującego w danym systemie prawnym z przepisem lub przepisami obowiązującymi w innym systemie prawnym 2. Ze względu na podmiot który wykonuje wykładnie a. Wykładnia autentyczna - dokonywana przez ten podmiot, który ustanowił dany przepis (w Polsce nie występuje) b. Legalna – wykładnia dokonywana przez podmiot specjalnie do tego upoważniony z mocą powszechnie obowiązującą (W Polsce nie występuje) c. Praktyczna (w szczególności Sądowa) – polega na interpretacji przepisów przez organ stosujący prawo w konkretnym przypadku d. Doktrynalna = naukowa – wykładnia dokonywana przez naukowców w ramach analizy prawa (z zasady ma charakter abstrakcyjny) e. Prywatna – polega na tym, że każda osoba na własne potrzeby wykonuje wykładnie

NORMA PRAWNA = HIPOTEZA + DYSPOZYCJA + SANKCJA Hipoteza – część normy, która określa warunki jej zastosowania i podmioty do których ta norma się stosuję Dyspozycja – część normy, która wskazuje jak się zachować ma podmiot w warunkach określonych w hipotezie Sankcja – konsekwencje dla podmiotu, który w warunkach określonych w hipotezie nie zachował się w sposób, który był wskazany w dyspozycji

Kontratyp – wyłączenie, wyjątek

ZAKRESY OBOWIĄZYWANIA SYSTEMU PRAWNEGO 1. Terytorialny = przestrzenny – GDZIE? Nie obowiązuje w: a) b) c) d)

Ambasady Konsulaty Statki morskie i powietrzne Bazy wojskowe

2. Podmiotowy – KTO? Łącznik osoby 3. Przedmiotowy – CO? Znieważenie polskich symboli narodowych przez Francuza we Włoszech – obowiązuje go polski system prawny

4. Czasowy – KIEDY? Występuje, ale uchwycenie go możliwe najczęściej po fakcie

KONSTYTUCJA TO CO JĄ WYRÓŻNIA: 1. Szczególna forma a) Ustawa o nazwie Konstytucja jest tylko jedna b) Szczególny tryb ustalania konstytucji i) Specjalny podmiot, który zajmuje się tworzeniem ii) Zatwierdzona przez społeczeństwo przez głosowanie iii) Szczególny tryb zmiany iv) 1/5 ogólnej liczby posłów (92) , prezydent, senat mogą wystąpić o zmianę konstytucji 2. Szczególna treść a) Zakres – wszystko może się w niej znaleźć, być w niej regulowane Zakres regulowania konstytucji: i) Ustrój państwa ii) Władze państwowe, ich wzajemne relacje iii) Prawa, obowiązki i wolności obywateli b) Sposób i) Konstytucja lakoniczna – bardzo ogólna (np. konstytucja Ameryki) ii) Konstytucja szczegółowa – regulacje w szczegółowy sposób (np. w Polsce taka jest) 3. Szczególna moc prawna a) Najwyższy akt prawny i) Wszystkie akty niższego rzędu muszą być z nią zgodne ii) Wszystkie akty prawne muszą urzeczywistniać akty zawarte w konstytucji czyli je rozwijać, pozwalając na wprowadzenie postanowień konstytucji w życie iii) W przypadku niezgodności z konstytucją postanowienie może nie być stosowane

USTAWA 1. Akt normatywny – ma abstrakcyjny charakter i powszechnie wiążący a) Stosuje się ją do każdej osoby, która w takiej sytuacji się znajdzie b) Nie wyczerpuje się po jednorazowym zastosowaniu 2. Akt parlamentu – a) powstaje w specjalnej drodze jej uchwalania i) 3 czytania w sejmie ii) Senat iii) Podpis prezydenta (ąrzej duda) b) Jest ogłaszana w dzienniku ustaw i od wtedy obowiązuje Wyjątek: może zostać wydane rozporządzenie z mocą ustawy przez prezydenta z kontrasygnatą premiera. Możliwe tylko w okresie stanu wojennego kiedy nie może zebrać się sejm. c) Zakres regulacji ustawowej pierwotny, nieograniczony – wszystko może się znaleźć d) Niektóre kwestie muszą być uregulowane w ustawie – np. kwestie przestępstw, podatki (obowiązek i prawo nałożenia) e) Ustawę można zmienić tylko ustawą f) Ustawa może zmieniać akty niższego rzędu (rozporządzenia)

ROZPRZĄDZENIA 1. Akt prawny wydawany na podstawie ustawy i w celu jej wykonania Żeby można było wydać rozporządzenie musi być to napisane w ustawie i musi ono określać jego zakres 2. Ma charakter powszechnie obowiązujący i wiążący 3. Publikowane w dzienniku ustaw

AKTA PRAWA MIEJSCOWEGO 1. Nie mają nazwy w konstytucji 2. Nie ma ustawy, która by je regulowała zbiorczo Rodzaje: 1. Takie, które znajdują swoje źródło w ustawach, stanowiące wykonanie ustaw 2. Mają charakter porządkowy, wynikają z ogólnych zasad kompetencji samorządowej i terenowej

PRAWO CYWILNE 1. Równorzędność podmiotów 2. Ochrona interesu jednostkowego 3. Działalność na wniosek zainteresowanego Kodeks cywilny – podstawowy 1. Kodeksowe części prawa cywilnego - to te części, które są uregulowane w kodeksie 2. Pozakodeksowe części prawa cywilnego - to te części, które są uregulowane głównie poza kodeksem KODEKSOWE  1. Księga – część ogólna  Zawiera pojęcia podstawowe niezbędne dla całego cywilnego prawa np.  Zdolność do czynności prawnych  Ubezwłasnowolnienie  2. Księga – Prawo rzeczowe  Regulacje odnoszące się do pojęcia rzeczy  3. Księga – zobowiązania  Regulują stosunki prawne między dwoma charakterystycznymi podmiotami  Wierzyciel = dłużnik  4. Księga – spadki  Następstwa majątkowe po osobie zmarłej  Spadkodawca – spadkobiorca  5. Księga – prawo rodzinne  Kodeks rodzinny i opiekuńczy  Regulacje między małżonkami  Zniesienie wspólnoty majątkowej  Regulacje odnoszące się do dzieci  Władza rodzicielska  Zakaz stosowania kar cielesnych  Rodziny zastępcze

 Alimentacje

 6. Księga – Prawo handlowe  Kodeks spółek handlowych  Akt prawny, który reguluje podmioty jakimi są spółki  Zwalczanie nieuczciwej konkurencji  Prawo przewozowe  7. Księga – Prawa na dobrach materialnych  Patenty  Prawa autorskie

ZASADY PRAWA CYWILNEGO Kodeksowe ogólne zasady prawa cywilnego umożliwiają ich poznanie i funkcjonowanie w sferze prawa cywilnego. 1. Nieretroakcyjność – „LEX RETRO NON AGIT” Prawo nie działa wstecz 2. Zakaz nadużywania prawa Do nadużycia prawa dochodzi gdy ktoś korzysta z prawa sprzecznie z jego społeczno-gospodarczym przeznaczeniem lub z zasadami współżycia społecznego KLAUZULA GENERALNA Zwrot ustawowy świadczenie niedookreślony odsyłający do wartości pozaprawnych np. etycznych 3. Specyficzny rozkład ciężaru dowodu Polega na tym, że osoba która z określonego faktu wywodzi dla siebie korzystne skutki prawne jest zobowiązana do wykazania czyli udowodnienia tego faktu. 4. Domniemanie dobrej wiary Przyjęcie założenia, że działa się w dobrej wierze. Dobra wiara - uzasadnione okolicznościami zewnętrznymi przekonanie osoby, że określone uprawnienie (prawo do określonego zachowania się) tej osobie przysługuje.

PRAWO 26.10.2018

o Wszystkie podmioty prawa cywilnego to osoby  Wyróżniamy 3 kategorie: 1) Osoby fizyczne - każdy człowiek, każdy z nas jest osobą fizyczną która jest podmiotem prawa. Zespół cech, które wyróżniają osobę fizyczną: a) Imię i Nazwisko: i) Max 2 imiona; ii) Zmiana imienia – gdy jest ośmieszające, np. w zestawieniu z nazwiskiem; zmiana kolejności imion, dziecko też ma prawo zmienić (świadkowie potwierdzający); pseudonim iii) Max 1 nazwisko, ewentualnie dwuczłonowe, nie wlicza się do niego “de, le”; iv) Zmiana nazwiska – zawarcie związku małżeńskiego - żadne nie musi zmieniać, można połączyć oba nazwiska, redukcja zbyt długiego nazwiska. v) Zmiana nazwiska po rozwodzie: Jest to uprawnienie, nie obowiązek. 3 miesiące na decyzje o zmianie. Potem uprawnienie wygasa. Można zmienić nazwisko po tym czasie, ale jest to normalna procedura zmiany nazwiska. vi) Nie można zmienić nazwiska na takie, które jest powszechnie znane b) Pesel – nie podlega zmianie c) Miejsce zamieszkania = miejscowość - To miejsce, w którym osoba przebywa, ale z zamiarem stałego pobytu. Może być tylko jedno. CORPUS + ANIMUS – przebywanie + zamiar d) Stan cywilny – płeć, data urodzenia, miejsce urodzenia, imiona rodziców, e) Stan osobisty - wygląd (kolor oczu, wzrost, tusza, znaki szczególne = ulegają zmianie, nie muszą występować od początku), charakter (choroba psychiczna), DNA

2) Osoby prawne – Jednostka organizacyjna wyposażona przez ustawodawcę w osobowość prawną. Konstrukcja prawna, która stwarza pewną fikcję. Możemy zobaczyć ich majątek, osoby działające w ich imieniu, ale nie możemy ich osobiście zobaczyć. Cechy: a. Specjalna struktura organizacyjna - występują organy: i. zarząd, ii. walne zgromadzenie (akcjonariusze), iii. rada nadzorcza b. Ma swój majątek c. Ma zdolność prawną do czynności prawnych d. Za długi osoby prawnej odpowiada ta osoba prawna swoim majątkiem Przykłady: i) Fundacja ii) Gmina, powiat, województwo iii) Skarb państwa iv) ZUS

v) Partie polityczne vi) Stowarzyszenia (PZPN), spółdzielnie, przedsiębiorstwa państwowe vii) Parafia

3) Niepełne osoby prawne = ułomne osoby prawne – jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, ale posiadające zdolność prawną. a) Mogą nabywać prawa, b) Mogą zaciągać zobowiązania, c) Mogą pozywać, d) Mogą być pozywane e) Nie są osobami prawnymi, mają swój majątek, nie zawsze występuje specjalna struktura organizacyjna f) Osoby, które tworzą te niepełne osoby prawne odpowiadają osobiście za zobowiązania niepełnej swojej osoby prawnej swoim majątkiem (wspólnicy) i) Spółka jawna ii) Spółka partnerska iii) Spółka komandytowa iv) Spółka komandytowo-akcyjna v) Spółka z o.o. w organizacji vi) Spółka akcyjna w organizacji (przed zarejestrowaniem) vii) Stowarzyszenie zwykłe viii) Wspólnota mieszkaniowa ix) Europejskie zgrupowanie interesów gospodarczych

Zdolność prawna - możliwość występowania jako podmiot w stosunkach cywilno-prawnych Zdolność do czynności prawnych - możliwość dokonywania czynności prawnych, czyli wywoływania skutków cywilno-prawnych własnym skutecznym działaniem

OSOBY PRAWNE I NIEPEŁNE OSOBY PRAWNE  Od początku do końca (do wypisania z KRS) mają zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych OSOBY FIZYCZNE  Osoba fizyczna ma zdolność prawną od urodzenia (odcięcie pępowiny) a. 5 latek ma zdolność prawną a nie ma zdolności do czynności prawnej. b. Dziecko poczęte a nienarodzone = NASCITURUS i. Ma warunkową zdolność prawną, jeśli się urodzi żywe to ma zdolność wstecznie od momentu poczęcia, jest uprawnione żeby uruchomiona została wstecznie zdolność prawna ii. Może dziedziczyć iii. Może być uznane przez ojca (domniemanie w małżeństwie, po rozwodzie do 300 dni) iv. Ma zdolność deliktową - jeżeli narodzi się żywe może domagać się odszkodowania za okres ciąży, odszkodowanie nawet od matki v. Domniemanie żywych narodzin c. Zdolność prawna trwa do śmierci;  może wystąpić sądowe stwierdzenie zgonu (bez identyfikacji ciała, nie ma wątpliwości, rozbicie samolotu), sądowe uznanie za zmarłego (zaginięcie, czas od

 

zaginięcia - 10 lat), krótsze terminy – osoby starsze od 70 - 5 lat, nie można zostać zaginionym przed ukończeniem 23 lat Jeśli się odnajdzie - postępowanie, oddanie majątku. Związek małżeński - ochrona nowego związku Prawa mają także: osoba ubezwłasnowolniona, osoba w więzieniu, osoba w szpitalu psychiatrycznym 09.11.2018

Osoby które nie mają zdolności do czynności prawnych - kategoria wieku i ubezwłasnowolnienia  Osoba całkowicie ubezwłasnowolniona – do takiej osoby zostało w drodze sądowej orzeczone ubezwłasnowolnienie  Choroba psychiczna  Niedorozwój umysłowy  Inne zaburzenia psychiczne – nie jest w stanie pokierować swoim zachowaniem, np narkomaństwo  Osoby w wieku 0-13 lat  Nie mogą dokonywać czynności prawnych  Wyjątek: mogą zawierać umowy w drobnych bieżących sprawach życia codziennego; żeby była ważna musi być wykonana (ser w sklepie) Osoby które mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych  Wiek od 13-18 lat  Osoby częściowo ubezwłasnowolnione – potrzebna im pomoc w podejmowaniu decyzji - Potrzebna jest zgoda opiekuna/przedstawiciela do zawarcia umowy Zgoda może być przed, po i w trakcie. Jeśli po to sprzedawca wyznacza termin na dostarczenie zgody. Milczenie opiekuna nie jest zgodą. Niektóre czynności prawne mogą być dokonywane bez zgody przedstawiciela ustawowego. – umowy o prace (16 lat). Wynagrodzenie – taka osoba może swobodnie nim rozporządzać. Rozporządzanie prezentem – zależy od kogo ten prezent pochodzi Osoba w wieku 13 lat może mieć rachunek bankowy Osoby które mają pełną zdolność do czynności prawnych i nie są ubezwłasnowolnione  Minimalny wiek do zawarcia małżeństwa – 16 lat - dotyczy tylko kobiet; mężczyzna musi mieć skończone 18 lat Pojęcie czynności prawnej – świadome zachowanie się podmiotu nakierowane na wywołanie skutku cywilno-prawnego w postaci powstania zmiany stosunku cywilno-prawnego. Elementem każdej czynności prawnej jest oświadczenie woli. (art.60)  Podział czynności prawnych I.  Czynności jednostronne – wystarczy oświadczenie woli jednej strony  Oferta – dopóki nie ma chętnego na zakup  Zrzeczenie się prawa własności  Testament  Wypowiedzenie umowy  Przyrzeczenie publiczne  Czynności dwu lub wielostronne – wymagają oświadczeń dwóch stron  Wszystkie umowy  Uchwały – nie jest wymagana jednomyślność

II.  Czynności jednostronnie zobowiązujące – charakteryzuje się tym że obowiązki występują tylko po jednej stronie tego stosunku prawnego  Darowizna – jest umową – darczyńca(ma obowiązek) i obdarowany(ma prawo)  Czynności dwustronnie zobowiązujące – obowiązki występują po obu stronach stosunku prawnego  Sprzedawca – wydanie towaru i przeniesienie prawa własności  Kupujący – zapłata i odbiór  Umowa wzajemna – podgrupa - czynność prawna dwustronnie zobowiązująca w której występuje ekwiwalentność świadczeń = w subiektywnym przekonaniu stron świadczenie jednej strony odpowiada wartościowo świadczeniu drugiej strony (sprzedaż samochodu sąsiadowi)  Nie jest nią składka na ubezpieczenie 1.  Czynności konsensualne – wystarczy tylko oświadczenie woli  Czynności prawne realne – do powstania takiej czynności oprócz złożenia oświadczeń woli niezbędne jest odpowiednie zachowanie się podmiotów (głównie wydanie rzeczy)  Umowa użyczenia  Umowa przechowania  Przesyłka bagażu koleją  Zastaw 2.  Czynności zobowiązujące – nie przenoszą prawa na rugą stronę, ale jedynie skutkują powstaniem zobowiązania do przeniesienia tego prawa w przyszłości  Kupujący zostaje właścicielem dopiero w momencie otrzymania (jabłka)  Czynności rozporządzające – skutkują przeniesieniem prawa na drugą stronę  O podwójnym skutku czyli zobowiązująco-rozporządzające – jednocześnie skutkują zobowiązaniem i przeniesieniem prawa 3.  Czynności MORTIS CAUSA – na wypadek śmierci, wywołują skutki po śmierci  Testament  Czynności INTER VIVOS – wywołują skutki za życia strony 4.  Czynności prawne przyczynowe (kauzalne)  Czynności prawne oderwane (abstrakcyjne) PRZECZYTAJ

FORMA CZYNNOŚCI PRAWNCYH – kształt który nadajemy oświadczeniu woli  Formy tradycyjne  Dorozumiana = Konkludentna - każde zachowanie, które w sposób dostateczny ujawnia naszą wolę  Zakupy  Jazda komunikacją  Kawa w automacie  Ustna – dwa zgodne oświadczenia woli  Pisemna zwykła  wymagane: podpisy (pod treścią oświadczenia woli), oświadczenie woli (czytelnie, utrwalone, technika dowolna, nie ma znaczenia czy ręcznie czy elektronicznie – wyjątek: testament); załączniki - jeżeli jest odesłanie do załączników to nie musi być osobno podpisany

16.11.2018 Dokument - to każdy nośnik informacji umożliwiający zapozna...