Prawo prywatne miedzynarodowe PDF

Preview

Summary

Ppm...

Description

SKRYPT

Prawo Prywatne Międzynarodowe Artur Pytel 23 stycznia 2012 roku

Niniejszy skrypt proszę traktować wyłącznie jako materiał do powtórki przedmiotu.

Prawo prywatne międzynarodowe – jest dziedziną prawa regulującą kolizje prawa, które mogą wystąpić w związku z jednym stanem faktycznym, sytuacją lub stosunkiem prawnym. Aby doszło do takiej kolizji, stan faktyczny musi być związany z co najmniej dwoma państwami, systemami prawnymi tych państw. Powstanie PPM W obrocie prawnym mogą uczestniczyć osoby pochodzące z różnych państw, a każda z tych osób jest związana czy to przez pryzmat obywatelstwa, czy miejsca zamieszkania, z innym państwem. Dlatego też potrzebne było wprowadzenie reguł postępowania w przypadkach, kiedy stosunek prawny wykracza poza obszar jednego państwa. Reguły te powinny wskazywać jakie prawo w takiej sytuacji zastosować, oraz jaki element decyduje o zastosowaniu tego prawa. Reguły które miały je regulować nazwane zostały prawem kolizyjnym, a normy w nim zawarte – normami kolizyjnymi. PPM jest jedną z dziedzin prawa wewnętrznego (krajowego). Jest stanowione przez ustawodawcę krajowego – zwykle w formie ustawy. Powstaje w drodze prawotwórstwa autonomicznego poszczególnych państw. W skład PPM wchodzą również normy tworzone w drodze prawotwórstwa międzynarodowego.  Termin PPM – nie jest precyzyjny  Pierwszy raz użył go w XIX w. amerykański uczony – J. Story

   

Funkcje PPM 1. Rozgraniczenie sfery działania praw różnych państw w stosunkach z tzw. elementem obcym. (Chodzi tu o stosunek który nie jest zamknięty w obrębie jednego państwa, czyli wykracza on poza jeden obszar prawny, wiąże się z innym prawem. Powiązanie to musi być istotne) 2. Ustalenie związku danej sytuacji prawnej czy stanu faktycznego z obszarem prawnym, bez względu na to, czy własnym czy obcym. Czyli chodzi o wyznaczenie właściwości prawa. (Wyznaczenie właściwości prawa jest wskazaniem, po ustalenie związku i jego intensywności prawa właściwego do rozstrzygnięcia danej sprawy. W świetle tego prawa można dopiero ocenić, czy stan faktyczny będzie przedmiotem rozstrzygnięcia. Wskazanie powoduje jednocześnie obowiązek zastosowania prawa. Jest to jakby upoważnienie do stosowania obcego prawa na własnym terytorium. Obce przepisy stosowane są z mocy własnego prawa – własnych norm kolizyjnych zawartych w ustawie o PPM.) 3. Rozstrzyganie kolizji między systemami prawnymi 4. Ułatwienie obrotu prawnego między państwami (między osobami fizycznymi i prawnymi z tych państw pochodzącymi) Definicja PPM K. Przybyłowski - Ogół norm rozgraniczających w stosunkach prywatnoprawnych sfery działania praw równych państw, a to przez określenie, które z nich należy zastosować. F. Zoll - Normy które oznaczają i określają prawo właściwe dla stosunków prywatno-prawnych, wychodzących w swych czynnikach i funkcjach poza granice danego państwa. W. Ludwiczak - Zespół norm obowiązujących na obszarze pewnego państwa, których przedmiotem jest wskazanie systemu prawnego, właściwego dla rozstrzygnięcia stosunku prawnego z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego oraz prawa pracy, w którego stanie faktycznym jest element obcy (element międzynarodowy, zagraniczny, stosunek międzynarodowy) C.M. Schmitthoff - Zespół norm stosowanych do osób prywatnych w ich stosunkach międzynarodowych. M. Wolff - Zespół norm których funkcją jest określenie, który z różnych obowiązujących w danej chwili systemów prawnych ma mieć zastosowanie do danego stanu faktycznego.

PPM z 1965 - Prawo właściwe dla międzynarodowych stosunków osobistych i majątkowych w zakresie prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego oraz p. pracy. PPM z 2011 - Reguluje właściwość prawa dla stosunków z zakresu prawa prywatnego z więcej niż jednym państwem. Pojęcie PPM w ujęciu wąskim Dla PPM przyjęto metodę regulacji pośredniej czyli wskazania prawa właściwego dla rozstrzygnięcia kwestii w drodze zastosowania norm kolizyjnych. Normy kolizyjne – mają zadanie rozgraniczenia sfery działania systemów prawnych, nie odnoszą się do kwestii merytorycznych i nie stanowią rozstrzygnięcia merytorycznego. Regulacja bezpośrednia - rozwiązanie stosowane w prawie merytorycznym. Realizuje się ją w drodze zastosowania norm merytorycznych. Normy kolizyjne charakterystyczne dla PPM często nazywane są normami o normach. Są odmianą norm kompetencyjnych, wskazujących kompetencje właściwych organów. Wskazują właściwość systemów prawnych. Stanowią część reżimu prawnego danego państwa. Powstają w wyniku prawotwórstwa krajowego, odnoszą się do sytuacji z elementem zagranicznym. Wąskie ujmowanie PPM = nadanie mu charakteru prawa całkowicie mieszczącego się w prawie wewnętrznym. Jest to prawo którego źródła stanowią akty normatywne prawa wewnętrznego, jak ustawy. Nie ma charakteru uniwersalnego. Katalog jego źródeł jest ograniczony do krajowych aktów normatywnych zawierających normy kolizyjne. Podmioty: a) Osoby fizyczne b) Osoby prawne Zakres - stosunki osobiste i majątkowe w zakresie: 1. P. cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, p. pracy 2. Innych praw zawierających normy oparte na cywilistycznej metodzie regulacji (p. handlowe, gospodarcze – prywatne) Źródła -akty normatywne pochodzenia krajowego Sposób regulacji - regulacja pośrednia (normy kolizyjne) Pojęcie PPM w ujęciu szerokim Unifikacja – ujednolicenie, przyjęcie uniwersalnych reguł przez państwa zawierające umowy międzynarodowe. Zwolennik (J. Jakubowski) – taka koncepcja (szeroka) prawa odzwierciedla potrzeby rozwijającego się obrotu prawnego i gospodarczego. Definicja – PPM jest dziedziną prawa regulującą stosunki o charakterze międzynarodowym osób fizycznych i prawnych w sposób zarówno pośredni (normy kolizyjne) jak i bezpośredni (n. merytoryczne), przy pomocy norm powstałych tak w drodze ustawodawstwa krajowego jak i międzynarodowego i międzynarodowej uniformizacji zwyczajów. Jak wynika z definicji, PPM jest odpowiednikiem PMP w zakresie międzynarodowych stosunków osób fizycznych i prawnych. Obejmuje ono również poza normami kolizyjnymi, normy merytoryczne pochodzenia krajowego lub ujednolicone. Podmioty: c) Osoby fizyczne d) Osoby prawne

Zakres - stosunki osobiste i majątkowe w zakresie: 3. P. cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, p. pracy 4. Innych praw zawierających normy oparte na cywilistycznej metodzie regulacji (p. handlowe, gospodarcze – prywatne) Źródła: 1. Akty normatywne pochodzenia krajowego 2. Akty normatywne pochodzenia międzynarodowego – umowy międzynarodowe wielostronne i dwustronne oraz prawo zwyczajowe Sposób regulacji: 1. Regulacja pośrednia (normy kolizyjne) 2. Regulacja bezpośrednia (normy merytoryczne) Porównanie PPM z innymi dziedzinami prawa PPM a PMP Podobieństwo nazwy. W ujęciu PPM są to stosunki wykraczające poza terytorium jednego państwa – eksterytorialne lub zawierające element obcy.  Obie dziedziny regulują stosunki o charakterze międzynarodowym. W PPM są to stosunki cywilnoprawne. Równość stron stosunku, brak podporządkowania jednej strony drugiej.  Zasada równoważności systemów prawnych wszystkich państw wynika z zasady suwerenności państwa.  Wspólne dla obu praw są cztery zasady: 1. Suwerennej równości państwa 2. Poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności 3. Równouprawnienia narodów 4. Współpracy między państwami

 

PMP – zespół norm regulujących stosunki wzajemne między państwami oraz organizacjami międzynarodowymi i innymi uczestnikami stosunków międzynarodowych mających zdolność do działania w stosunkach międzynarodowych PPM - reguluje stosunki między osobami fizycznymi i prawnymi. Reguluje kolizje między prawami państw. Kolizje te są rozstrzygane przez sądy, ale nigdy międzynarodowe. PPM a międzynarodowe prawo postępowania cywilnego i prawa cywilnego MPPC stanowi odpowiednik postępowania cywilnego w płaszczyźnie międzynarodowej. Reguluje stosunki powstające w wyniku wszczęcia postępowania cywilnego w związku ze sprawą z elementem zagranicznym. PPM oraz MPPC składa się z norm jurysdykcyjnych które są normami kolizyjnymi. Polski sąd będzie korzystał z norm PPM tylko jeżeli okaże się że jest właściwy do rozpoznania sprawy. MPPC zajmuje się również zagadnieniami związanymi zarówno z przebiegiem i zakończeniem postępowania w sprawach z elementem zagranicznym, jak i skutecznością rozstrzygnięć, wydanych w jednym państwie na terytorium państwa drugiego (uznaniem i wykonaniem orzeczeń zagranicznych). Normy zawarte w PPM mają do spełnienia 3 funkcje: 1. Mają rozstrzygnąć co do krajowej jurysdykcji w sprawie z elementem obcym. 2. Mają wskazać prawo właściwe do rozstrzygnięcia sprawy 3. Mają określić zakres możliwości uznawania i wykonywania orzeczeń obcych sądów. PPM jest to p. cywilne w płaszczyźnie międzynarodowej. Prawo cywilne służy rozstrzygnięciu sprawy w sposób bezpośredni, w przeciwieństwie do rozstrzygnięcia pośredniego, jakie zapada w wyniku zastosowania normy kolizyjnej.

PPM a prawo niejednolite PPM – dla rozstrzygania konfliktów w przestrzeni. Przepisy wskazujące zakres zastosowania praw obowiązujących w jednym państwie, praw ustanowionych w ramach jednego organizmu państwowego, lecz odmiennych w stosunku do różnych jednostek terytorialnych państwa, różnych grup osób lub praw ustanowionych w różnym czasie. Kolizje tego rodzaju praw, przepisów, zwane również konfliktami, mogą mieć charakter: 1. Interterytorialny 2. Interpersonalny 3. Intertemporalny Te trzy dziedziny prawa rozstrzygają kolizje przepisów jednego państwa. Konflikty interterytorialne Powstają w państwach charakteryzujących się niejednolitym prawem w poszczególnych jego częściach – jednostkach terytorialnych, dzielnicach, kantonach, stanach. Kolizje powstają dlatego, że na systemy te składają się różne przepisy wchodzące w skład tych samych dziedzin prawa. Konflikty interpersonalne Powstają, gdy na obszarze jednego państwa obowiązują różne prawa odnośnie do różnych grup osób. Prawa te regulują sprawy małżeńskie, spadkowe i związane z nabywaniem nieruchomości. Mają związek z religią. Są wprowadzane przez wspólnoty religijne lub obowiązują w państwach o charakterze wyznaniowym. Prawa te obowiązują osoby bez względu na to gdzie przebywa. Konflikty intertemporalne Powstają, gdy w państwie następuje zmiana prawa. Mamy wówczas do czynienia z prawem starym i z prawem nowym. Prawo międzyczasowe powinno zawierać przepisy rozgraniczające zasięg czasowy obowiązywania takich praw. Powinno zawierać reguły które wskazują jakim modyfikacją ulega zakres zastosowania dawnych norm prawnych w związku z ustanowieniem nowych norm. Zwane są one przepisami przejściowymi. Regulują one od kiedy nowa ustawa będzie obowiązywała. Można tam też znaleźć przepis wskazujący jaka jest relacja między ustawą a innymi przepisami szczególnymi. Art. 9 – gdy prawo państwa o niejednolitym systemie prawnym samo określa, który z systemów tam obowiązujących jest właściwy (wówczas należy go zastosować), oraz gdy tego nie określa (stosuje się ten z systemów, który związany jest najściślej ze stosunkiem prawnym). III. Zakres i źródła PPM Zakres Z art. 1 wynika że reguluje ona właściwość prawa dla stosunków z zakresu PPM związanych z więcej niż jednym państwem. Przyjąć należy, że wyróżnikiem który decyduje o zastosowaniu PPM jest cywilnoprawna metoda uregulowania stosunków prawnych. Jeśli o zakresie decyduje cywilistyczna metoda regulacji, to przedmiotem zainteresowania tego prawa mogą być stosunki z zakresu prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy, ale także z zakresu prawa gospodarczego, handlowego, czekowego, wekslowego, przewozowego. Wszystkie dziedziny prawa publicznego, gdzie mamy do czynienia z podporządkowaniem strony władzy państwowej i z władczym kształtowaniem sytuacji prawnej człowieka. W zakresie tego prawa znajdują się: 1. Normy kolizyjne powstałe w drodze prawotwórstwa krajowego 2. Normy kolizyjne powstałe w drodze legislacji międzynarodowej 3. Niektóre normy merytoryczne powstałe w drodze legislacji międzynarodowej

4. Niektóre normy merytoryczne powstałe w drodze prawotwórstwa krajowego 5. Międzynarodowe zwyczaje odnoszące się do stosunków o charakterze międzynarodowym osób fizycznych i prawnych. Źródła prawa pochodzenia krajowego Normy PPM mogą powstać w drodze autonomicznego i jednostronnego działania ustawodawcy. Prawo to stanowi jedną z dziedzin prawa krajowego. Podstawowym źródłem PPM w państwie jest ustawa lub kodeks zawierający normy kolizyjne. Jego zadaniem jest określenie zasięgu międzynarodowego własnych norm i odgraniczenie strefy ich obowiązywania od obowiązywania norm obcych w przestrzeni. Normy kolizyjne znajdują się w większej liczbie aktów prawnych, zwykle ustaw, jednak mogą to być akty rzędu dekretów lub rozporządzeń. W aktach tych znajduje się upoważnienie do zastosowania obcego prawa na własnym terytorium, z upoważnienia tego wynika obowiązek spoczywający na sędziach do stosowania tego prawa, jeśli zostanie ono wskazane przez przepis własnej ustawy. Składać się na nie mogą również normy merytoryczne. Przyjęło się, że wśród norm merytorycznych znajdują się takie, które regulują status prawny cudzoziemców w danym państwie, składające się na tzw. prawo obcych. W Polsce forma norm kolizyjnych występuje w ustawie PPM oraz w innych aktach międzynarodowych. Zawiera 81 art. ; 19 rozdziałów, składa się z przepisów ogólnych, końcowych i norm kolizyjnych. Inne akty zawierające normy kolizyjne: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.

Ustawa prawo wekslowe. Ustawa prawo czekowe Dekret o uznaniu ważności niektórych małżeństw i rozwodów obywateli polskich Ustawa prawo o akrach stanu cywilnego Kodeks morski zawiera normy kolizyjne w tytule X Ustawa prawo lotnicze zawiera rozdział 3 Ustawa o niektórych zabezpieczeniach finansowych Ustawa o działalności ubezpieczeniowej

W KPC znajdują się przepisy z zakresu międzynarodowego prawa postępowania cywilnego stanowiące część 4 KPC. Przepisy dotyczące statusu prawnego cudzoziemców zwykle stanowią składnik konstytucji. Konstytucja zawiera przepis art. 37 odnoszący się do wolności, praw i obowiązków człowieka i obywatela. Ustawy określające szczególną sytuację prawną cudzoziemców przewidują zazwyczaj ograniczenia ich uprawnień w sferze praw politycznych, majątkowych oraz ich możliwości podejmowania zatrudnienia i pełnienia określonych funkcji państwowych. Mają oni obowiązek uzyskania zezwolenia na nabycie nieruchomości. Cudzoziemiec jest to: 1. Osoba fizyczna bez obywatelstwa polskiego 2. Osoba prawna z siedzibą za granicą 3. Spółka osób z 1 i 2, bez osobowości prawnej, z siedzibą za granicą, utworzona zgodnie z ustawodawstwem państw obcych. 4. Osoba prawna i spółka handlowa bez os. prawnej, z siedzibą w Polsce, kontrolowane bezpośrednio lub pośrednio przez osoby lub spółki wymienione w 1, 2, 3. Do nabycia nieruchomości potrzebne jest zezwolenie (decyzja) ministra właściwego ds. wewnętrznych, jeżeli sprzeciwu nie wniesie MON, a w przypadku nieruchomości rolnych – minister właściwy ds. rozwoju wsi.

Uzyskania zezwolenia nie wymaga:  nabycie samodzielnego lokalu mieszkalnego 

nabycie nieruchomości przez cudzoziemca zamieszkującego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 5 lat od udzielenia mu zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich



nabycie przez cudzoziemca, będącego małżonkiem obywatela polskiego i zamieszkującego w Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 2 lata od udzielenia mu zezwolenia na osiedlenie się lub zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Wspólnot Europejskich, nieruchomości, które w wyniku nabycia stanowić będą wspólność ustawową małżonków



nabycie przez cudzoziemca nieruchomości, jeżeli w dniu nabycia jest uprawniony do dziedziczenia ustawowego po zbywcy nieruchomości, a zbywca nieruchomości jest jej właścicielem lub wieczystym użytkownikiem co najmniej 5 lat;



nabycie przez „kontrolowaną osobę prawną”, na jej cele statutowe, nieruchomości niezabudowanych, których łączna powierzchnia w całym kraju nie przekracza 0,4 ha na obszarze miast;



nabycie nieruchomości przez cudzoziemca, będącego bankiem i jednocześnie wierzycielem hipotecznym, w trybie przejęcia nieruchomości na własność w wyniku bezskutecznej licytacji w postępowaniu egzekucyjnym;



nabycie lub objęcie przez bank akcji lub udziałów w spółce w związku z dochodzeniem przez ten bank roszczeń wynikających z dokonanych czynności bankowych.

Nie jest wymagane uzyskanie zezwolenia przez cudzoziemców, będących obywatelami lub przedsiębiorcami państw członkowskich europejskiego obszaru gospodarczego, z wyjątkiem: 1) nieruchomości rolnych i leśnych przez okres 12 lat od dnia przystąpienia Polski do UE 2) drugiego domu przez okres 5 lat od dnia przystąpienia Polski do UE Zezwolenie jest wydawane na wniosek cudzoziemca jeżeli: 1) nabycie nieruchomości nie spowoduje zagrożenia obronności, bezpieczeństwa lub porządku publicznego, a także nie sprzeciwiają się temu względy polityki społecznej i zdrowia społeczeństwa. 2) wykaże on że zachodzą okoliczności potwierdzające jego więzi z Polską Okoliczności potwierdzające więzi: 1) 2) 3) 4) 5)

Posiada polską narodowość/ polskie pochodzenie Zawarcie zw. małżeńskiego z polskim obywatelem Ma zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony Członkostwo w organie zarządzającym przedsiębiorców Wykonywanie na terytorium RP działalności gospodarczej lub rolniczej

Normy regulujące status cudzoziemców są to normy merytoryczne. Obowiązują na obszarze danego państwa, a więc mają zakres terytorialny. Źródła prawa pochodzenia międzynarodowego – umowy międzynarodowe i międzynarodowa uniformizacja zwyczaju Są to umowy międzynarodowe oraz prawo zwyczajowe poszerzone o praktykę. Postanowienia umów międzynarodowych wiążą państwa, które wyraziły zgodę na związania się umową. Wolę związania się umową odzwierciedla: a) Złożenie podpisu pod jej tekstem b) Ratyfikacja c) Zatwierdzenie umowy

d) Przystąpienie do umowy Jeśli jest ona zawierana przez 2 państwa i ich zamiarem oraz celem umowy jest uregulowanie pewnej materii tylko w stosunkach między tymi dwoma państwami – wtedy umowa jest dwustronna (bilateralna) Gdy stron jest więcej – umowa jest wielostronna (multilateralna). Mogą one mieć charakter uniwersalny i wiązać jak największą liczbę państw. Mogą mieć zasięg regionalny. Przyjmowanie ujednoliconych reguł w wyniku zawarcia umowy międzynarodowej określane jest jako legislacja lub kodyfikacja międzynarodowa. Przedmiotem legislacji są: 1. Normy merytoryczne 2. Normy kolizyjne Prawo jednolite – jest implementowane do krajowych porządków prawnych. Dla zapewnienia skuteczności umów międzynarodowych w prawie wewnętrznym. Można jej dokonać na dwa sposoby. a) Metoda recepcyjna – polega na recepcji norm międzynarodowych poprzez wydanie aktu prawa wewnętrznego powtarzającego treść umowy międzynarodowej. b) Metoda pozarecepcyjna – polega na bezpośrednim stosowaniu norm prawa międzynarodowego w porządku wewnętrznym. Każda kodyfikacja czy ma ona charakter wewnętrzny, czy międzynarodowy, sprowadza się do ustanowienia aktu prawnego w porządku wewnętrznym. Prawo zwyczajowe ma charakter powszechny. Oznacza to, że wiąże wszystkie państwa, bez względu na to czy uczestniczyły w procesie tworzenia nomy zwyczajowej. O powstaniu takiej normy decyduje powszechna, jednolita, długotrwała, nieprzerwana praktyka, oraz opinio iris sive necesitatis, czyli przeświadczenie prawne, że praktyka ta jest zgodna z prawem lub tworzy prawo. Jest to praktyka zanana za prawo. Sama praktyka pozbawiona elementu subiektywnego nie wiąże państw. Umowy multilateralne Zarówno F.C. von Savigny jak i P. Mancini byli orędownikami koncepcji istnienia prawa narodów, a więc umocnienia istnienia PPM niejako w prawie międzynarodowym publicznym. Savigny stał się pierwszym piewcą unifikacji, obarczonym odpowiedzialnością za stworzenie iluzji umiędzynarodowienia prawa kolizyjnego, która zaowocowała stworzeniem przez jego następcę teorii przewidującej istnienie prawa kolizyjnego jako części PMP. Potrzebę unifikacji uzasadniono w XIX w. choćby koniecznością eliminacji braku jednolitości w rozstrzygnięciach sądowych zapadłych w różnych państwach w odniesieniu do jednej sprawy, jako gorszący przykład. W 1875 r. rząd holenderski zaproponował przyjęcie konwe...