Psychologia pdf - Notatki PDF

Preview

Summary

Notatki...

Description

1.

Czym jest psychologia? Dziedzina wiedzy, nauka o umyśle, zajmuje się zachowaniami człowieka i jego procesami umysłowymi, psychicznymi człowieka. Jeżeli psychologowie mają na myśli procesy intelektualne, to sięga się po słowo „procesy umysłowe” natomiast słowa procesy psychiczne używamy gdy mamy na myśli emocje i tendencja motywacyjne ukierowujące działanie człowieka, procesy przebiegające w głowie człowieka np. uczucia, marzenia, wspomnienia, planowanie, rozumowanie. Logia – mamy do czynienia z dziedziną nauki. Nauka, która opiera się na metodzie naukowej, na obiektywnych dowodach które można sprawdzić, zweryfikować, a nie na opiniach ekspertów. Dla behawiorystów jest to dziedzina która powinna się zajmować tylko tym co widoczne, jak się człowiek zachowuje, co każdy może zobaczyć i zweryfikować, ale ostatecznie nie jest to poprawne bo dla psychologii ważne jest to jak człowiek się zachował ale również i dlaczego się tak zachował. Zachowanie jest widoczne, demonstruje się na zewnątrz, jest to sposób przystosowania się człowieka do środowiska. Działanie które możemy poddać bezpośredniej obserwacji. Procesy psychiczne przebiegają wewnątrz człowieka. Psychologia jest nauką społeczną, należy do innych nauk społecznych pośród których znajduje się politologia, socjologia. Jest dziedziną behawioralną tzn., że analizuje zachowanie człowieka, jakie są jego przyczyny i skutki. Nauka o mózgu, nauka o poznawaniu, o tym jak człowiek funkcjonuje poznawczo, jak funkcjonuje umysł ludzki, nauka o zdrowiu, ma wiele wspólnego z medycyną, z prawem z naukami o środowisku. Psychologia często jest mylona z psychiatrią. Dziedziny te są podobne, ale są między nimi różnice: Podobieństwa polegają na tym, ze niemal wszyscy psychiatrzy, a tylko niektórzy psychologowie leczą zaburzenia psychiczne. Psychiatra jest dziedziną która w sposób szczególny zajmuje się zaburzeniami natomiast psychologowie nie są zajęci tylko patologią, ale często zajmuje się problemami, poznaniem siebie. Psychiatria jest dziedziną medycyny. To w jaki sposób psychiatra uczy się rozwiązywać to zdobywa specjalistyczną wiedzę jak radzić sobie z problemami psychicznymi za pomocą leków, za pomocą farmakoterapii, a psycholog nie może przepisywać leków. Psychiatra patrzy na problem od strony medycznej, od strony hormonów, funkcjonowania mózgu, a psychologia ma spojrzenie szersze, patrzy na człowieka przez pryzmat biologii ale również przez pryzmat procesów psychicznych i społecznych, szerzej patrzy na człowieka. Psychiatra nie może prowadzić psychoterapii. Obie dziedziny są potrzebne człowiekowi bo zazwyczaj sięga się zarówno po farmakoterapie jak również psychoterapie. * Depresja egzogenna – wynikająca ze czynników zewnętrznych. Psychologia bywa mylona z pseudopsychologią np. horoskopy, tajemnicza siła umysłu, wróżby, przepowiednie, ale nie ma to nic wspólnego z psychologią. Nie jest to wiedza naukowa.

2.

Psychologia nie jest jednolita. W ramach ten dziedziny jest wiele obszarów a) psychologia biologiczna - jest zainteresowana tym czym interesuje się psychologia, procesami psychicznymi, umysłowymi, ale bada biologiczne podstawy tych procesów i zachowań człowieka. Stara się wykryć w jaki sposób w układ nerwowy i endokrynny wpływają na nasze uczenie się, zapamiętywanie, emocje, procesy seksualne itd. W ramach tej psychologii jest również: - psychofarmakologia badająca wpływ środków farmakologicznych na zachowanie. - genetyka behawioralna dziedzina która bada w jaki sposób dziedziczność przyczynia się do ukształtowania się różnych wzorców zachowania i funkcjonowania psychicznego człowieka b) psychologia eksperymentalna – gałąź która zajmuje się tworzeniem rozmaitych eksperymentów po to żeby dociec różnych zjawisk. Bada ludzi, zwierzęta żeby móc sformułować ogólne prawa psychologii dotyczące wielu gatunków, ich zachowań. Celem jest identyfikowanie warunków bodźcowym w których różne jednostki zachowują się podobnie. Sprawdza się na ludziach i na zwierzętach ich sposób funkcjonowania zmieniając różne bodźce. c) psychologia poznawcza – interesuje się czynnikami działającymi wewnątrz, procesami które koncentrują się na świadomości i procesach umysłowych np. jak się człowiek uczy, jak zapamiętuje, komunikuje się, jak myśli, jak podejmuje decyzje, jak rozwiązuje problemy Nieco przypomina zastanowienia filozofów.

d) psychologia rozwojowa – interesuje się tym jak nasze funkcjonowanie zmienia się na przestrzeni życia. Obserwujemy rozwój od momentu poczęcia do śmierci, nieustanny cykl zmian które się dokonują. Psychologia rozwojowa przygląda się tym zmianom, charakteryzuje je i chce wyodrębnić czynniki kształtujące nasze zachowanie. e) psychologia osobowości – interesuje się pojedynczym człowiekiem, tym co sprawia ze każdy z nas jest jedyny w swoim rodzaju, indywidualny, jakie czynniki sprawiają, że są takie różnice indywidualne między ludźmi, jak to jest, że w podobnej sytuacji każdy odmiennie reaguje. Ma testy osobowości, inwentarze psychologiczne badające tą indywidualność, cechy osobowości. f) psychologia społeczna – interesuje się jednostką w kontekście innych ludzi, jak na jednostkę wpływają inni ludzie. Zastanawia się jak grupa wpływa na człowieka, specyfika funkcjonowania człowieka wokół innych ludzi. Jak mają tendencje funkcjonować ludzie w grupie, jak mają tendencję zachować się ludzie podczas wywierania na nich nacisku, presji. g) psychologia organizacji/przemysłowa – przedmiotem zainteresowania jest kwesta relacji międzyludzkich w kontekście środowiska pracy. Pomoc pracownikom którzy są zwalniani z pracy. Kwestia pracy z komputerami, wyposażenia środowiska pracy. Zajmuje się człowiekiem pracującym oraz ludzi zostających bez pracy, problemy wynikające z braku zatrudnienia. h) psychologia stosowana – psychologowie reprezentują różne środowiska, grupa psychologów starających się przenieść osiągnięcia psychologii do praktyki, chcą je gdzieś zastosować, wykorzystać osiągnięcia badaczy w praktyce, zastosować w życiu. Jej zastosowanie znajdujemy w sporcie, w pracy, w szkole, na gruncie środowiskowym (grupa psychologii, którzy współpracują z architektami, urbanistami przy projektowaniu osiedli, jur, pomagają zagospodarować środowisko, przestrzeń wspólnego użytku) * psychologia zdrowia – współpracuje z lekarzami aby wykorzystać tą dziedzinę wiedzy żeby wspierać zdrowie, żeby je utrzymywać i zapobiegać utracie, zdrowie a stres * psychologia sądowa – służy do rozwiązywania problemów ludzi w dziedzinie prawa, stwierdza sprawność intelektualna oskarżonego, czy oskarżony może brać odpowiedzialność za swój czyn, psychologowie więzienni, wypowiedzi świadków naocznych 3.

Psychologia jest uprawiana w różny sposób: - psychologowie eksperymentalni czyli badacze. Spotykamy ich na uniwersytetach, mogą współpracować z różnymi dziedzinami np. Przemysł, sądy, szkoły i mogą mieć zlecane badania dotyczących różnych kwestii - psychologie nauczyciele – spotykamy ich na uniwersytetach, może być również badaczem - psychologowie praktycy – pracują praktykując psychologię, np. psychologowie szkolni, więzienni, szpitalni, w korporacjach

4.

Cele psychologii: - opisywanie tego co się dzieje, zajmuje się rejestrowaniem tego co się dzieje jeśli chodzi o funkcjonowanie człowieka, o jego procesy psychiczne i zachowanie. Naukowcy szukają stałych związków między bodźcami a reakcjami. Stosuje się dwie procedury zachowania obiektywizmu * prowadzenie obserwacji w warunkach kontrolowanych i określonych żeby inni badacze też mogli zrobić takie doświadczenie, powtórzyć je i poddać obserwacji * ścisłe jednoznaczne definicje pewnych reakcji i bodźców dzięki czemu tak samo opisujemy to co poddajemy obserwacji - wyjaśnianie tego co się dzieje; psychologia wykracza poza to co jest obserwowalne, psychologowie rozwijają wiedze i przyczynach i następstwach danego zachowania i przy wyjaśnianiu, zastosowaniu wyjaśnień opartych na dobrej teorii psychologowie tworzą przypuszczenia na temat tego jaka może być przyczyna danego zachowania, tworzą nowe pomysły na wyjaśnienie wielu zjawisk. Trzeba sprawdzić które przewidywania są słuszne i każde proponowane wyjaśnienie jest testowane i cel jest taki żeby ustalić które z wyjaśnień najlepiej tłumaczy dany wzorzec zachowania - przewidywanie uprzedzanie zjawisk niepożądanych, niekorzystnych; - kierowanie tym co się dzieje; działania motywacyjne żeby podnieść wydajność pracowników, szyk działań kierujących poczynaniami człowieka , działania które mają na celu wpływanie na rzeczywistość, zrozumienie działań ludzkich

- polepszanie jakości życia; wiedza powinna służyć dobry człowieka 5.

Historia psychologii Jako odrębna dziedzina ma ok. 100 lat. Jeśli spojrzymy na nią jako na dziedzinę mającą korzenie w filozofii to jej początków należy upatrywać w czasach Platona. Ok. 1870 rok uznajemy za formalny początek nowoczesnej psychologii. Wydarzyło się to w Niemczech, w Lipsku, postało wtedy laboratorium poświęcone psychologii eksperymentalnej, które założył Wilhelm Wunght i jako pierwszy nazwał siebie psychologiem. Psychologia rozwijała się w różnych odsłonach. Na drodze rozwoju psychologii stała myśl chrześcijańska, ale psychologia to nauka, a nie religia.

6.

Podstawowe perspektywy widzenia człowieka w psychologii a) perspektywa biologiczna – psychologowie starają się żeby wyjaśnić funkcjonowanie psychiczne i zachowanie człowieka w charakterystyczny sposób, odwołując się do fizjologii, do pracy organizmu. Psychologowie biorąc na tapetę różne zjawiska starają się dowieść, że czynniki biologiczne mają duży wpływ na np. zaburzenia psychologiczne. W ramach tego pojęcia istnieją psychologie fizjologiczni, neuropsychologowie. Typowe problemy które podejmują Ci psychologowie to: - wszelkie badania dotyczące układu nerwowego, funkcjonowanie mózgu, układ hormonalny, powiązania tych systemów między sobą. Interesuje ich : -> co się dzieje w komórkach nerwowych kiedy oglądamy określone barwy, -> co się dzieje w neuronach podczas chęci zrozumienia danej informacji. -> kwestia snu i czuwania, -> kwestie związane z funkcjonowaniem człowieka kiedy jest senny, wypoczęty lub pod wpływem różnych substancji. -> jak hormony wpływają na nasze stany emocjonalne. -> jakie stany fizjologiczne stoją za tym, że człowiek ma chęć zrobienia czegoś -> co się dzieje w momencie kiedy człowiek jest zestresowany - kwesta dziedziczenia, do jakiego stopnia kwestie dziedzicz ności odpowiadają za tendencje do zachowań agresywnych - redukcjonizm – przekonanie, że wszystkie zjawiska psychiczne można opisać jedynie jako procesy fizjologiczne i jednocześnie ograniczyć je do tej perspektywy Osiągnięcia podejścia biologicznego: - w 1861 roku Pol Brock dokonał sekcji mózgu pacjenta, który nie był w stanie mówić. Brock wykazał, że pacjent miał uszkodzone niektóre partie mózgu. Potwierdził słuszną teorie o mózgowej lokalizacji funkcji psychicznej. - Carl Lashlej przeprowadził serie plastycznych eksperymentów badając szczury które uczył przejścia labiryntu. Okazało się, że to czego się nauczyły może być zapomniane kiedy uszkodzi się pewien element mózgu. Zastosował ablację – usunięcie części mózgu przy pomocy chirurgicznej. Pokazał, że duże znaczenie ma ilość zniszczonej tkanki mózgowej. Pokazywał, w swoich badaniach, ze tak naprawdę wszystkie części mózgu są zaangażowane w każdy rodzaj zachowania - badania oparte na elektrostymulacji mózgu. Polega na tym, że stymuluje się mózg słabym prądem płynącym z elektrod przyczepionych do głowy. Sprawdza się w jakie efekty przynosi drażnienie określonych okolic mózgu na emocje. Olds i Minner dzięki elektrostymulacji zidentyfikowali ośrodek przyjemności (rok??). - badania Hansa Sali’ego który prowadził badania nad stresem. Badał związek między procesami umysłowymi a zmianami fizjologicznymi przebiegającymi w organizmie, jakie zmiany fizjologiczne są związane ze stresem. Zapoczątkował psychoimmunologię wiążącą psychologię i immunologię, odporność człowieka Ocena podejścia biologicznego: - próba zrozumienia i wyjaśnienia biologicznych podstaw naszego funkcjonowania - można funkcjonowanie człowieka pokazać na gruncie biologicznym - skala poruszanych problemów jest bardzo duża - wyłącznie na tym gruncie rozpatruje się związek zachowania człowieka z jego wyposażeniem genetycznym - nadal wiele pytań dotyczących pamięci, uczenia się , stresu gdyż złożoność procesów fizjologicznych i czynników środowiskowych komplikuje kwestie

- wiedza systematycznie jest budowana i dzięki tej perspektywie mamy coraz to nowe efekty związane z tym, że postęp wiedzy w dziedzinach pokrewnych jest coraz większy np. w farmakologii - nie należy przeceniać związków psychologii i funkcjonowania organizmu bo może to powodować redukcjonizm b) perspektywa Behawiorystyczna– początek XX w. – odrzucają dotychczasowe poglądy, psychologia nie powinna zajmować się umysłem człowieka. Liderem jest John Watson – psychologia jako nauka powinna zając się czymś namacalnym, czyli zachowaniami człowieka i bodźcami docierającymi ze środowiska, które wpływają na to zachowanie. Behawioryści wyjaśnili jak przebiega proces uczenia się i jak środowisko wpływa na ten proces. Opisali również metody jak zmieniać zachowanie człowieka. Pytania behawiorystów: - w jakich warunkach pojawia się określone zachowanie np. dlaczego człowiek jest agresywny? - jak człowiek reaguje na określone bodźce? - jak określone konsekwencje np. nagana/nagroda wpływają na ludzi? Ivan Pawłow: - twórca warunkowania klasycznego („pawłowskiego”) - jego koncepcja opiera się na naturalnych procesach biologicznych np. trawieniu, ucieczka przed zagrożeniem życia - bodziec bezwarunkowy – pokarm (bezwarunkowo oddziałuje na akcję) - akcja bezwarunkowa – ślinienie się - bodziec warunkowy – kroki (pies skojarzył, że odgłos kroczenia poprzedza podanie jedzenia) - akcja warunkowa – ślinienie (akcja na bodziec warunkowy – pies ślini się na odgłos kroczenia) Generalizacja – bodziec obojętny skojarzony z bodźcem bezwarunkowym np. zagrożeniem zostanie rozszerzony na więcej bodźców (podobnych) → osoba zostaje ugryziona przez psa X → boi się psa X → zaczyna bać się wszystkich psów podobnych do psa X → zaczyna bać się wszystkich psów → zaczyna bać się słowa „pies” → zaczyna bać się pluszaków o kształcie psa - można nauczyć się zatem pozytywnych i negatywnych zachowań Warunkowanie sprawcze – Thorndike, Skinner - rola kar i nagród – za ich sprawą człowiek się naucza lub oducza - można się nauczyć pozytywnych (pomoc rodzeństwu) i negatywnych (bicie kolegów w szkole) zachowań - kara : pozytywne działanie – ogranicza/eliminuje negatywne zachowania np. spóźnienia; negatywne działanie – uczę się dużo, ale i tak dostaję jedynkę, więc dochodzę do wniosku, że nie będę się uczyć ii chodzić do szkoły - kara musi być stosowna, musi być faktycznie karą, nie powinna cieszyć!- dla jednego reprymenda jest karą (mama tak twierdzi), a dla drugiego nagrodą (dziecko się cieszy, bo mama zwraca na niego uwagę) WZMOCNIENIE ≠ KARA Wzmocnienie – by zachowanie (pozytywne) wzmocnić Kara – by zachowanie (negatywne) przestało istnieć Wzmocnienie: - pozytywne – nagroda – zachowanie jest pożądane, to się podoba, komunikat „rób tak dalej” - negatywne – powielanie zachowania, by uniknąć przykrości/ negatywnych konsekwencji, np. syn przestrzega godziny powrotu do domu i nie pokazuje się ojcu pijany, by uniknąć jego ględzenia/ gniewu/kłótni Terapie behawioralne – uczy sposobów uczenia się, opierają się na warunkowaniu klasycznym Modyfikacja zachowania – metoda behawioralna, opiera się na warunkowaniu sprawczym (wzmocnieniu) Kształtowanie zachowania – nagradzanie (plusty/punkty) każdego pozytywnego zachowania

Jak usunąć problem? ( fobia psa) Odwrócić mechanizm – zniszczyć negatywne skojarzenie Modelowanie – pokazać, że zabawa z psem może być fajna, bezpieczna (jest to oglądanie niezaburzonego/zdrowego zachowania) Odwrażliwianie (systematyczna desensytyzacja) – uczenie relaksowania się, określanie hierarchii stresu związanego z przeżyciem – oglądanie psa na obrazku, czytanie słowa „pies”, zbliżanie się do psa. Uczenie przeżywania tych sytuacji w stanie relaksu. Metoda agresywna – złe doświadczenie z negatywnym zachowaniem w celu jego oduczenia. Wszywanie tabletki, która powoduje wymioty/zatrucie pokarmowe spowodowane piciem alkoholu, dzięki czemu przestajemy pić Biofeedback – biologiczne sprzężenie zwrotne (warunkowanie sprawcze). Dzięki temu człowiek może kontrolować procesy wegetatywne np. rytm serca, ciśnienie krwi. Podłącza się taką osobę do aparatury, dzięki której pacjent widzi parametry życiowe i pracując ze swoim ciałem musi je zmienić. Behawiorystom zarzuca się mechanistyczny sposób myślenia, człowiek traktowany jest przedmiotowo. Zarzuca się im determinizm środowiskowy (człowiek zależy od środowiska, nie ma własnej woli). Behawioryzm nie wyjaśnia nowych, twórczych i spontanicznych zachowań człowieka. W badaniach zbyt często odnoszono się do wyników badań przeprowadzonych na zwierzętach. c) Ujęcie psychodynamiczne – zakłada się, że ludzkie zachowania są motywowane (napędzane) ogromnymi psychicznymi, wewnętrznymi siłami. Wszystkie zachowania mają swoją przyczynę, która ma miejsce w : 1. Czymś, co jest wrodzone (instynkty) 2. Popędach 3. Usiłowaniu, które ma na celu rozwiązywaniu konfliktów (osobistych, postawionych przez społeczeństwo) Zachowanie spowodowane jest przez napięcie (motor działań). Organizm przestaje działać, gdy jego potrzeby są zaspokojone. Sigmund Freud 1856 – 1939 r. – bardzo ważną warstwą jest nieświadoma warstwa naszej psychiki, duża ilość zachowań wywodzi się stamtąd. Wypracował metodę psychoanalizy (metoda terapeutycznej pomocy) oraz koncepcję psychoanalizy (koncepcja osobowości człowieka). Studiował samego siebie i swoich pacjentów. Psychoanaliza jako koncepcja osobowości człowieka: - oprócz świadomego elementu naszej psychiki, mamy nieświadomą jej część (wpływa ona na zachowanie) - przedświadomość – myśli nieuświadomione w danej chwili, ale mogą zostać w przyszłości - świadomość – wszystko to, co jest dla nas dostępne, nasze myśli - nieświadomość – rzeczy „wygnane” z psychiki, „zamiecone pod dywan” np. marzenia, zdarzenia, emocje – nie chcemy ich Psychoanaliza jako metoda terapeutycznej pomocy: - służy zgłębieniu nieświadomości człowieka w celu zrozumienia jego problemu/zaburzenia - pacjent ma mówić o wszystkim, co mu przychodzi na myśl, bez obawy o krytykę - przerażenie – pacjent przenosi/ projektuje na terapeutę swoje uczucia wobec innych ludzi np. matka, szef - metoda swobodnych skojarzeń – skojarzenie pacjenta dotyczące rzeczy

Zygmunt Freud analizował sny, skojarzenia, przejęzyczenia. Wyparcie – nieświadomie usuwamy z psychiki pewne fakty. Zdarzenia mogą zostać wywołane z nieświadomości do świadomości – terapia, hipnoza Wszyscy rodzą się z pewną liczbą instynktownych dążeń (popęd) – kierują naszym zachowaniem i jego kierunkiem. Popęd: seksualny i agresywny. Są one najpotężniejsze, większość działań z nich wynika. Nasza osobowość zawiera 3 elementy: id, ego, super ego. Powinny one funkcjonować ze sobą w zgodzie. Id – biologicznie ukształtowana część, która obejmuje nasze popędy Ego –„ja”, musi się ukształtować, zaspokaja popędy pierwotne, ale muszą one być realistyczne i zgodne z zasadami

społecznymi. Godzi ono popędy z zasadami stworzonymi przez kulturę. Super ego – rama naszych moralnych wartości. Najważniejszy wpływ na rozwój osobowości mają przeżycia z wczesnego dzieciństwa (1-5 lat) 4 etapy/stadia rozwoju psycho-seksualnego człowieka (od urodzenia do osiągnięcia dojrzałości) Libido – energia do działania (popęd seksualny) 1. Oralna (usta) 2. Analna (odbyt) 3. Falliczna (narządy płciowe) 4. Genitalna (wszystko zostaje scalone) Fiksacja – niemożność uzyskania satysfakcji. Zatrzymanie w rozwoju psycho- seksualnym. Freud miał wielu kontynuatorów i przeciwników jego teorii. Carl Jung – przyjął do swojej koncepcji pojęcie „nieświadomość zbiorcza” – każdy z nas ją dziedziczy – pamięć naszych przodków, nie są te informacje bezpośrednio dostępne, ale ujawniają się w niektórych momentach (rytuały, podczas zagrożenia, symbole religijne). Składa się z archetypów. Energia psychiczna (libido) ma charakter duchowy. Wyróżnił typy temperamentu: introwertyk, ekstrawertyk. Alfred Adler – wg niego głównym motorem działania jest potrzeba mocy i panowania (dominacji). Nie neguje nieświadomości, ale twierdził...