Psychologia i życie Zimbardo_ notatki 1-10 rozdział PDF

Preview

Summary

Zimbardo notatki 1-10 rozdział...

Description

PSYCHOLOGIA I ŻYCIE ROZDZIAŁ I Psychologia - naukowe badanie zachowania jednostek i ich procesów psychicznych. ! ! Wnioski psychologiczne powinny być oparte na materiale dowodowym, zebranym zgodnie z zasadami metody naukowej. ! Metoda naukowa - zespół procedur służących do zbierania i interpretowania obiektywnych informacji w sposób zapewniaj ą cy minimalizacj ę błę dów i umożliwiają cy dokonywanie wiarygodnych uogólnień. ! Zachowanie - działania, poprzez które organizm przystosowuje się do swojego otoczenia.!

CELE PSYCHOLOGII Cele psychologa przeprowadzającego badania podstawowe to opisywanie, wyjaśnienie i przewidywanie zachowania, oraz kierowanie zachowaniem. !

OPISYWANIE TEGO, CO SIĘ DZIEJE Pierwszym zadaniem psychologii jest dokonywanie dokładnych obserwacji zachowania - dane behawioralne - to sprawozdania z obserwacji zachowania organizmów oraz warunków, w jakich te zachowania występują lub się zmieniają (ważne jest dobranie odpowiedniego poziomy analizy oraz opracowanie sposobów pomiaru zachowania zapewniających obiektywizm).! Poziomy analizy - od najbardziej ogólnego czy całościowego (rozpatrywanie zachowania danej osoby jako całości w złożonych kontekstach społecznych i kulturowych), do najbardziej szczegółowego (jakie zmiany biochemiczne zachodzą podczas uczenia się). !

WYJAŚNIENIE TEGO, CO SIĘ DZIEJE Jak działa zachowanie? Celem jest znajdowanie prawidłowości w procesach behawioralnych i psychicznych. ! Aby wyjaśnić, psychologowie biorą pod uwagę dwa typy wyjaśnień. Załóżmy np., że chcą wyjaśnić, dlaczego niektórzy ludzie zaczynają palić. Badacze mogliby rozważyć ewentualność, iż niektóre jednostki maj ą szczególną sk łonność do podejmowania ryzyka (wyjaśnienie wewnętrzne), bądź też że niektóre jednostki doświadczają dużego nacisku ze strony rówieśników (wyjaśnienie zewnętrzne), lub że niezbędne są oba czynniki (wyjaśnienie kombinowane).

Często celem jest wyjaśnienie wielu różnych zachowań za pomocą jednej podstawowej przyczyny. Np. nieśmiałość może być przyczyną “wycofywania się” danej jednostki w różnych sytuacjach życiowych. !

PRZEWIDYWANIE TEGO, CO SIĘ ZDARZY Przewidywania to twierdzenia dotyczące prawdopodobieństwa, że wystąpi dane zachowanie lub że zostanie wykryta określona zależność. Często dokładne wyjaśnienie przyczyn pewnej, aktualnej formy zachowania umożliwia badaczowi dokonywanie trafnych przewidywań innego zachowania w przyszłości. ! Aby poprawi ć trafność przewidywania, badacze wprowadzają systematyczne zmiany w warunkach środowiskowych (czynniki) i obserwują ich wpływ na reakcję jednostki.!

KIEROWANIE TYM, CO SIĘ DZIEJE Dla wielu psychologów najważniejsze jest kierowanie zachowanie - powodowanie wystąpienia lub niewystąpienia danego zachowania - zapoczątkowanie go, podtrzymywanie, zahamowanie i wpływanie na jego formę, siłę lub częstość występowania. Przyczynowe wyjaśnienie zachowania jest przekonujące, jeśli umożliwia stworzenie warunków, w których można tym zachowaniem kierować.! Zdolność kierowania zachowaniem jest ważna - daje psychologom środki do pomagania ludziom w poprawieniu ich jakości życia. !

EWOLUCJA NOWOCZESNEJ PSYCHOLOGII Historyczne podstawy psychologii • Psychologia ma długą przeszłość, ale krótką historię. - Hermann Ebbinghaus (1858-1909)! • Platon i Arystoteles sformułowali przeciwstawne stanowiska, które nadal mają wpływ na myśl współczesną. ! • Wg empirystów ludzie rozpoczynają życie z umysłem będącym jak czysta, niezapisana karta; umysł zdobywa informacje dzięki doświadczeniom (John Locke (1632-1704), korzenie u Arystotelesa).! • Wg natywistów ludzie, rozpoczynając życie, mają struktury umysłowe, które nakładają ograniczenia na ich sposób doświadczania (Immanuel Kant (1724-1804), korzenie u Platona).! • Tytuł powyższej debaty to natura czy wychowanie • Jako dyscyplina naukowa psychologia zaczęła się wyłaniać pod koniec XIX w., kiedy badacze zastosowali techniki laboratoryjne. ! • Wilhelm Wundt - w 1879 roku założył w Lipsku pierwsze laboratorium poświęcone psychologii eksperymentalnej. !

• Edward Titchener po studiach po Wundta, założył w 1892 roku laboratorium na Cornell University, stając się jednym z pierwszych psychologów w Stanach.! • William James opracował specyficznie amerykańską koncepcję psychologiczną. Napisał The principles of psychology - uważana za najważniejszą pracę psychologiczną, jaka kiedykolwiek została napisana.! • W 1892 roku Stanley Hall założył Amerykańskie Towarzystwo Psychologiczne (American Psychological Association). !

STRUKTURALIZM: TREŚCI PSYCHIKI Introspekcja - metoda badania elementów świadomego życia społecznego opracowana przez Titchenera. To systematyczne obserwowanie przez jednostkę własnych uczuć dotyczących określonych doznać sensorycznych. Titchener kładł nacisk na pytania typu “co?”, odnoszące się do psychiki, a nie na pytania “dlaczego?” i “jak?”. Jego sposób podejścia nazwano strukturalizmem, badaniem struktury psychiki i zachowania. Strukturalizm był oparty na założeniu, że wszelkie doznania psychiczne człowieka można zrozumieć jako kombinację składników podstawowych. Celem tego podejścia było ujawnienie zasadniczej struktury ludzkiej psychiki przez analizowanie elementów składowych: wrażeń i innych doświadczeń, które tworzą życie psychiczne jednostki. (Titchener i Wundt)! Atakowano strukturalizm z trzech powodów:! 1. Redukcjonistyczny - sprowadzał całe złożone doświadczenie ludzkie do prostych wrażeń;! 2. Atomistyczny - usiłował łączyć części zamiast bezpośrednio badać złożone całościowe zachowania;! 3. Mentalistyczny - badał tylko relacje słowne ludzi, dotyczące treści ich świadomości, a ignorował badanie jednostek, które nie mogą opisywać swych doznań, np. zwierząt, dzieci i osób z zaburzeniami psychiki. ! Alternatywa: PSYCHOLOGIA POSTACI przez Maxa Wertheimera - badanie sposobu, w jaki umysł interpretuje wiele doświadczeń, postrzegając je jako postaci - zorganizowane całości - nie jako sumy prostych części.

Nurt opozycyjny:! FUNKCJONALIZM: PSYCHIKA I JEJ CELE Wg Williama Jamesa badania świadomości nie można redukować do elementów, treści i struktur. Świadomość była wg niego ciągłym strumieniem, właściwością psychiki w nieustannej interakcji ze środowiskiem (świadomość ułatwia dostosowywanie się do środowiska). Za kluczowe uważa się nawyki; Tę szkołę psychologiczną założył John Dewey. !

___________________________________________!

PODSUMOWANIE Strukturalizm - badanie struktury psychiki i zachowania; pogląd, że wszelkie doznania psychiczne człowieka można zrozumieć jako kombinację prostych elementów lub zdarzeń; cel: ujawnienie zasadniczej struktury psychiki.! Psychologia postaci - szkoła psychologiczna głosząca, że zjawiska psychiczne można zrozumieć jedynie wtedy, gdy rozpatruje się je jako zorganizowane, ustrukturowane całości, a nie gdy rozbija się je na pierwotne elementy percepcyjne. ! Funkcjonalizm - pogląd na psychikę i zachowanie, koncentrujący się na badaniu ich funkcji podczas interakcji organizmu ze środowiskiem. (James i Dewey)! Obecnie psychologowie badają zarówno strukturę, jak i funkcje zachowania. Psychologowie nadal posługują się wieloma różnymi metodami, aby badać ogólne czynniki, które wpływają i na wszystkich ludzi, i na jedyne w swoim rodzaju cechy każdej jednostki.! Structuralism - studies the varied elects of consciousness ! Functionalism - studies how consciousness changes according to the environment!

KOBIETY JAKO PIONIERKI BADAŃ PSYCHOLOGICZNYCH Mary Whiton Calkins (1863-1930) - pomimo zniewagi Calkins założyła jedno z pierwszych laboratoriów psychologicznych w Stanach i wynalazła ważne techniki badania pamięci. W 1905r. jako pierwsza kobieta została prezesem Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego.! Margaret Floy Washburn (1871-1939) - pierwsza kobieta ze stopniem doktora filozofii w dziedzinie psychologii. Przystąpiła do pisania pierwszego ważnego podręcznika zwierząt The animal mind. Książka ta zawierała przegląd badań nad percepcją, uczeniem się i pamięcią u różnych gatunków zwierząt. W 1921 roku Washburn jako druga kobieta stanęła na czele American Psychological Association. Helen Thompson Woolley (1874-1947) analizowała różnice między płciami. W ramach pracy doktorskiej zbadała kobiety i mężczyzn odnośnie inteligencji i emocji. Wywnioskowała, że różnice między płciami wynikają nie z ich naturalnych zdolności, lecz z różnić w doświadczeniach społecznych (w opozycji do badań płci przeprowadzanych przez mężczyzn).! Leta Stetter Hollingworth (1886-1939) - zainspirowała i poszło śladami Wolley w badaniach nad różnicą płci; podobne wnioski; badania nad dziećmi o skrajnych poziomach inteligencji; opracowała program nauczania pomocny w rozwijaniu talentów dzieci uzdolnionych i zdołała wdrożyć go w nowojorskich szkołach. !

WSPÓŁCZESNE KIERUNKI PSYCHOLOGII!

KIERUNEK PSYCHODYNAMICZNY ! - Model teoretyczny, w którym zachowanie wyjaśnia się w kategoriach wczesnych doświadczeń i

-

sił motywacyjnych wywodzących się z przeszłości; działania rozpatruje się jako wynikające z wrodzonych instynktów, biologicznych popędów oraz usiłowań zmierzających do rozwiązania konfliktów między potrzebami osobistymi a wymaganiami społeczeństwa. ! Głównym celem działania jest redukowanie napięcia,! W psychodynamiczne teorii Freuda osobę ludzką rozpatruje się jako naciskaną i pociąganą w skomplikowanej sieci oddziaływań wewnętrznych i zewnętrznych. !

KIERUNEK BEHAWIORYSTYCZNY - John Watson ! - Perspektywa psychologiczna koncentrująca się w g łównej mierze na obserwowalnych

-

zachowaniach, które można rejestrować obiektywnie, oraz na związkach obserwowalnych zachowań z bodźcami środowiskowymi. ! Behawioryzm to podejście naukowe ograniczające zakres zainteresowań psychologii do zachowań, które można zmierzyć lub zaobserwować. ! Behawioryści najpierw analizują uprzednie warunki środowiskowe (antecedencje), które poprzedzają zachowanie i stwarzają możliwość zareagowania lub powstrzymania się od reakcji. ! Następnie zajmują się reakcją behawioralną, która jest głównym przedmiotem badań działaniem, które trzeba zrozumieć, przewidzieć i kontrolować. !

KIERUNEK HUMANISTYCZNY - Model teoretyczny kładący nacisk na fenomenologiczny świat jednostki oraz jej immanentną

-

zdolność do dokonywania racjonalnych wyborów i maksymalnego rozwijania swojego potencjału. ! Opozycja: ludźmi nie kierują instynkty, jak postulują freudyści w kierunku psychodynamicznym, nie są oni przedmiotem manipulacji ze strony środowiska, jak sugerują behawioryści. ! Głównym zadaniem każdego człowieka to dążenie do pozytywnego rozwoju. ! Abraham Maslow utworzył termin samorealizacja na określenie dążenia każdej jednostki do jak najpełniejszego rozwoju. !

KIERUNEK POZNAWCZY (COGNITIVE PERSPECTIVE) - Perspektywa psychologiczna kładąca nacisk na myśl ludzką i procesy poznawcze (procesy

-

związane z gromadzeniem wiedzy), takie jak uwaga, myślenie, pamięć, oczekiwania, rozwiązywanie problemów, fantazjowanie oraz świadomość.! Ludzie działają, ponieważ myślą.

- Wg modelu poznawczego zachowanie jest tylko częś ciowo zdeterminowane przez

-

poprzedzające zdarzenia bodźcowe i konsekwencje poprzednich zachowań. Niektóre z najbardziej istotnych zachowań “wyłaniają się” nieoczekiwanie z całkowicie nowych sposobów myślenia. ! Jednostka reaguje na rzeczywistość nie taką, jaka ona jest w obiektywnym świecie materii, lecz na taką, jaka przedstawia się w subiektywnej rzeczywistości wewnętrznego świata myśli i wyobraźni tej jednostki.

KIERUNEK BIOLOGICZNY - Podejście do identyfikowania przyczyn zachowania, które koncentruje się na funkcjonowaniu genów, mózgu oraz systemu nerwowego i układu dokrewnego (wydzielania wewnętrznego). !

- Doznania i zachowania interpretuje się jako wynik procesów chemicznych i elektrycznych -

zachodzących wewnątrz komórek nerwowych i pomiędzy nimi. ! Wg tego podejścia zachowanie jest determinowane przez struktury anatomiczne i procesy przekazywane drogą dziedziczenia. !

- Doświadczenie może modyfikować zachowanie, zmieniając te, stanowiące jego podłoże, biologiczne struktury i procesy. !

- Behawioralna nauka o układzie nerwowym - interdyscyplinarna dziedzina badań nad -

procesami mózgowymi stanowiącymi podstawę zachowania. ! Neuropsychologia poznawcza - interdyscyplinarna dziedzina nauki o procesach mózgowych stanowiących podstawę wyższych funkcji poznawczych u ludzi. !

KIERUNEK EWOLUCJONISTYCZNY - Podejście psychologiczne podkreślające znaczenie adaptacji behawioralnej i umysłowej, oparte na założeniu, że zdolności umysłowe ludzi ewoluowały przez miliony lat, by służyć konkretnym celom adaptacyjnym.! - Koncentracja na warunkach środowiskowych, w których ewoluował ludzki mózg. ! - Psychologowie ewolucjonistyczni starają się np. zrozumieć różne role związane z płcią, które przyjmują mężczyźni i kobiety, jako wytwory ewolucji, a nie współczesnych nacisków społecznych. !

KIERUNEK SPOŁECZNO-KULTUROWY - Podejście psychologiczne, które przy badaniu przyczyn i konsekwencji zachowania kładzie nacisk na różnice kulturowe. ! - Psychologowie międzykulturowi (cross-cultural psychologists) chc ą ustalić, czy teorie

-

opracowywane przez badaczy stosują się do wszystkich ludzi, czy tylko do bardziej ograniczonych, specyficznych populacji.! np. Czy języki, którymi mówią ludzie, wpływają na ich sposób doświadczania świata?

PORÓWNANIE KIERUNKÓW WSPÓŁCZESNEJ PSYCHOLOGII KIERUNEK

GŁÓWNY PRZEDMIOT BADAŃ

PODSTAWOWE TEMATY BADAŃ

Psychodynamiczny

Nieświadome popędy! Konflikty

Zachowanie jako zewnętrzny wyraz nieświadomych motywów

Behawiorystyczny

Specyficzne reakcje zewnętrzne

Zachowanie, jego przyczyny bodźcowe i konsekwencje

Humanistyczny

Doświadczenie ludzkie i potencjał ludzki

Wzorzec życia jednostki, wartości i cele

Poznawczy

Proces umysłowy, język

Domyślne procesy umysłowe dostępne badaniu na podstawie wskaźników behawioralnych

Biologiczny

Procesy zachodzące w mózgu i układzie nerwowym

Biochemiczna podstawa zachowania procesów psychicznych

Ewolucjonistyczny

Przystosowania psychiczne ukształtowane w drodze ewolucji

Mechanizmy psychiczne w kategoriach funkcji przystosowawczych ukształtowanych w drodze ewolucji

Społeczno-kulturowy

Międzykulturowe wzorce postaw i zachowań

Uniwersalne i specyficzne dla danej kultury aspekty ludzkiego zachowani

!

ROZDZIAŁ 2 METODY BADAWCZE W PSYCHOLOGII Teoria - zorganizowany zbiór pojęć, który wyjaśnia jakieś zjawisko lub zbiór zjawisk. ! Determinizm - koncepcja, zgodnie z którą wszystkie wydarzenia — fizyczne, behawioralne i psychiczne —są zdeterminowanie przez specyficzne, potencjalnie poznawalne czynniki badawcze. Badacze zakładają, iż zachowania i procesy psychiczne podlegają regularnym układom zależności, które można wykrywać i ujawniać za pomocą badań. ! Hipoteza - prowizoryczne i sprawdzalne wyjaśnienie związku między dwoma (lub więcej) zdarzeniami lub zmiennymi, przyczynami i następstwami; często formułuje się ją w postaci przewidywania, że pewien wynik będzie następstwem wystąpienia określonych czynności; “jeśli…,to…”.! Metoda naukowa - to ogólny zbiór procedur służących do zbierania i interpretowania materiału dowodowego w taki sposób, by ograniczyć źródła błędów i wyciągnąć wnioski, na których można by polegać. ! Procedury badawcze, wszystkie dane i metody muszą być dostępne weryfikacji środowiskowej inni badacze muszą mieć możliwość sprawdzenia, skrytykowania, powtórzenia lub odrzucenia danych i metod. ! Peer review - recenzowanie przez specjalistów (od dwóch do pięciu).! Tendencyjność obserwatora (observer bias) - zniekształcenie danych percepcyjnych spowodowane osobistymi motywami i oczekiwaniami obserwującego.! Środki zaradcze (odnośnie tendencyjności obserwatora):! Standaryzacja - zbiór jednolitych procedur badania każdego uczestnika testu, wywiadu lub eksperymentu; obejmuje tak że rejestrację danych; wszystkie cechy testu czy sytuacji eksperymentalnej powinny być wystarczająco wystandaryzowane, tak żeby wszyscy uczestnicy badań doświadczali tych samych warunków eksperymentalnych. ! Operacjonalizacja - określenie zmiennej lub warunku w kategoriach konkretnej operacji lub procedury stosowanej w celu ustalenia jej obecności (ustalenie miary).! Zmienna - czynnik, który zmienia się pod względem wielkości lub rodzaju.! Zmienna niezależna - zmienna, którą badacz manipuluje, oczekując, że będzie ona miała wpływ na wartości przyjmowane przez zmienną zależną. !

Zmienna zależna - zmienna, którą badacz mierzy w celu oceny wpływu zmienności zmiennej niezależnej. ! Metoda eksperymentalna - metoda badawcza, która polega na manipulowaniu zmiennymi niezależnymi w celu określenia ich wpływu na zmienne zależne. Celem jest sformułowanie kategorycznych twierdzeń o przyczynowym wpływie jednej zmiennej na drugą. ! Zmienna zakłócająca (confounding variable) - bodziec, inny niż zmienna celowo wprowadzona do sytuacji badawczej przez eksperymentatora, wpływający na zachowanie osoby badanej.! Efekt oczekiwania (expectancy effect) - rezultat, który pojawia się wtedy, gdy badacz lub obserwator w subtelny sposób komunikuje uczestnikom badania, jakiego zachowania od nich oczekuje, i w ten sposób wywołuję tę oczekiwaną reakcję.! Efekt placebo - zmiana zachowania, która występuje mimo braku manipulacji eksperymentalnej.! Procedura kontrolna - ustalona procedura podawania instrukcji, oceniania reakcji i utrzymywania na stałym poziomie wszystkich innych zmiennych z wyjątkiem tych, które są zmieniane w sposób systematyczny; w eksperymencie wszystkie instrukcje, temperatura w sali, zadania, ubiór badacza, wyznaczony czas, sposób rejestrowania reakcji oraz wiele innych szczegółów sytuacji eksperymentalnej muszą być podobne dla wszystkich uczestników, aby ich doświadczenia były takie same. Jedynymi różnicami między ich doświadczeniami powinny być różnice wprowadzone przez zmienną niezależną. ! Podwójnie ślepa kontrola (double-blind control) - technika eksperymentalna polegająca na eliminowaniu wpływu oczekiwań eksperymentatorów na wyniki badania przez utrzymywanie zarówno pomocników eksperymentatora, jak i osób badanych w nieświadomości co do tego, które z tych ostatnich są poddawane danej procedurze. ! Kontrola placebo - warunki eksperymentalne, w których uczestników nie poddaje się działaniu badanego czynnika; stosuje się ją w przypadkach, w których mógłby wystąpić efekt placebo. ! Wielogrupowy plan eksperymentalny (between-subjects design) - schemat badawczy, w którym różne grupy uczestników są losowo przydzielane do grup eksperymentalnych lub do grup kontrolnych.! Losowe przydzielanie do grup (random assignment) - procedura, w wyniku której wszyscy uczestnicy mają równe szanse znalezienia się w każdej z grup wprowadzonych w danym eksperymencie. ! Grupa eksperymentalna - grupa w eksperymencie, która jest poddana oddziaływaniu badanego czynnika, czyli manipulacji zmienną niezależną.! Grupa kontrolna - nie jest poddana oddziaływaniu badanego czynnika, czyli manipulacji zmienną niezależną. !

Populacja - cały zbiór jednostek, na którym można dokonać generalizacji wyników otrzymanych w badaniu próby eksperymentalnej. ! Próba (sample) - podzbiór populacji, wybrany do uczestniczenia w eksperymencie. ! Próba reprezentatywna - podzbiór populacji, który ściśle odpowiada ogólnym cechom tej populacji pod względem proporcji osób płci męskiej i żeńskiej, grup rasowych, etnicznych itd. ! Losowy dobór próby (random sampling) - procedura, która zapewnia, że każdy członek danej populacji ma takie same szanse wzięcia udziału w eksperymencie. ! Jednogrupowy plan eksperymentalny (within-subjects design) - schemat badawczy, w którym każdy z uczestników jest wykorzystywany jako swoja własna “osoba kontrola”; np. zachowanie uczestnika eksperymentu przed poddaniem go oddziaływaniu procedury eksperymentalnej...