Psychologia osobowości - notatki z ćwiczeń PDF

Preview

Summary

Łukasz Miciuk...

Description

Klasyczna psychoanaliza Z. Freuda - 15 X 2019! 1. 3 dogmaty psychoanalizy:!

• determinizm - popęd determinuje zachowanie! - popęd życiowy - libido! - popęd śmierci - agresja! • konflikt - aktywność jest wynikiem konfliktów! • nieświadomość! 2. Lęk!

• realistyczny! • neurotyczny - lęk przed brakiem kontroli nad ID! • moralny - lęk przed niemoralnym zachowaniem! 3. Osobowość składa się z:!

• ID (prymitywne, nieświadome) - kieruje się zasadą przyjemności! • EGO - trzyma w ryzach ID, ale także pilnuje SUPEREGO; w nieświadomym elemencie EGO funkcjonują mechanizmy obronne; kieruje się zasadą rzeczywistości!

• SUPEREGO (reprezentacja norm, zakazów i nakazów) -zawiera się w nim sumienie (dot. nieporządanych zachowań); ideał ego to wzory, wartości moralne i ideały! 4. Fazy rozwoju psychoseksualnego! a) faza oralna (1 r.ż.) - frustracja - osobowość oralno-bierna; frustracja „z zębami” osobowość oralno-sadystyczna! b) faza analna (samokontrola - 2-3 r.ż) - fiksacja na wstrzymywanie - typ analnoretencyjny; fiksacja na uwalnianiu - typ analno-ekspulsywny! c) faza falliczna (3-5 r.ż.) - fiksacja - osobowość falliczna, kompleks edypa! d) faza latencji*

1

Wilk - symbolizuje ID, chce zaspokoić swój popęd tu i teraz! Matka - superego; głos sumienia i ego idealnego! Babcia - ego, poczuje jak zaradzić rzeczywistości! Myśliwy - trochę ego (bo nie strzelił, jak ID kazało), superego (bo był bohaterem)! Wilk i Myśliwy to dwie osoby płci męskiej+ + Kompleks Edypa - córka obwinia matkę o brak penisa —> matka traktowana jest jak konkurencja. córka zazdrości matce bliskiej relacji z ojcem! Kapturek mógłbym mieć ok. 4-6 lat i przechodzić kompleks Edypa, ale też mógł mieć fiksację na fazie fallicznej. Skoro słucha matki, to znaczy, że nie ma superego;+ + Jeśli ma 12 lat i nierozwiązany kompleks Edypa, jego superego jest nieuregulowane. ! Zasada przyjemności (bukiet zbyt ciężki) —> zasada rzeczywistości (trzeba wracać do babci)! + Kapturek zakochany w Wilku —> lęk neurotyczny przed wejściem do domu babci; rozmowa z babcią! czerwień, wielkie oczy, dęby —> flirt! Kapturek obiecuje słuchać tego, co mówiła mama —> lęk moralny! Podawanie adresu Wilkowi —> myśli, że wygra miłość na wyłączność! Babcia jako wzór kobiety dla Kapturka.! Dziewczynka była za mała, żeby rozpoznać, kto jest dobry i babcia jej pomogła (jednoczenie się płci)! Babcia:!

- pod koniec bajki jest jak EGO! - zostaje zjednoczona i na nowo się odradza! - rywalizuje z kapturkiem dając jej czerwoną chustę, która jest niegotowa* 2

Mechanizmy obronne! 1. Freud mówił, że jeśli impuls instynktowny nie znajduje bezpośredniego ujścia to przekształca się w np. swoje przeciwieństwa lub zostaje wyparty, lub ulega sublimacji (która była jedynym zdrowym wyjściem wg. Freuda)! 2. Nowe idee pofreudowskie!

• A. Adler - kompensacja ma podstawową rolę obronną, co wynika z kompleksu niższości!

• C. Jung - możliwość wypierania pozytywnych cech osobowości! • W. Reich - każdy człowiek ma specyficzne dla siebie sposoby reagowania psychicznego i cielesnego, które razem tworzą mechanizmy obronne!

• K. Horney - mechanizmy obronne służą do rozwiązywania/unikania konkretnej trudności!

• E. Fromm - tęsknota człowieka za pierwotnym stanem połączenia z innymi ludźmi jako przyczyna mechanizmów obronnych+ rozwijają się 4 typy charakteru:!

• • • •

receptywny! eksploratorski! merkantylny! terauryzatorski ????!

• H.S. Sullivan - system jaźni = jądro charakteru+ tworzy się on w wyniku lękowych doświadczeń z kontaktu matka-niemowle! 3. Założenia dotyczące konfliktu, wyparcia i mechanizmów obronnych nazywa się TEORIĄ KLINICZNĄ PSYCHOANALIZY! Człowiek jest widziany jako hedonista, który dąży do przyjemności i unika bólu.! Lęk jest wszechobecny, uniwersalny i ważny w rozwoju.!

3

Podział lęku:!

- lęk obiektywny - niebezpieczeństwo —> ego uczy się unikać i przewidywać! - lęk moralny - konflikt ID i SUPEREGO —> wstyd i wina! - lęk neurotyczny - intensywny, irracjonalny strach, nieadekwatnie wysoki do przedmiotu lęku; wynika z różnych celów ID i EGO; występują fobie i paniki —> nagły paraliżujący strach bez widocznego powodu LUB nagłe impulsywne zachowanie, jako rozładowanie energii. Lęk nieokreślony to stała obawa, że wydarzy się coś strasznego, ciągły niepokój.! 4. Charakter —> związany ze stylem obronnym jednostki. Często używany sposób rozwiązywania konfliktów —> radzenia sobie z lękiem! 5. Mechanizmy obronne to sposoby radzenia sobie, zawsze s ą z łoż one i skomplikowane. Długie hamowanie i powstrzymywanie pragnień jest blokowanie organizmu i może powodować objawy somatyczne.!

- Wyparcie = anulowanie - jest to usunięcie ze świadomości lub utrzymywanie się poza nią myśli/wspomnień, które są bolesne lub budzą lęk.+ konflikt ID i EGO!

- Zaprzeczenie - jest to odmowa spostrzegania rzeczywistości; obronność percepcyjna —> treści z zewnątrz i aspektów własnej osoby+ konflikt impulsów ID a frustrującej rzeczywistości!

- Projekcja - proces przypisywania cech w ł asnych niezaakceptowanych i nieuświadomionych innym osobom (TU: lęk neurotyczny przekształca się w lęk obiektywny)!

- Reakcja upozorowana - wyrażanie postaw przeciwnych do rzeczywiście odczuwanych; pragnienie wyparcia ich ze świadomości, pokazywanie siebie w dobrym świetle!

- Przemieszczenie - przeniesienie uczuć uznanych za nieodpowiednie z jednej osoby na inną - mniej zagrażającą!

- Sublimacja - proces rozwojowy; znalezienie zastępstwa dla zaspokojenia naszych popędów, takiego które jest zgodne z normami społecznymi!

- Racjonalizacja - samo oszukujące usprawiedliwienia nieakceptowalnego zachowania lub niepowodzenia!

- Regresja - lęk wynikający z frustracji doprowadza do cofnięcia się do wcześniejszego stadium rozwojowego! 4

- Intelektualizacja - impulsy seksualne lub agresywne przekształcane są w intelektualne wywody!

- Izolacja - oddzielenie uczuć od myśli! - Identyfikacja z agresorem - przejęcie roli i/lub atrybutów agresora, po to by zniwelować strach!

- Anulowanie - odkupienie za zły czyn —> jako przymusowy rytuał*

5

Jung - Psychologia Analityczna! Nieświadomość zbiorowa - skarbiec kulturalnych doświadczeń człowieka, przekazywana z pokolenia na pokolenie drogą dziedziczności! Archetyp - podstawowe elementy; główne komponenty natury człowieka, które należą do nieświadomości zbiorowej; predysponują one do spostrzegania i interpretowania świata w określony sposób; stanowią uniwersalne wzorce lub predyspozycje do dokonań oraz form przystosowania; są wrodzone i plastyczne; występują w baśniach, mitach.! ANIMA —> żeńska część w mężczyźnie (dotyczy wrażliwości i empatii)! ANIMUS —> męska część w kobiecie (walka o prawa, dążenie do samorealizacji)! CIEŃ —> nieakceptowalne, zwierzęce siły drzemiące w człowieku; wrodzone popędy! MASKA (PERSONA) —> bronienie wrażliwego Ja przed innymi; to, jak zachowujemy się wśród innych! Libido - jest źródłem energii psychicznej!

- kieruje się zasadą zrównoważenia - jeśli jakieś pragnienie zostanie stłumione/wyparte to w świadomości i zachowaniu pojawia się zastępcza forma ekspresji.!

- zasada zachowania energii - organizm samoreguluje się w kwestii wydatkowania energii.!

- zasada entropii - jeśli w jakieś zachowanie zaangażuje się nieproporcjonalnie dużą porcję energii to rozbije się ona na mniej ważne!

- kompleksy - w całości obejmujące myśli, uczucia, zachowania dotyczące danego obiektu; mogą być świadome lub nieświadome! Typy osobowości zdeterminowane postawami i funkcjami:! a) ekstrawersja - ku światu! b) introwersja - ku wewnętrznemu światu! Funkcje: !

-

myślenie! uczenie! percepcja! intuicja! 6

Osobowość to dominująca postawa + dominująca funkcja! Zmiany osobowości = integracja przeciwieństw - wymaga świadomego wysiłku.! Indywiduacja - proces rozwojowy, trwa przez całe życie! osoba staje się niepodzielona! rozwój wszystkich aspektów osobowości, świadomych i nieświadomych; synteza i integracja ich+ wypracowanie osobowości - centralny system to JAŹŃ —> zapewnia jedność i stabilność przeciwieństw; jest archetypem pełni! Kryzys połowy życia [D.J. Lewinson]! 1. młodość - starość! 0

konfrontacja ze skończonością życia+

0

zmiana relacji z otoczeniem!

2. destrukcja - twórczość! 0

chęć do walki z przeszkodami!

0

realizacja innowacyjnych rozwiązań!

3. męskość - kobiecość! 0

mężczyźni bardziej uczuciowi!

0

kobiety bardziej stanowcze!

0

poszerzenie potrzeb emocjonalnych i interpersonalnych odniesień!

4. więź z otoczeniem - odosobnienie! 0

troska o innych!

0

jednocześnie chęć spokoju i skupienia!

0

autorefleksja*

7

Adler - psychologia indywidualna+ Znaczenie oddziaływań społecznych na człowieka! Ludzie NIE kierują się libido, a dążeniem do własnej doskonałości i zainteresowaniami społecznymi. Osobowość kształtuje się pod wpływem środowiska.+ + Motywacja świadoma > motywacja nieświadoma! Kompensacja to wyrównywanie braków —> u ich podłoża leży agresja, a celem jest zamaskowanie braków wynikających z poczucia niższości (zapamiętane, świadome doświadczenia z dzieciństwa)! Dążenie do mocy jako mechanizm rozwojowy; dynamizuje rozwój, by dorównać innym; jest to sposób radzenia sobie z poczuciem niższości; FUNDAMENTALNY MOTYW ROZWOJOWY!

- Styl życia - unikalny sposób przystosowania+ bierze się z utrwalonych w pamięci pierwszych świadomych doświadczeń dziecka+ oraz z wzbogacania go i modyfikowania w dorosłości poprzez włączanie świadomych motywów! Neurotyczne dążenie do mocy to uparte pragnienie władzy i kontroli.! Zainteresowania społeczne - wrodzone pragnienie i poczucie wspólnoty; potrzeba relacji! Nieprzystosowanie = niedorozwój zainteresowań społecznych!

- stawianie zbyt wygórowanych celów! - posiadanie sztywnego i dogmatycznego stylu życia! - życie we własnym świecie! Kompleks niższości - trwałe zjawisko następstw poczucia niższości, zmniejszone poczucie wspólnoty! Kompleks wyższości - przesadne wymagania wobec siebie i innych! 8

Zasada fikcyjnego finalizmu - tworzenie wizji przyszłości i działanie w życiu jakby była ona prawdą! CELE pozwalają reinterpretować przeszłość - to samo doświadczenie z przeszłości może być ocenione zarówno pozytywnie jak i negatywnie, zależnie od danej sytuacji! Ludzie o silnych zainteresowaniach społecznych uzyskują wyższe wyniki w miarach przystosowawczych i dostrzegają mniej negatywnych skutków stresu w swoim życiu.*

9

Karen Horney - nwopsychoanaliza interpersonalna! 1. Na rozwój osobowości składają się czynniki interpersonalne, społeczne i kulturowe.+ Osobowość zależy od wczesnodziecięcych doświadczeń.! 2. Lęk podstawowy —> wynika z poczucia bezradności i izolacji.+ REDUKOWANIE: troskliwa opieka matki! 3. Lęk wtórny —> przed własną agresywnością oraz skutkami utraty kontroli! 4. Postawy wynikające z ambiwalentnych emocji wobec rodziców! a) Ku ludziom —> wyparcie wrogości!

-

silne potrzeby akceptacji! uległość! unikanie konfliktów! brak wiary w siebie! identyfikacja z ja idealnym! nawiązujemy serdeczne kontakty i więzi z otoczeniem!

b) Przeciw ludziom —> wyparcie miłości!

-

agresywne zachowania! wykluczenie pozytywnej reakcji! zdominowanie innych! chęć panowania! neurotyczna identyfikacja z Ja idealnym! walka o przetrwanie!

c) od ludzi —> wyparcie wrogości i miłości!

-

wycofanie z relacji z innymi! brak głębszych relacji! nie branie odpowiedzialności za innych! indywidualna niezależność! wewnętrzna integracja, spokój i harmonia*

10

Erich Fromm - neopsychoanaliza kulturowa! 1. Większość czynników determinujących zachowanie powstaje nieświadomie ALE wolność człowieka ograniczona jest przez zewnętrzną kontrolę ze strony obyczajów i instytucji społecznych! 2. Lęk bierze się z możliwości dokonywania indywidualnych wyborów a to prowadzi do lęku, czy są one właściwe.! 3. Mechanizm ucieczki od wolności - wyrzekanie się odpowiedzialności za siebie —> redukcja lęku! 4. Dojrzałe rozwiązania dylematu wolności:!

- zjednoczenie się z innymi ludźmi w duchu miłości i pracy! - bezsensowna destrukcja! - uzależnienie od drugiego człowieka! 5. Potrzeby - czynniki wewnętrzne!

• • • • •

powiązań = kontaktu, utrzymywania relacji z naturą i społeczeństwem! transcendencji - opanowanie środowiska i twórcza aktywność - coś innowacyjnego! zakorzenienia - poszukiwanie własnego miejsca, do którego przynależymy! systemu orientacji - przyjęcie rozumowania, dzięki któremu świat jest spójny! stymulacji - angażowanie się w świat poprzez formę stymulującej aktywności!

6. Typy ludzi!

- receptywny - bierność, zależność, pragnienie akceptacji, brak zaangażowania w dążeniach!

- eksploratorski - energia, agresja, koncentracja na sobie, ukryta izolacja od ludzi! - gromadzący - gromadzenie dóbr, pozytywne nastawienie, sztywność, brak wyobraźni! - marketingowy - ciekawość świata, otwartość na zmiany, ale brak ostatecznego celu, obojętność wobec innych!

- produktywny - określona tożsamość osobista i społeczna, giętkość działań, liczy się dobro ogółu!

- biofiliczny - kult życia, cenią młodość, radość istnienia! - nekrofiliczny - fascynacja śmiercią, destrukcją i zniszczeniem! 11

Teorie relacji z obiektem! Analiza osobowości to skupienie się na relacjach między jednostką a obiektem uczuć i na statkach tej relacji.! Istotne są:! 1. wzorce relacji interpersonalnych, a nie biologiczne popędy! 2. najważniejsze są wczesne kontakty z matką! 3. u podłoża motywacji do różnych zachowań leżą wczesne kontakty i relacje! Obiekt - wewnętrzna, psychiczna reprezentacja osoby. ! Pełny rozwój człowieka nie jest możliwy bez udziału innych osób.! MELANIE KLEIN! 1. Relacja z obiektem - istotną rolę pełnią:!

- lęk (życie vs śmierć)! - fantazje (wyraz popędów)! 2. Rozwój i postawy! a) pozycja schizoidalno-paranoidalna!

• • • •

lęk przed unicestwieniem przez „zły obiekt”! ślady po tej pozycji to gotowe wzorce relacji, czyli określone postawy! projekcja - obiekt ma zarówno przypisane cechy dobre jak i złe! rozszczepienie obiektu (dobre-złe)!

b) pozycja depresyjna!

• introjekcja - przyjmowanie cudzych uczuć, postaw za własne! • poczucie zależności i wdzięczności wobec obiektu (zdrowe rozwiązanie)! • lęk przed utratą obiektu miłości + poczucie winy za myśli destrukcyjne w jego kierunku!

• rozwojowe osiągnięcie: integracja miłości i nienawiści do obiektu (REPARACJA)! Identyfikacja projekcyjna to: wydzielenie nieakceptowalnej części siebie —> rzutowanie na obiekt —> introjektowanieb w zmienionej formie + identyfikacja z obiektem!

12

DONALD WINNICOT! Patologiczne zachowania u dzieci mogą występować okresowo, jako reakcja na trudności rozwojowe.! 1. Trzymanie (holding) - fizycznie i metaforycznie jako więź emocjonalna! 2. Trzy rozwojowe osiągnięcia:!

- integracja —> organizacja osobowości! - personalizacja —> łączenie i rozdzielanie świata wewnętrznego i zewnętrznego; ustalanie granic ciała!

- rozpoznanie —> rozróżnienie fantazji od rzeczywistości! 3. W życiu konieczne są spełnienia i frustracje (katalizatory)! Wystarczająco dobra matka:!

- wspomaga rozwój spontanicznego, autentycznego Ja (prawdziwe Ja)! - wystarczające poczucie bezpieczeństwa, by dziecko panowało nad agresją! zaburzenia —> osobowość schizoidalna i wykształcenie fałszywego Ja! HEINZ KOHUT! człowiek winny - dąży do przyjemności! człowiek tragiczny - integracja Ja! 1. Ja - wyodrębnia się z wewnętrznej reprezentacji osoby, z którą dziecko jest związane silnie emocjonalnie. Wczesne relacje decydują o przebiegu procesów rozwoju Ja (self).! 2. Istnieje optymalny poziom frustracji sprzyjający rozwojowi.! 3. Istotne są trwałe, stabilne obiekty wspierające Ja, a także osoby, które podziwiamy i są dla nas wzorem.! 4. Ja-obiekt - obiekt doświadczony przez podmiot jako część i rozszerzenie Ja.! 13

5. Narcyzm - miłość do obiektu.! Narcyzm i satysfakcja ze swojego funkcjonowania jako dwie oddzielne ścieżki rozwojowe (wina, wstyd, duma i podziw składają się na rdzenne Ja)! 6. Przeniesienie lustrzane - dziecko czuje się, jakby posiadało same najlepsze cechy dzięki zachwytowi rodziców! 7. Przeniesienie idealizujące - rodzice w oczach dziecka są najwspanialsi. Takie przeniesienie prowadzi do przeobrażającej internalizacji - identyfikacji z obiektem idealnym i przeniesieniu tych cech na siebie.! 8. Rdzenne Ja:!

- Potrzeba ujawnienia swojej wielkości i doskonałości! - idealizowanie rodziców! 9. Łuk napięcia! Ambicje

Ideały+

(mogę)

(warto)!

0

0

0

0

motor aktywności psychicznej +

0

0

0

0

sterowanej przez system ja!

10. Zdrowie psychiczne i dojrzałość:!

- poczucie własnej wartości i zaufanie do siebie! - zdolność do bezinteresownej troski o innych! Ja autonomiczne - prawidłowo ukształtowane, gdyż cele osobiste i społeczne można osiągać bez szczególnej aprobaty i wsparcia.! 11. Zaburzenia!

- uporczywe dążenie do doskonałości (patologiczna zależność od uznania innych! - niezdolność do troski o innych*

14

12. Zranione Ja! a) Ja zbyt mało stymulowane - osoba nieczuła, poszukiwanie przelotnych wrażeń! b) Ja rozpadające się - zranienie przez osoby wspierające, które poniżały. Ja słabe, chore. Skutkuje to skargami hipochondrycznymi.! c) Ja nadmiernie stymulowane - wybujałe ambicje skutkują niepewnością. Potrzeba łączenia się z wielkimi osobami.! d) Ja przeciążone - obiekty wspierające nie dały możliwości do identyfikacji. Niepokój, niepewność, świat jako wrogi; Zmiany = lęk.*

15

Teoria Wielkiej Piątki! Wszystkie czynniki są od siebie niezależne.! 1. Neurotyczność (składniki):!

• nadmierny samokrytycyzm - poczucie wstydu (nieśmiałość = strach przed wyśmianiem)!

• • • • •

depresyjność - smutek (poczucie winy, małowartościowość)! agresja - złość (rozdrażnienie)! lęk - wynik strachu (wysoki poziom = nerwowość, bycie spiętym)! impulsywność - uleganie pokusom! nadwrażliwość - nieumiejętne radzenie sobie ze stresem!

2. Ekstrawersja (składniki):! a) interpersonalne!

• serdeczność! • asertywność! • towarzyskość! b) temperamentalne!

• aktywność! • poszukiwanie doznań! • emocjonalność w zakresie reakcji pozytywnych! 3. Otwartość na doświadczenie (składniki:!

• • • • • •

sfera wyobraźni! sfera estetyki! sfera działania! sfera uczuć! sfera idei! sfera wartości!

4. Ugodowość (składniki)!

• prostolinijność! • altruizm! • ustępliwość połączona z życzliwością! 16

5. Sumienność!

• • • • •

kompetencja! skłonność do utrzymywania porządku! obowiązkowość! samodyscyplina! rozwaga!

Dorośli (30+) charakteryzują się niższym poziomem neurotyzmu, ekstrawersji i otwartości na doświadczenie oraz wyższym poziomem ugodowości i sumienności niż młodsi.! efekt kohorty - różnice są wynikiem skutków wspólnych dla pokolenia doświadczeń, związanych z dorastaniem w określonym okresie historii.! ! DZIECIŃSTWO

DOROSŁOŚĆ!

towarzyskość + aktywność + emocjonalność

(ekstrawersja, neurotyzm)+ !

(charakterystyki temperamentalne)! Osobowość dziecka jest bardziej bogata i mniej zintegrowana! 7 czynników osobowości:! 1. towarzyskość! 2. aktywność! 3. lęk! 4. drażliwość! 5. sumienność! 6. otwartość! 7. ugodowość! Stanowiska:! a) Rozwój osobowości w większej części jest determinowany bi...