Psychologia społeczna - E. Aronson, T.D. Wilson, R.M. Akert - rozdziały III-XIII PDF

Preview

Summary

Streszczenia rozdziałów III - XIII - Psychologia społeczna - E. Aronson, T.D. Wilson, R.M. Akert - rozdziały III-XIII...

Description

Poznanie społeczne Jak myślimy o świecie społecznym Poznanie społeczne - sposób myślenia ludzi o sobie i o świecie społecznym, a szczególnie sposoby wyboru, interpretacji, zapamiętywania i wykorzystywania informacji społecznych do formułowania sądów i podejmowania decyzji 2 rodzaje myślenia społecznego: •

automatyczne

•

kontrolowane

Automatyczne sterowanie: myślenie bez wysiłku Myślenie automatyczne - myślenie nieświadome, niezamierzone, mimowolne i niewymagające wysiłku

- pomaga zrozumieć nowe sytuacje przez odniesienie do wcześniejszych doświadczeń Schematy - struktury poznawcze, którymi ludzie się posługują w celu organizowania wiedzy o świecie społecznym, porządkując ją wokół tematów i przedmiotów; wpływają na to, jak zauważamy, analizujemy i zapamiętujemy informacje

- wiedza o najrozmaitszych przedmiotach - innych ludziach, nas samych, rolach społecznych i o konkretnych czynnościach

- zawsze zawierają podstawową wiedzę i wyobrażenia, którymi się posługujemy organizując to, co wiemy o świecie społecznym i interpretując nowe sytuacje Stereotypy - schematy odnoszące się do członków jakiejś grupy społecznej

- można zastosować szybko i automatycznie spotykając się z innymi ludźmi (Badania na stronie 70 i 71) Funkcje schematów: •

pomagają zorganizować świat i nadawać mu sens

•

wypełniają luki w naszej wiedzy

•

ograniczają wieloznaczność informacji (kiedy można ją interpretować na wiele sposobów)

- Zespół Korsakowa - utrata zdolności do tworzenia nowych wspomnień, chorzy muszą podchodzić do sprawy tak, jakby spotykali się z nią pierwszy raz, nawet jeśli w rzeczywistości doświadczyli jej wielokrotnie

- poczucie ciągłości, zdolność odnoszenia nowych doświadczeń do wcześniejszych schematów jest tak ważna, że ludzie, którzy utracili tę zdolność wymyślają schematy tam, gdzie ich nie ma (Badanie na stronie 72)

- rekonstrukcję wspomnień są na ogół zgodne z naszymi schematami Dostępność - łatwość odszukiwania w pamięci schematów i pojęć, a tym samym wykorzystywania ich do formułowania sądów o świecie społecznym 2 rodzaje dostępności: •

trwale dostępne ze względu na doświadczenia z przeszłości -> ciągle aktywne i gotowe do użycia przy interpretowaniu niejednoznacznych sytuacji

•

czasowo dostępne z bardziej arbitralnych przyczyn -> pewne schematy i cechy nie są zawsze dostępne, ale mogą się nasuwać pod wpływem czegoś, co myśleliśmy lub robiliśmy, zanim nastąpiło dane zdarzenie

Wzbudzanie schematu pod wpływem zdarzeń poprzedzających - zwiększanie dostępności schematów, cech lub pojęć przez świeże doświadczenia

- myśli wzbudzające schemat wpływający na nasz obraz świata społecznego muszą być dostępne i przydatne

- oceniając innych na ogół nie uświadamiamy sobie stosowania pojęć lub schematów, o których myśleliśmy wcześniej

- wzbudzenie działa nawet wtedy, gdy nie ma świadomych „wskazówek” - wzbudzenie jest automatyczne i nieświadome (Badanie na stronie 73, 74, 75) Efekt uporczywości - utrzymywanie się przekonań o sobie i świecie społecznym, nawet gdy argumenty potwierdzające te przekonania zostały zdyskredytowane

- często wywieramy wpływ na to, w jakim stopniu schematy potwierdzają się lub zostają unieważnione Samospełniające się proroctwo - sytuacja w której: 1. oczekiwanie wobec innej osoby wpływa 2. na odnoszenie się do niej, co 3. powoduje, że jej zachowanie jest zgodne z pierwotnymi oczekiwaniami, a zatem przyczynia się do ich urzeczywistnienia

- samospełniające się proroctwo nie jest świadomym i przemyślanym działaniem, lecz przykładem myślenia automatycznego

- konsekwencją, że samospełniające się proroctwa działają automatycznie, jest duża odporność schematów na zmiany -> błąd polega na niedostrzeganiu własnej roli

- zjawisko polegające na „powoływaniu się na rzeczywisty przebieg wydarzeń jako potwierdzenie własnej słuszności od samego początku” to „panowanie błędu” ~ socjolog Robert Merton (Badanie na stronie 77, 78,79)

- ważnym źródłem schematów jest kultura - w schematach wpajanych przez kulturę zawierają się struktury pojęciowe, które kształtują nasze rozumienie i interpretację świata

- schematy, których uczę nas kultura, wywierają silny wpływ na to, co zauważamy w świecie i co utrwalamy w pamięci

- każdy zapamiętuje łatwiej to, co dla niego ważne i dlatego ma dla nich wypracowane dokładne schematy (Badanie na stronie 80)

- posługujemy się strategiami i skrótami myślowymi ułatwiającymi wybór Heurystyki wydawania sądów - skróty myślowe używane do szybkiego i skutecznego formułowania sądów

- często posługujemy się nimi, jak mamy nadmiar nadających się do użycia schematów i nie wiadomo który wybrać

- heurystyki nie gwarantują poprawności wnioskowania o świecie - heurystyki czasami nie pasują do rozważanej sprawy i są niewłaściwie stosowane, co prowadzi do fałszywych osądów

- stosowanie heurystyk jest uzasadnione -> najczęściej są bardzo funkcjonalne i dobrze nam służą Heurystyka dostępności - zdroworozsądkowa zasada myślenia polegająca na wydawaniu sądu na podstawie tego, jak łatwo coś przychodzi nam na myśl

- w wielu sytuacjach jest użyteczna - kłopot z nią polega na tym, że czasami to co najłatwiej sobie przypomnieć, wcale nie jest typowe dla całego obrazu, więc prowadzi do błędnych wniosków

- ludzie posługują się heurystyką dostępności - łatwością przypominania sobie przykładów - kiedy osądzają siebie i innych (Badanie na stronie 83) Heurystyka reprezentatywności - skrót myślowy polegający na klasyfikowaniu czegoś na podstawie jego podobieństwa do typowego przypadku

- kategoryzacja rzeczy wg ich reprezentatywności jest często bardzo dobrym postępowaniem

Informacja o proporcji podstawowej - informacja o częstości występowania przedstawicieli różnych kategorii w danej populacji

- ludzie umiarkowanie korzystają z informacji o proporcji podstawowej, zwracając większą uwagę na reprezentatywność cech danej osoby dla określonej kategorii

- ludzie często za bardzo skupiają się na indywidualnych cechach przedmiotu obserwacji, a za mało kierują się statystyką Heurystyka zakotwiczenia i dostosowania - skrót myślowy polegający na posługiwaniu się liczbą lub wartością jako punktem wyjścia, do którego często w niewystarczającym stopniu dostosowuje się swoją ocenę

- jest w wielu okolicznościach dobrą strategią - jeżeli wartość wyjściowa dostarcza trafnych informacji, to można ją uznać za logicznie uzasadnioną

- problem jest taki, że ludzie często ulegają wpływom zupełnie dowolnych wartości zakotwiczenia Wartości zakotwiczenia mogą oddziaływać na nas na 2 sposoby: •

gdy zastanawiamy się nad punktem wyjścia, selektywnie przypominamy sobie zgodne z nim informacje -> efekt zakotwiczenia jest związany z dostępnością, punkt wyjścia zwiększa dostępność myśli, które są z nim zgodne

•

czasami zakotwiczenie nie przywołuje myśli, które byłyby z nim zgodne, ponieważ z góry wiemy, że jest nietrafne -> dot. to zwłaszcza wartości, które obieramy za punkt wyjścia, choć jesteśmy świadomi, że nie dają one poprawnej odpowiedzi

- Daniel Wegner twierdzi, że poczucie świadomego kierowania swoim działaniem bywa złudzeniem, podczas gdy tak naprawdę oddziałuje na nas myślenie automatyczne lub środowisko wewnętrzne

- czasami ludzie sądzą, że mają mniejszy wpływ na swoje zachowanie, niż jest w rzeczywistości

- występuje rozbieżność między świadomym poczuciem, w jakim stopniu kierujemy swoim postępowaniem, a rzeczywistym oddziaływaniem na swoje zachowani

- czasami ludzie przeceniają własne role

Kontrolowane poznanie społeczne: myślenie wymagające wysiłku Myślenie kontrolowane - myślenie świadome, zamierzone, dobrowolne i wymagające wysiłku

- możemy je włączać i wyłączać na własne życzenie, w pełni uświadamiając sobie co myślimy

- wymaga wysiłku, czyli energii psychicznej i motywacji - w kontrolowany, świadomy sposób można myśleć tylko o jednej rzeczy na raz - myślenie automatyczne może się pojawiać w tle bez świadomego wysiłku - cel myślenia kontrolowanego: sprawdzanie i równoważenie myślenia automatycznego - musimy chcieć pomyśleć, poświęcając temu czas i energię, a jeśli mamy niewiele do stracenia i nie zależy nam na trafności decyzji czy osądu, to często pozwalamy działać myśleniu automatycznemu, nie troszcząc się o jego sprawdzanie ani poprawianie

- im większa motywacja do formułowania słusznych sądów, tym częściej się to udaje (Badanie na stronie 88) Daniel Gilbert: •

człowiek jest zaprogramowany tak, aby automatycznie wierzył we wszystko co widzi i słyszy

•

człowiek ma wbudowaną automatyczną zasadę „zobaczyć znaczy uwierzyć”

Czasami, to co słyszymy i widzimy nie jest prawdą, dlatego potrzebujemy systemu sprawdzania i równoważenia, abyśmy umieli odrzucić coś, w co początkowo uwierzyliśmy. Początkowa faza akceptacji następuje automatycznie, czyli nieświadomie i bez wysiłku oraz zamiaru. Fazy oceniania i odrzucania są natomiast wynikiem myślenia kontrolowanego, co oznacza, że wymagają energii i motywacji. Wypieranie myśli - próba uniknięcia myślenia o czymś, o czym wolelibyśmy zapomnieć Daniel Wegner: •

skuteczność wypierania myśli zależy od interakcji dwóch procesów: •

•

proces monitorowania (automatyczny) - szuka objawów wdzierania się niechcianej myśli do świadomości, po jej wykryciu włącza się kolejny proces proces operacyjny (kontrolowany) - świadoma i związana z wysiłkiem próba oderwania się od jakiegoś przedmiotu myślenia

•

oba procesy ze sobą współdziałają

•

system działa doskonale dopóki każdy proces wykonuje swoje zadanie - jedno powiadamia o temacie, którego chcemy uniknąć, a drugi odwraca uwagę od tego tematu

•

gdy proces operacyjny nie spełnia swojego zadania, proces monitorowania nadal wykrywa pojawienie się niechcianych myśli, które jednak przedostają się do świadomości niesprawdzane przez system kontrolowany - stan nadmiernej dostępności

•

stan nadmiernej dostępności powoduje, że niechciane myśli docierają ze zwiększoną częstotliwością

- kiedy staramy się o czymś nie myśleć, ale niepożądane myśli łatwo wślizgują się bez sprawdzenia -> przeciążenie poznawcze - zmęczenie/zajęcie czymś innym

- wypieranie myśli naraża na koszty emocjonalne i fizyczne (Badanie na stronie 90) Myślenie kontrfaktyczne - zmienianie w myślach niektórych aspektów przeszłości, aby dopasować je do wyobrażenia, jak mogłoby być

- może mieć ogromny wpływ na reakcje emocjonalne - świadome i wymaga wysiłku - im łatwiej w myślach przekreślić skutek jakiegoś zdarzenia, tym silniejszych doświadczamy reakcji emocjonalnych na to zdarzenie

- paradoksalnie, jeśli np. ktoś ma przegrać, to lepiej jeśli dzieli go od zwycięzcy większy dystans

- bywa korzystne, jeśli pozwala się skupić na sposobach lepszego radzenia sobie w przyszłości

- nie jest dobrze, gdy myślenie kontrfaktyczne nie pozwala oderwać się od rozpamiętywania przykrych przeżyć - może spowodować depresje

Tim Wilson i współpracownicy wymyślili termin „skażenie myślowe” obejmujący uporczywe błędy potocznego myślenia.

Bariera nadmiernej ufności - zbyt duże przekonanie o trafności własnych sądów

- jeśli ktoś nie dostrzega potrzeby działań naprawczych, można: - spróbować wskazać mu nadmierną ufność bezpośrednio, dając pod rozwagę możliwość pomyłki

- bezpośrednio wskazać pewne podstawowe statystyczne i metodologiczne zasady poprawnego wnioskowania w nadziei, że będzie je stosować na codzień (Badania na stronie 93)

Spostrzeganie społeczne Jak dochodzimy do zrozumienia innych ludzi Spostrzeganie społeczne - badanie, w jaki sposób tworzymy sobie wyobrażenia o innych ludziach i wyciągamy wnioski na ich temat Komunikacja niewerbalną - zamierzone lub niezamierzone porozumiewanie się bez słów; wskazówki niewerbalne obejmują wyraz twarzy, ton głosu, gesty, postawę i ruchy ciała, posługiwanie się dotykiem oraz sporzenie Najważniejsze cele zachowań niewerbalnych: •

okazywanie emocji

•

wyrażanie postawy

•

przekazywanie swoich cech osobowości

•

ułatwianie komunikacji werbalnej

- wskazówki niewerbalne: - powtarzają się lub uzupełniają przekaz mówiony - przeczą wypowiadanym słowo Kanały niewerbalne: •

mimiczny

•

kontakt wzrokowy i spojrzenie

•

przestrzeń osobista

•

gesty

- Paul Ekman i współpracownicy zajmują się oddziaływaniem kultury na okazywanie emocji wyrazem twarzy Kodowanie - wyrażanie lub okazywanie zachowań niewerbalnych, takich jak uśmiech albo poklepanie kogoś po plecach Dekodowanie - interpretowanie znaczenia zachowań niewerbalnych wyrażanych przez innych ludzi, np. decydowanie, że poklepywanie po plecach było wyrazem protekcjonalności, a nie serdeczności Badania Darwina: •

przeświadczenia: •

wszyscy kodują emocje w ten sam sposób i dekodują je z taką samą trafnością

•

podstawowe emocje przekazywane za pomocą wyrazu twarzy są uniwersalne

•

niewerbalne formy komunikacji są „swoiste dla gatunku”, a nie dla kultury

•

wyraz twarzy jest pozostałością po niegdyś użytecznych reakcjach fizjologicznych

•

•

wyrazy twarzy nabrały z czasem znaczenia ewolucyjnego -> umiejętność przekazywania stanów emocjonalnych miała wartość przetrwania dla rozwijającego się gatunku

miał racje dla 6 głównych wyrazów emocji: gniewu, radości, zdziwienia, strachu, wstrętu i smutku

- badano czy oprócz 6 podstawowych emocji są jeszcze inne komunikowane mimicznie -> szukano odpowiedzi dla: lęku, pogardy, wstydu, dumy i zakłopotania (Badania na stronie 99, 100 i 101) Pomieszanie afektów - wyraz twarzy, w którym jedna część twarzy ujawnia inną emocję niż druga Poprawne dekodowanie wyrazów twarzy jest bardziej złożone, ponieważ: •

ludzie często okazują pomieszanie afektów

•

czasami staramy się okazywać mniej emocji, niż doświadczamy, aby nikt się nie dowiedział, co naprawdę czujemy

- powstrzymywanie negatywnych emocji przyczyniło się do znacznie słabszego zapamiętywania szczegółów biograficznych oraz do istotnego wzrostu ciśnienia krwi (Badania na stronie 101 i 102) Reguły ujawniania - uwarunkowane kulturowo reguły określające stosowność okazywania zachowań niewerbalnych Emblematy - sygnały niewerbalne mające w danej kulturze ogólnie zrozumiałe definicje; zazwyczaj mają bezpośrednie tłumaczenie werbalne, np. znak OK

- emblematy nie są uniwersalne - każda kultura ma swoje Kilka różnic kulturowych: •

kontakt wzrokowy i spojrzenie

•

przestrzeń osobista i dotyk

•

dłoń i gesty dłoni:

•

•

OK

•

kciuk w górę

•

torebka

kiwanie głową

(Badania na stronie 104)

Płeć a komunikacja niewerbalna: •

kobiety trafniej interpretują wskazówki niewerbalne, gdy ktoś mówi prawdę -> są bardziej uprzejme od mężczyzn, nie korzystają ze swoich zdolności z szacunku

•

mężczyźni lepiej dekodują kłamstwa

TEORIA ROLI SPOŁECZNEJ - ALICE EAGLY Wg tej teorii różnice płci w zachowaniach społecznych wynikają ze społecznego podziału pracy wg płci. Podział ten powoduje różnice oczekiwań względem roli płciowej oraz rozwijanie się u obu płci odmiennych umiejętności, a obydwa te czynniki są odpowiedzialne za różnice w zachowaniach społecznych mężczyzn i kobiet. (Badania na stronie 105)

Ukryte teorie osobowości: wypełnianie pustych miejsc Ukryta teoria osobowości - typ schematu używany do grupowania różnych cech osobowości, np. wielu ludzi uważa, że ktoś, kto jest uprzejmy, jest zarazem szczodry

- poleganie na schematach może powodować błędne założenia dot. konkretnej osoby, a nawet skłaniać do myślenia stereotypowego

- występuje kulturowa odmienność ukrytych teorii osobowości - kultura i język kształtują wspólne dla wielu ludzi ukryte teorie osobowości, które mają wpływ na formułowanie sądów dot. innych osób

- dekodowanie zachowań niewerbalnych i sięganie do ukrytych teorii osobowości odbywa się na ogół automatycznie Tendencja do wypełniania pustych miejsc - przekonanie, że otrzymano informacje pasujące do schematu, podczas gdy takich informacji nie było

- jedno z kryterium świadczącym o posługiwaniu się teoriami (schematami)

Atrybucję przyczynowe: odpowiedzi na pytanie :Dlaczego?” Teoria atrybucji - teoria opisująca sposoby, którymi się posługujemy do wyjaśniania przyczyn własnych zachowań i zachowań innych ludzi Fritz Heider - ojciec teorii atrybucji: •

interesował się psychologią „naiwną”/„zdroworozsądkową”

•

uważał, że ludzie postępują jak badacze amatorzy, starając się zrozumieć zachowanie innych przez dopasowywanie informacji aż do momentu znalezienia wiarygodnego wyjaśnienia lub przyczyny

•

chciał się dowiedzieć, jakie wyjaśnienia wydają się ludziom wiarygodne i jak dochodzą do swoich wniosków

•

najcenniejsze odkrycie: prosta dychotomia - gdy staramy się rozstrzygnąć, dlaczego ludzie zachowują się w pewien sposób, możemy przyjąć jedną z dwóch typów atrybucji

Atrybucja wewnętrzna - przypuszczenie, że czyjeś zachowanie wynika z przyczyn leżących po jego stronie, na przykład z jego postawy, charakteru lub osobowości Atrybucja zewnętrzna - przypuszczenie, że czyjeś zachowanie wynika z sytuacji, w jakiej znajduje się ta osoba; założenie, że większość ludzi w tej sytuacji zareagowałoby tak samo •

drugie odkrycie: preferowanie atrybucji wewnętrznych - przyczyn czyjegoś zachowania zwykle dopatrujemy się w nim samym

Model współzmienności - teoria stanowiąca, że tworząc atrybucję dot. czyjegoś zachowania, systematycznie sprawdzamy zależności pomiędzy obecnością lub brakiem pewnych czynników sprawczych, a pojawieniem się lub niepojawieniem danego zachowania

- model zakłada, że ludzie tworzą atrybucję przyczynowe w sposób logiczny i racjonalny - ludzie obserwują wskazówki takie jak wybiórczość działania i wyciągają logiczne wnioski Harold Kelley: •

tworząc wyobrażenie o innej osobie, przyjmujemy do wiadomości i analizujemy więcej niż jedną informację

•

zakłada, że podczas tworzenia atrybucji gromadzimy informacje, czyli dane

•

dane, którymi się posługujemy mówią nam o współzmienności zachowania, czyli o tym jak się ono zmienia w zależności od:

•

•

czasu

•

miejsca

•

uczestniczących w nim osób

•

obiektów działania

3 podstawowe aspekty informacji (sprawdzane pod kątem współzmienności): •

zgodność

•

wybiórczość

•

spójność

Informacje o zgodności - informacje o tym, w jakiej mierze inni ludzie wobec tego samego bodźca zachowują się tak samo jak aktor Informacje o wybiórczości - informacje o tym, w jakiej mierze sany aktor zachowuje się tak samo wobec różnych bodźców Informacje o spójności - informacje o tym, w jakiej mierze zachowanie danego aktora wobec określonego bodźca jest takie samo w różnym czasie i w różnych okolicznościach •

kiedy te 3 źródła informacji łączą się w jeden z dwóch odrębnych wzorców, ...