Samenvatting CCT 2020-2021 PDF

Preview

Summary

samenvatting van het vak cct 2020-2021...

Description

COUNSELEN, COACHEN & TRAINEN AC ’20-‘21

Pauline Van Belleghem

Doelstellingen Dit opleidingsonderdeel draagt bij tot de volgende beroepsrollen van een psychologisch consulent: counselor, coach, trainer, moderne professional en psychodiagnosticus Aan het einde van dit opleidingsonderdeel is de student in staat om: 1. de cliënt door middel van psychologische begeleiding inzicht te helpen verwerven in zichzelf en in zijn situatie, 2. de cliënt te ondersteunen om zijn ware hulpvra(a)gen te onderkennen en om tot een veranderingswens of aanvaarding te komen, 3. een ondersteunende begeleidingsrelatie uit te bouwen, waarin de beleving van de cliënt centraal staat, 4. de cliënt te motiveren om zich te blijven inzetten voor het bereiken van de gestelde welzijnsbevorderende doelen, 5. samen met de cliënt een concreet, op maat ontwikkeld begeleidingsplan op te stellen, 6. veranderingsprocessen bij de cliënt te ondersteunen en te bewerkstelligen waarbij hij de voortgang van het veranderingsproces met aandacht voor hervalpreventie opvolgt, 7. een training op maat aan te bieden om vastgestelde lacunes in psychologische kennis en vaardigheden van de cliënt aan te pakken, 8. oog te hebben voor groepsprocessen, hij modereert bij het geven van trainingen en stimuleert de cliënt tot transfer naar zijn leefsituatie. 9. kritisch te reflecteren over zijn denken en handelen, vanuit een growth mindset, 10. te handelen vanuit een ethische, cultuursensitieve grondhouding waarbij hij de noden van de cliënt steeds vooropstelt, 11. twee personen uit de eigen leefomgeving individueel te coachen op basis van een concrete coachingsvraag en hierbij de aangeleerde vaardigheden toe te passen, 12. studenten uit opleidingsfase 1 (Expeditie TP) in groep te trainen en hierbij de aangeleerde vaardigheden toe te passen.

Evaluatieactiviteiten Het opleidingsonderdeel bestaat uit 4 evaluatie-activiteiten: 1) een mondeling examen bestaande uit een rollenspel (60% van de punten). Deze evaluatieactiviteit vindt plaats tijdens het eerste semester. Bindende deadlines worden gecommuniceerd in de Canvasruimte van dit opleidingsonderdeel. Omwille van de essentiele leerresultaten die dmv deze evaluatie-activiteit aangetoond worden, (met name doelstellingen 1 t/m 6), moet de student op dit onderdeel slagen wil hij kunnen slagen voor dit opleidingsonderdeel. 2) het uitvoeren van een groepstraining met toegewezen studenten van het OPO Expeditie TP (30% van de punten). Tijdens deze evaluatieactiviteit mag de student gebruik maken van een vooraf opgestelde leidraad. Deze evaluatieactiviteit vindt plaats tijdens het tweede semester. Bindende deadlines worden gecommuniceerd in de Canvasruimte van dit opleidingsonderdeel. Omwille van de essentiele leerresultaten die dmv deze evaluatie-activiteit aangetoond worden, (met name: studenten trainen op vlak van verschillende vaardigheden), moet de student op dit onderdeel slagen wil hij kunnen slagen voor dit opleidingsonderdeel. De student kan enkel slagen voor dit opleidingsonderdeel als hij op beide van bovenstaande evaluatie-activiteiten tenminste 10/20 behaalt. Indien de student op één van bovenstaande evaluatie-activiteiten een onvoldoende behaalt, heeft dit tot gevolg dat de student nog maximaal 7/20 kan halen als eindcijfer voor dit opleidingsonderdeel. 3) het uitvoeren van een individueel coachingstraject met twee externe coachees (intakegesprek, twee coachingsgesprekken en outtakegesprek). Omdat de student door 1

het niet deelnemen aan deze evaluatieactiviteit een essentieel leerresultaat van het OPO niet heeft aangetoond (met name: individueel coachen op basis van een concrete coachingsvraag en hierbij de aangeleerde vaardigheden toepassen); geldt dat het niet afleggen van deze evaluatieactiviteit automatisch tot gevolg heeft dat de student nog maximaal 7/20 kan halen als eindcijfer voor dit opleidingsonderdeel. Deze evaluatieactiviteit vindt plaats tijdens het eerste en het tweede semester. Bindende deadlines worden gecommuniceerd in de Canvasruimte van dit opleidingsonderdeel. 4) Permanente procesevaluatie (10% van de punten). Opdracht(en) waarbij wordt gepeild naar de persoonlijke groei en competentieverwerving van de student mbt de verschillende coachingsvaardigheden en -attitudes. Verdere instructies worden gecommuniceerd via de canvasruimte van dit opleidingsonderdeel.

Inhoud boek “motiverende gespreksvoering” Deel Deel Deel Deel Deel Deel Deel

1: 2: 3: 4: 5: 6: 7:

Wat is motiverende gespreksvoering (p. 17-56) Engageren: De relatie als grondslag (p.57-114) Focussen: de strategische richting (p. 115-184) Ontlokken: voorbereiden op verandering (p. 185-294) Plannen: De brug naar verandering (p.295-348) Motiverende gespreksvoering in de praktijk van alledag (p. 349-418) Onderzoek naar motiverende gespreksvoering (419-534)

Lessen Les 1 Les 2 Les 3 Les 4 Les 5 Les 6 Les 7 Les 8

2

Kennismaking, situering en introductie Extra: oefeningen, filmpjes, kennisclip 1 (need to know) MVG als proces – Engageren Extra: casus Jolien, filmpjes (need to know) Ontlokken Extra: casus Luc, feedbackleidraad Integratieles Extra: casus Jens Plannen Extra: casus Andy Bestendigen, terugvalpreventie & neutraal counselen Extra: voorbereiding les 6, videofragment “in treatment” Meerzijdige partijdigheid Integratieles + examenles

X X X X X

3

Motiverende gespreksvoering Motiveren = primaire functie van taal MGV = in overeenstemming met de ander’s waarden & belangen 3 gespreksstijlen: sturen, gidsen (MGV), volgen Verbeterreflex 5 vragen van MGV 1. 2. 3. 4. 5.

waarom zou je dit veranderen Hoe zou je deze verandering aanpakken? Wat zijn drie belangrijke redenen om te veranderen? Hoe belangrijk is deze verandering voor je en waarom? + Samenvatten En, wat ga je doen?

Definitie: MGV is een op samenwerking gerichte gespreksstijl, die iemands eigen motivatie en bereidheid tot verandering versterkt  Mensen raken overtuigd van wat ze zichzelf horen zeggen De spirit van MGV: 4 onderling samenhangende kernelementen 1. Partnerschap a. MGV is een samenwerkingsproces b. Dansen vs. Worstelen c. Eigen ambivalentie en die van de ander in de gaten houden d. Diep respect voor de ander 2. Acceptatie = houding van diepgaande acceptatie voor wat de cliënt inbrengt a. 4 aspecten (C. Rogers) i. Absolute waarde ii. Autonomie iii. Accurate empathie (=/= sympathie) iv. Affirmatie (bevestiging) “Je erkent iemands absolute waarde en potentie als mens, erkent en ondersteunt iemands onherroepelijke autonomie om zijn/haar eigen weg te kiezen, probeert door accurate empathie iemands belevingswereld te vatten en bevestigt iemands sterke punten en inspanningen.” 3. Compassie a. =/= medelijden b. Actief inzetten voor de ander en de behoeften van de ander voorop stellen 4. Ontlokken

4

ENGAGEREN

Boek H4 – engagement aangaan en tegengaan H5 – Luisteren, dilemma’s begrijpen H6 – Kernvaardigheden: ORBS H7 – Waarden & doelen verkennen H4 -- Engagement aangaan & tegengaan 3 aspecten van positieve verbinding 1. Vertrouwen en wederzijds respect 2. Overeenstemming over behandeldoelen 3. Samenwerking mbt overeengekomen taken om deze doelen te bereiken Valkuilen 1. Assessment 2. Deskundigheid 3. Voortijdig focussen a. Etiketteren 4. De schuldvraag 5. Babbelen Wat bevordert engagement? 1. Wensen/doelen a. Wat hoopte je toen je kwam? Waar ben je naar op zoek? 2. Belang a. Hoe belangrijk is het waar je naar op zoek bent? 3. Positiviteit a. Welkom voelen, gewaardeerd en gerespecteerd voelen, op een warme en vriendelijke manier 4. Verwachtingen a. Wat dacht je dat hier zou gebeuren? Eerdere ervaringen met hulpverlening? 5. Hoop a. Denk je dat je hier kan geholpen worden/te vinden waar je naar op zoek bent?

5

Thema’s waar een HV aandacht aan moet geven 1. 2. 3. 4. 5.

Waarom nu? Wil? Belang doel(en) Gastvrijheid Wat kan je doen voor hem/haar? Hoop bieden

H5 -- Dilemma’s begrijpen Kern 1. Reflectief luisteren a. “teruggeven van het onderliggende gevoel/conflict” b. Essentie: gissen naar bedoeling van de persoon c. Reageren met stelling, geen vraag d. “voortborduren op” ( parafraseren: letterlijk teruggeven) e. Over- en onderschatten (onderschatten leidt tot dat de cliënt meer zal vertellen f. Korte reflectie is beter dan lang Hulpmiddeltjes voor reflectief luisteren -

“Dus je voelt je…?” “Het klinkt alsof je…” “Je vraagt je af of…” “Het lijk erop dat je…?” “Soms denk je…?” “Je denkt misschien dat…?”

2. Non-verbaal luisteren a. Onverdeelde aandacht b. Oogcontact i. Culturele verschillen c. Gezichtsuitdrukking i. Emotie spiegelen ii. Uitzondering: boosheid  beantwoorden met rust en kalmte

6

H6 -- ORBS 1. Open vragen stellen 2. Reflectief luisteren 3. Samenvatten a. Meerdere functies: samenvoegend, verbindend, afrondend 4. Bevestigen a. Normaliseren, herkennen, ondersteunen, stimuleren van sterke kanten b. Erkennen en herkennen wat positief is  ondersteunen en aanmoedigen c. Pogen belevingswereld te begrijpen d. Hoe? i. Focus ligt bij cliënt ii. ‘ik’ vermijden  u of ji H7 -- Waarden en doelen verkennen Cfr. Piramide van Maslow Tijd nemen om waarden te leren kennen -

-

Wat? o o o

Lange termijndoelen Waar hecht iemand belang aan Verkennen van discrepanties  Vb context veranderwens vs. Eigen veranderwens Belangrijke motivator tot verandering Reflectie  discrepantie  invloed Bevordert engagement In sfeer van acceptatie en respect Hoe? o Gewoon naar vragen, dmv open vragen en reflecties o Aangepast aan abstractie- en denkniveau o Gestructureerd, vb aan de hand van kaarten o

7

Verkenning van veranderwens

discrepanties

vb

veranderwens

context

vs

eigen

FOCUSSEN

Boek H8 – Waarom focussen? H9 – De koers uitzetten H10 – Als doelen verschillen H11 – Informatie uitwisselen = een specifieke richting in het gesprek ontwikkelen en behouden -

Helderheid verkrijgen over doel en richting Doorgaand proces van richting zoeken en behouden Samen keuzes en prioriteit bepalen

H8 -- Waarom focussen? -

-

Agenda o Verschillende agenda’s o Uit verschillende bronnen putten voor focus en richting  Cliënt  De setting  Specifiek vb roken  Aandringen van iemand anders  De hulpverlener 3 stijlen: sturen, gidsen, volgen Verschillende scenario’s bij focussen o Focus is duidelijk  ontlokken + plannen o Meerdere  opsommen + rangschikken o Focus is onduidelijk  oriënteren/ klinische omschrijving

H9 -- De koers uitzetten Enkele hulpverleningskwesties bij het proces van focussen -

Onzekerheid tolereren Controle delen Zoeken naar sterke kanten en veranderkansen

Scenario’s -

-

8

Scenario 1: een duidelijke koers o Cliënt  toestemming + autonomie o Setting  ontlokken of focus is gelijk o Hulpverlener  toestemming + ontlokken Scenario 2: een focus kiezen – agenda mapping o Agenda mapping – metagesprek  Lijst van opties  overeengekomen focus  Verschillende stappen  Structureren o “kunnen we”

 

o “Heb je er bezwaar tegen” Opties overwegen Inzoomen

H10 -- Als doelen verschillen H11 -- Informatie uitwisselen Hoe? -

Respectvol Bedachtzaam Langs 2 kanten Cliënt bevestigen in eigen behoeftes en autonomie

Valkuiken Strategie -

Ontlokken (toestemming) Aanbieden (prioriteren) Ontlokken (reactie)

Bijzondere onderwerpen -

Advies Zelfonthulling Assessment & feedback

Hulpmiddeltjes focussen -

Agenda mapping Metacommunicatie Structureren (kunnen we even?... Zou je het zien zitten…) Opties overwegen (ik hoorde je vertellen dat.., denk je dat we het daar over zouden kunnen hebben?) Inzoomen (uitwisselen van info over gevoel van prioriteit en tot overeenkomst komen) Visuele hulpmiddelen (tekstballonnen) Van koers veranderen

Mogelijke vragen -

9

Wat heeft jou de stap doen zetten naar hier? Waarom nu en niet eerder? Wat zou je willen bereiken/veranderen? Beschrijf eens de ideale situatie… Waaraan zou je merken dat het ‘probleem’ er niet meer is? Waaraan zouden anderen dat merken? Waar zie je jezelf over 5 jaar? Heb je dat al eerder meegemaakt? Zie je zelf gelijkenissen tussen de voorbeelden die je beschrijft? Stel dat ik aan iemand die jou goed kent, vraag om jou te beschrijven, wat zou die persoon mij dan vertellen? Wat vind je belangrijk in het leven? Waar wil jij het graag over hebben?

10

Oefeningen To do 1: bad & good example (Alan Lyme) -

Noteer de verschillen

To do 2: Glen Helberg & Evi Hansen -

Focus op interventies die inzetten op engageren & focussen

Vaardigheidsoefening – engageren & reflectief luisteren -

Ik drink niet veel meer dan de meeste mensen die ik ken. Ik weet wel dat ik de meeste mensen onder tafel kan drinken, maar ik zie niet in waarom ze daar zoveel problemen van maken. Ik heb het nog steeds ondercontrole. Ik maakte me eerst zorgen maar ik denk dat het nog niet zo erg met mij gesteld is. Ik heb wel diabetes maar de artsen zeggen dat ik een ‘borderline’ geval was. En trouwens… Ik voel me kiplekker. Sinds mijn hartaanval denk ik dat ik wat te voorzichtig ben. De laatste testuitslagen waren goed. Maar de pijn jaagt me schrik aan. Ik heb een hekel aan de manier waarop mijn moeder commentaar geeft op de manier waarop ik mijn kinderen opvoed.

Afrikrollenspel per 4: CL-HV-2 HV’s die volgen en standby zijn. -

De "volgende HV’s" mogen tussenkomen wanneer ze zelf een gepaste interventie willen proberen, de HV die "aan zet is" mag hulp inroepen van de volgers, wissel kan niet geweigerd worden. 20 minuten Focus op het engageren door Open vragen stellen Reflecteren/reflectief luisteren Bevestigen Samenvatten Cfr. Feedbackleidraad

Casus Jolien

11

ONTLOKKEN

Boek H12 – H13 – H14 – H15 – H16 – H17 – H18 –

Ambivalentie: behoudtaal & verandertaal Motivatie ontlokken reageren op verandertaal reageren op behoudtaal en wrijving hoop & vertrouwen wekken Neutraal counselen Discrepantie ontwikkelen

Motivatie = staat van gereedheid voor verandering  ontlokken ipv opleggen 3 essentiële aspecten 1. Vertrouwen  Cliënt is overtuigd dat hij in staat is om te veranderen a. “ik heb de capaciteiten” 2. Belang  Cliënt is bereid om te veranderen a. “ik zie het belang” 3. Gereedheid voor verandering  Cliënt is gereed om te veranderen a. “veranderen is mijn prioriteit” H12 – Ambivalentie: verandertaal & behoudtaal 4 soorten ambivalentie 1. 2. 3. 4.

Toenaderen/toenaderen – 2 positieve keuzes Ontwijken/ontwijken – 2 negatieve keuzes Toenaderen/ontwijken – 1 keuze met zowel positieve/negatieve aspecten Dubbel toenaderen/ontwijken – 2 keuzes met elk positieve en negatieve aspecten

Verandertaal – 2 soorten 1. Voorbereidende verandertaal a. Willen b. Kunnen c. Reden hebben d. Nodig hebben/vinden 2. Mobiliserende verandertaal a. Commitment b. Actietaal c. Stappen zetten Behoudtaal 1. WKRN 2. CAS

12

AMBIVALENTIE

OPLOSSEN AMBIVALENTIE

H13 – Motivatie ontlokken Cliënt zelf laten spreken Als counseler strategisch verandertaal ontlokken 1. Ontlokkende vragen stellen a. “waar ben je naar op zoek in deze begeleiding?” 2. Gebruik van de belangenmeetlat a. “Hoe belangrijk is dat voor jou?” 3. Doorvragen en differentiëren a. “Hoe verloopt dat precies?” 4. Naar uitersten vragen a. “Wat baart jou het meeste zorgen? 5. Terugkijken a. “Hoe heeft die pijn jou veranderd?” 6. Vooruitkijken a. “Hoe wil je er binnen 5 jaar voor staan?” 7. Doelen en waarden leren kennen

Oefening: “Ik wil echt niet stoppen met drinken, maar ik weet dat ik zou moeten. Ik heb het vroeger al geprobeerd, maar het is zo moeilijk.” Verandertaal? Behoudtaal? Reflectie? Ontlokkende vraag?

Oplossing: Ik weet dat ik zou moeten  verandertaal Ik wil niet stoppen  behoudtaal Ontlokkende vraag kan zijn: Wat heb je al geprobeerd? Hoe belangrijk is het om te stoppen?

To do 1: noteer het type verandertaal (WKRN/CAS) -

Voor mijn volgende verjaardag overweeg ik te stoppen met drinken Ik voel me zo suf ’s ochtends Eens ik iets besloten heb, ga ik ervoor Volgende week stop ik met drinken Ik heb enkel in het weekend geblowd Dit kan zo niet blijven doorgaan Ik wil mijn diploma halen Ik ga stoppen met steeds beter te willen zijn dan mijn broer Ik moet echt iets aan mijn gewicht doen Oplossingen zie slides!

To do 2: Casus Gerard 13

Verandertaal versterken  reflecteer, vat samen & bevestig Verandertaal van twijfelachtige kwaliteit Algemeen  specifiek => concretiseren Uitwerking details  Houding van de aanmoedigende nieuwsgierigheid  Werken aan engagement  Veiligheid

H14 – Reageren op verandertaal 1. Open vragen stellen a. Details b. Voorbeeld c. Toelichting 2. Reflectief luisteren a. Verandertaal uitlenen b. Verandertaal uit de klauwen van de ambivalentie vissen 3. Bevestigen a. Positieve opmerking b. Erkennen + waardering c. Verandertaal bevestigen 4. Samenvatten a. Alle verandertaal samen nemen b. Eindigen met een open vraag c. Niet evenveel aandacht aan verandertaal/behoudtaal Verandertaal 1. Herkennen 2. Oproepen 3. Reageren

14

H15 – Reageren op behoudtaal & wrijving Verschil behoudtaal en wrijving -

Behoudtaal  doelgedrag/verandering; natuurlijk proces Wrijving  Relatie met cliënt

Reageren op behoudtaal 1. Reflecties a. R-T-R-A reflectie b. Versterkte reflectie c. Dubbelzijdige reflectie 2. Strategische reacties a. Autonomie benadrukken b. Herkaderen c. Instemmen met een draai d. Voortuitlopen op e. Lanszij komen 3. “Dansen vs worstelen” a. Geef erkenning  “het is een grote stap, dat is beangstigend, daar kan ik inkomen…” b. Reflecteer c. Herkader d. Aandacht verleggen e. Persoonlijke keuze en controle bevestigen f. Valkuil: reageer niet terug met wrijving Reageren op wrijving 1. 2. 3. 4.

Verontschuldigen Instemmen Focus verschuiven Reflecties + strategische reflecties

Tips

15

-

Soms is bevestiging helpend – dat mensen als persoon even waardevol blijven, welke beslissing ze ook nemen…

-

Hindernissen & twijfels zijn niet negatief, ze bieden leerkansen

-

Positief herkaderen: “jouw pogingen zijn al vaak mislukt, zeg je, maar dat betekent wel dat we beter weten wat precies moeilijk is, op welk punt het fout dreigt te gaan”

-

Psycho-educatie / informatie kan helpen om meer inzicht te krijgen in het probleem, de voor-en nadelen,… (zet de cliënt zelf ook aan het werk!!)

-

Let op met schuld inducerende vragen: “Waarom ben je nog niet veranderd?”

16

H16 – Hoop & vertrouwen wekken Hoop en vertrouwen zijn goede voorspellers voor verandering Hoe versterken? 1. Vertrouwentaal 2. Vertrouwenmeetlat 3. Info + advies geven 4. Positieve eigenschappen benoemen 5. Terugkijken op eerdere successen 6. Brainstormen 7. Herkaderen 8. Hypothetisch denken 9. Reageren op vertrouwentaal 10. Radicale verandering bij meerdere problemen H18 – Discrepantie ontwikkelen Discrepantie = tussen de huidige (status quo) en gewenste situatie Zowel positief en negatief Waarom leidt dergelijke discrepantie niet tot verandering? 1) Te grote discrepantie  ontmoediging 2) Gebrek aan zelfeffectiviteit 3) Onaangename gevoelens  zelfbescherming

Zelfregulatie Discrepantie binnen de grenzen  alleen wanneer in strijd met eigen intrinsieke waarden Constructieve dwang vb interventie; wanneer weldoen > autonomie

Discrepantie bevorderen Discrepantie toelaten in een veilige sfeer van acceptatie (absolute waarde, autonomie, affirmatie,) 1) Discrepantie aanbrengen 2) Informatie uitwisselen a. Proces van ontl...