Samenvatting psychosociale rehabilitatie hoofdstuk 1 met info slides PDF

Preview

Summary

Download Samenvatting psychosociale rehabilitatie hoofdstuk 1 met info slides PDF

Description

Hoofdstuk 1: Basisprincipes van SRH: herstelgericht, presentiegericht en krachtgericht werken 1. Inleiding SRH SRH = Systematisch Rehabilitatiegericht Handelen Basisprincipes: -

Richt zich op de kwaliteit van leven van mensen met een psychische en/of sociale kwetsbaarheid

-

Methodiek: werkt als hulpmiddel voor professionele hulpverleners om ondersteuning te bieden  Werken naar de gewenste kwaliteit van leven van de cliënten

-

Verschil in persoonlijk en sociaal herstel  Persoonlijk herstel  Verwerken van gebeurtenis(sen)  Leren omgaan met de kwetsbaarheid  Opnieuw oriënteren in heden en toekomst  Sociaal herstel (=participatie)  Participatie staat centraal = weer meedoen met de samenleving /maatschappelijk leven: cliënt naar burger = herstel in burgerschap  Ook herstel langs de kant van de omgeving /samenleving = opnieuw acceptatie en gastvrijheid (=> stigma’s :verwachtingen over mensen met beperlingen – beeldvorming psychiche kwetsbaarheid)  In dezelfde lijn als WMO (Wet Maatschappelijke Ondersteuning) = in deze wet wordt er uitgegaan van de eigen kracht van het individu en zijn omgeving. Waar nodig is kan WMO ondersteuning bieden bij zelfredzaamheid en participatie.

Notities: Mensen ondersteunene in eigen keuzes en eigen processen, wat ze belangrijk vinden => in gesrprek/onderhaneling gaan- als HV goede afstand vinden + acceptatie (proces vraagt tijd) en participatie in maatschappij Algemene definitie (opgesplitst): -

“Psychosociale rehabilitatie is het proces waarin activiteiten plaatsvinden die erop zijn gericht om een persoon met psychische, sociale en andere beperkingen te helpen diens levenskwaliteit en zelfzorgvermogen zo groot mogelijk te laten zijn, teneinde zowel persoonlijk als maatschappelijk tot tevredenheid kunne functioneren in woon, werk- en andere omgevingen van keuze”  Vier omgevingen: wonen, werken, leren vrijetijdsbesteding en sociale contacten (zie verder)  Focus op mogelijkheden ipv de problematiek  Professionele hulp terughoudend

Beïnvloedende factoren op psychosociale rehabilitatie

Notities: Sommige mensen zeer lang moeten meenemen in hun herstel

otities: Bieden van HOOP!!!

2. Verschil tussen algemene en gerichte rehabilitatie Algemene Rehabilitatie = gericht op alle componenten van gezondheid  Doel: algemene kwaliteit van het leven bevorderen  Objectief perspectief Vb: SRH: probleemgericht, milieugericht en ontwikkelingsgericht Gerichte rehabilitatie = gericht op specifieke componenten van gezondheid  Doel: activiteiten en participatie verhogen door ondersteuning van persoonlijke doelen  Emanciperend denkkader (uitgaande van de subjectiviteit van de cliënt ) Vb: IRB (individuele Rehabilisatiebenadering), Amerikaanse stroming (zie 3.Ontwikkeling SRH)

3. Belangrijke begrippen + verschil Behandeling = gericht op het terugdringen/verminderen van symptomen en stoornissen van de cliënt (probleemgericht). Vb: cognitieve rehabilitatie: het bevorderen van cognitieve functies door training of mbv hulpbronnen die compenseren. Vb: sommige Libermanmodules zoals ‘omgaan met antipsychotica’ Rehabilitatie Notities: terug volwaardig kunnen deelnemen op maatschappelijk leven en dat op de domeinen waar hij aan wil werken => belangirjk nauw aansluiten aan wensen van client = gericht op het vergroten van activiteiten en participatiedoelen van de cliënt (ontwikkelingsgericht). -

Via het individi (vb Amerikaanse stroming) Via de omgeving (vb Engelse stroming)

Algehele zorg = gericht op het bevorderen van de kwaliteit van leven door: -

Het terugdringen van symptomen Het vergroten van activiteiten Participatie

(probleem- en ontwikkelingsgericht)

Vb: SRH Notities: Verschillend van resocialisatie langdurig opname; dus voorbereiden op terug in maatschappij, vb heplen leren koken, rekeningen betalen Medicatie geef bijwerkignen  trainings om beter laten deelnemen aan het leven, en medicatie verbruik helpen verbetren

4. De ontwikkeling van SRH 4.1. Inspiratiebronnen Notities: Vroeger mensen weggestoken in de buitenkanten, niet veel van hen verwacht (mensen met entige psychiche problemen)  zij mochten geen indentiteit hebben (bv iedereen dezelfde kledij, eten, arbeidsbezigheid zelf stigmatisering (niets meer van zichzelf verwachten, niet geinvesteerd in andere mogelijkheden van herstel) Op gegeven moent psychiaters actie , andere soort zorg voor deze doelgroep => Bennet , één van de vooraanstaande psychiaters

Binnen HV andere manier omgaan met chronische patienten  om meer volwaardig leven laten leiden=> nu volop aanwezig in het zorglandschap, nu ok opleiding voor patienten om andere patienten te helpen (in samenwerking met doelgroep) Een bep methode=> sys rehabilitatiegericht handelen Beperking vanuit het probleem(bep in het functioneren + effect omg – schizofrenie) => participeren in maatsch leven Doelgroep=> Mensen met psychische beperkingen , hetzelfde laten doen als ons Ontwikkeling SRH in jaren ’80 door rehabilitatiebewegingen -

-

Engeland & Nederland = Aandacht voor aangepaste omgevingen  Bennet & Shepherd  Petry Amerika = aandacht voor individuele en methodische steun  Liberman

Douglas Bennet’s definitie: -

“Rehabilitatie is een proces waarbij een persoon met verminderde mogelijkheden geholpen wordt om zo goed mogelijk gebruik te maken van zijn resterende capaciteiten om te kunnen functioneren in een zo normaal mogelijke omgeving”

Twee hoofdstromingen -

Engelse hoofdstroming = cliënt moet beperking accepteren en aanpassingen maken in de omgeving  Rehabilitatie is gericht op de sociale en fysieke omgeving.  Hulpverlener stelt respectvolle houding op  Belang van genormaliseerde woonomgeving  Omgevingsprothesen zijn belangrijk = woonvormen, mogelijkheden tot dagbesteding en beschutwerk

-

Amerikaanse hoofdstroming  Rehabilitatie is gericht op persoonlijke groei en ontwikkeling van de cliënt  Leren van vaardigheden en competenties om persoonlijk doel te bereiken  Gebruik van hulpbronnen ter compensatie van de beperking  Afstemmen van leermethoden op cliënt  Hoop is belangrijk

4.2.

Een beweging in evolutie

De laatste jaren hebben 3 bewegingen het denken over rehabilitatie sterk beïnvloed. Dit werd ook overgenomen in SRH.

1) Herstelbeweging = Belang van het aansluiten bij het unieke proces van de cliënt.  Nederland: Wilma Boevink met het HEE-programm (zie verder) 2) Presentiebenadering = Belang van grondhouding “er zijn voor de cliënt ”.  Ontwikkeld door Andries Baart (2001)  Het aansluiten en afstemmen op de cliënt en zijn leefwereld In SRH: Men noemt dit ‘werken binnen de relatiedimensie’ = cliënt en hulpverlener leren elkaar kennen en bouwen een evenwaardige band op. 3) Krachtgericht werken = Belang van het versterken van krachten en mogelijkheden van de cliënt + zoeken naar kansen.  Cliënt heef touwtjes in handen, hulpverlener denkt vanuit de cliënt zijn referentiekader  Niet alleen mogelijkheden voor de cliënt maar ook voor samenleving worden aangeboden (cfr. SRH)  Gebaseerd op theorieën over empowerment Vb: Krachtenmodel (strenghts Model) van Rapp et. al., ontwikkeld in de VS In SRH: de methodiek van Rapp’s hulpmiddel ‘de krachteninventaristatie’ is in SRH ‘het persoonlijk profiel’

5. Bepaling kwaliteit van het leven SRH is ontwikkeld door cliënten met langdurige aandoeningen en beperkingen. -

Aangeboren of vanaf begin leven (vb autisme, verstandelijke beperking,..) Later in het leven of via catastrofale gebeurtenis  Deze mensen hun levenswensen zijn niet ingevuld + hebben verlieservaring(en)

Kwaliteit van leven = Heef te maken met zingeving  Kwaliteit van leven en zingeving: Individuele en subjectieve begrippen

In SRH: Men gaat duidelijkheid proberen te krijgen over hoe de cliënt de kwaliteit van leven ervaart + men gaat samen op zoek naar zingevende activiteiten

5.1.

Domeinen

In het SRH heef kwaliteit van leven betrekking op 2 domeinen: persoonlijke –en levensdomeinen (en subdomeinen) Persoonlijke domeinen Deze staan met elkaar in verband -

Zelfzorg

= alle activiteiten die nodig zijn om goed voor jezelf te zorgen (vb lichamelijk zorg) = MAAR ook sociale vaardigheden (vb opkomen voor jezelf) = beheren van financiën -

Gezondheid = lichamelijke als psychische gezondheid

-

Veiligheid = emotionele veiligheid: weten en ervaren wie we zijn, gerespecteerd en erkend willen worden = fysieke veiligheid: weg van bedreiging, feitelijke agressie en (huiselijk) geweld

-

Sociale relaties = het hele gebied van interactie met anderen

Levensdomeinen Het leven speelt zich op bepaalde plaatsen af -

Wonen Werken Leren (vb school) Vrije tijd (vb sportclub)

Methodiek bij SRH: -

Men gaat de wensen en persoonlijke voorkeuren van de cliënt op deze gebieden onderzoeken.  Veel levenswensen hebben te maken met het gewone leven en de rollen die zij moeten

vervullen (vb als partner, familielid,..) = men streef naar participatie: de gewenste rollen kunnen invullen + dezelfde rechten en aanzien -

Gericht om de samenleving socialer te maken = mensen in kwetsbare posities mee laten doen en laten meetellen. Men moet dus ook met de omgeving van de cliënt werken  Beperkte openheid van de samenleving staat soms in de weg

= dominantie van het individualisme en het prestatiedenken van de maatschappij. Indien men geen succes heef, ben je zelf verantwoordelijk voor mislukkelingen en tegenslagen.

6. Herstelgericht werken Herstel is een persoonlijk en uniek proces, waarin het ontdekken en gebruiken van eigen kracht en mogelijkheden centraal staat.

= men gaat het leven weer oppakken en nieuwe zingeving geven na een traumatische gebeurtenis = groei- en ontwikkelingsprocessen = nieuwe inhoud en positieve wending geven aan het leven ≠ genezing of opheffing van de symptomen Herstel is een overwegend psychologisch proces = een veranderde identiteit (Deegan) -

Actieve acceptatie van problemen en beperkingen staan centraal Terugwinnen van controle over eigen leven Herstel is NIET een lineair proces: vallen en opstaan Proces van patiënt naar burger Visie “ik ben meer dan mijn aandoening” Leren van hoop, empowerment en optimisme

Herstel kan ook als leidend type worden gebruikt voor andere doelgroepen = ervaringsdeskundigheid Het HEE-programma van Boevink -

Herstel : uniek proces waar kwetsbaarheden + talenten liggen (verantw bij client, maar HV helpt erbij) Ervaringsdeskundigheid: ervaringen effectief inzetten Empowerment: eigen kracht ontedekken , verder ontwikkelen + toepassen (de kracht die je opdoet vanuit je eigen ervaring als cliënt om anderen te helpen)

Dit programma bevat werkwijzen en strategieën van mensen met psychische beperkingen om zichzelf te helpen.  Krachtige bron van kennis over de psychische beperking(en) wordt overgedragen  Door ervaringsdeskundigen  Via herstelgroepen, opleidingen naar ervaringsdeskundigheid, adviserende rol in het GGZ,..

Achterliggende opvatting van HEE  Verhalen maken en vertellen is een belangrijk onderdeel van herstel  Aandoening en identiteit wordt los van elkaar gezien

Notities: Doel  Pos manier inspireren om zelf aan de slag te gaan - spelen waar je grens ligt (gewone leven is het instrument dat je hebt - respect + aandacht benaderd te worden (congruent/transparant) Elk persoon heef een rol in samenleving; je mag gewoon zijn => mag zelf zin en betekenis onderzoeken van het bestaan Professionele nabijheid – HV gewone mensen

PRESENTIE: als HV er gewoon zijn, client hun verhaal laten doen ook al verwarrend (eigen angst durven voelen en iets meedoen) Verschil tussen genezen en herstellen -

Genezen = terugkeren naar een situatie die er voordien was (vb: lichamelijke ziekte) Herstellen = individueel proces van helen: leren leven met de aandoening en zijn gevolgen

Opletten als hulpverlener op stigmatisering Dit kan stapsgewijs invloed hebben op de cliënt 1) Primaire stigmatisering = de samenleving zet anderen die “anders zijn” in 1 vakje 2) Secundaire stigmatisering = professionele hulpverleners leggen soms de nadruk op negatieve aspecten van de aandoening en wat men niet meer kan (=het anders zijn wordt benadrukt) 3) Tertiaire stigmatisering = de cliënt neemt deze houding over

6.1. Herstelprocessen = Het hervinden van een identiteit en de zin van het leven  Weerleggen van de oude identiteit die de cliënt beïnvloedt  Petry: “ een ontmaskering”: de ware identiteit moet terugkomen  Krachtgericht werken werkt hier ondersteunend bij het verkrijgen van een positief zelfbeeld = “ik ben iemand die ertoe doet”  Bij ontwikkeling van identiteit moeten zwakkere kanten ook een plek krijgen = van patiënt naar burger Er zijn twee soorten van herstel -

Symptomatisch herstel = symptomen van de ziekte verdwijnen helemaal na herstel Sociaal herstel = de symptomen blijven maar er is min of meer sprake van een volledig sociaal functioneren (= positieve aanpassing aan de aandoening)

De strijd met de hulpverlener = Men gaat soms de hoop verliezen door negatieve uitspraken van de hulpverleners Vb: “Met deze aandoening kan je niets meer” -

Oorzaak van deze foutieve uitspraken

= de hulpverlener is gesocialiseerd als deskundige “men weet beter”. Hierdoor ontwikkeld men een hiërarchische relatie tussen zichzelf en de cliënt. Bij SRH: Uitgangspunt is het bekomen van een horizontale relatie met evenwaardige posities Herstel en rouw Een belangrijk deel van het herstelproces is het verwerken van traumatische ervaringen en verlies. -

-

Onderzoek Er is een groot verband tussen psychotische aandoeningen , trauma en verlies. Vb: 30% van de psychosen die leiden tot een opname zijn relatief van aard. (= veroorzaakt door levenservaringen –en omstandigheden) Verschijnselen van pathologie en rouw worden vaak door elkaar gehaald = omdat deze twee vaak ook door elkaar lopen

 Oorzaken:

 Rouwgedrag kan zich uiten tot hevige emotionele reacties (kan geïnterpreteerd worden als een depressie maar is het niet). = veel hevig gedrag kunnen we duiden als overlevingsstrategie of copingsreactie op een gebeurtenis  Het karakter/persoonlijkheid van de cliënt speelt een rol  Leefijdsgebonden problemen (vb pubertijd)  Hulpverleners zijn getraind om rouwgedrag te verbinden met een aandoening, waardoor ze dit automatisch gaan verbinden met elkaar. = professionele vorm van mentalisme Verloop van herstel Onderzoek van Strauss: 2 principes in het verloop van herstel Het verloop wordt beïnvloed door de omgang tss het individu en de omgeving(sfactoren). - Men maakt ontwikkelingen door, zowel in kwetsbaarheden als in mogelijkheden.  Ontwikkelingen hebben grotendeels het karakter van algemeen menselijke leerprocessen, wat het beloop beïnvloedt. Hedendaags onderzoek vult dit aan -

Het verloop is niet rechtlijnig, zowel schoksgewijze als langzame ontwikkelingen.

 Ook terugval of periodes waar niets gebeurd.

-

Ieder herstelproces is uniek.

Herstelfactoren 5 pijlers van het herstelproces: 1) Motivatie = drijvende krachten van herstel (vb hoop, wensen aspiraties,..).

2) Identiteit = ontwikkeling van identiteit via het construeren van een eigen levensverhaal en het ontdekken van persoonlijke krachten. 3) Kennis en vaardigheden = verwerven via competenties om met de beperking om te gaan en het ontwikkelen van zelfenergie. 4) Status en betekenisgeving = ontwikkeling van zingevende activiteiten, gewaardeerde sociale rollen en positieve relaties. 5) Sociale en materiele steun = vb lotgenotencontact, huisvestiging, werk, professionele zorg,.. Bij SRH: men gaat mogelijkheden en krachten die de pijlers versterken in stand houden, zowel aan de kant van de cliënt als de omgeving van de cliënt.

Het ondersteunen van herstel- en ontwikkelingsprocessen (Boevink et. al.) Kenmerken van herstelondersteuning: de hulpverlener… -

Is present (aandachtig aanwezig) Gebruikt zij professionele referentiekader op een terughoudende en bescheiden wijze Maakt ruimte, ondersteunt en sluit aan bij het verhaal van de cliënt Herkent en stimuleert het benutten van eigen krachten van de cliënt (=empowerment), zowel collectief al individueel Is gericht op het verlichten van lijden en het vergroten van eigen regie/autonomie van de cliënt Erkent, benut en stimuleert  De ervaringsdeskundigheid van de cliënt  De ondersteuning van de cliënt door belangrijke anderen  Acceptatie zonder hopeloosheid Wanneer er actief wordt gezocht naar sterke kanten, talenten en krachten vermijd je dat de cliënt zich hopeloos gaat neerleggen bij zijn situatie en niets gaat ondernemen (!!belang van empowerment). Acceptatie is een proces, geen stap!

In SRH: deze kenmerken zijn allemaal uitgewerkt. Men gaat situaties creëren waarbij er weer hoop kan ontstaan. Hou de ontwikkelingsmogelijkheden, eigen krachten van de cliënt altijd voor ogen.

Als herstel en ontwikkeling niet mogelijk lijken Bij bepaalde aandoeningen blijven er altijd beperkingen aanwezig die een bepaalde kwetsbaarheid (vb: verstandelijke beperking of autisme) of achteruitgang met zich meebrengen (vb: dementie).  Bij deze groepen legt men de focus vooral op sociaal herstel = het leiden van een zo volledig en betekenis mogelijk leven MET de beperking.  De hulpverlener moet leren accepteren dat zijn inspanningen niet altijd zal leiden tot een merkbare verbetering in de situatie van onze cliënten.

(!! Belang van de presentietheorie: iemand nabij blijven in zijn lijden is waardevol) In SRH: men houdt hier rekening mee door de kwaliteit van het leven proberen te verhogen op verschillende domeinen (persoonlijke en levensdomeinen) naar wens van de cliënt.

De herstelgeoriënteerde zorg Uitgangspunt: “herstel is mogelijk”  Holistisch perspectief (ipv medisch) Kenmerken -

Positieve opvatting over gezondheid Behandeling is een middel tot herstel (geen controlemiddel) Ook begeleiding komt voor in goede tijden (niet enkel in crisis) Outreachend en 24/7 beschikbaar Cliënten hebben maximale toegang tot eigen dossier en bijkomende informatie

Hoe meet je herstel? = uitkomstmaten of proxymaten  Toegenomen  Zelfwaardering en welbevinden  Aantal en kwaliteit van relaties met anderen  Gevoel van verbondenheid  Zelfvertrouwen en toegang tot eigen kracht  Herwinnen van gewaardeerde sociale rollen  Bevrediging en succes ervaren in sociale rollen  Terugbrengen, beheersen of doen verdwijnen van symptomen  Verbeterde psychische gezondheid  Ervaren van zinvolheid van het leven

Herstel versus rehabilitatie Rehabilitatie hulpverleningsvorm Proces van cliënt en hulpverlener samen Gericht op eigen doelen (op domeinen) Gericht op herstel van activiteiten en participatie

Herstel Geen hulpverlening Proces van cliënt Gericht op empowerment Gericht op wat de cliënt zelf belangrijk vindt

6.2.Modellen van herstel Fasen in het herstel Ieder herstelproces is anders, maar uit onderzoek komt wel een globaal verloop naar voren.

1) Stabilisatie = Na een periode van crisis gaat men worstelen met de gebeurtenis, ziekte en kwetsbaarheid.  Verkrijgen van een controle en balans 2) Heroriëntatie/verwerking = omgaan met de gevolgen van de ellende, zingeving zoeken en keuzes maken.  Verwerken, onderzoeken, keuzes maken en doelen stellen 3) Re-integratie = nieuwe rollen op zich nemen, erna leven met of voorbij de aandoening  Verkrijgen van de gewenste resultaten in verschillende domeinen. Vb: op vlak van wonen, werken, leren en recreëren Spaniol et. al. noemen deze fasen anders Spaniol et. al.: Overweldigend zijn door de aandoening Stabilisatiefase Verkrijgen van controle en balans.