Warsztat pracy nauczyciela PDF

Preview

Summary

UAM, Wydział Studiów Edukacyjnych, I stopień...

Description

WARSZTAT PACY NAUCZYCIELA PRZEDSZKOLA 1. Wiek przedszkolny jako niezwykle ważny okres w życiu jednostki. (Warunkuje rozwój społeczny, osobowości, należy poświęcić tu szczególną uwagę, uczymy się funkcjonować w społeczeństwie. Nabywamy szereg ważnych kompetencji.) Kształtują się podstawy osobowości dziecka. (zęby osobowości). Mózg jest chłonny na wszelkie informacje. Układ nerwowy bardzo plastyczny. Dziecko bardzo łatwo i mocno zapamiętuje określone sytuacje, doświadczenia. Dziecko w tym okresie powinno bardzo mocno otoczone różnorodnymi bodźcami. Okres, w którym niezwykłą rolę odgrywa potrzeba naśladownictwa dziecka. Dziecko naśladuje, obserwuje, bazują na tym, co się wokół niego dzieje. Wzorzec czerpie z otoczenia – rodziców, rówieśników, innych dorosłych, itd. Jeśli dorosły popełnia błędy językowe, dziecko również się tego uczy, bardzo mocno w nich to zapada. Nawet jak będzie potem nauczone inaczej, w sytuacji stresu, ten pierwotny wzorzec może się ukazać! Dziecko chłonie to, co się wokół niego dzieje. Kształtuje się tutaj poczucie własnej wartości. Dziecko dowiaduje się, jakie ono jest od innych ludzi, interpretuje informacje, które napływają. Słowo bardzo mocno zapadają w pamięci, sercu. Waga słów jest ogromna. Należy tutaj pamiętać o bezwarunkowej akceptacji dziecka, ale względnym akceptowaniu jego zachowania. Pierwszy okres w życiu dziecka, który nie obejmuje amnezja dziecięca. Bardzo mocno są utrwalone te wspomnienia. Zawsze wracamy do tych pierwszych doświadczeń. Dziecko przechodzi od uczenia spontanicznego (okolicznościowe, mimo woli, przypadkowe, według własnego programu – uczy się we własnym tempie; każde dziecko rozwija się według własnej linii; pierwsze eksploracje dziecka względem świata społecznego, fizycznego. Zadaniem dorosłego jest stymulowanie dziecka do uczenia się, honorowanie jego linii rozwoju, stwarza mu warunki do działania, do podejmowania różnych form aktywności, dostarcza mu różne materiały, bodźce, zapewniając przy tym bezpieczeństwo, inspiruje. Nie daje dziecku konkretnych zadań do wykonania – dziecko robi to, co chce. Jesteśmy w tle, czuwamy, obserwujemy, stymulujemy jego rozwój.) do uczenia reaktywnego. 2. Przemianom w tym okresie podlega relacja dziecka z otoczeniem w zakresie uczenia się (uczenie spontaniczne, uczenie reaktywne) Uczenie reaktywne – według zewnętrznego programu. Dorosły występuje w roli nauczyciela. Stawia dziecku konkretne zadania do wykonania, rozlicza ich z ich wykonania. Ukierunkowana działalność dziecka, na którą składają się określone czynności. Wiek przedszkolny – wiek zabawy, zabawa powinna być metodą pracy nauczyciela z dziećmi. Podczas zabawy kształtuje, ćwiczy te różne umiejętności. Okres przedszkolny jest okresem nabywania pierwszych bardzo ważnych doświadczeń o charakterze eksploracyjnym, dotyczącym świata fizycznego, świata społecznego, świata emocjonalnego. Dla dziecko jest wszystko nowe, pierwsze. Podstawową funkcją poznawczą w wieku przedszkolnym jest funkcja spostrzegania. Wszystkie inne funkcje poznawcze są funkcji spostrzegania podporządkowane. 3. Rozwój poznawczy dziecka a uwarunkowania metodyczne pracy z 3-6 latkiem

Synkretyzm spostrzeżeń dziecięcych – wszystko, to co dziecko spostrzega, spostrzega w sposób globalny, ogólny, a więc niedokładny. Nie potrafi wyodrębnić szczegółów, szczegółowej analizy, rozczłonkować na części składowe tego, co spostrzega. U dzieci 3-4letnich obrazki powinny być pozbawione szczegółów, detali. Dzieci zwracają uwagę na cechy silne przedmiotu (kolor czerwony, kształt, dźwięk). W metodyce pracy z dzieckiem powinniśmy wykorzystywać te elementy. Subiektywizm spostrzeżeń dziecięcych – dziecko przede wszystkim zwraca uwagę na te elementy rzeczywistości, które budzą określone emocje u dziecka. Dziecko zwraca uwagę na szczegóły, detale, które wywołują u nich poszczególne emocje (te detale niekoniecznie są istotne dla danego przedmiotu). Ścisły związek działań dziecięcych – zapamiętuje, zwraca uwagę na te elementy, które są przedmiotem jego działania, którymi może manipulować. Rok, dwa różnicy w okresie dzieciństwa – ogromna różnica między dziećmi. Uwaga – na początku ma charakter mimowolny, z czasem przekształca się w dowolny. Krótkotrwała, nie jest przerzutna ani podzielna. Dzieci szybko się rozkojarzają, rozpraszają, dlatego zajęcia dla maluszków mają ograniczony czas zajęć – z czasem on się wydłuża (wraz z wiekiem). Dzieci koncentrują się na tym, co mimo woli przyciąga ich uwagę. Dziecko nie stawia sobie na początku zadania koncentrowania się na czymś. Naszym, dorosłych jest zadaniem przyciągnięcie ich uwagi, przedstawienia zajęć, przeprowadzenia ich, aby przyciągnąć ich uwagę – żeby na nas patrzyły, słuchały. Wrz z wiekiem mamy uwagę dowolną – dzieci są w stanie dotrwać do końca, np. uroczystości przedszkolnej, spaceru. Pamięć – na początku mimowolna, przekształca się w dowolną. Mimowolna – dziecko nie stawia sobie zadania zapamiętania, nauczenia się czegokolwiek, zapamiętuje mimo woli, to co mu wpadnie w ucho, najlepiej rymowanki, wierszyki, które sprawiają mu radość, określone emocje.

4. Rozwój społeczny dziecka a aktywność zabawowa w wieku przedszkolnym Wyobraźnia – wyobraźnia mimowolna jest wybujała – nie potrafi postawić hamulców swoim wyobrażeniom. Wyobrażenia dziecięce nie charakteryzują związki logiczne. Twory wyobraźni dziecięcej są bardzo niezwykłe, niecodzienne – związane są ze spostrzeżeniami. Wyobraźnia dowolna – dzieci potrafią postawić hamulce, zwłaszcza, gdy wykonują jakieś zadanie, pracę Naśladownictwo – dzieci w pierwszej fazie przedszkole, wręcz kopiują otaczającą go rzeczywistość, charakter odtwórczy. Coś oryginalnego pojawia się później. Konfabulacje – dzieci zmyślają rozmaite fakty, wydarzenia, które nie miały miejsca w rzeczywistości. Związane jest to z naśladownictwem, identyfikacją. Identyfikują się z postaci-

ami z bajek, baśni. Zachowują się tak, jakby bohaterowie żyli w tej rzeczywistości. Odzwierciedlenie wyobraźni wybujałej. Animizm – ożywienie przedmiotów martwych. Antropomorfizm – nadawanie cech ludzkich roślinom i zwierzętom. Normalne jest, że zwierzę przemawia, że gałąź się pochyla i szepcze, itd. 5. Emocje jako nieodzowny składnik naszej codzienności - powszechny, stały i częsty. Świat bez emocji to świat bez nudy, frustracji, lęku samotności, ale też bez radości, miłości, dumy. Powinny być kształtowane jak naszybciej. Dziecko otoczone opieką emocjonalną będzie chciało chodzić do przedszkola. Niejednokrotnie boimy się emocji, ponieważ głównie mamy na myśli te negatywne emocje. Emocje są potrzebne w naszym życiu, zarówno te pozytywne jak i negatywne - są one źródłem informacji tego co u nas dzieje; te negatywne emocje chronią nas. Emocje niejednokrotnie zniekształcają nasze widzenie świata. Emocje - z łac. Emovere: poruszać, pobudzać, podniecać. Właściwości dziecka (funkcjonowanie dziecka w wieku przedszkolnym) Podstawowa forma aktywności dziecka (zabawa) Emocjonalność dziecka (wyznaczają funkcjonowanie dziecka w różnych sferach) Emocje u dziecka są bardzo zmienne (labilność emocjonalna, intensywność, brak kontroli emocjonalnej, krótkotrwałość, duża wrażliwość emocjonalna uwarunkowana dużą wrażliwością układu nerwowego dziecka, ogromna podatność dziecka na wszelkie emocje, przewaga procesów emocjonalnych nad doznaniami płynącymi ze sfery poznawczej). Właściwości rozwoju poznawczego dziecka w wieku przedszkolnym: - funkcja spostrzegania jest najważniejsza dla rozwoju poznawczego I We wczesnej fazie wieku przedszkolnego spostrzeganie cechuje: - tak zwany synkretyzm (spostrzeganie całościowe/ globalne, czyli dziecko nie potrafi przeprowadzić szczegółowej analizy spostrzeganego obiektu/ niedokładność/ dzieci zwracają uwagę na cechy silne obiektu, np. kształt, kolor, dźwięk- nauczyciel powinien bazować na tych cechach po to, aby zwrócić uwagę dziecka); im dziecko młodsze tym więcej jako nauczyciel powinnam utrzymywać kontakt wzrokowy - Subiektywizm spostrzeżeń dziecięcych- powoduje, że dzieci wychwytują jakieś szczegóły/ detale z rzeczywistości w związku z tym, że wywołały jakieś określone emocje

- Ścisły związek z działaniem- wszystkie funkcje poznawcze rozwijają się poprzez działanie i ruch, dziecko zapamiętuje te właściwości przedmiotu, które odgrywają istotną rolę w podejmowanych przez dziecko czynnościach; wpływa na procesy związane z pamięcią; Uwaga, pamięć, myślenie i wyobraźnia we wczesnym okresie przedszkolnym ma charakter mimowolny i sukcesywnie nabiera charakter dowolny- dziecko zapamiętuje w pierwszej kolejności to co jest nacechowane emocjonalnie; Pamięć odgrywa istotną rolę w procesie myślenia i mowy, ponieważ warunkuje kształtowanie się myślenia konkretno- wyobrażeniowego. Mowa dziecka 3/4 letniego ma charakter sytuacyjny/ synpraktyczna (to co tu i teraz) i myślenie również ma charakter sytuacyjny. Aby mogło się pojawić myślenie konkretno- wyobrażeniowe musi być dobrze rozwinięta pamięć (rozwija się na bazie obrazu, działania, manipulowania). Gdy dziecko np. opowiada o sobie, o swoich relacjach itp. jest to znak, że rozwinęło się myślenie konkretno- wyobrażeniowe . Dziecko dzięki temu myśleniu może syntetyzować, porównywać itd. Uwaga u dziecka 3/4 letniego jest krótkotrwała. II Późna faza wieku przedszkolnego Praca z dzieckiem w wieku przedszkolnym opiera się na pracy z literaturą. (baśnie, bajki itd.) Wyobraźnia dzieci przechodzi najpierw od mimowolnej do dowolnej. (jest bardzo wybujała, dzieci są podatne na identyfikację i lubią identyfikować się z bohaterami; znamienne dla wyobraźni dziecięcej: animizm- ożywianie, antropomorfizm- nadawanie cech ludzkich; Literatura dziecięca powinna być tak skomponowana aby odpowiadała dziecięcemu sposobowi spostrzegania i komponowania świata. Relaksacja jako metoda pracy z dzieckiem. BAŚŃ A BAJKA-> bajka ma charakter bardziej dydaktyczny, moralizujący, ukazuje pewne wzorce; bajki mogą mieć charakter satyryczny; bajka jest krótszą formą niż baśń: znamienne dla baśni jest to, że nie dają gotowych rozwiązań, nie mają morałów, a dają przestrzeń dla własnej interpretacji, mają charakter terapeutyczny i dają możliwość przepracowania własnego problemu; baśnie niejednokrotnie odnoszą się do bardzo poważnych, trudnych prob-

lemów egzystencjalnych; baśnie jako jedyny gatunek literacki konfrontują w uczciwy sposób dziecko z tym jak naprawdę wygląda świat, nie idealizują świata w przeciwieństwie do bajek. Bruno Bettleheim- dziecięcy psychiatra, który polecał baśnie jako środek wzmacniający i uzdrawiający kruchą psychikę dziecka; uważał, że baśnie są niezbędne dla rozwoju dziecięcegosą cudowne i pożyteczne; jego książka to klasyk; Baśnie mają duże znaczenie terapeutyczne, pokazują dziecku, że jeśli chce dorosnąć i dojrzeć to musi pokonać strach, znieść odrobinę nieprzyjemności w życiu, spotkać się „ze złym smokiem”. Baśnie to nie tylko pierwsze metafory z którymi dziecko się spotyka, to opowiadania w języku symboli. Każda baśni odnosi się do innego problemu egzystencjalnego (śmierć, przemijanie, ból, samotność itp.) Jeśli dziecko ponownie prosi o jakąś baśń, to jest to znak, że dziecko zmaga się z określonym problemem egzystencjonalnym (szuka rozwiązania swojego problemu)! Żadna literatura dziecięca jeśli chodzi o wzbogacenie wewnętrzne nie może się równać z wywodzącą się z folkloru baśnią. Zmusza dziecko do samodzielnego znalezienia rozwiązania problemu, razem z bohaterem przepracowuje problem. Niczego nie narzuca, nie ma tam moralizowania, dają możliwość wielu różnych identyfikacji, każda baśń dotyczy innego problemu- w danej baśni dziecko zmierza się z danym problemem. Każda baśń pokazuje jak można sobie poradzić w jakimś problemem. Baśnie pokazują, że każdego dotykają ciosy, trudności, ale pokazują też, że ta osoba która podejmuje próbę radzenia sobie, odnosi zwycięstwo i pokonuje te trudności. Baśnie pokazują dobro i zło. W baśniach, w przeciwieństwie do bajek, niejednokrotnie zło i dobro jest równie atrakcyjne, co zmusza dziecko do refleksji. Baśnie dają otuchy dziecku, są pokrzepieniem, wzmacniają poczucie wartości. My, jako dorośli, nigdy nie wiemy w jaki sposób zinterpretuje baśń dziecko. Jeśli chodzi o emocje dziecięce to zarówno płeć żeńska i męska ma prawo do takiej samej emocjonalności. Nie wolno bagatelizować emocji drugiej osoby, niezależnie od płci. Nie można zawstydzać czy wytykać dziecku tego, że się czegoś boi.

Jakie aspekty życia emocjonalnego rozwija baśń? Pozwala się dzieciom zmierzyć z lękiem, pokonywać trudności, przepracować razem z autorem to co dziecko przeżywa. Baśń oprócz emocji pozytywnych daje także emocje negatywne (wezwanie dziecka do aktywności, do pokonywania trudności, do zdobywania niezależności i autonomii, daje wiarę i nadzieje).

Baśń chroni psychikę jednostki. Baśń wprowadza wątek rozczepienia postaci (na złe i dobre postacie). Efekt ciszy- po słuchowiskach, opowiadaniach itp.; Rodzaje zabaw: BIERNE (rozrywki; dziecko czerpie przyjemność z czynności wykonywanych przez innych; np. czytanie, opowiadanie bajek, oglądanie;), AKTYWNE konstrukcyjne (wytwory, rysunek, prace plastyczne itp.); manipulacyjne (ok 2 r.ż.; pierwsze) -> każda zabawa rozwija intelektualnie, umysłowo; najpierw dominują zabawy aktywne, a czym jesteśmy starsi, tym bardziej dominują zabawy bierne; zabawy receptywne (inna klasyfikacja; oglądanie, słuchanie itd.) Bruno Bettelheim „Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni.” Doris Brett „Opowiadania dla Twojego dziecka cz. I i II Maria Molicka „Bajkoterapia” Zabawa jest swobodna i dowolna. Zabawa zorganizowana jest narzucona, więc czy jest zabawą? Zabawa dziecięca ma terapeutyczny wymiar. Warunki dobrej zabawy: określony czas, miejsce, rekwizyty. Zabawa jest działaniem bezinteresownym- nie jest podejmowana dla żadnych korzyści. Jedyną korzyścią jest przyjemność. Mimo, że zabawa jest swobodna to ma określone reguły. 1. Wiek przedszkolny jako niezwykle ważny okres w życiu jednostki 2. Przemianom w tym okresie podlega relacja dziecka z otoczeniem w zakresie uczenia się (uczenie spontaniczne, uczenie reaktywne) 3. Rozwój poznawczy dziecka a uwarunkowania metodyczne pracy z 3-6 latkiem 4. Rozwój społeczny dziecka a aktywność zabawowa w wieku przedszkolnym Zabawa jest działaniem wykonywanym dla własnej przyjemności, opartym na udziale wyobraźni tworzącej nową rzeczywistość; działaniem tym rządzą reguły, z których treść pochodzi głównie z życia społecznego. Zabawa prowadzi do samodzielnego poznawania i przekształcania rzeczywistości. (W. Okoń) Zabawa to każda czynność wykonywana dla przyjemności bez względu na jej końcowy rezultat. (E. Hurlock)

S. Szuman podkreśla społeczny charakter zabawy i jej wielostronne, wszechstronne oddziaływanie na osobowość dziecka. Cechy odróżniające zabawę od inny form aktywności: zabawa jako działanie swobodne (podjęte dobrowolnie), bezinteresowne (podejmowana nie dla materialnych korzyści, celem uzyskanie zadowolenia i doznanie przyjemności), występujące w określonym, często fikcyjnym miejscu i czasie, działanie zawierające element napięcia (w każdej zabawie występują emocje- zarówno pozytywne jak i negatywne), ujęte w normy i reguły (przyjęte reguły nadają klimat zabawie; gracz, który sprzeciwia się regułom, wymyka się im to „popsuj-zabawa”. To ktoś całkiem inny niż fałszywy, oszukujący gracz.) Johan Huizinga Podział ze względu na organizatora zabawy: -zabawy swobodne- z własnej inicjatywy, nienarzucone -zabawy organizowane- organizatorem najczęściej osobo dorosła; podejmowane najczęściej do zrealizowania określonego celu dydaktycznego- wówczas zabawa staje się metodą pracy nauczyciela Rodzaje zabaw ze względu na podejmowane czynności (Rudik) -zabawy manipulacyjne -zabawy konstrukcyjne -zabawy tematyczne -zabawy ruchowe -zabawy dydaktyczne np. zagadki (pierwszy, najbardziej podstawowy opis) Pierwsze próby klasyfikacji zabaw: Gross- eksperymentowanie, zabawy łowieckie, naśladowcze, społeczne Ch. Buhler- zabawy funkcjonalne (wstawanie, skakanie, chwytanie), zabawy w fikcje (rozmawianie z lalkami, granie roli kominiarza, listonosza itd.), zabawy receptywne (oglądanie obrazków, przyglądanie się czynnościom rysowania, budowania, przysłuchiwanie się bajkom,

wierszykom itp.), zabawy konstrukcyjne (budowanie z klocków, piasku, tworzenie wytworów) S. Szuman- zabawy ruchowe, funkcjonalne, manipulacyjne; zabawy tematyczne; zabawy konstrukcyjne; zabawy kolektywne (z regułą gry lub bez niej) Z tej klasyfikacji (w skrócie) dzisiaj głównie obowiązuje właśnie klasyfikacja Rudika. Klasyfikacja Hurlocka: - zabawy aktywne (dziecko działa, podejmuje aktywność) -zabawy bierne (źródłem radości dla dziecka jest aktywność innych osób; słuchanie bajek, oglądanie bajek, czytanie komiksów) -zabawy badawcze (dokonywanie na rozmaitym materiale różnych doświadczeń; zaspokajają ciekawość dziecka i potrzeby poznawczej; chodzi o doznawanie emocji, praca intelektualna) Formy zabaw dziecięcych (do egzaminu) ·

Zabawa samotna (zabawa indywidualna; dziecko bawi się samo niezależnie od innych dzieci, innymi zabawkami, nie rozmawia z innymi (a nawet jeśli, to przedmiot rozmowy nie odnosi się do czynności zabawowych)

·

Zabawa równoległa (zabawa indywidualna; dzieci bawią się pojedynczo, niezależnie od siebie, nieraz bawią się w to samo i tymi samymi zabawkami ALE nie współdziałają ze sobą w żadne sposób, bawią się osobno)

·

Zabawa wspólna (dzieci bawią się razem, pożyczają sobie zabawki i wymieniają uwagi zabawowe ALE zabawa nie jest planowo zorganizowana, nie ma osoby kierującej zabawą, nie ma przywódcy zabawy, nie ma podziału ról- każde dziecko bawi się po swojemu, zabaw płynna – dziecko może w dowolnej chwili dołączyć lub odejść od grupy; nie ma określonego celu zabawy)

·

Zabawa zespołowa (najwyższy wymiar zabaw dziecięcych, nie ma tutaj przypadkowości- czynności i role są podzielone, grupa kierowana przez przeważnie jedno dziecko; dzieci bawią się w grupie po to, aby zrealizować cel zabawowy, np. budowa wieży z klocków. Dzieci już przed rozpoczęciem zabawy wiedzą na czym to będzie polegać, przygotowują sobie do tego odpowiednie materiały i role; wymaga określonej dojrzałości intelektualnej i społecznej od dziecka)

Funkcje zabaw: ·

Funkcja kształcąca- zabawy wzbogacają wiedzę o świecie i o samym sobie; poznanie swoich ograniczeń i możliwości

·

Funkcja wychowawcza -przestrzeganie umów z innymi ludźmi; nie chodzi tylko o reguły typowo zabawowe ale ogólnie o reguły życia społecznego

·

Funkcja terapeutyczna – odnosi się do rozwoju emocjonalnego dziecka; dziecko ma możliwość eksperymentowania i obserwacji na co może sobie pozwolić a na co nie; dziecko uczy się rozwiązywania swoich problemów emocjonalnych, uwalniania się od złych emocji

·

Funkcja projekcyjna- projekcja, czyli rzutowanie na określoną sytuację (w tym wypadku sytuację zabawową) określone swoje pragnienia, motywy postępowania, reakcje; jednym ze znaczeń projekcji jest uzewnętrznianie siebie, przypisywanie własnych myśli, życzeń innym osobom; funkcja diagnostyczna- obserwacja i słuchanie dziecka w celu zdiagnozowania, czy jest lękliwe, przywódcze, agresywne itd.

Znaczenie grupy rówieśniczej w życiu dziecka- nabywanie przez dziecko szeregu kompetencji poprzez: ·

Tutoring rówieśniczy- odzwierciedla relacje, w których jedno bardziej doświadczone dziecko pełni rolę nauczyciela, a drugie ucznia- ta interakcja zachodzi, gdy jedno pomaga drugiemu udzielając wskazówek i rad; różnica poziomu wiedzy między dziećmi jest wyznacznikiem tego rodzaju współpracy; rozwój społeczny i intelektualny

·

Uczenie się poprzez współpracę- występuje wtedy, gdy dzieci dzielą się między sobą zadaniami, których wykonanie warunkuje osiągnięcie wspólnego celu. Dzieci wspierają się wzajemnie bowiem sukces zależy od wspólnego wysiłku- zgodnego, harmonijnego, umotywowanego na określony cel działania

·

Współpraca rówieśnicza – dotyczy relacji symetrycznych, tzn. takich, w których dzieci posiadają równie niewielką wiedzę w zakresie określonego tematu, a dochodzenie do rozwiązania problemu następuje w wyniku dyskusji, dzielenia się swoimi pomysłami, ideami; temu typowi uczenia przypisuje się szczególne znaczenie; wykazano, iż sprzyja ono niezwykłej akceleracji...