Prawo Pracy wykłady UWr PDF

Preview

Summary

Wykład nr 1 OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRAWA PRACY POJĘCIE PRAWA PRACY - prawo przedmiotowe, a więc normy prawne zawarte w systemie polskiego prawa + aktach prawa międzynarodowego -podmiotowe→ jako uprawnienie jednostki do czegoś; samo z siebie nie istnieje – to refleks istnienia przedmiotowego prawa pr...

Description

Wykład nr 1

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PRAWA PRACY

POJĘCIE PRAWA PRACY - prawo przedmiotowe, a więc normy prawne zawarte w systemie polskiego prawa + aktach prawa międzynarodowego -podmiotowe→ jako uprawnienie jednostki do czegoś; samo z siebie nie istnieje – to refleks istnienia przedmiotowego prawa pracy (więc o nim nie będziemy mówić)

Czym innym jest prawo pracy a prawo do pracy, czyli pewnej sfery zabezpieczającej obywatelskiego prawa/możliwości do … zatrudnienia (tu też prawo podmiotowe go pracy). Mówiąc o prawie pracy mamy na myśli prawo przedmiotowe.

Praca – właściwości, które musi spełniać 1) Praca człowieka 2) Praca w ujęciu czynnościowym – pewien ciąg działań (proces), a nie rezultat; wymaga od pracownika starannego działania, które nie musi prowadzić do pozytywnego działania 3) Praca w ujęciu socjologicznym – takie działanie, które ma pełną doniosłość społeczną, a nie tylko gospodarczą (działanie użyteczne dla innych, a nie tylko prowadzące do wytworzenia czegoś) 4) Praca ma być podejmowana w celach zarobkowych (praca świadczona bezpłatnie nas nei interesuje) 5) Praca jest pracą podporządkowaną – świadczona pod kierownictwem osoby zatrudniającej (pracodawcy) → formą zewnętrzną podporządkowania jest wykonywanie jego poleceń. - nie będzie pracą praca świadczona samodzielnie – np. przedsiębiorcy, rolnika, wolne zawody wykonywane samodzielnie itd. 6) Praca ma być świadczona osobiście (osobistość świadczenia) – pracownik nie może przysłać kogoś na swoje miejsce (przy umowie o dzieło można kogoś przysłać, ale to chyba nie podlega prawu pracy?) 7) Podporządkowanie ma charakter podporządkowania umownego 8) Praca jest świadczona na rzecz i ryzyko pracodawcy – rezultaty pracy „zawłaszcza” pracodawca, a pracownik nie ponosi konsekwencji jeżeli nie da się mu postawić zarzutów bezprawności działania (?)/ winy

RYZYKO •

OSOBOWE – gdy pracownik nie jest w stanie wykonywać pracy bo nie ma kompetencji – wina w wyborze?

•

TECHNICZNO-ORGANIZACYJNE – pracodawca ponosi konsekwencje za niewłaściwą pracę (funkcjonowanie)maszyn, brak surowców, gazu, prądu itd. SOCJALNE – gdy pracodawca ponosi ryzyko z powodu nieobecności pracownika w pracy z usprawiedliwionych powodów GOSPODARCZE – ryzyko polegające na prawie udziału w zyskach firmy, jeżeli nawet ta firma nie osiąga zamierzonych efektów (obowiązek wypłaty wynagrodzenia)

• •

Prawu pracy nie podlega także praca wykonywana w ramach kary (jednostronne wyznaczenie), a także nie podlega praca odpłatna w ch. jednostronnego wyznaczenia.

Czy prawo pracy jest gałęzią prawa? - w XX-leciu nie było odrębne, tak samo do końca lat 70 –tych (60???) nie miało odrębnego statusu -zaczęło się emancypować dopiero pod koniec lat 60 Art. 13 KC (wydany w 64’) – przykład usamodzielnienia się → aktualnie art. 300 KP - konstrukcja i reszta z prawa pracy ma duże związki; jest oparta na konstrukcjach cywilistycznych

Na podstawie jakiego kryterium logicznego wyodrębniamy • •

Kryterium metody regulacji – na tej prawo pracy nie jest, bo ma jednolitą metodę Kryterium przedmiotu regulacji – to kryterium wchodzi w grę, bo prawo pracy reguluje pewną dziedzinę stosunków społecznych biorąc pod uwagę przedmiot odniesienia ( tym przedmiotem jest wykonywanie pracy … podporządkowanej)

PRAWO PRACY – jest to gałąź prawa obejmująca ogół norm prawnych, które regulują stosunki społeczne, związanych z pracą podejmowaną w celach zarobkowych, świadczoną dobrowolnie na rzecz i ryzyko, pod kierownictwem pracodawcy (podmiotu zatrudniającego).

Przedmiot prawa pracy – stosunki (prof. Jończyk): •

Stosunki pośrednictwa pracy – są to stosunki związane z pomocą w znalezieniu pracy osobą, które poszukują pracy - aktem prawnym, który to reguluje – z 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy → reguluje pewne instytucje prawno … ; praca dal tych, co nie

•

•

•

•

mają na ten czas (prace inwestycyjne, roboty publiczne, staż i praca w formie przygotowania zawodowego dorosłych) -innymi formami poprzedzającymi nawiązanie stosunku pracy – instytucja umów przedwstępnych i umów stypendialnych Pracownicze stosunki pracy – stosunki związane z wykonywaniem pracy umownie podporządkowanej. Mamy na myśli świadczenie pracy w warunkach podporządkowania w miejscu i czasie przez pracodawcę wskazanym. -art. 22 KP - art. 2 KP – PRACOWNIKIEM jest osoba powołana, mianowana, wybrana, zatrudniona na podstawie umowy (cyw.pr?), spółdzielczej umowy o pracę → jest to definicja zamknięta; nikt inny nie może być pracownikiem *mundurowi nie są pracownikami, ale np. członek Korpusu Służby Cywilnej już jest Niepracownicze stosunki zatrudnienia – stosunek w jakim znajduje się osoba wykonująca prace na innych stosunkach niż pracownicze Niepracowniczy stosunek zatrudnienia • typu administracyjno-prawnego (regulowane metodą administracyjno-prawną) → stosunki zatrudnienia służb mundurowych • Typu cywilnoprawnego – osoby świadczące pracę w ramach stosunków cywilnych (np. umowa o pracę nakładczą, chałupniczą, umowa o zarządzanie???? → nie umowa o zlecenie itd.) • Typu penalnego (karnoprawnego) – osoby wykonujące pracę w warunkach ograniczenia lub pozbawienia wolności • Typu ustrojowego – osoby takie jak posłowie, senatorowie i radni samorządów terytorialnych Stosunki organizacyjne podmiotów prawa pracy –stosunki dotyczące relacji między strukturami wchodzącymi w skład danego stosunku pracy (np. rada pracownicza a pracownik?) Zbiorowe stosunki pracy – stosunki pomiędzy zbiorowym podmiotem prawa pracy (>> nie wiem, czy coś dalej jeszcze nie było, bo już było zamieszanie)

- jest to jeden z proponowanych podziałów pokazujących co jest przedmiotem prawa pracy. Indywidualne prawo pracy → pomiędzy podmiotami indywidualnymi. Zbiorowe prawo pracy → pracownik sam nie występuje, a zbiorowy podmiot.

PRAWO PRACY – WYKŁAD 25.10.2017

WŁAŚCIWOŚCI I FUNKCJE PRAWA PRACY Właściwości: • • •

Humanizm Uniformizm Dyferencjacja

HUMANIZM Humanizm jako właściwości funkcjonuje w tej dziedzinie od samego początku Kodeks pracy – 1 stycznia 1979 r. (?) -> wejście w życie - twierdzono, że prawo się ustala; tworzy. Mówiono, że u podstaw tego KP stoi humanizm -> czyli wszystko się kręci wokół człowieka. Prawo pracy jako dziedzina nastawiona na rzecz człowieka i obsługuje potrzeby człowieka w sposób jak najbardziej optymalny Cechy: -ochronny ch. prawa pracy - reguluje w sposób zbiorczy (kolektywny)prawa oraz obowiązki stron stosunku pracy Prawo pracy ma co do zasady ochronić słabszą str. Stosunku pracy. Mamy równość prawną, ale nie równość ekonomiczną, dlatego jest pracownik stroną słabszą (np. finansowo co ma znaczenie w przypadku procesu, a także słabszy w kwestii organizacyjnej – pracodawca ma kogoś kto za niego panuje nad kwestiami prawnymi + jeszcze w jeden sposób słabsza, ale nie usłyszałam). Co do zbiorowości regulacji -> prawa i obowiązki stron są określone w sposób zbiorowy dla wszystkich stosunków pracy. KP reguluje w sposób zbiorczy prawa i obowiązki stron (nie ma podziału jak kiedyś na np. pracowników fizycznych itd.) Umowa o prace jest poddana z góry narzuconym standardom, a umowy cywilistyczne mają część umowy pozostawioną woli stron -> autonomia woli stron •

Spojrzenie normatywne’

UNIFORMIZM PRAWA PRACY -trochę się łączy z cechą humanizmu -jest to jednolitość regulacji pr. Która polega na jednakowym traktowaniu (równa jednolitość traktowania)osób zatrudnionych. Pracownicy, którzy wykonują takie same obowiązki powinny mieć taki sam status.

Przejawem tego uniformizmu są w tej chwili przepisy dot. równego traktowania -> art. 183a i n. (wiek, płeć, niepełnosprawność, staż pracy -> są to dyskryminacje społecznie uzasadnione w niektórych przypadkach np.: ze względu na macierzyństwo, osoby poniżej jakiegoś wieku muszą pracować w mniejszej ilości godzin

Dyferencjacja -zróżnicowanie sytuacji pr. Osób objętych stosunkami prawa pracy Zróżnicowanie: -o ch. podmiotowym – z uwagi na osobę pracownika. Chodzi głównie o zasady polityki społecznych (by osoby nie w pełni wydajne zrównać z osobami w pełni wydajnymi w swoim zatrudnieniu) Np. przepisy ochrony pracy kobiet w ciąży (wcześniej mieliśmy przepisy o ochronie pracy kobiet, ale UE kazała nam zmienić, bo tamte niby nas dyskryminowały) -o ch. przedmiotowym – łączy się ze sferą (branżą, obszarem) w jakiej pracownik jest zatrudniony. W związku z tym mówimy o: • •

Dyferencjacji branżowej – korzystają z tego i osoby wykonujące prace rujnujące (górnicy) i nie = ogólnie lepsza sytuacja Dyferencjacji zawodowej – w lepszej sytuacji są tylko pracownicy, który wykonują to co jest związane z danym zawodem

Jeszcze może być cecha – DYNAMIZM ROZWOJOWY PRAWA PRACY -dynamiczne rozszerzanie zakresu przedmiotowego prawa pracy poprzez obejmowanie nim coraz to nowych stosunków, które wcześniej nie należały do prawa pracy (np. do połozy lat 60/70 urzędnicy byli regulowani prawem administracyjnym, a nie pracy Sfery nieobjęte prawem pracy zaczynają być coraz szerzej obejmowane prawem pracy (np. służby mundurowe?) + np. prawo pracy w pewnym sensie/zakresie połknęło stosunki nominacyjne Ta dynamika rozwojowa prawa pracy nie jest procesem zakończonym, ona ciągle trwa.

FUNKCJE PRAWA PRACY • •

Ochronna Organizacyjna/organizatorska

OCHRONNA - chodzi o działanie norm prawa pracy w sposób jak najbardziej zabezpieczający interesy pracowników Zagwarantowana jest ta funkcja przez różne techniki: -przepisy prawa pracy to przepisy semiimperatywne – jednostronnie bezwzględnie obowiązujące. Przepisy prawa pracy wyznaczają pewien standard (minimum), który nie może być przekroczony (tylko przekroczenie na korzyść pracownika -> naruszenie art. 18…KP) lub złamany -ustanowienie świadczeń i gwarancji dla pracowników -nałożenie ograniczeń na pracodawcę Zapamiętać – jeżeli pytanie na rozmowie o prace jest niedopuszczalne, to mamy prawo odpowiedzieć niezgodnie z prawdą, bo nasza odpowiedz nie ma żadnej mocy prawnej (przeniesione z prawa niemieckiego)!!!!!!! Bezwarunkowa ochrona: -Warunek ochronny mają przepisy BHP -Instytucja ochrony rodzicielstwa i pracy młodocianych -przepisy dot. ochrony trwałości stosunku pracy -przepisy o odpowiedzialności materialnej pracowników (odp. do 3 pensji?) -przepisy o ochronie wynagrodzenia pracowniczego ?

ORGANIZACYJNA -odwrotność funkcji ochronnej -> pełni walor f. ochronnej ale na pracodawcy -te przepisy mają na celu zapewnienie należytego funkcjonowania procesu pracy zespołowej Funkcja ochronna nie może być bowiem tak daleko posunięta by zakłócała przebieg pracy, dlatego pracodawca ma pewne możliwości wpływania na pracownika zgodnie ze swoimi oczekiwaniami. INSTRUMENTY PRACODAWCY

•

Zasada jednoosobowego kierownictwa (kierowania)zakładem pracy -> kierownik jest autonomiczny w zasadzie podejmowania niektórych decyzji Zasada nagradzania i kierowania pracowników – pracodawca może stosować wobec zatrudnionych system nagród i kar i dzięki nim tworzy postawy jakie wymaga od pracownika

•

Odpowiedzialność porządkowa, materialna, wykroczeniowa i dyscyplinarna

•

• •

Instrument wynagradzania za prace – pracodawca ma prawo ustalać wynagrodzenie w sposób odpowiadający ilości i jakości pracy pracownika Dopuszczalność rozwiązania umowy o pracę z pracownikiem (za i bez wypowiedzenia)

PRAWO PRACY A INNE DZIEDZINY PRAWA 1) Prawo pracy a prawo cywilne -prawo pracy wykształciło się z prawa cywilnego wobec czego przejęło szereg jego instytucji, konstrukcji, czy rozwiązań - art. 300 KP – stosowalność przepisów KC do prawa pracy i warunki jakie są potrzebne: • KC może być stosowany subsydiarnie • Stosuje się te przepisy tylko do stosunku pracy (nie do zbiorowych, organizacyjnych itd.) • Stosowanie KC może być tylko odpowiednie • Jego zastosowanie jest możliwe pod warunkiem, że nie naruszy zasad prawa pracy 2) Przyjęcie do KP wprost niektórych rozwiązań KC (art. 8 KP sfery: -stosunki ochrony prawa pracy (funkcjonowanie przepisów BHP i funkcjonowanie Inspekcji prawa pracy -stosunki służbowe – stosunki zatrudnienia pracowników służb państwowych; niepracownicze stosunki służbowe/zatrudnienia – czyli dotyczące osób nie będących pracownikami, więc mundurowi będący podmiotami wykonującymi pracę, ale o statusie regulowanym przepisami publicznoprawnymi(bo tu także pracownicze stosunku służbowe) •

stosunki niepracownicze – stosunek administracyjnoprawny przeplatany stosunkami z prawa pracy? (pytanie – konkretne osoby, wskaż w jakim stosunku są poszczególne osoby – stosunki pracownicze i stosunki niepracownicze

-płaszczyzna procesowa – w ujęciu procesowym związek między prawem pracy a pr. Administracyjnym polega na tym, że roszczenia w sprawach o postępowanie tych osób są regulowane przez przepisy zawarte w różnych pragmatykach, a w kwestiach nieuregulowanych przez przepisy KPA (niektóre sprawy z prawa pracy rozpatrują sądy administracyjne)

Prawo pracy a prawo karne -przestępstwa art. 218 – 221 -> przestępstwa przeciwko prawom osób wykonującym prace zarobkową (szerzej niż tylko pracownicy) -sfera wykroczeń przeciwko prawom pracownika (dział 13 KP) -wynika z przepisów pozakodeksowych -> np. ustawa o związkach zawodowych, ust. o promocji zatrudnienia i promocji rynków pracy, ust. o rozwiazywaniu sporów zbiorowych, ustawa o Inspekcji Pracy

Prawo pracy a prawo konstytucyjne Praca jest regulowana w Konstytucji jako prawo ekonomiczne (obywatelskie prawo o ch. ekonomicznym) i w tym sensie jest ona odzwierciedlona w wielu przepisach

Prawo pracy a prawo własności intelektualnej (prawo wynalazcze i prawo autorskie) - związki dotyczące tzw. twórczości pracowniczej (zarówno ustawa o własności przemysłowej – art. 11 + art. 12 + art. 14 + art. 74(ust. prawo autorskie)

Szczególne właściwości regulacji prawa pracy 1) Specyficzny ch. norm - zdecydowana przewaga norm jednostronnie bezwzględnie obowiązujących, które mogą być zmieniane tylko na korzyść pracownika 2) Zdecydowana mniejszość norm bezwzględnie obowiązujące (np. normy o terminach przedawnienia, czy normy o czynnościach …) 3) Złożoność metod regulacji -metoda cywilna -metoda administracyjnoprawnych -> nadzór, ochrona, inspekcje 4) Specyficzność źródeł prawa pracy 5) Prawo państwowe, międzynarodowe, autonomiczne – to nigdzie indziej nie występuje + sformalizowany udział związków zawodowych w procesie tworzenia państwowego i autonomicznego prawa pracy

Przepisy, normy i czynności w prawie pracy Ogólna charakterystyka przepisów prawa pracy Podział przepisów: -według sankcji – charakterystyczny dla przepisów pp jest podział na przepisy zawierające: •

•

•

Przepisy publiczno-prawne – sankcje o ch. karnym; niektóre sankcje spotykane na gruncie stosunków służbowych (np. wydalenie ze służby, zakazu podejmowania zatrudnienia w służbie, pełnienia kierowniczych stanowisk w służbie) Sankcje prywatnoprawne – ch. cywilistyczny -> może być sankcją odszkodowawczą, nieważnościową i sankcja względnej bezskuteczności czynności prawnych (takie normy są w większości w PP) Sankcje mieszane -> głównie dotyczące naruszenia przepisów BHP

- ze względu na moc obowiązującą (nie wiem co tu się zadziało) •

Normy imperatywne

•

Normy bezwzględnie obowiązujące (jednostronnie?)

-ze względu na treść: • • •

przepisy materialnoprawne, procesowe ustrojowe

W KP mamy następujące przepisy: •

•

Przepisy wstępy – czyli przepisy Preambuły, one w prawie pracy powoli zaczynają swojej znaczenie tracić - charakter – dwie koncepcje: normatywny (wstępy maja regulować w sposób wiążący pewne sytuacje- to jest koncepcja mniejszościowa); interpretacyjny ( nie maja wstępnie normatywnego charakteru, ale pomagają przy interpretacji i służą wyłożeniu przepisów – to jest koncepcja większościowa) Przepisy zasady – zasada to pewna reguła ogólna mająca znaczenie zasadnicze dla danego tekstu prawnego - Rodzaje zasad – 3 rodzaje w znaczeniu: 1) normatywnym – są to przepisy mające ch. zasad umieszczone w tekście normatywnym i opatrzone mianem „zasada ” -wyróżniamy zasady: -konstytucyjne (np. Wolności wyboru wykonywania zawodu i wyboru miejsca pracy, zasada prawa do pracy, zasada prawa do wynagrodzenia -kodeksowe – KP (przepisy zawarte w Rozdziale 2 i Rozdziale 2a) 2) opisowym – chodzi o zasady, które nie zostały wprost uznane za zasady, ale z analizy norm można taką zasadę wyodrębnić (np. zasada osobistego świadczenia pracy, zasada

szczególnej ochrony stosunku pracy, zasada ochrony zarobków pracowniczych, zasada ograniczonej odpowiedzialności materialnej pracowników za szkodę nieumyślną w mieniu pracodawcy (odpowiedzialność za mienie powierzone)) 3) postulatywnym – zasady, które wskazują na oczekiwane/postulowane kierunki rozwoju przepisów prawa pracy (np. zasada powszechności ubezpieczeń społecznych; zasada skracania czasu pracy Stosunek przepisów do zasad jest taki jak przepisów szczególnego do ogólnego. Zasady mają bowiem przede wszystkim walor interpretacyjny przy wykładni przepisu •

Przepisy klauzule generalne – są to przepisy, które dotyczą związków między prawem ścisłym (uregulowane w tekstach prawych) a prawem słusznym (normy pozakodeksowe uznane za ważne np. normy etyczne, moralne, zasad współżycia społecznego_ - art. 8 będący odpowiednikiem art., 5 KP – klauzula zakazu nadużycia prawa

•

Przepisy zawierające zwroty niedookreślone – struktura podobna do klauzul generalnych (ona do zwrotów nieokreślonych generalnie (np. zasad moralnych), a ty mamy do zwrotów niedookreślonych w sposób szczegółowych (np. starannie)) - art. 100 – pracownik ma pracować sumiennie i starannie -art. 164 i 174 – „ważne przyczyny” -art. 4… - „uzasadnione przyczyny” -art. 105 –„wzorowe wypełnianie obowiązków” Znaczenie tych wyrazów możemy wyjaśnić tylko na płaszczyźnie pozaprawne vv9hivij i to wyjaśnienie ma już walor prawny ?

Poza przepisami powyższymi znaczenie maja jeszcze: - zasady (współżycia społecznego, zasady prakseologiczne – nie wyjaśnione?????) -normy (normy pracy, reguły dobrej roboty) -czynności: • • •

Dyrektywne – prawo pracodawcy do wydawania poleceń i obowiązek pracownika do podporządkowania się im Dystrybutywne- czynności związane z podziałem świadczeń wynikających ze stosunku pracy (nagrody, premie); czynności podzielcze dokonywane przez pracodawcę Dyscyplinarne – prawo pracodawcę do wymierzania pracownikom kar i obowiązku pracownika podporządkowania się im

Są to podejmowane czynności przez pracodawcę

WYKŁAD – 22.11

Źródła prawa pracy - możemy mówić o pewnej specyfice Są to wszelkiego rodzaju akty prawne, które dotyczą i określają obowiązki i prawa stron stosunku pracy (pracownika i pracodawca) -za Źródło prawa pracy uważamy każdy akt, który jest systemowo zawarty w systemie norm prawa pracy, ale także przepisy/normy, które przedmiotowo są umiejscowione poza prawem pracy (np. obowiązek obrony RP w rozdziale o pracownikach, czy przepisy z prawa własności przemysłowej, czy prawo autorskie w niektórych dziedzinach) PODZIAŁ 1) Kryterium aktu, gdzie dana norma jest zawarta: - ch. konstytucyjny -ustawowy -lokalny (zakładowy) 2) Sposób: -państwowe -autonomiczne 3) Ze względu na odniesienie miejscowe (zakres zastosowania) -powszechne -branżowe -zakładowe

KONKRETNE ŹRÓDŁA PRAWA PRACY (nie zwracać uwagi na numeracje, bo jest zjebana i do niczego się nie odnosząca) 1) Źródła o ch. ustawowym – prawo pracy można podzielić na konstytucyjne i na ustawowe - Konstytucja mająca podstawowe znaczenie w zakresie źródeł prawa pracy -art. 8 Konst. - Konstytucja – dwoistość-> określa elementy ustroju w Polsce i określa niektóre uprawnienia pracownicze związane z ustrojem pracy Ustrój pracy w Polsce: - te które przyjmują wolność tworzenia i działania związków zawodowych i związków pracodawców

- przepisy gospodarki rynkowej -> określenie zasad społecz...