Wykład 8 - Zaburzenia lękowe PDF

Preview

Summary

Wykład 8Zaburzenia lękoweICD 10F40–F48 - Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną F40 Zaburzenia lękowe w postaci fobii F41 Inne zaburzenia lękowe: F41 Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) F41 Zaburzenie lękowe uogólnione – GAD F41. ... F42 Zaburzenie obsesyjno...

Description

Wykład 8 Zaburzenia lękowe

ICD 10 F40–F48 - Zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną F40 Zaburzenia lękowe w postaci fobii F41 Inne zaburzenia lękowe: F41.0 Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny) F41.1 Zaburzenie lękowe uogólnione – GAD F41.2 ... F42 Zaburzenie obsesyjno-kompulsyjne (nerwica natręctw) F43 Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne F44 Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne) F45 Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną F46 i F47 – brak w zestawieniu ICD 10 F48 Inne zaburzenia nerwicowe

ogólne informacje Strach: „Ratunku wilk mnie goni i chce zjeść” Lęk: „Czuję, że może zdarzyć się cos strasznego, ale nie wiem, co to będzie” •

Jedne z najpowszechniej doświadczanych przez człowieka emocji.

•

Funkcje adaptacyjne: ostrzegawcza dla organizmu, reakcja walki lub ucieczki, uaktywnienie odpowiednich strategii zaradczych i obronnych.

•

„Lęk jest pierwotną emocją, towarzyszącą elementarnej niespecyficznej reakcji aktywacyjnej ustroju w odpowiedzi na bodziec słabo zidentyfikowany, ale odbierany jako zagrożenie wewnętrzne lub zewnętrzne” (Epstein,1977).

1.

Komponenty lęku i strachu



Poznawcze: rozpoznanie zagrożenia życia czy zdrowia, oczekiwanie zagrożenia, wyostrzona spostrzegawczość, chaotyczność myśli



Emocjonalne: przerażenie, groza, panika, niepokój, napięcie, obawa



Somatyczne:



o

zewnętrzne: potliwość, drżenie mięśni, duszność, przyspieszony oddech

o

wewnętrzne: pobudzenie współczulnej części Autonomicznego Układu Nerwowego(wzrost wydzielania kortykosterydów, podwyższone ciśnienie krwi)

Behawioralne: pobudzenie ruchowe, znieruchomienie, reakcja: walki lub ucieczki

2.

Cechy lęku



Irracjonalność



Przykre zabarwienie emocjonalne



Znaczne nasilenie i uporczywość



Nieprzewidywalność



Nieadekwatność



Tendencja do udzielania się

3.

Lęk prawidłowy vs patologiczny

granica trudna do ustalenia Pod uwagę należy wziąć:  Adekwatność nasilenia do bodźca  Czas trwania  Częstość pojawiania się  Czynniki wyzwalające  Następstwa

4.

Przyczyny powstawania zaburzeń lękowych

Modele biologiczne 

Podstawy genetyczne: o

Około 20-30% krewnych osób z zaburzeniami lękowymi również cierpi na takie zaburzenia

o

Dziedziczenie pewnej skłonności do reagowania lękiem



Nadpobudliwość ciała migdałowatego



Nadwrażliwość osi stresowej podwzgórze -przysadkanadnercze



Niższy poziom GABA (kwas gamma -amminomasłowy), który działa hamująco na układ nerwowy



Nieprawidłowości dróg serotoniny i dopaminy w układzie limbicznym

Modele poznawczo -behawioralne Zaburzenia lękowe to efekt uczenia się (Model Clarka)   

Błędna interpretacja bodźców –spostrzegane jako bardziej zagrażające niż realnie są Podtrzymywanie interpretacji poprzez poszukiwanie strategii chroniących przed pojawieniem się lęku (np. unikanie) Dodatkowym wzmocnieniem poczucia zagrożenia stają się fizjologiczne i somatyczne przejawy lęku (interpretowane katastroficznie)

5.

Czynniki predysponujące

1. Podatność genetyczna 2. Biologiczne  Nadwrażliwość osi stresowej podwzgórze-przysadkanadnercze  Nadwrażliwość ciała migdałowatego  Dysfunkcje układu serotoninergicznego oraz GABA o Np: Mniejsza liczba receptorów serotoninergicznych o Mniejsza liczba receptorów GABA w ciele migdałowatym i hipokampie 3.

Psychologiczne:  Temperamentalne: temperament zahamowany, wolnorozgrzewający się  Osobowościowe: neurotyzm, wysoki poziom lęku, zewnątrzsterowność, nadmierna koncentracja na Ja  Nieadaptacyjne strategie radzenia sobie (katastrofizowanie, białoczarne myślenie)

4. Społeczne:  Lękotwórcze środowisko rodzinne –nadopiekuńczość i intruzywność rodziców, niestabilność środowiska rodzinnego, brak poczucia bezpieczeństwa, nadmierny krytycyzm  Separacja lub utrata  Czynniki związane ze społecznym uczeniem się: warunkowanie, modelowanie

6.     

Czynniki wyzwalające

Traumatyczne doświadczenia z bodźcami lękowymi (warunkowanie klasyczne) Ostre lub przewlekłe sytuacje stresowe –nagłe straty, zmiany życiowe, choroby somatyczne Sytuacje konfliktowe, podejmowanie decyzji Brak wsparcia społecznego Wpływ przyjmowanych substancji

7.

Czynniki podtrzymujące



   

Niekorzystny sposób radzenia sobie z reakcjami lękowymi (uporczywa samoobserwacja, lęki związane z oczekiwaniem, zniekształcenia poznawcze, lękowa mowa wewnętrzna) Unikanie! Stosowanie substancji psychoaktywnych Stresujący tryb życia Funkcje interakcyjne (pozyskanie uwagi, kontroli, zrzeczenia się odpowiedzialności za siebie, status chorego, funkcje systemowe, np. pacjent jako „nośnik objawów”)

F40 Zaburzenia lękowe w postaci fobii Wyraźny i stały strach przed określonymi sytuacjami, przedmiotami, wyolbrzymiony lub nieadekwatny w stosunku do zagrożenia    

Kontakt z daną sytuacją czy przedmiotem wywołuje silną reakcję strachu Osoba ma świadomość, że jej reakcja jest nadmierna Unikanie sytuacji kontaktu z niebezpieczeństwem Przeszkadza w normalnym życiu

wg DSM 5 - Fobie swoista (izolowana) /dotyczy np. I.

zwierząt [pająków, owadów, psów];

II.

środowiska naturalnego [wysokości, burzy, wody];

III.

Krwi, zastrzyków, ran [igieł, inwazyjnych zabiegów medycznych];

IV.

Sytuacji [lotów samolotami, wind, zamkniętych pomieszczeń];

V.

innych [sytuacji, które mogą powodować krztuszenie się lub wymioty np. określone dźwięki)

Etiologia fobii 

15% populacji w ciągu życia



Zaczynają się najczęściej w dzieciństwie, najpóźniej we wczesnej dorosłości



Więcej kobiet niż mężczyzn



Wyjaśnienia biologiczne o

Genetyczne –krewni pierwszego stopnia chorują

o



Neurofizjologiczne - zaburzenia w neuroprzekaźnictwie serotoniny i dopaminy w układzie limbicznym / niski poziom GABA, który hamuje pobudzenie

Wyjaśnienia behawioralne o

Warunkowanie klasyczne - Przykład –mały Albert

o

Rola ewolucyjna

Mały Albert warunkowanie klasyczne E. L. Thorndike(1874 –1949) Eksperyment polegał na pokazaniu chłopcu białego szczura i jednoczesnym uderzeniu młotkiem w metalowy pręt długości ok. półtora metra w celu wywołania u niego warunkowej reakcji emocjonalnego strachu na widok zwierzęcia. Po pięciodniowej przerwie reakcja warunkowa na szczura (już bez uderzania w pręt) przetrwała. Badacze stwierdzili także występowanie transferu, czyli przeniesienia reakcji emocjonalnej na inne (zazwyczaj podobne) przedmioty. W tym celu pokazywali chłopcu kolejno królika, psa, selskinowe futro, watę, siwą głowę Watsona i maskę Świętego Mikołaja. Reakcja emocjonalna była podobna. Reakcja warunkowa i transfer przetrwały (mimo niewielkiego obniżenia siły reakcji) nawet po upływie miesiąca. Badacze nie przeprowadzili odwarunkowania reakcji emocjonalnej chłopca.

Warunkowanie fobii, zarówno w laboratorium jak i poza nim, jest bardzo selektywne. Selektywność i irracjonalność fobii sugerują, że nie są one przykładami zwykłego warunkowania klasycznego. Terapia fobii: 1. Systematyczna desensytyzacja (John Wolpe, lata 50-te XXw.) 3 fazy: o Trening relaksacji o Budowanie hierarchii sytuacji budzących strach o Stopniowe odwarunkowywanie 2. Zanurzenie (ekspozycja) 3. Modelowanie 4. Farmakoterapia - obecnie najczęściej SSRI (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny

F41.0 Zaburzenie lękowe z napadami lęku (lęk paniczny)

występowanie i etiologia      

1,7% dorosłych w USA, Włochy –2,9% Kobiety –2-3 razy częściej Dziedziczenie: 8 razy wyższe ryzyko zachorowania wśród krewnych pierwszego stopnia Początek –koniec drugiej dekady życia Co najmniej cztery napady w miesiącu do diagnozy zaburzenia (zaburzenia umiarkowane) Przyczyny: o Biologiczne –genetyczne, zakłócenia równowagi chemicznej, działanie leków (benzodiazapiny, SSRI) o Poznawcze –przyczyną jest błędne odczytywanie sygnałów normalnych reakcji fizjologicznych o Psychodynamiczne– wczesna utrata czy separacja od rodziców, pozabezpieczny styl przywiązania

Zaburzenia w obrębie układów neuroprzekaźnikowych: 

Serotoninowy  skuteczność SSRI  brak potwierdzenia w badaniach genetyczno- molekularnych



Układ GABA  skuteczność benzodiazepin  zmniejszenie gęstości receptorów GABA-A w mózgu osób chorych (PET)  brak potwierdzenia w badaniach genetyczno –molekularnych Układ noradrenergiczny  skuteczność leków hamujących wychwyt zwrotny noradrenaliny  brak potwierdzenia w badaniach genetyczno -molekularnych



Dodatkowe czynniki biologiczne:   

Cholecystokinina Nadwrażliwośćna kofeinę Nadwrażliwośćośrodka oddechowego na podwyższone stężenie(35%) dwutlenku węgla

Podłoże somatyczne lęku        

Choroby układu krążenia Zaburzenia hormonalne Wstrząs (anfilaksja, hipowolemia) Hipoglikemia Zaburzenia elektrolitowe Hipoksja Zespoły abstynencyjne Zatrucia

Napady paniki /4 elementy/

1. Emocjonalny– silny niepokój, przerażenie lub poczucie wyobcowania „Byłem jakby sparaliżowany strachem. Gdybym stanął twarzą w twarz z lwem, nie byłbym bardziej przerażony. Wszystko stało się czarne i czułem, że zemdleję, ale nie zemdlałem. Pomyślałem –NIEWYTRZYMAM!!!!”

2.

Fizyczny –brak tchu, zawroty głowy, kołatanie serca, drżenie, dreszcze lub ból klatki piersiowej

„Serce waliło mi tak mocno jakby miało wyskoczyć i uderzyć mnie w rękę. Czułem, że dłużej nie ustoję, że nogi mnie nie utrzymają. Dłonie miałem lodowate a stopy pieczące. Czułem potworny, pulsujący ból głowy. Kark miałem zesztywniały, jakby ktoś za mocno naciągnął mi skórę i chciałem ją rozluźnić…..”

3. Poznawczy –osobie wydaje się, że ma zawał serca i umiera albo wariuje i traci panowanie nad sobą. „Czuję się jakbym nie miał władzy nad sobą. Nie wiem co zrobię. To jest straszne. Chwilę przedtem mogę być zupełnie spokojny, a potem pojawia się to bez żadnego ostrzeżenia. Po prostu tracę głowę.”

4. Nieoczekiwanie (vs wywołany sytuacją) –atak pojawia się nagle, zwykle osiąga apogeum po dziesięciu minutach, a potem stopniowo ustępuje.

„Czuję się jakbym nie miał władzy nad sobą. Nie wiem co zrobię. To jest straszne. Chwilę przedtem mogę być zupełnie spokojny, a potem pojawia się to bez żadnego ostrzeżenia. Po prostu tracę głowę.”

F41.1 Zaburzenie lękowe uogólnione – GAD



Nasilony lęk i niepokój utrzymujący się co najmniej 6 miesięcy



Co najmniej 3 z 6 objawów:



o

Poczucie spięcia lub napięcia albo bycia na granicy wytrzymałości;

o

Łatwe męczenie się;

o

Trudność w koncentrowaniu się lub poczucie pustki w głowie;

o

Drażliwość;

o

Zwiększone napięcie mięśni;

o

Zaburzenia snu.

Wiąże się z nieokreślonym poczuciem zagrożenia, przeczuciem czekającej katastrofy



Uwaga jest nastawiona na wszelkie sygnały negatywne



W środowisku przyjaznym i bezpiecznym osoby się relaksują



GAD może być efektem dysfunkcji neurochemicznych (GABA –zbyt słaba aktywność skutkująca nadmiernym pobudzeniem zbyt dużej liczby neuronów)...