Abc-etyki - Etyka dla prawników PDF

Preview

Summary

Etyka dla prawników...

Description

ABC ETYKI WPROWADZENIE  czym jest etyka? Etyka to dyscyplina filozoficzna, określa, poszukuje „istoty powinności moralnej”, słuszności, genezy zła, sposobów jego przezwyciężania  teoria powinności moralnej (najwłaściwsze określenie)  jest to tzw. ETYKA NORMATYWNA   

etyka opisowa – ETOLOGIA (psychologia, socjologia) teoria etyki – METAETYKA TEORIA ETOLOGII- METAETOLOGIA

na poziomie przedmiotowej rzeczywistości należy odróżniać między moralną powinnością (przedmiot etyki) a faktycznym jej uznawaniem (przedmiot etologii). ETYKA

TEOLOGIA MORALNA

Ogranicza się do naturalnych źródeł poznania - naturalne źródła poznania + źródła powinności moralnej i do naturalnych kryteriów nadnaturalne- Objawienie (podstawa oceny ważności powinności moralnej interpretacji powinności moralnej) DZIEJE ETYKI 1. Sokrates- ojciec etyki, logiki – teoria definiowania pojęć etycznych: „co należy się człowiekowi od człowieka ze względu na jego godność”, naczelne hasło: „poznaj samego siebie!” złe działania- uwłacza godności ludzkiej i dlatego wynika z niewiedzy, człowiek nie może chcieć świadomie zniszczenia własnej godności 2. Arystyp, Arystoteles, Platon- etyka to teoria szczęścia eudajmonizm- działanie jest moralnie dobre jeśli stanowi środek do osiągnięcia szczęścia Eudajmonizm hedonistyczny

Arystyp

Szczęście to doznanie przyjemności zmysłowej

Eudajmonizm aretyczny

Antystenes

Szczęście to niezależność od uwarunkowań wew. ( dążenie do przyjemności) oraz zew. (np. nacisk społeczeństwa)

Eudajmonizm agatyczny

Platon

Szczęście to intelektualny kontakt człowieka z „transcendentną ideą dobra i piękna”

Eudajmonizm perfekcjonistyczny

Arystoteles

Działanie moralne to działanie dążące do samourzeczywistnienia

PROBLEMATYKA ETYKI

1. przedmiot etyki a) materialny: co bada etyka: 1. działanie ludzkie- akty, których człowiek jest świadomym sprawcą. 2. postawa- z jakiej czyny wypływają. 3. człowiek- działacz moralny- sprawca czynu, podmiot postawy b) formalny- z jakiego punktu widzenia bada: działania, postawa człowiek odniesione do normy moralnej. Coś może być moralnie powinne, zakazane lub dozwolone; moralnie wartościowe lub moralnie ujemnie, moralnie obojętne. Etyka na poziomie języka dzieli się na : 1. powinność moralną ( nakazy, zakazy) i sąd o powinności moralnej (oceny). 2. Co jest normą moralności? Coś jest moralnie powinne bo: 1. stanowi warunek osiągnięcia szczęścia- EUDAJMONIZM 2. nakazane zostało przez autorytet- DEONTONOMIZM 3. wynika z afirmacji godności ludzkiej- PERSONALIZM podstawowy spór w etyce- które stanowisko jest właściwe? Okoliczności utrudniające ujęcie normy morlaności: 1. zbieżność przekonań- coś jest słuszne wg każdego stanowiska, ale z innych powodów 2. coś może być jednocześnie szczęściem, wypełnieniem nakazu, afirmacją godności Sposoby ujęcia istoty powinności moralnej: 1. świadectwo diagnozy sumienia: doświadczenie, głos sumienia są niezależne od warunku ( pragnienia szczęścia, nakazu), o ile jesteśmy autorami głosu sumienia; sumienie zawsze ukazuje wartość osobową adresata działania zachodzi więc sprzeczność z eudajmonizmem ( sprzeczny z bezwarunkowym charakterem dobra moralnego) i deontonomizmem ( nie tłumaczy racjonalnego charakteru powinności moralnej) 2. diagnoza sporu etycznego: np.: A i B zastanawiają się czy powiedzieć przyjacielowi C o jego śmiertelnej chorobie i zbliżającej się śmierci  

nie myślą o własnym szczęściu nie kierują się nakazem autorytetu, MYŚLĄ O GODNOŚCI C

powinność moralna to powinność afirmowania osoby ze względu na wartość (godność) człowieka. Tylko PERSONALIZM stawia takie kryterium. Wartość osoby a wartość bytu nieosobowego:  byt nieosobowy nie wyklucza traktowania go instrumentalnie (np. zabicie zwierząt)- jest to bezwarunkowość ograniczona  osobowość adresata działania i jego godność w ujęciu personalistycznym wyklucza instrumentalne traktowanie (wyklucza totalizm- poświęcenie jednostki dla człowieka i

indywidualizm- poświęcenie jednostki dla jednostki) „dobro wspólne” jest wartością słuszną jeśli nie uniemożliwia afirmowania godności wszystkich i każdego z osobna. Personalizm znosi opozycję pomiędzy etyką osobistą a etyką wspólnotową. Personalizm a szczęście:  wiąże się ze szczęściem ( w rozumieniu samourzeczywistnienia)  nie zależy metodologicznie od szczęścia anie nie traktuje go jako celu Treść powinności dobra moralnego:  osobowa godność podmiotu ( adresata) działania jest źródłem powinności moralnej, kryterium  czyn moralny= akt miłości Wyznaczniki moralności czynu: 1. intencja- wola i zamiar 2. przedmiot czynu- człowiek podmiotowo musi doskonalić czyn 3. okoliczności czynu- sposób dokonania

Czyn MORALNIE DOBRY

Czyn MORLANIE SŁUSZNY

- zgodny z normą moralności w aspekcie zamiaru

- zgodny z normą moralności w aspekcie przedmiotu i okoliczności

   

przedmiotowa treść i sposób działania są zgodne z naturą osoby, wymaga poznania natury ludzkiej i dostosowania do niej swego działania działanie „w dobrej woli” i domniemanie słuszności jest konieczne moralny respekt dla norm nie jest konieczny: ktoś działa moralnie dobrze, ale moralnie niesłusznie ( bo nie ma zgodności w aspekcie przedmiotu i okoliczności) działający pozostaje bez winy: NOCENS SED INNOCENS- jest bez winy- działa w „dobrej wierze”, nie szkodzi adresatowi

Spór teleologizmu i deontologizmu

deontologizm

teleologizm

Można ocenić słuszność czynu na podstawie jego treści wew. na podstawie podmiotu, a nie w oparciu o konsekwencje- UNIWERSALNA WAŻNOŚĆ CZYNU

O moralności decydują dobre lub złe konsekwencje czasem nie da się ustalić długofalowych skutków działania: dopuszcza odejście od norm moralnych: utylitaryzm, konwencjonalizm, proporcjonalizm (synonimy teleologizmu)

Natura ludzka kryterium słuszności czynu:  powszechna ważność moralnej powinności czynu wiąże się nierozerwalnie z istnieniem i poznawalnością natury ludzkiej jako podstawy wyznaczającej niezmienny i obiektywny porządek wartości  natura ludzka jest ufundowaną podstawą określania ogólnych reguł słuszności (zwłaszcza w



wypadku kolizji norm moralnych) teleologiści kwestionują powszechne wartości i opowiadają się za sytuacjonistycznym i internacjonalistycznym rozwiązaniem problemu- UTYLITARYZM CZYNÓW I REGUŁ

zakres obowiązywanie norm moralnych precyzują następujące zasady: 1. zasada mniejszego zła (np. amputacja dłoni by ratować rękę) 2. zasada koniecznego zła- w sytuacji, w której w grę wchodzi dobro związane w sposób konieczny z istnieniem osoby jako osoby, bezpośrednia agresja na to dobro nie może być moralnie usprawiedliwiona. Świadomy wybór jest zawsze wyborem zła moralnego. Zasada zła koniecznego: „cel nie uświęca środków”- św. Paweł np. agresja nażycie jest zawsze agresją na dobro, jakim jest sama osoba 3. zasada podwójnego skutku- w sytuacji, w której zachodzi konflikt pomiędzy dobrami, które dla 2 lub więcej osób stanowią konieczny warunek ich istnienia. Ewentualne naruszenie tego dobra może być moralnie usprawiedliwione jedynie jako bezpośrednio niezmierzony skutek czynu moralnie dobrego- ZAMIERZENIE POŚREDNIE skutek zły nie jest zamierzony. Lecz dopuszczony jako ewentualne następstwo czynu dobrego (np. obrona życia własnego przed napastnikiem poprzez uśmiercenie go) Norma moralności a podmiot działania: autonomizm i heteronomizm AUTONOMIZM

HETERONOMIZM

Norma moralności czynów jest w samym podmiocie działania i od niego zależy

Norma moralności czynów jest poza podmiotem działania i nie zależy od niego

Między autonomizmem a heteronomizmem:     

norma moralności zarówno w podmiocie (godność osobowa działającego) jak i jest poza nim (godność każdego osobowego i pozaosobowego adresata działania) nie zależy od podmiotu: jest dana i zadana równocześnie aspekt ontologiczny normy: jest normą w samym podmiocie aspekt epistemologiczny: jest niezależna od podmiotu spełnianie moralnej powinności okazuje się zarówno wiernością „porządkowi dóbr” jak i samemu sobie

Definicja cnoty i wady: CNOTA- sprawność moralna; usprawnienie podmiotu działającego do wykonywania aktów odpowiadających jego naturze. W sensie moralnym: stała sprawność i skłonność woli do aktów moralnie dobrych. Arystoteles: cnota jako środek między 2 skrajnościami: niedomiarem i nadmiarem (np. męstwo jako środek między tchórzostwem a zuchwalstwem)

WADA- nabyte przez działania moralnie złe skłonności woli do spełniania moralnie złych aktów Miłość- św. Augustyn- forma cnót (forma virtutum), prowadzi do spełnienia osoby jako osoby.

Cnoty kardynalne; roztropność, sprawiedliwość, męstwo, umiarkowanie SUMIENIE JAKO NORMA MORALNOŚCI 1. co to jest sumienie? a. definicja ogólna- moralna samoświadomość, ujmuje ona czyn zarówno na tle godności osoby (powinność moralna, dobroć) jak i na tle przedmiotowej struktury osoby ( słuszność moralna, treść powinności) b. definicja ścisła- samoświadomość moralna wyraża się własnym sądem. „powinienem spełnić taki czyn wobec O (konkretnej osoby lub grupy) lub wobec R ( konkretnego bytu pozaosobowego bądź ich grupy). sumienie aktem samouzależniania się od prawdy: sumienie jest WŁASNYM aktem poznania (podmiot sam zobowiązuje się do określonego działania). Jest też SĄDEM (podmiot uzależnia się od stwierdzenia w nim od prawdy o rzeczywistej wartości osób lub rzeczy) sumienie ostateczną normą moralności: sumienie sięga bezpośrednio wnętrza podmiotu, jest źródłem samoinformacji o zgodności własnego działania a normą moralności (przedmiotową). Jest subiektywnie ostateczna normą moralności, bo człowiek nie ma innego rozpoznania dobra i zła moralnego niż w sumieniu. Obowiązek posłuszeństwa sumieniu: kierowanie się sumieniem jest jedynym sposobem kierowania sobą „w świetle prawdy”. 2. Stopień niezawodności sumienia        

sumienie jest normą tylko subiektywnie ostateczną NIEZAWODNE sumienie informuje o powinności afirmowania osoby ze wzgl na jej godność (PARASUMIENIE) informuje też o tym czy podmiot chce czy nie chce podjąć jakiegoś działania informacja sumienia na temat słuszności moralnej działania nie jest niezawodna, nie wyklucza możliwości błędu działanie zgodne z sumieniem gwarantuje podmiotowi moralną dobroć (zabezpiecza przed złem moralnym) lecz tylko w sposób domniemany zabezpiecza przed czynem moralnie niesłusznym obowiązek kontroli sumienia jako normy normatywnej dopełnia obowiązek działania zawsze zgodnie ze swym sumieniem. Autorytet (legitymowany jako rzetelny) stoi w służbie sumienia poszukującego prawdy...