Title | Carme 68b |
---|---|
Course | Lingua e letteratura latina DIL1 |
Institution | Università di Pisa |
Pages | 9 |
File Size | 152.9 KB |
File Type | |
Total Downloads | 45 |
Total Views | 150 |
Testo e traduzione...
CARME 68b ) dist.el
Non possum reticere, deae, qua me Allius in re
reticere è inf.prreticeo,es,cui,ere
non posso tacere, o dee, in quale cosa Allio mi ha
iuverit aut quantis iuverit officiis,
iuverit è cong.perfiuvo,as,iuvi,iutum,are
aiutata e in quanti impegni mi abbia aiutato:
ne fugiens saeclis obliviscentibus aetas
fugiens è part.ptrfugio,is,fugi,itum,ere nè il tempo che passa, le ere che dimenticano (non) oblivis è part.preiscor,eris,oblitus sum oblivisci illius hoc caeca nocte tegat studium: tegat è cong.pretego,is,texi,ctum,ere copra di cieca notte questo studio:
sed dicam vobis, vos porro dicite multis
dicam è fut.semdico,as,avi,atum dicte è imperativo dico
ma lo dirò a voi, voi poi ditelo a molte
4 milibus et facite haec carta loquatur anus.
Facite è imperfacio,is,feci,actum migliaia e fate che questa carte parli (ancora) da vecchia. loquatur è cong.preloquor eris,locutus sum,loqui notescatque magis mortuus atque magis, notescat è cong.prnotesco,scis,notui e anche se da morto diventi sempre più formoso, notescere nec tenuem texens sublimis aranea telam
texens è part.prtexo,is,texui,textum
né il rango tessendo una tela tenue in alto
in deserto Alli nomine opus faciat.
Faciat è cong facio,is,feci,factum
Compia l’opera sul nome deserto di Allio.
nam, mihi quam dederit duplex Amathusia curam, dederit è cong.perdo,das, Quale affanno mi abbia recato la duplice Amatusia, dedi,datum,dare scitis, et in quo me torruerit genere, lo sapete, e in quale stato mi abbia trascurato, mentre
cum tantum arderem quantum Trinacria rupes bruciavo tanto quanto la rupe trinacria (etna)
lymphaque in Oetaeis Malia Thermopylis, e l’acqua Malia nelle termopoli etee,
scitis è ind.prescio,is,scii,itum,ire torruerit è cong.pertorreo,es torrui,tostum,torrere arderem è cong.impardeo,es,arsi
maesta neque assiduo tabescere lumina fletu né i mesti occhi dal continuo pianto
tabescere è inf.prtabesco,scis, tabui,tabescere
cessarent. tristique imbre madere genae.
Cessar è cong,impcesso,as,avi cessavano. E le guance di essere bagnate da una triste pioggia. Made è infmadeo,es,madui
Qualis in aerii perlucens vertice montis
perlucens è part.preperluceo,es,perluxi
come un ruscello scintillare sulla cima di un aereo monte
rivus muscoso prosilit e lapide,
prosilit è ind.prprosilio,lis,silui,silire
discende/balza dalla pietra muscosa
qui cum de prona praeceps est valle volutus, volutus è pass.ind.perfvolvo,is,volvi che è stata gettata a precipizio da una valle inclinata, volutum,volvere 60 per medium densi transit iter populi,
transit è ind.prtranseo,is,transii,itum,ire
passa in mezzo alla via di un popolo denso,
dulce viatori lasso in sudore levamen, dolce sollievo per il viandante stanco nel sudore,
cum gravis exustos aestus hiulcat agros: extustos è pass. part.perextundo,is,extudi quando la pesante calura spacca i campi bruciati: extusum,undere hiulcat è ind.preshiulco,as,atum,are hic, velut in nigro iactatis turbine nautis iactatis è pass. part.periacto,as,avi,atum così come in una nera bufera tra i marinai sbattuti
lenius aspirans aura secunda venit,
aspirans è part.praspiro,as,avi,atum giunga spirando più dolcemente l’aria propizia, venit è ind.prvenio,is,veni,ventum,ire 65 iam prece Pollucis, iam Castoris implorata, è pass. Part.perfimploro,as,avi,atum implorata sia dalla preghiera di Polluce che di Castore,
tale fuit nobis Allius auxilium.
Fuit è perfsum,es,fui,esse
tale aiuto fu per noi Allio.
Is clausum lato patefecit limite campum,
patefecit è ind.perpatefacio,acis,feci egli ci aprì un campo chiuso per un largo tratto, patefactum,ere isque domum nobis isque dedit dominae, e lui diede a noi (a me ) e alla padrona la casa,
dedit è ind.perdo,das,dedi,datum
ad quam communes exerceremus amores. Exerceremus è con.impexerceo,es,rcui presso cui vivessimo i reciproci amori. exercitum,ere 70 quo mea se molli candida diva pede la si recò la mia candida dea con il morbido piede
intulit et trito fulgentem in limine plantam intulit è ind.perinfero,fers,tuli,latum e sulla battuta soglia, appoggiandosi (inizia)
innixa arguta constituit solea,
innixa è part.perfinnitor,iteris,innixus sum,inniti la vivace suola poggiò la splendente pianta constituit è ind.prconsituo,is,ui,stitutum
coniugis ut quondam flagrans advenit amore flagrans è part.prflagro,as,avi,atum come un tempo bruciando per amore del coniuge advenit è ind.peradvenio,is,eni,entum Protesilaeam Laodamia domum Laodamia giunse alla casa protesilea
75 Frustrainvano (avverbio) inceptam frustra, nondum cum sanguine sacro inceptam è pass. part.perincipio,is invano iniziata,non avendo ancora la vittima incepi,eptum hostia caelestis pacificasset eros.
Pacificasset è cong.piuchepacifico,as,avi
pacificato col sacro sangue i celesti padroni/i padron del cielo (Mito di Laodamia)
Nil mihi tam valde placeat, Ramnusia virgo, placeat è congplaceo,es,placui,acitum Nulla mi piaccia così tabto, vergine rammusia,
quod temere invitis suscipiatur eris. Suscipiatur è cong.prsuscipio,is,suscepi,ptum che sia intrapreso sconsideratamente con i padroni contrari. Eriserus,eri (padroni) quam ieiuna pium desideret ara cruorem,
desideret è cong.prdesidero,as,avi
Quanto l’altare digiuno desidera il sangue pio, fu istruita
80 docta est amisso Laodamia viro, docta est è pass. ind.perdoceo,es,docui,doctum Laodamia, perduto il marito amisso è pass.part.peramitto,is,isi,issum coniugis ante coacta novi dimittere collum, presto costretta a lasciare il collo del nuovo coniuge
coacta è part.perfcogo,is,coegi, coactum,cogere.
Dimittere è inf.predimitto,is,dimisi,dimissum
quam veniens una atque altera rursus hiems
veni è part.prevenio,is,veni,ventum
e quanto giungendo un primo e secondo inverno ancora,
noctibus in longis avidum saturasset amorem, saturass è cong.piuchsaturo,as,avi nelle lunghe notti avrebbe saziato l’avido amore
vivere è infvivo,is,vixi,victum posset ut abrupto vivere coniugio, posset è cong.imppossum,potes,potui,posse da poter/che potesse vivere, troncato il matrimonio, abrupto è pass. part.per abrumpo,is abrupi,abruptum,mpere quod scibant Parcae non longo tempore abesse, 85 è inf.perfabeo,is,abii,abitum e lo sapevan le Parche che non per molto tempo starebbe lontano
si miles muros isset ad Iliacos.
(abuisse)
Isset è cong.piucheeo,is,ii,itum,ire
Se fosse partito guerriero contro le mura illiache.
nam tum Helenae raptu primores Argivorum con il rapimento di Elena allora Troia aveva iniziato
coeperat ad sese Troia ciere viros, a chiamare a sé i primi eroi degli Argivi,
coeperat è ind.piuchcoepi (difettivo) ciere è inf.precieo,cies,civi,citum
Troia (nefas!) commune sepulcrum Asiae Europaeque, Troia (orribile!) comune sepolcro di Asia ed Europa,
90 Troia virum et virtutum omnium acerba cinis, 90 Troia crudele cenere di tutti eroi e eroismi,
quaene etiam nostro letum miserabile fratri e che forse portò miserevole morte a nostro fratello
attulit. ei misero frater adempte mihi
attulit è peradfero
o misero fratello strappato a me,
ei misero fratri iucundum lumen ademptum, è pass.perfadimo,is,ademi,mptum o gioconda luce strappata al misero fratello ,
tecum una tota est nostra sepulta domus, con te insieme , fu sepolta tutta la nostra casa,
omnia tecum una perierunt gaudia nostra, 95 con te , insieme, perirono tutte le nostre gioie,
sepulta è pass. ind.perfsepelio,is,elii sepultum,lire perierunt è ind.perfpereo,is,rii,ire
quae tuus in vita dulcis alebat amor.
Alebat è ind.impdo,sa,avi,atum
Che il tuo dolce amore alimentava in vita.
Quem nunc tam longe non inter nota sepulcra Ora tanto lontano tra sepolcri non noti
nec prope cognatos compositum cineres, compositum è pass. part.percompono, né raccolto vicino ceneri famigliari is,posui,positum,nere sed Troia obscena, Troia infelice sepultum ma non Troia nemica, Troia ti trattiene miseramente
detinet extremo terra aliena solo. 100
detinet è ind.predetineo,es,nui,tentum
sepolto, terra straniera in suolo lontano.
Ad quam tum properans fertur undique pubes
properans è part.prpropero,as,avi Ad essa allora si dice che raccolta da ogni parte la gioventù fertur è ind.prfero,fers,tuli Graecae penetralis deseruisse focos,
deseruisse è inf.perfdesero,eris,rui,ertum Della Grecia insieme abbandonò i focolari famigliari deserere ne Paris abducta gavisus libera moecha
abducta è pas.part.perfabduco,cis,abduxi perchè Paride sequestrata la donnaccia, godendoli abductum,ucere gavisus è perfgaudeo,es,gravisus sum,gravisum,ere otia pacato degeret in thalamo. Pacato è pass.part.perfpaco,as,avi Trascorresse liberi riposi sul letto tranquillo. Degeret è cong.impdego,is,degi,ere Quo tibi tum casu, pulcerrima Laodamia, 105 Allora per quel destino, la bellissima Laodamia,
ereptum est vita dulcius atque anima
ereptum est è pas.ind.perferipio,eripis,pui ti furon tolte le nozze più dolci della vita e dell’anima ereptum,eripere coniugium: tanto te absorbens vertice amoris assorbendoti di tale vertice d’amore la fiamma
absorbens è part.prabsorbeo,es bui,absorptum,ere
aestus in abruptum detulerat barathrum, detulerat è ind.piucdefero ti aveva spinto in un baratro sosceso,
quale ferunt Grai Pheneum prope Cylleneum quale , dicono i Grai, presso Peneo di Cillene
ferunt è ind.prefero
siccare emulsa pingue palude solum, 110
siccare è inf.pressicco,as,avi,atum il grasso suolo secca, prosciugatasi la palude, emulsa è pas.part.perfemulgeo,es emulsum,emulgère quod quondam caesis montis fodisse medullis caesis è pas.part.perfcaedo,is che un tempo, si sente dire, scavò, tagliate le viscere del monte cecidi,caesum,caedere fodisse è inf.perffodio,is,fodi,fossum,fodere audit falsiparens Amphitryoniades, audit è ind.praudio,is,ii,auditum,ire l’anfitrioniade del falso padre
tempore quo certa Stymphalia monstra sagitta al tempo in cui trafisse con freccia sicura i mostri
perculit imperio deterioris eri,
perculit è ind.perfpercello,is,perculi, perculsum,percellere
di Stinfalo per ordine di un padrone inferiore,
pluribus ut caeli tereretur ianua divis, 115 perché la porta del cielo si aprisse a più dei,
tereretur è cong.impteror,teris,trivi tritum,terere
Hebe nec longa virginitate foret. È cong.impsum,es,fui,esse Ed Ebe non fosse di una lunga verginità.
Sed tuus altus amor barathro fuit altior illo,
fuit è ind.persum
Ma il tuo amore profondo fu più profondo di quel baratro,
qui tamen indomitam ferre iugum docuit.
Ferre è inffero Che t’insegnò, indomita, a portare un così pesante giogo. Docuit è ind.perfdoceo,es,ui doctum,ere Nam nec tam carum confecto aetate parenti confecto è part.perconficio,is,feci Né l’unica figlia cresce il caro capo di un tardo nipote confectum,icere una caput seri nata nepotis alit, è ind.prealo,is,alui,altum,alere per il padre abbattuto dall’età,
120 qui cum divitiis vix tandem inventus avitis
inventus è pas.part.perfinvenio,is Il quale finalmente trovato a stento con le ricchezze famigliari invenii,entum,ire nomen testatas intulit in tabulas,
testatas è part.perftesor,testaris,testatus sum mise il nome nelle tavole testamentarie , testari impia derisi gentilis gaudia tollens,
togliando le empie gioie del parente deriso,
derisi è part.perfderideo,es,derisi,derisum
suscitat a cano volturium capiti: scaccia dal bianco capo l’avvoltoio:
suscitat è ind.presuscito,as,avi,tatum,are capitiablat. arcaico
125 nec tantum niveo gavisa est ulla columbo
gavisa est è ind.perfgaudeo,es gravisus sum,gravisum,ere
Nessuna compagna godette tanto del bianco colombo
compar, quae multo dicitur improbius
dicitur è pas.ind.prdico,dicas,avi,atu
si dice che ella molto più malignamente
oscula mordenti semper decerpere rostro,
mordenti è part.premordeo,es sempre strappa con il becco mordente i baci, momordi,morsum,ere decerpere è infdecerpo,is,decerpsi,cerptum quam quae praecipue multivola est mulier. Quanto quella donna che è specialmente vogliosa.
sed tu horum magnos vicisti sola furores,
vicisti èind.pervinco,is,vici,victum
Ma tu sola vincesti grandi furori di questi,
ut semel es flavo conciliata viro. 130
conciliata è part.perfconcilio,as,iavi,liatum
appena ti sei riconciliata col biondo marito.
Aut nihil aut paulum cui tum concedere digna
concedere è inf.prconcedo,is concessi,cessum,cedere
o di niente o di poco degna di essere allora
lux mea se nostrum contulit in gremium,
contulit è perfconfero,fers,contuli
qa uesta proposta nel vostro grembo
uam circumcursans hinc illinc saepe Cupido circumcur è part.prcircumcurso,as,avi quando Cupido correndo attorno ora qua ora là
fulgebat crocina candidus in tunica.
fulgebat è inf.impfulgo,is,fulsi,ere
brillava candido nell terre di croco.
135 Quae tamen etsi uno non est contenta Catullo, Ella tuttavia anche se non è contenta del solo Catullo
rara verecundae furta feremus erae sopporteremo i rari furti della vereconda padrona
ne nimium simus stultorum more molesti. né siamo troppo molesti, alla moda degli stolti.
feremus è ind.fut.sempfero,fers
saepe etiam Iuno, maxima caelicolum, Spesso anche Giunone, la maggiore dei celesti,
coniugis in culpa flagrantem concoquit iram, digerì l’ira bruciante nella colpa del coniuge,
140 noscens omnivoli plurima furta Iovis. part.prnosco,scis,novi,notum
flagrantem è part.prflagro,as,are concoquit è ind.prconcoquo,is,concoxi concoctum,quere Noscens è
conoscendo i tantissimi furti dell’onnivolente Giove
atqui nec divis homines componier aequum est,
componier è inf.prcomparo,as,
Ma non è giusto confrontare/paragonare gli uomini agli dei,
ingratum tremuli tolle parentis onus.
Tolle è imperat.prtollo,is,sustuli,sublatum sopporta l’ingrato peso d’un genitore tremante. tollere nec tamen illa mihi dextra deducta paterna Né tuttavia ella condotta dalla destra del padre
fragrantem Assyrio venit odore domum,
fragrantem è part.prefragro,as,fragare
mi vene in una casa fragrante di profumo assiro,
145 sed furtiva dedit mira munuscula nocte,
dedit è ind.perfdo,das, avi,
ma diede furtivi regalucci in una notte stupenda,
ipsius ex ipso dempta viri gremio. toltasi dal grembo stesso dello stesso marito.
Dempta è pass.part.perfdemo,is,dempsi demptum,demere
Quare illud satis est, si nobis is datur unus
datur è pass.pr.inddo,as,avi
Perciò quello è sufficiente, se è dato a noi quell’unico giorno
quem lapide illa diem candidiore notat. È ind.prnoto,as,avi che ella segna con un sassolino più candido.
Hoc tibi, quod potui, confectum carmine munus Questo regalo, che potei, racchiuso in poesia,
150 pro multis, Alli, redditur officiis, Allio, viene reso (a te) per i molti favori/servigi,
ne vestrum scabra tangat rubigine nomen affinchè la rozza ruggine non tocchi il vostro nome
potui è ind.perfpossum,potes potui,posse
redditur è pas.ind.perfreddo,reddis reddidi,redditum,ere tangat è cong.prtango,is,tetigi tactum,tangere
haec atque illa dies atque alia atque alia. questo giorno e quello e un altro ancora ed un altro.
huc addent divi quam plurima, quae Themis olim Qui aggiungeranno gli dei tantissimi doni, che Temi
ddent è fut.semaddo,is,addidi additum,addere
155 antiquis solita est munera ferre piis. solita est è pas.ind.prsoleo,es,solitus sum un tempo era solita portare agli antichi pii. solitum,solere Sitis felices et tu simul et tua vita,
Sitis è cong.prsum,es,fui,esse
siate felici , tu insieme e la tua vita,
et domus in qua lusimus et domina, e la casa nella quale giocammo e la padrona
et qui principio nobis terram dedit aufert,
lusimus è ind.perfludo,is,lusi,lusum ludere aufert è ind.prefero
e chi ci toglie la terra che all’inizio diede,
a quo sunt primo omnia nata bona, dal cui autore tutti i beni sono nati,
160 et longe ante omnes mihi quae me carior ipso est, e più di tutti (quanti) colei che per me è più cara di me stesso,
lux mea, qua viva vivere dulce mihi est. la luce mia, lei viva, il vivere mi è dolce....