Choroby Zawodowe notatki wykłady PDF

Preview

Summary

wykłady całe ...

Description

CHOROBY ZAWODOWE

JAK ZAWSZE… TROCHĘ HISTORII Choroby zawodowe- nierozerwalnie związane z rozwojem cywilizacji pojawiły się już w najdawniejszych czasach ▪

Wyrób narzędzi i broni z krzemienia - pylica krzemowa

▪

Wytwarzanie narzędzi z miedzi i innych metali kolorowych zatrucia metalami

Biel ołowiana- barwnik stosowany w kosmetyce. Ołów, rtęć, arszenik, antymon - Największe znaczenie odegrał ołów odkryty w 2500 lat p.n.e. - W starożytnym Rzymie ołów był wszechobecny ▪

W pojemnikach ołowianych przechowywano żywność

▪

Dostarczano go bezpośrednio do wina w celu poprawy smaku

▪

Wino przygotowywane było w ołowianych kadziach

▪

Jedzono na ołowianych naczyniach, pito z ołowianych kielichów

Ellenborg- 1524r.- traktat o truciznach przemysłowych „Morbi metallici” w którym autor opisał rtęcicę i ołowicę wśród górników wydobywających złoto Georgicus Agricoa (1494-1555)- uczony górnik metalurg lekarz: Zajmował się między innymi bezpieczeństwem pracy górników i ich zapadalnością na choroby zawodowe Parcaesisus- 1493- 1541- w monografii przedstawił choroby zawodowe górników i odlewników. Jednakże opisanych symptomów w postaci duszności, trudności w oddychaniu i wyniszczaniu organizmu wśród górników nie wiązał przyczynowo z narażeniem na pył. Ojciec medycyny przemysłowej- Ramazzini (1633-1714) - w 1790 roku opisał utratę zębów nadmierne ślinie się i zaburzenia neurologiczne w wyniku zawodowego narażenia na rtęć u zatrudnionych przy pokrywaniu luster rtęcią na wsypie Murano (Wenecja). Przypominał lekarzom by pytali pacjentów o wykonywany zawód

„Wiem z własnego doświadczenia, że w praktyce medycznej rzadko kiedy zwraca się na to (wykonywany zawód) uwagę, a nawet jeśli lekarz opiekujący się chorym zna odpowiedź nie pytając, nie przejmuje się tym chociaż dla skuteczności leczenia jest to sprawa o największym znaczeniu”

Działo De Morbis Artificium Diatriba- pierwszy podręcznik o zagrożeniach dla zdrowia i choroby związane z 52 zawodami.

W XIX azotanu rtęci: - używano w procesie przetwarzania filcu a uwalnianie podczas podgrzewania pary rtęci były inhalowane w czasie wykańczania formowania filcowych kapeluszy - w 1860 roku Freeman opisał drgawki wytwórcy kapeluszy nazywane czasami drżeniami Danburry, w odniesieniu do nazwy miasta Danburry w stanie Connecticut centrum przemysłu kapeluszniczego. Rtęć była powszechnie używana w XIX wieku do wykonywania fotografii- choroby fotografów zawodowych i amatorów.

„Szalony kapelusznik”: w Przygodach Alicji w krainie czarów opublikowanej w 1885 roku jest literackim opisem zatrucia rtęcią. Objawy choroby „szalonych kapeluszników”: nerwowość, pobudliwość, dziwny nierówny krok, skrajna nieśmiałość , zaburzenia mowy, bezsenność, depresja, zaburzenia pamięci, niebieskie dziąsła. Przypuszcza się, że głębokie stany depresyjne dotykające niektórych sławnych malarzy powodowane były zatruciem ołowiem znajdujących się w farbach.

Z inicjatywy (1906r.) Luihi Devoto odbyła się I międzynarodowy kongres chorób zawodowych W 1910 roku założył w Mediolanie pierwszą w historii klinikę chorób zawodowych W latach 20-tych XX w wielu krajach europejskich tworzone były pierwsze wykazy chorób zawodowych możliwość ubiegania się o odszkodowanie.

Rewolucja przemysłowa: ▪ ▪ ▪ ▪ ▪

Rozwój przemysłu Wprowadzanie nowych technologii produkcyjnych, maszyn i narzędzi pracy Automatyzacja pracy Chemizacja rolnictwa Nowe związki chemiczne o nieznanej toksyczności

Czynniki natury psychosocjologicznej: ▪ ▪ ▪

Organizacja pracy Mechanizacja i automatyzacja procesów produkcyjnych Presja czasu

Narażenie naczynniki szkodliwe w przemyśle jest najczęściej narażeniem mieszanym: Interakcja kilku różnych szkodliwości może mieć charakter: Addytywny

Synergistyczny

Powstały w wyniku sumowania Współdziałanie dwóch lub składników więcej czynników ujemnych (np. fizycznych lub chemicznych) wpływających na organizmprzewyższa sumaryczny efekt czynników działających osobno.

Antagonistyczny Przeciwne dzianie czynników

Obecnie dzięki postępom profilaktyki technicznej i lekarskiej liczba zachowań o ciężkim przebiegu znacznie zmalała.

CO TO JEST CHOROBA ZAWODOWA? Kryteria medyczne- istotne zaburzenia stanu zdrowia, związane przyczynowo z wynikami pracy zawodowej Kryteria lekarsko- prawne- rozpoznanie choroby zawodowej uwarunkowanie jest jej winieniem w obowiązującym wykazie chorób zawodowych

Art. 2351. „Za chorobę zawodową uważa się chorobę, wymienioną w wykazie chorób zawodowych, jeżeli w wyniku oceny warunków pracy można stwierdzić bezspornie lub z wysokim prawdopodobieństwem, że została ona spowodowana działaniem czynników szkodliwych dla zdrowia występujących w środowisku pracy albo w związku ze sposobem wykonywania pracy, zwanych „narażeniem zawodowym”.

Art. 235 z ustawy z dnia 22 maja 2009 r, o zmianie ustawy Kodeksu pracy oraz zmiany niektórych ustaw- Dz. U. Nr. 99. Poz. 825)

Pewność związku przyczynowego z warunkami pracy: - pewność istnienia związku- pylice płuc oraz większość zatruć ostrych i przewlekłych - udział narażenia zawodowego jest wysoce prawdopodobny brak pewności orzeczniczejuszkodzenie słuchu u narażonych długotrwale na ponadnormowy hałas lub zespół wibracyjny i narażonych na działanie drgań mechanicznych - udział narażenia zawodowego nie jest wysoki- przewlekłe zapalenie oskrzeli

Rozpoznanie choroby zawodowej musi być oparte na określonych kryteriach: 1. Stwierdzone objawy powinny odpowiadać obrazowi klinicznemu choroby zawodowej która jest przedmiotem podejrzenia. Stopień trudności diagnostycznej jest tu różny w zależności od swoistości objawów cechujących daną chorobę zawodową. 2. Stopień narażenia zawodowego musi być dostatecznie wysoki. Jest on kształtowany głównie przez: stężenia

i natężenia

czynników

szkodliwych

oraz

długość

narażenia.

Przekroczenie

wartości

dopuszczalnych stwarza ryzyko zdrowotne dla pracowników wzrastające z wielkością tych przekroczeń.

Dopuszczalne stężenia: • • • •

Najwyższe dopuszczalne stężenia Najwyższe dopuszczalnie stężenie chwilowe Najwyższe dopuszczalne stężenie pułapowe Najwyższe dopuszczalne natężenie czynników fizycznych

Monitoring biologiczny Metody oceny natężenia zawodowego oparte na pomiarach stężenie i natężeń czynników mogą być niewystarczające. W tych sytuacjach zastosowanie znajduje tzw. monitoring biologiczny, polegający na pomiarach stężeń substancji toksycznych lub ich metabolitów we krwi lub moczu. W stosunku do niektórych substancji toksycznych określono: ▪ ▪

wartości referencyjne stężeń spotkane u osób na nie narażonych dopuszczalne stężania biologiczne (DSB) uważane są za bezpieczne. Obowiązek pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych

Pracodawca ma obowiązek: ▪

pomiarów stężeń i natężeń czynników szkodliwych występujących na stanowiskach pracy

▪

przesłać jednostce służby zdrowia, upoważnionej do rozpoznawania chorób zawodowych, dokumentacja dotyczącą zagrożeń występujących w środowisku pracy i przebiegu pracy zawodowej pracownika

Przy ustalaniu rozpoznania choroby zawodowej lekarz orzekający powinien zawsze uzyskać od pracodawcy oraz lekarza sprawującego profilaktyczną opiekę zdrowotną nad pracownikiem, niezbędne dane o stopniu narażenia pracownika i wynikach dotychczasowych badań lekarskich

Okres latencji (utajenia) Niektóre choroby ujawniają się po okresie utajenia, czyli latencji. Znajomość czasu latencji jest niezbędna przy ustalenie rozpoznania. Okres latencji w poszczególnych przypadkach: ▪ ▪

Obrzęk płuc po narażeniu na gazy drażniące- 1-3 dni Astma alergiczna- kilka tygodni

▪

Pylica azbestowa- ponad 10 lat

▪

Nowotwory zawodowe- od 4- 40 lat

UJAWNIENIE SIĘ CHOROBY W OKRESIE KRÓTSZYM NIŻ 5 LAT OD POCZĄTKU EKSPOZYCJI PRZEMAWIA PRZECIW ETIOLOGII ZAWODOWEJ

Diagnostyka różnicowa W każdym przypadku rozpoznaniu choroby zawodowej należy przeprowadzić diagnostykę różnicową. Jest to szczególnie ważne gdy choroba rozpoznana błędnie jako zawodowa może być skutecznie leczona np. rozpoznanie gruźlicy jako pylicy płuc.

PODZIAŁ SZKODLIWOŚCI ZAWODOWYCH Pyły mineralne o działanie

Są przyczyną zachorowania na pylicę płuc, uważane za najgroźniejsze

zwłókniającym,

w skutkach.

Pyły mineralne i

Pyły pochodzenia zwierzęcego lub roślinnego wykazujące aktywność

organiczne o działaniu

biologiczną albo działanie alergizujące

drażniącym Substancje chemiczne o

Występuje najczęściej w środowisku pracy w postaci aerozoli, dymów,

działaniu toksycznym

cieczy, par i gazów, mogą powodować zatrucia ostre zwykle

drażniącym lub

przemijające lub przewlekłe, często nieodwracalne. Niektóre z nich

alergizującym

mogą powodować odczyny zapalne i choroby alergiczne dróg oddechowych.

Czynniki fizyczne

Są bardzo rozpowszechnione. Największe znacznie mają: hałas, wibracja, gorący mikroklimat. Narażenie na te czynniki może powodować, uszkodzenie słuchu, zespół wibracyjny i zespół przegrzania. Rzadziej występujące czynniki fizyczne to: promieniowanie jonizujące, pola elektromagnetyczne, ultra- i infradźwięki, zmiany ciśnienia barometrycznego.

Czynniki związane ze

Wykonywanie ruchów monotypowych, niekorzystna wymuszona

sposobem wykonywanie

pozycja pracy, ucisk na pnie nerwów mogą doprowadzić do zmiany

pracy

przeciążeniowych w układzie ruchu i uszkodzenia nerwów obwodowych. Powstają zmiany zapalne w tkankach okołostawowych, pochewkach ścięgnistych, kaletkach maziowych, mięśniach i przyczepach ścięgnistych- czynniki powodujące choroby zawodowe najczęściej występujące.

Czynniki biologiczne

W niektórych zawodach i rodzajach prac istnieje zwiększone ryzyko zachorowania na choroby zakaźne i pasożytnicze. W polsce dominuje ryzyko zakażenia wirusem zapalenia wątroby i dotyczy głównie pracowników służby zdrowia.

Czynniki rakotwórcze

W środowisku pracy występuje kilkanaście czynników o udowodnionym działaniu rakotwórczym u ludzi i kilkadziesiąt czynników w prawdopodobnym działaniu rakotwórczym. Wg ostrożnych ocen środowisko pracy jest odpowiedzialne za 2-5% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe. Czynniki rakotwórcze nie wykazują działania prognozowego tzn. Nie można ustalić dla nich stężenia, poniżej którego działanie rakotwórcze nie występuje. Prawdopodobieństwo działania czynnika rośnie wraz ze wzrostem stężenia. Wieloletni okres latencji: chlorek winylu, arsen, produkty ropopochodne, pył drzewny, pył z wyprawionych skór i in.

Prawdopodobieństwo większości krajów przewiduje świadczenia pieniężne dla osób dotkniętych chorobami zawodowymi ▪ obowiązek zgłaszanie oraz rejestracji chorób zawodowych ▪

wykaz chorób zawodowych

Listy chorób zawodowych na świecie: ▪

W większości krajów świata istnieją wykazy chorób zawodowych

▪

W Europie: Szwecja i Holandia nie posiadają takiego wykazu→odrębna analiza każdego indywidualnego przypadku

▪

W Austrii, Danii, Finlandii, Luksemburgi i we Włoszech wykazy mają charakter otwarty → w indywidualnych przypadkach i po spełnieniu określnych warunków również inne choroby, nie wymienione w danym wykazie mogą być uznane za chorobę zawodową.

WYKAZ CHORÓB ZAWODOWYCH 1. Zatrucia ostre albo przewlekłe lub następstwa wywołane następujące substancje chemiczne 2. Gorączka metaliczna 3. Pylice płuc 4. Choroby opłucnej lub osierdzia wywołane pyłem azbestu 5. Przewlekłe obturacyjne zapalnie oskrzeli 6. Astma oskrzelowa 7. Zewnątrzpochodne alergiczne zapalenie pęcherzyków płucnych 8. Ostre uogólnione reakcje alergiczne 9. Byssinoza 10. Beryloza 11. Choroby płuc wywołane pyłami metali twardych 12. Alergiczny nieżyt nosa 13. Zapalenie obrzękowe krtani o podłożu alergicznym 14. Przedziurawienie przegrody nosa wywołane substancjami o działaniu żrącym lub drażniącym 15. Przewlekłe choroby narządu głosu spowodowane nadmiernym wysiłkiem głosowym, trwającym co najmniej 15 lat 16. Choroby wywołane działaniem promieniowania jonizującego 17. Nowotwory złośliwe powstałe w następstwie działania czynników występujących w środowisku pracy, uznanych za rakotwórcze u ludzi 18. Choroby skóry 19. Przewlekłe choroby układu ruchu wywołane sposobem wykonywania pracy 20. Przewlekłe choroby obwodowego układu nerwowego wywołane sposobem wykonywania pracy 21. Obustronny trwały odbiorczy ubytek słuchu typu ślimakowego lub

czuciowo nerwowego

spowodowany hałasem, wyrażony podwyższeniem progu słuchu o wielkości co najmniej 45 dB w uchu lepiej słyszącym, obliczony jako średnia arytmetyczna dla częstotliwości audiometrycznych 1,2 i 3 kHz 22. Zespół wibracyjny 23. Choroby wywołane pracą w warunkach podwyższonego ciśnienia atmosferycznego 24. Choroby wywołane działaniem wysokich albo niskich temperatur otoczenia 25. Choroby układu wzrokowego wywołane czynnikami fizycznymi, chemicznymi lub biologicznymi 26. Choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa

LISTA CHORÓB ZAWODOWYCH ▪

Obejmuje 26 pozycji

▪

Międzynarodowa Organizacja Pracy ILO – List of Occupational Diseases (revised 2010). Zawiera 29 pozycji podstawowych i 27 pozycji uzupełniających

Lista chorób zawodowych Międzynarodowej Organizacji Pracy Podzielona jest na 4 grupy: ▪

choroby wywołane przez czynniki zewnętrzne

▪ ▪

choroby systemów głównych organów nowotwory zawodowe

▪

inne choroby

Europejska lista chorób zawodowych Rekomendowana przez Unię Europejską, zawiera 108 pozycji, w tym: ▪

54 choroby spowodowane przez substancje chemiczne

▪ ▪

10 – choroby skóry 19 – choroby układu oddechowego

▪

7 - choroby zakaźne

▪

18 choroby wywołane czynnikami fizycznymi

Znaczenie płci w diagnozowaniu choroby zawodowej Przykład: Zespół cieśni nadgarstka Stan chorobowy. Bardzo częsty wśród kobiet pracujących m. in. w biurach. Kobiety mają większe predyspozycje do zaburzenia i częściej pracują na stanowiskach obciążających nadgarstki i palce (wykonując drobne, precyzyjne, powtarzające się ruchy palców i nadgarstka przez 8h dziennie). Mężczyźni są w równym stopniu zagrożeni tym stanem chorobowym, jednak na stanowiskach ze ściśle określonymi zadaniami (np. wprowadzenie danych). Zwiększone ryzyko u kobiet – wynikające z budowy ciała, wyglądu miejsca pracy, narzędzi pracy, środków ochrony, itp.

TRYB POSTĘPOWANIA W SPRAWACH CHORÓB ZAWODOWYCH 1. podejrzenie choroby zawodowej 2. wszczęcie postępowania 3. orzeczenie lekarskie 4. decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej 5. odwołanie

1.Podejrzenie choroby zawodowej

2. Wszczęcie postępowania

3. Orzeczenie

Kto? pracodawca, pracownik lub były pracownik, lekarz podmiotu właściwego do rozpoznania choroby zawodowej, lekarz, lekarz dentysta taka osoba wypełnia dokument Komu? Właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu: - powiatowemu inspektorowi sanitarnemu, - wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu, - komendantowi wojskowego ośrodka medycyny prewencyjnej - i innym inspektorom epidemiologiczno-sanitarnym Właściwy państwowy inspektor sanitarny, który otrzymał zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej wszczyna postępowanie → w szczególności kieruje pracownika na badanie w celu wydania orzeczenia o rozpoznaniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do jej rozpoznania → do jednostki orzeczniczej I stopnia Jednostki orzecznicze:

lekarskie

I stopnia ▪ ▪ ▪

▪

poradnie i oddziały chorób zawodowych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy kliniki i poradnie chorób zawodowych uniwersytetów medycznych poradnie chorób zakaźnych wojewódzkich ośrodków medycyny pracy albo przychodnie i oddziały chorób zakaźnych poziomu wojewódzkiego – w zakresie chorób zawodowych zakaźnych i pasożytniczych jednostki organizacyjne zakładów opieki zdrowotnej, w których nastąpiła hospitalizacja (ostre objawy choroby) II stopnia

▪ ▪ ▪

przychodnie, oddziały i kliniki chorób zawodowych jednostek badawczorozwojowych w medycynie pracy (IMP w Łodzi i Sosnowcu) poradnie i kliniki chorób zakaźnych UM (choroby zakaźne i inwazyjne) Instytut Gruźlicy (gruźlica)

Lekarz orzecznik Rozpoznania choroby zawodowej u pracownika dokonuje lekarz orzecznik, zatrudniony w uprawnionej placówce medycznej, w formie orzeczenia lekarskiego wystawionego na odpowiednim druku. Właściwym do orzekania w zakresie chorób zawodowych jest lekarz spełniający wymagania kwalifikacyjne określ one w przepisach prawnych wydanych na podstawie art. 9 ust. 3 ustawy z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy zatrudnionych w jednej z jednostek orzeczniczych. Procedura: Lekarz orzecznik na podstawie dokumentacji medycznej oraz oceny narażenia zawodowego → orzeczenie lekarskie → o rozpoznaniu choroby zawodowej LUB o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej → ! pracownik, który nie zgadza się z treścią orzeczenia lekarskiego I instancji o rozpoznaniu choroby zawodowej lub o braku podstaw do rozpoznania choroby zawodowej → 14 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego za pośrednictwem jednostki orzeczniczej I stopnia – stronom przysługuje odwołanie

4. Decyzja

Właściwym państwowy powiatowy inspektor sanitarny wydaje decyzje → Orzeczenie lekarskie przesyła się: - właściwemu państwowemu inspektorowi sanitarnemu - zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi - lekarzowi kierującemu badania - jednostce orzeczniczej I stopnia (kiedy orzeczenie wydane jest przez lekarza zatrudnionego w jednostce orzeczniczej II stopnia) Na podstawie materiału dowodowego, a w szczególności danych zawartych w orzeczeniu lekarskim oraz oceny narażenia pracownika → właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny → wydaje decyzję o stwierdzeniu choroby zawodowej albo o braku podstaw do stwierdzenia choroby zawodowej →… i przesyła decyzję. Właściwy państwowy powiatowy inspektor sanitarny → materiał dowodowy jest niewystarczający do wydania decyzji → może żądać od lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie: ▪ ▪

dodatkowego uzasadnienia tego orzeczenia wystąpić do jednostki orze czającej II stopnia o dodatkową konsultację

▪

podjąć inne czynniki niezbędne do uzupełnienia tego materiału

Do kogo wysyła się decyzje? Właściwy państwowy inspektor sanitarny przesyła decyzję: 1) zainteresowanemu pracownikowi lub byłemu pracownikowi 2) pracodawcy lub pracodawcom zatrudniającym pracownika w warunkach, które mogły spowodować skutki zdrowotne uzasadniające postępowanie w sprawie rozpoznania i stwierdzenia choroby zawodowej 3) jednostce orzeczniczej zatrudniającej lekarza, który wydał orzeczenie lekarskie 4) właściwemu okręgowemu inspektorowi pracy 5. Odwołanie

Od powyższej decyzji przysługuje stronom odwołanie do właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji stronie. Decyzja wydana przez właściwego państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego jest ostateczna i pracownikowi przysługuje skarga do właściwego wojewódzkiego sądu administracyjnego w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji stornie.

Karta stwierdzenia choroby zawodowej Kto? Państwowy powiatowy inspektor sanitarny albo państwowy wojewódzki inspektor sanitarny Kiedy? 14dni od dnia, w którym decyzja o stwierdzeniu choroby zawodowej stała ...