CVA - theorie - Samenvatting Ergotherapie in de geriatrie 2 PDF

Preview

Summary

Download CVA - theorie - Samenvatting Ergotherapie in de geriatrie 2 PDF

Description

Geriatrie – CVA Theorie Inhoudsopgave 1. Inleiding NAH........................................................................................................3 1.1. Definitie CVA............................................................................................................ 3 1.1.1. Types CVA:......................................................................................................... 3 1.2. Prevalentie............................................................................................................... 4 1.2.1. Incidentie + mortaliteit......................................................................................... 4 1.3. Vormen..................................................................................................................... 4 1.3.1. Ischemisch CVA = herseninfarct..........................................................................4 1.3.2. Trombosis cerebri................................................................................................4 1.3.3. Embolia cerebri...................................................................................................4 1.3.4. Hemorragisch CVA = hersenbloeding..................................................................4 1.4. Risicofactoren en oorzaken....................................................................................4 1.4.1. Herseninfarct = ischemie.....................................................................................4 1.4.2. Hersenbloeding = hemorragie.............................................................................4 1.5. Herstel...................................................................................................................... 5 1.6. Diagnostiek acute fase............................................................................................5 1.6.1. Lichamelijk onderzoek.........................................................................................5 1.6.2. Beeldvorming...................................................................................................... 5 1.6.3. Opname..............................................................................................................5

2. Gevolgen van een CVA.........................................................................................5 2.1. International Classification of Funcitoning, Disability and Health (ICF).............5 2.1.1. Elementen ICF:...................................................................................................5 2.1.2. Onderverdeling activiteit en participatie:..............................................................6 2.2. Functiestoornissen.................................................................................................6 2.2.1. Algemeen............................................................................................................ 6 2.2.2. Motorische symptomen.......................................................................................7 2.2.3. Stadia van motorisch herstel.............................................................................11 2.2.4. pushersyndroom...............................................................................................12 2.3. Sensorische stoornissen......................................................................................12 2.3.1. Exterosensoren.................................................................................................12 2.3.2. Propriosensoren................................................................................................12 2.3.3. Interosensoren..................................................................................................13 2.4. Herstel....................................................................................................................14 2.5. Behandeling sensorische functies......................................................................14 2.6. Cognitieve en gedragsstoornissen......................................................................14 2.6.1. Aandacht........................................................................................................... 14 2.6.2. Cognitief tempo = informatieverwerkingssnelheid)............................................15 2.6.3. Geheugen.........................................................................................................15 2.6.4. Oriëntatie tijd, plaats en persoon.......................................................................16 2.6.5. Waarneming (niet zelfde als zintuigen)..............................................................16 2.6.6. Apraxie (handelingsstoornis).............................................................................16 2.6.7. Therapie............................................................................................................17 2.6.8. Executieve functies...........................................................................................17 2.6.9. Behandeling cognitieve functies........................................................................18 2.7. Communicatieve stoornissen...............................................................................18 2.7.1. Afasie................................................................................................................19 1

2.7.2. Therapie............................................................................................................19 2.7.3. Aandacht........................................................................................................... 19 2.7.4. Herstel............................................................................................................... 20 2.8. Sociale, emotionele en gedragsstroonissen.......................................................20

3. Pijn en CVA..........................................................................................................20 3.1. Inleiding................................................................................................................. 20 3.2. Risicofactoren.......................................................................................................20 3.3. Oorzaken................................................................................................................21 3.4. Algemene behandelingsaspecten........................................................................21 3.5. Algemene diagnostische aspecten......................................................................21 3.6. Vormen van pijn.....................................................................................................21 3.6.1. Centrale pijn (Central Post-Stroke Pain – CSPP)..............................................21 3.6.2. Spasticiteit......................................................................................................... 22 3.6.3. Glenohumerale subluxatie en contracturen.......................................................23 3.6.4. Complex Regionaaal Pijn Syndroom (CRPS)....................................................24 3.6.5. Hoofdpijn...........................................................................................................25

2

Niet aangeboren hersenletsel bij volwassenen: CVA 1. Inleiding NAH NAH

= niet aangeboren hersenletsel = een hersenletsel dat na de geboorte ontstaat ten gevolge van eender welke oorzaak  veroorzaakt functiestoornissen die leiden tot het aangewezen zijn op hulpverlening

Oorzaken:  Traumatisch o VB: ongeval, val, voorwerp tegen hoofd  Niet-traumatisch o VB: cebrovasculair accident (CVA), langdurig zuurstoftekort (hartinfarct, verdrinking, verstikking), infectie (meningitis, encefalitis), tumor, intoxicatie (alcohol, drugs, huishoudelijke producten, epilepsie  Progressieve neurologische aandoening o VB: multiple Sclerose (MS), Huntington, Parkingson, dementie Behoren niet tot de groep NAH:  Aandoeningen ontstaan tijdens de geboorte o VB: Cerebral Palsy, aangeboren mentale beperking, autisme  Psychiatrische aandoeningen Functiestoornissen:  Fysiek, sensorisch, cognitief en/of emotioneel vlak  Leidt tot beperkingen in het uitvoeren van activiteiten en participatierestricties  Tijdelijk of blijvend revalidatie en hulpverlening

1.1.

Definitie CVA

CerebroVasculair Accident Definitie World Health Organization (WHO): “Snel evoluerende klinische tekenen van focale (of globale) verstoring van de hersenfunctie met neurologische uitvalsverschijnselen die 24 uur of langer duren of de dood tot gevolg hebben en geen andere oorzaak hebben dan een stoornis in de hersencirculatie.”  verstoring in de bloedvoorziening van de hersenen met kans op neurologische uitval tot gevolg. (uitvalsverschijnselen: 24 uur of langer)

1.1.1. Types CVA:    

Transient ischemic attack (TIA) o Plotseling ontstaan van uitvalsverschijnselen, maar verdwijning ervan binnen de 24 uur. Gemiddelde duur: 2-20 min Reversible ischemic neurological deficit (RIND) o Optreden van uitvalsverschijnselen die maximum 3 weken aanwezig zijn Completed stroke o Optreden van uitvalsverschijnselen die ook blijvend zijn, maar niet meer progressief na 1 uur. Stroke in evolution o Optreden van uitvalsverschijnselen met progressieve toename.

3

1.2.

Prevalentie

1.2.1. Incidentie + mortaliteit Manen: 90.900 Vrouwen: 83.500  meer mannen dan vrouwen  vrouwen overlijden vaker ten gevolge van een CVA

1.3.

Vormen

1.3.1. Ischemisch CVA = herseninfarct Ontstaat doordat zuurstoftoevoer naar de hersenen onderbroken wordt en niet of onvoldoende kan gecompenceerd worden door collaterale bloedvaten 80% van de CVA’s worden veroorzaakt door een herseninfarct

1.3.2. Trombosis cerebri Vorming van een bloedstolsel in een ader dat zich vormt op en vastzit aan de bescahdigde binnenzijde van een bloedvat.

1.3.3. Embolia cerebri Verstopping van kleine slagaders of haarvaten door een klonter (embolus). Meestal is een embolus een afgebroken stuk van een trombus (trombo-emboli)

1.3.4. Hemorragisch CVA = hersenbloeding Ontstaat door een ruptuur van een bloedvat in de hersenen 20% van de CVA’s worden veroorzaakt door een hersenbloeding  Intercerebrale bloeding = een bloeding in het hersenweefsel, kan ontstaan ten gevolge van hypertensie door het barste van een verzwakte vaatwand, maar heeft ook andere oorzaken  Subarachnoïdale bloeding = bloeding ontstaat buiten de hersenen,meer specifiek tussen de pia mater en arachnoïdea, ten gevolge van een ruptuur van een bloedvat.

1.4.

Risicofactoren en oorzaken

1.4.1. Herseninfarct = ischemie Risicofactor = hypertensie (verhoogde bloeddruk) Vernauwing en beschadiging van de bloedvaten (arteriosclerose) Andere risicofactoren tot arteriosclerose Roken, diabetes mellitus, hyperlipidemie, familiale belasting met hart- en vaatziekten, overgewicht, sedentair levensstijl Verscheidene cardiale oorzaken (recent myocardinfarct, voorkamerfibrillatie (VKF), hartklepafwijkingen)

1.4.2. Hersenbloeding = hemorragie Risicofactor = hypertensie (verhoogde bloeddruk) Andere risicofactoren: Gebruik anticoagulantia, stollingsstoornissen, bloedvatanomalieën waaronder aneurysma, vasculitis, bloeding in een tumor, veneuze sinustrombose, cocaïnegebruik, trauma Verscheidene cardiale oorzaken (myocardinfarct, voorkamerfibrilatie (VKF), hartklepafwijkingen) 4

1.5.

Herstel

Volledig herstel Mild beperkingen (44%) Matig beperkingen (21%) Ernsitg beperkingen (16%) Meer ernstig beperkingen (19%) Spontaan herstel binnen de 6 mnd na CVA kan ook pas na een jaar voordoen. Patiënten die in het verleden een CVA hebben gehad, hebben in het eerste jaar 10% risico op een nieuw CVA en 5% vanaf het tweede jaar en alle jaren daarop volgend.

1.6.

Diagnostiek acute fase

1.6.1. Lichamelijk onderzoek F A S T

face = één zijde gezicht afhangen? Mondhoek afhangen? arm = beide armen omhoog brengen, met handpalm naar boven speech/spraak = duidelijk praten? time = bij het vermoeden van een CVA direct bellen

1.6.2. Beeldvorming CT = computer tomografie Röntgenstralen  volledige lichaam in beeld brengen Voordelen: neemt weinig tijd in beslag en is niet invasief Nadelen: nood aan hoge dosis straling MRI = magnetic resonance imaging Magnetisch veld en radiogolven  volledige lichaam in beeld brengen Voordelen: Zeer nauwkeurige beeldvorming van zachte structuren en geen aanwezigheid van schadelijke straling. Nadelen: Kan niet uitgevoerd worden bij personen met elektronische, magnetische of mechanisch geactiveerde implantaten waaronder een pacemaker of cochleaire implantaten. Duurt gemiddeld dubbel zo lang als een CT onderzoek.

1.6.3. Opname Gespecialiseerde stoke-unit/afdeling neurologie

2. Gevolgen van een CVA 2.1. International Classification of Funcitoning, Disability and Health (ICF) Internationaal, interdisciplinair classificatiesysteem dat een standaardaantal en raamwerk biedt om een cliënt met zijn mogelijkheden, beperkingen en contextuele factoren te beschrijven. Ontwikkeld door World Health Organization (WHO)

2.1.1. Elementen ICF: Lichaamsfuncties = fysiologische functies van een lichaam Lichaamsstructuren = anatomische delen van een lichaam Activiteiten = uitvoering van een taak Participatie = deelname van een maatschappij Persoonlijke factoren (intern) = leeftijd, geslacht, soc achtergrond, opleiding… 5

Omgevingsfactoren (extern) = gebouwen, soicale zekerheid, klimaat, … Stoornis = verandering of verlies van lichaamsfunctie of lichaamsstructuren Beperkingen = moeilijkheden met het uitvoeren van activiteiten Restricties = moeilijkheden met deelname aan de maatschappij Mogelijkheden en beperkingen van een persoon kunnen aan de hand hiervan in kaart gebracht worden op functie-, activiteiten- en participatieniveau binnen de omgeving waarin zij functioneren.

2.1.2. Onderverdeling activiteit en participatie: Uitvoering

= in welke mate een persoon in staat is om activiteiten uit te voeren en te participeren in zijn huidige, niet aangepaste omgeving Vermogen = in welke mate een persoon in staat is om activiteiten uit te voeren en te participeren in een gestandaardiseerde, aangepaste omgeving. Discrepantie tussen beide  toont welke aanpassingen er moeten gebeuren of welke vaardigheden een persoon moet verwerven om de gewenste activiteiten te kunnen uitvoeren in de eigen woning Persoon beschrijven vanuit 3 verschillende perspectieven:  Perspecitef van het menselijk organisme  Perspectief van het menselijk handelen  Perspectief van de mens als deelnemer aan het maatschappelijk leven Focus ICF:  Functioneren en gezondheid  Op zoek te gaan naar mogelijkheden en vaardigheden waarover een persoon reeds beschikte of die kan verwerven, zodanig dat hij terug zinvolle ADL kan uitvoeren en kan participeren binnen zijn gewenste omgeving.  sluit aan bij de ergotherapeutische visie  In kaart brengen welke activiteiten belangrijk en zinvol zijn voor een persoon  Door middel van verschillende behandelingstechnieken en adviesverlening de nodige vaardigheden, hulpmiddelen, omgevingsaanpassingen en dergelijke aanreieken zodat een cliënt terug is staat is om zijn gewenste activiteiten uit te voeren en te participeren binnen de maatschappij.

2.2.

Functiestoornissen

2.2.1. Algemeen Algemeen:  Right brain injury o Verlamming linkse zijde o Special perceptual deficits o Quick impulsive behavioral style o Memory deficits  Left brain injury o Verlamming rechtse zijde o Speech-language deficits o Slow, caulious behavioral style o Memory deficits

6

2.2.2. Motorische symptomen Positieve symptomen = toegenomen uiting van een aspect van het motorisch systeem = versterking van het normale Hypertonie Spasticiteit Hyperreflectie Rigiditeit Clonus Tonische reflexen

Negatieve symptomen = afname van een aspect van het motorisch systeem = afzwakking van het normale Hypotonie Parese Hyporreflexie Spierzwakte  Reduced output parese  Substraction parese Dysarthrie

Primaire motorische symptomen Hemiplegie (= verlamming) Verlamming ontstaat aan de tegenovergestelde lichaamszijde aan de zijde van het hersenletsel  Linker hersenletsel  rechter hemiplegie  Rechter hersenletsel  linker hemiplegie Ter hoogte van arm, been en/of romp Hypertoon of hypotoon Facialisparese = aangezichtsverlamming  altijd aan dezelfde lichaamszijde als de zijde van het hersenletsel Belangrijk: extremiteiten worden bilateraal geïnneveerd, maar het distale gedeelte van de extremiteiten wordt voornamelijk unilateraal geïnneveerd. Distaal is er dus minder kans op recuperatie. Parese

Onvolledige verlamming waarbij er ook sprake is van spierzwakte, duidelijke zichtbare atrofie van de spieren en de kwaliteit van bewegen is verminderd. Hypertonie Aanwezigheid van verhoogde tonus (spanning) in de spieren. Geen sprake van verhoogde weerstand bij passief bewegen en myotatische reflexactiviteit Hypotonie Aanwezigheid van verlaagde tonus (spanning) in de spieren Spierzwakte Aanwezig in de aangedane lichaamszijde Twee oorzaken gekend die verantwoordelijk zijn voor de aanwezigheid van krachtverlies o Reduced output parese = aansturing vanuit CZ verminderd waardoor onvoldoende spiervezelfs kunnen contraheren o Substraction parese  Verhoogde spanning in antagonist waardoor agonist niet naat behoren kan functioneren  Basis neurodevelopmental treatment

Spasticiteit = aanwezigheid van weerstand bij passief bewegen in combinatie met een verhoogde myotatische reflexactiviteit. Aanwezigheid van vermoeidheid, pijn, snelehid van bewegen en stress

7

Spastisch patroon Bovenste extremiteit = flexiepatroon Scapula Retractie en depressie Schouder Adductie en endorotatie Elleboog Flexie en pronatie (soms supinatie) Pols Palmair flexie en ulnaire deviatie Vingers Flexie en adductie Duim Flexie en adductie Onderste extremiteit = extensiepatroon Bekken Retractie en elevatie Heup Extensie, adductie en endorotatie Knie Extensie Voet Plantair flexie en inversie Tenen Flexie en adductie

Meetinstrumenten voor spasticiteit (niet kennen) Synergie = vastgestelde bewegingspatroon  activiteiten uit te voeren door vrijwillig verschillende spiergroepen aan te sturen die ieder hun beurt een gewricht in de juiste positie bewegen + centrale zenuwstelsel doet ook beroep op synergiën  vastgestelde bewegingspatronen waarbij verschillende spiergroepen op een gecoördineerde manier worden geactiveerd volgens een vooraf bepaald patroon. Bewegingssynergiën = cliënt is niet in staat om enkelvoudige bewegingen in deze synergie uit te voeren  wanneer de cliënt één beweging uit een dergelijke synergie uitvoert, beweegt het volledige lidmaat in de synergie Bovenste extremiteit = flexiesynergie Scapula Retractie en elevatie Schouder Abductie en exorotatie (=zwak) Elleboog Flexie (=sterk) Voorarm Supinatie (pronatie) Pols Palmairflexie Vingers Flexie en adductie Duim Flexie en adductie Bovenste extremiteit = extensiesynergie Scapula Protractie en depressie Schouder Adductie en endorotatie (=sterk) Elleboog Extensie (=zwak) Voorarm Pronatie Pols Extensie Vingers Flexie en adductie Duim Flexie en adductie

Onderste extremiteit = flexiesynergie 8

Bekken Heup

Elevatie en retractie Abductie en exorotatie, flexie (=sterk) Flexie (=zwak) Dorsiflexie en supinatie Extensie

Knie Enkel Tenen

Onderste extremiteit = extensiesynergie Adductie, extensie (=zwak) en endorotatie Knie Extensie (=sterk) Enkel Plantair flexie en inversie Tenen Plantair flexie en adductie Heup

Placing o o o

= extremiteit in houding plaatsen Tonus, reciproke innervatie, sensibiliteit Bij CVA = moeilijkheden met placing en holding uit synergetisch patroon

Reflexen Hyperreflexie Myotatische activiteit

= aanwezigheid van verhoogde myotatische activiteit = bij het uitrekken van een spier dez...