HF4 - Samenvatting Organiseren en coördineren van zorg PDF

Preview

Summary

organiseren en coördineren verpleegkunde 1 ste jaar samenvatting van leerboek ...

Description

HOOFDSTUK 4: VPK THEORIEËN &MODELLEN INLEIDING In dit hoofdstuk bekijken we hoe verpleegkundige hun visie over wat verpleegkunde is uitwerkten in een theorie. Verder hebben we het over de relatie tussen verpleegkundige theorieën en verpleegmodellen.

VERP LEEGKUNDIG E THEORIEËN EN MODELLEN IN HET ALGEMEEN DEFIN ITIE Verpleegkundige theorie: een verzameling van samenhangende begrippen, definities en proporties die de verpleegkundige activiteiten beschrijft, verklaart, voorspelt en voorschrijft. beweren THEORIE

PRAKTIJK Toetsen

Elke theorie berust op praktische werkelijkheid dat men probeert aan te tonen met wetenschappelijk onderzoek. Theorie en praktijk  onlosmakelijk verbonden FUNCTIES VAN VE RP LEEGKUNDIGE TH EORIE Verpleegkunde wordt vaak gezien als mensen die handelingen uitvoeren maar heeft daarnaast ook een theoretische component  

kennis uit andere vakgebieden bv. Geneeskunde, biologie,… kennis vanuit onderzoek binnen de verplegingswetenschap

Verplegingswetenschap Geen abstracte wetenschap maar een praktijkwetenschap Volgens Evers (1991) heeft de verpleegkundige theorie 2 grote functies 1. 2.

Het organiseren, ordenen van een veelheid van op zichzelf staande feiten tot een betekenisvol geheel Bestaande verpleegkundige theorie helpt bij het ontdekken van nieuwe verpleegkundige kennis

nog een derde functie volgens Grypdonck (1982) 3.

Verpleegkundige theorieën geven steun bij het zoeken naar de wezenlijke kenmerken van ons vak

INDEL ING VAN V ER PLEEGKUND IGE THOER IEËN (E N AFGELEIDE MODE LLEN) Kunnen in 3 theorieën worden ingedeeld: 





Grand theories: theorie waarin concepten van de verpleegkundige geformuleerd worden, vooral aandacht geschonken aan opvatting over wat werpleegkunde is. Abstract en breed omvattend en niet echt te toetsen. Bieden een totaaloverzicht van wat verpleegkunde is Middle range theories: empirische, wetenschappelijke theorieën geven verklaringen voor beperkt aantal fenomenen maar hebben ook breed toepassingsgebied. Minder abstract en makkelijker te gebruiken Practice theories: regels voor de praktijk

RELATI E TUSSEN VPK TH EORIE EN VP K MODEL Een theorie a) bundelt concepten, ideeën, inzichten,... b) beschrijft, verklaart, creeert, wijzigt de vpk praktijk c) evolueert en verandert door nieuwe ideeen, toetsing en wisselwerking met de vpk praktijk  noodzakelijke wisselwerking tussen theorie en praktijk Vanuit de theorie ontstaat een model -CONCREET MODEL voorbeelden:   

manquette skelet uit kunststof bloeddruk en temperatuur schalen in verpleegdossier  geven iets weer op een schematisch wijze over de werkelijkheid van de PT

-ABSTRACT MODEL = CONCEPTUEEL MODEL vb: model louter uit woorden, conceptueel model, speelt zich voornamelijk af in ons denken zonder zichtbaar of tastbaar te zijn verplegingswetenschap is een praktijkwetenschap! d.w.z. dat het de eerste bedoeling is om ondersteuning te geven aan het verpleegkundige handelen BELANG VERPLEEGMODELLEN Verpleegmodellen worden gebruikt om de complexiteit van de vpk-opdracht te vereenvoudigen voor het dagelijks gebruik in de praktijk GEVAREN 

enkel oog voor zichtbare problemen  té toevallig gaat bepalen wat belangrijk is  belang hechten aan wat men zelf als vpk belangrijk vindt

INDEL ING VAN D E VPK-TH EORIE ËN  indeling is afhankelijk van de invalshoek   

Geen enkel model is in staat om aandacht te geven aan alle aspecten: het zou dan een te uitgebreid model zijn. Elk model geeft aandacht aan een aantal aspecten Bij keuze van een model is het belangrijk om naar deze aspecten te kijken vanuit de visie die men heeft op de zorgverlening

ZELFZORGTHEOR IE De functie van de verpleegkundige is de zelfzorg van de patiënt optimaliseren. Ze gaan vooral uit van de aard en de categorisatie van verpleegkundige activiteiten. -

Virginia Henderson Dorothea Orem

ADAPTATIETH EORI E Ze gaan uit van de aard van de problemen van de patiënt die aanleiding geven tot verpleegkundige acties. Deze problemen worden gesteld als adaptatieproblemen. Ze stellen de patiënt voor de opdracht zich aan te passen. De taak van de verpleegkundige is de patiënt hierbij ondersteunen. Concreet wil dit zeggen dat we helpen het evenwicht terug te vinden dat is verstoord door de ziekte van de patiënt. -

Callista Roy

RELATI ETHEORI E De relatie tussen de patiënt en de verpleegkundige is het uitgangspunt voor deze theorie. Het meest wezenlijke van verpleegkundige is dat het een relationeel proces is. Het thema dat op de voorgrond staat is dat de patiënt een lijdende is die slechts door een helende relatie geholpen kan worden. -

Integrerende verpleegkunde

HOLISTISCHE THEORIEËN Ze gebruiken begrippen uit de systeemtheorie om de mens als een ‘systeem’ te omschrijven en om de scheiding tussen de biologisch/psychologische/sociale aspecten te overbruggen. Ze zien de mens al meer dan een geheel van onderdelen maar als een wisselwerking tussen deze onderdelen INTER ACTIONISTI SCHE THEOR IE ËN De interactie wordt hier benaderd als een technisch gebeuren. Bij een professionele interactie is de verpleegkundige ervan bewust van de mogelijks meervoudige betekenis van het gedrag van de patiënt. BEHAVIOR ISTISCHE OF GED RAGSTHEORI EË N Het is de taak van de verpleegkundige het gedrag van de patiënt in goede banen te leiden. Gedrag wordt opgevat als een antwoord op veranderingen in de omgeving.

BESPREKING VAN EEN AANTAL VERPLEEG M ODELLEN ZELFZORGM OD EL VAN ORE M Dorothea Orem (1958) In 1958: begon Orem aan de ontwikkelingen van haar ideeën over verpleegkunde. Zij ontwikkelde, met hulp va Nursing development conference group, haar ideeën tot verpleegmodel Leidraad, de volgende vraag: ‘wat is het aandachtsgebied an wat zijn de begrenzingen van verpleegkunde als praktijkgebied en kennisgebied.’ Ze constateerde dat niet alle mensen verpleegkundige zorg nodig had  maar welke dan wel? Haar antwoordt: ‘het onvermogen van een persoon om voortdurend en in voldoende mate te kunnen voorzien in de zelfzorg, als gevolg van zijn/haar gezondheidstoestand.’ Ze ontwikkelde drie theorieën:   

Theorie van zelfzorg Theorie zelfzorgtekort Theorie van verpleegkundig handelen

DE THEORI E VAN DE Z ELFZORG Gezond bestaan Orem stelt dat mensen een gezond bestaan nastreven en een manier om dit te realiseren is de zelfzorg. Zelfzorgbehoeften als mensen aan zelfzorg doen streven ze bepaalde doelen na. Deze doelen worden de zelfzorgbehoeftes genoemd De 3 types zelfzorgbehoeftes   

Algemene/ universele zorgbehoeftes Zelfzorgbehoeftes ten gevolge van ontwikkelingsprocessen Zelfzorgbehoeftes ten gevolge van gezondheidsverstoringen

Zelfzorgbehoeftes op 4 niveaus

   

Lichamelijke Psychische Interpersoonlijke Sociale

’gezond bestaan’ en ‘zelfzorg’ zijn ruime begrippen die op vele vlakken toegepast kunnen worden. In dit geval spreken we van therapeutische vereiste zelfzorg en is dus gerelateerd aan gezondheid en ziekte.

DE THEORI E VAN HET ZE LFZORGTEKORT

Het zelfzorgvermogen van mensen heeft volgens Orem te maken met a) Kunnen beslissen wat nodig is om aan de behoeften te voldoen b) Kunnen uitvoeren van de nodige activiteiten Vb: een demente vrouw met een normale motoriek kan niet beslissen om een jas aan te doen als het koud is buiten, maar de handeling om de jas aan te doen kan ze wel uit voeren. Voorwaarden om tot gepast zelfzorggedrag te komen zijn:   

Inzicht (om te kunnen beslissen) Motivatie (drijfveer om te beslissen en uit te voeren) Vaardigheden (de beslissing kunnen uitvoeren)

Als de zelfzorgbehoeften het zelfzorgvermogen overtreffen  zelfzorgtekort 



Oorzaken voor een tekort:  Niet of onvoldoende ontwikkeld zelfvermogen  Specifieke eisen gesteld  Specifieke kennis/vaardigheid nodig Als uitvoering van zelfzorg niet doeltreffend is

zelfzorgtekort kan op 2 manieren worden aangeduid:  

Totaal of gedeeltelijk Bestaand of potentieel tekort

Kan op 2 wijzen aangevuld worden: 1) dependent care: zelfzorgtekort wordt aangevuld door diegene die een verantwoordelijkheid hebben voor de persoon =mantelzorg 2) nursing care agency : verpleegkundig vermogen DE THEORI E VAN HET VE RPLEEGKUN DI G HAND ELEN Orem beschrijft het verpleegkundig vermogen als: “ een hiervoor opgeleid individu dat de vereiste zelfzorgvereisten kan herkennen en hieraan kan voldoen.” Dit kan op verschillende niveaus: 



ondersteunend educatief systeem  inzicht te verschaffen  motivatie versterken compenserend systeem: VPK kan ook zelfzorg overnemen, geheel of gedeeltelijk

VOORDELE N -

één bepaalde visie op de verpleegkundige opdracht vrij toegankelijke theorie, begrip zelfzorg is herkenbaar de warde van de theorie is dat een aantal begrippen met betrekking tot zelzorg en ondersteuning worden helder geformuleerd

BEPE RK IN GEN -

weinig gezegd over de relatie verpleegkundige-patiënt weinig aandacht besteed aan het multidisciplinair aspect van het beroep

HET A DAPTATIE MODE L VAN CAL LISTA ROY OMSCHRI JVIN G De kern van deze theorie is het adaptatiebegrip. De theorie gaat uit van 8 fundamentele stellingen omtrent de mens I. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. -

De mens is een bio/psycho/sociaal wezen De mens treedt in een voortdurende wisselwerking met een veranderde omgeving De mens gebruikt aangeboren en verworven mechanismen om zich aan te passen aan die veranderde omgeving Gezondheid en ziekte zijn onvermijdelijke dimensies van het leven Om positief te kunnen reageren moet de mens zich aan de veranderende omgeving kunnen aanpassen Aanpassing is een activiteit, bestaande uit de inwerking van een stimulus en de reactie daarop vanuit het adaptatieniveau van de mens Het adaptatieniveau is de zone waarbinnen prikkels opgevangen kunnen worden die tot een positieve respons moeten leiden De mens heeft 4 aanpassingswijzen (modi van adaptatie): Fysiologische modus (somatisch) Modus van het zelfconcept (psychisch) Modus van het rolconcept (sociaal) Modus van de onderlinge afhankelijkheid

BEHOE FTEN IN GE DEELD VOLGEN S MODI o o o o

Fysiologische behoeften Vb: rust en slaap, voeding, vocht, zuurstof, temeperatuuregulatie,… Zelfconcept Vb: verlies, angst, machteloosheid, zelfachting Rolfunctie Interpendentie Vb: agressie, eenzaamheid

DE MEN S ALS A DAPTIE F SYSTEE M Omdat de mens zich voortdurend moet aanpassen definieert Roy de mens als een adaptief systeem met de volgende elementen -

Adaptatieniveau: soort zone, het vermogen zich aan de veranderingen in zijn omgeving aan te passen Stimulus: veranderingen in de omgeving zijn prikkels die inwerken en aansturen op een aanpassing Coping mechanisme: mensen reageren via coping gedrag. Er worden twee subsystemen onderscheiden  Regulator- subsysteem: automatisch verlopende processen vb.= pols, ademhaling  Cognator-subsysteem: processen die onder de wil van de mens staan vb.= diabetesdieet niet willen volgen

-

-

Aanpassingswijzen: adaptatiemodus, basisbehoefte is het nastreven van bio/ psycho/ sociale integriteit Fysiologische modus (somatisch) Modus van het zelfconcept (psychisch) Modus van het rolconcept (sociaal) Modus van de onderlinge afhankelijkheid Respons: dit is de uitwerking van het coping gedrag via een adaptatiemodus

DE FUNCTIE VAN D E VER PLE EGKUN DIGE      



Mens is als het goed gaat in evenwichtoestand Gezondheid is een staat van menselijk functioneren waarin persoon zich voortdurend aanpast Gezondheid beweegt zich op een lijn met 2 uitersten, dood-super-welbevinden Verpleegkundige moet evenwicht herstellen Als mensen niet meer tot aanpassingsniveau in staat zijn  verpleegkundige kan hierbij helpen op niveau van vier modi van aanpassing Verpleegkundige kan dit op 2 manieren doen  Stimuli veranderen zodat ze binnen adaptatiezone valt  Aanpassingsvermogen vergroten Evenwicht kan hersteld worden op hoger/lager niveau dan ervoor

VOORDELE N  

Het model is samenhangender dan het zelfzorgmodel Door het begrip rolfunctie wordt de patiënt minder geïsoleerd bekeken

NADE LEN 

De keuze van adaptatie als centraal proces verwacht dat de patiënt zich alsmaar aanpast...