Historia-W - Notatki z wykładu Historia myśli pedagogicznej PDF

Preview

Summary

Notatki z wykładu Historia myśli pedagogicznej ...

Description

27.02 Nasza cywilizacja jest cywilizacją pisma. Powstanie pisma – ok. XXXII w. p.n.e. Skryba – osoba ucząca pisma, ale nie nauczyciel, uczył pisma klinowego; zajmował się przepisywaniem ksiąg i dokumentów Starożytna Grecja: Na terytorium obecnej Grecji były polis (państwa-miasta), polis – wspólnota obybwateli, obywatelem jest tylko i wyłącznie mężczyzna, Grecy – Hellenowie, Grecja – Hellada, obcy to dla nich byli podludzie. Tereny – Basen Morza Śródziemnego, dzisiejsza Turcja „Wielka Grecja” - południe Włoch, np. Sycylia Ideał wychowania w Grecji: Pierwsze 7 lat życia spędzane w gyneceum, zamkniętej części domu, andregenos – pomieszczenia męskie, matki z dziećmi nie mają tam wstępu. W 7. r. ż. chłopcy zaczynają edukację (dziewczynki tylko w domach arystokratycznych). „Schola” - jednostka wojskowa, nic z edukacją. Szkoła nie jest niczym stałym, nie ma pomieszczenia, od „stoa” - kolumna – bo uczyli wszędzie. Do V w. p.n.e. kultura grecka jest kulturą oralną, nie posługują się pismem. Grecy skupiają się na muzyce, gimnastyce, mitologii, gramatyka ma małe znaczenie, wpajanie wartości, poświęcenie się państwu „Efebia” - przygotowanie do walki, 12+, ćwiczenie ciała, spotykają się w „gimnazjonach”. Centralnym miejscem w gimnazjonie była „palestra”. Z czasem w gimnazjonie zaczyna się uprawiać sztukę retoryki zamiast kształcenia wojskowego. Uczono także rzemiosła, równolegle z przygotowaniem wojskowym/retoryki szkolono zawodowo. „Sofia” - wiedza, prawdziwą wiedzę nabywamy po 18 r.ż., filozofowie to prowadzą. Obywatel – mężczyzna, 35 lat, powinien wtedy myśleć o założeniu rodziny, o „oikos” (dom) 6.03 Filozofia Starożytnej Grecji – ok. VIII w. p.n.e., Tales z Minetu. Powstanie pierwszych szkół filozoficznych – V – VI w. p.n.e. - Anaksymander z Miletu + jego następca – Anaksymendes z Miletu. Pierwsza szkoła – w Elei (eleacka), ważniejsza jest szkoła w Krotonie, której założycielem był Pitagoras z Samos - ojciec założyciel greckiej myśli pedagogicznej, zwracał szczególną uwagę na paideię – definicja! Jedną z najważniejszych cnót jest umiarkowanie, fundamentem dla Pitagorasa było wykształcenie – chciał ludzi objawić „oświeceniem”, dać im prawdę, kształcił przy pomocy muzyki, wymagał od swoich uczniów milczenia, ważne jest słuchanie, musimy wyzbyć się rzeczy materialnych, ambicji, współzawodnictwa, zachowywać wszystko w pamięci, jego uczniowie nie mogli spisywać żadnych tekstów; stworzył podział na klasy – w zależności od stopnia rozwoju. Podstawowym celem jest szczęście na Ziemi. Filozofowie ateńscy – sofiści – pierwsi nauczyciele Isokrates – stworzył swoją szkołę filozoficzną w Atenach, wg niego edukacja to przygotowanie do użytecznego życia, którego celem jest czynienie dobra (dokładnie to samo mówi Pitagoras), twórca retoryki i erystyki (sztuka prowadzenia sporu), ważna dla niego była dykcja, mowa ciała, modulacja głosu, mówca musi mieć do tego predyspozycje; liczy się nie tylko teoria, ale też praktyka, przygotowanie do życia

Sokrates z Alopeke – nauczał o cnocie, autor pojęcia „cnota”, nauczał wdając się w rozmowy z przypadkowymi ludźmi, posługiwał się dwoma metodami: elenktyczną („reset” umysłu człowieka) i majeutyczną (dojście do prawdziwej wiedzy, tylko jeśli słuchacz się do tego nadaje), zalewał słuchacza pytaniami, a on odpowiadał tylko tak lub nie, dowodził, że „mądrości nie sposób zdobyć bez własnego wysiłku jak podarku przekazywanego z rąk do rąk” ~ Platon; ludzie zazwyczaj nie lubili Sokratesa, skazano go na śmierć Platon - „Państwo” - daje nam wizję systemu oświaty, która nadal funkcjonuje – obowiązek szkolny, przedszkole. Gimnastyka, muzyka i Akademia Platońska – funkcjonowała przez 900 lat; jesteśmy indywidualnymi bytami Arystoteles – uczeń Platona, powołał szkołę Lykejon (Liceum), udowodnił, że delfiny są ssakami, proponuje tok nauczania indukcyjny (najpierw empiryczne poznanie czegoś aż do abstrakcji) Safona z Lesbos – twórczyni muzyjonu (szkoły muz) na wyspie Lesbos; dzieci są rodzaju nijakiego, ok. 7 r.ż. Powinna nastąpić segregacja płciowa Okres hellenistyczny (wcześniej helleński) – przyczynił się do rozpowszechnienia (geograficznie) greckiego języka i kultury Aleksander Macedoński – stworzył własne Imperium, podbijał kolejne tereny, rozpadło się po jego śmierci J. grecki staje się językiem międzynarodowym (w Egipcie, Persji i wszędzie tam, gdzie Grecy docierali), erudyta, kształcenie ogólne – wychowanie hellenistyczne, teoretykiem tego wychowania jest Plutarch z Heronei, nauka ma służyć rozwijaniu naturalnych zdolności dziecka, model szkoły w domu, z prywatnym pedagogiem, tylko dla najbogatszych, koncentrowano się na przedmiotach ogólnych, rozwija się idea tworzenia szkół publicznych (gimnazjony). 13.03 753 r. p.n.e. - założenie Rzymu 776 r. p.n.e. - pierwsza olimpiada Tarkwiniusz Pyszny (król) – 510 r. p.n.e. - wygnanie z Rzymu, pierwsza pewna data w historii Rzymu. Od 509 r. p.n.e. Rzym ma ustrój republikański Proces latywizacji (?) - rzym przeprowadzał wojny najpierw proponując sojusz, nawet jeśli się to nie udawało to wszyscy (z podbitych terenów) dostawali prawa obywatelskie, zamiast robić z nich niewolników, przez co mieli coraz większą armię i szybko się to imperium rozrastało. 43 r. p.n.e. - powstanie Cesarstwa Rzymskiego, Oktawian August – pierwszy cesarz; Cesarz Dioklecjan – też cesarz Cesarz był najwyższym kapłanem (nie religijnie a tworzył ideał wychowania), imperatorem – najwyższym dowódcą wojska. Podzielono imperium na wschodnie i zachodnie. Państwo rzymskie przeszło na chrześcijaństwo. Cesarz był ważniejszy od papieża, to on np. zwoływał sobory.

Romulus Augustulus - założyciel Rzymu, ostatni cesarz 1453 r. - upadek wschodniej części, podbity Konstantynopol 476 r. - upadek zachodniej części Państwo rzymskie tworzyło niesamowitą infrastrukturę, ogromna sieć dróg (ok. 100 000 km), drogi po 5,5 m szerokości System edukacji, rozwój rzymskiej szkoły: Opierała się na kulturze hellenistycznej, kalokagatii – wrodzoną cechą wyższych warstw społecznych jest piękno i dobro, a niższych – zło i brzydota(sofiści się sprzeciwiali twierdząc, że dobro i piękno człowiek zawdzięcza wychowaniu), w ramach tego Grecy kultywowali pederastię, Rzymianie to odrzucali. Rzymskie wychowanie:  Za wychowanie odpowiedzialny był ojciec, mężczyzna powinien być prawy, waleczny, wychowanie patriotyczne, surowe,stosowanie kar, ważne było szanowanie praw, ojciec głową rodzin; prawo Julii – każde dziecko po urodzeniu powinno być rejestrowane w urzędzie – żeby nie zabijali dzieci (zwłaszcza dziewczynek).  Kobieta musi być bardzo dobrze wykształcona, inaczej niż u Greków; dziewczynki mogą chodzić do masowej publicznej szkoły.  Grecy mieli paideię (sztuki wyzwolone), Rzymianie wybrali sobie z tego część, Grecy bardziej sztuki piękne, literatura, Rzymimanie – architektura, geometria; 7 sztuk wyzwolonych – dzieliło się na dwie części - 1. trivium: gramatyka, dialektyka, retoryka; 2. kuadrivium: arytmetyka, geometria, muzyka, astronomia.  Dzieci zazwyczaj szły do szkoły w 7 r.ż., dziecko było gotowe do szkoły jak wymieniało zęby mleczne na stałe. Zamożniejsi wynajmowali prywatnych nauczycieli, ale były też szkoły masowe – trywialne, nauczyciel pracował z grupą dzieci, im lepszy, tym miał ich więcej; szkoła była prywatna, ale masowa, nauczyciele to niewolnicy albo wyzwoleńcy, nie cieszyli się prestiżem społecznym, było ich wielu  1. szkoły elementarne  2. szkoły gramatyczne – państwowe, bezpłatne, 12-16 lat, raczej tylko dla chłopców, bo kobiety były już dorosłe jak skończyły 12 lat, dziewczynki kształciły się później w domach albo same  nauczyciele byli opłacani przez państwo  szkolnictwo zawdowe  3. szkoły retoryczne – prywatne, max jeden nauczyciel na 30 uczniów, max 30 godzin pracy, max 20 lat pracy – potem emerytura państwowa; wakacje: 1.06-1.09  nauka kończy się w 18. r.ż. - system podobny do naszego  poza wiedzą ze szkoły trzeba odbyć podróż i poznać świat – po szkole retorycznej, charakter wojenny  4. szkolnictwo wyższe: wyższe szkoły medyczne, uczelnie prawnicze, szkoły specjalizujące się w sztuce oratorskiej – gdzie były te szkoły (znać przykłady) Rzymscy pedagodzy:  Tytus Lukrecjusz Karus – przedstawiciel zachowawczej myśli rzymskiej, był przeciwko wszelkim nowinkom, modom przychodzącym z innych krajów, tradycjonalista  Katon Starszy – też zachwalał wychowanie patriotyczne, tradycyjne, wróg kultury greckiej  Marek Tuliusz Cyceron - „O granicy dobra i zła”, „O państwie”, zwolennik wychowania młodzieży, którego celem była służba państwa, retoryk; uczymy się przemawiać, by służyć państwu, nie możesz zamykać się tylko na swoją specjalizację, trzeba mieć szeroką wiedzę, opanowywać wszystkie sztuki, dodawał do nich geografię, ekonomię, wojskowość

 Licyniusz Krac... - propagował myśl Sokratesa  Witruwiusz Poli... - traktat „O architekturze”, architekt powinien posiadać wszechstronne wykształcenie, a architektura powinna być wg niego dodana do sztuk wyzwolonych  Plutarch z Heronei – traktat „O wychowaniu dzieci”, próba znalezienia złotego środka pomiędzy kulturą grecką a rzymską  Marek F. Kwintylian – wpłynął na rozwój europejskiej myśli pedagogicznej (ćwiczenia); pedagodzy powinni mieć wszechstronne wykształcenie, znać psychikę dziecka, myśl pedeutologiczna  Seneca Młodszy – bardzo dobrze wykształcony, wychowawca cesarza Nerona, „O cierpliwości”, „O dobrodziejstwach”, „O dobrym władcy”; metody wychowawcze powinny być dostosowane do naturalnych przemian fizycznych dziecka, o wszystkim decyduje natura 20.03 13.06... - reskrypt tolerancyjny/mediolański, przyznanie chrześcijanom wolności wyznania 325 r. - pierwszy sobór powszechny, do którego przyczynił się cesarz (Konstatntyn I) 313 – 325 r. - przełom Chrześcijanie nie mogli (?) chodzić do szkoły, bo szkoła była przedstawicielem systemu rzymskiego, a ten prześladował chrześcijan. Nie mogli być nauczycielami, bo trzeba było złożyć przysięgę cesarzowi, bo był on czczony jako bóstwo. Ojcowie kościoła – przestawiciele chrześcijaństwa, którzy w zanczący sposób wpłynęli na rozwój chrześcijaństwa. Ostatnim jest Tomasz z Akwinu. Św. Tertulian z Kartaginu – zaakceptował szkołę pogańską (wg niego chrześcijanie powinni chodzic do szkół), jeżeli nauczycielem jest poganin to wychowywać powinna matka i kościół. Nauczano poprzez powoływanie się na świętych. Klemens Aleksandryjski – powoływał się na Arystotelesa Orygenes – celem nauczania jest przede wszystkim teologia, ale do tego trzeba opanować nauki świeckie. Chrześcijaństwo korzysta z 7 sztuk wyzwolonych i uznaje też filozofię jako naukę Św. Augustyn – dobrze wykształcony, w 32 r.ż. przyjął chrzest; „O nauczycielu” - prawdziwym nauczycielem człowieka jest Bóg, ale ten ziemski też jest istotny, program nauczania powinien się ograniczać do tych nauk, które są potrzebne do zrozumienia Biblii Św. Bazylii – twórca monastycyzmu – życia, które prowadzimy z dala od świata, do zakonu powinni trafiać chłopcy; oblacja – wysyłanie dzieci do klasztorów. Jego bracia – św. Grzegorz z Nysy i … Św. Hieronim ze Strydonu – przetłumaczył Biblię na łacinę – Vulgata Ojcowie kościoła akceptują nauczanie, które może być prowadzone w szkole pogańskiej albo w klasztorze – pierwsze nauki klasztorne. Zajęli się też kształtowaniem osobowości człowieka. Dzieci powinno się wychowywać w duchu miłości do bliźniego. Chrześcijanin powinien nie zwracać uwagi/wyzbyć się swojej cielesności.

ŚREDNIOWIECZE Upadek Zachodniego Cesarstwa Rzymskiego: V w. - początek XVI w., do reformacji (1517) Podział średniowiecza:  epoka wczesna: V – X w.  pełnia średniowiecza: XI – poł. XIV w. (1348 r. - wybuch epidemii czarnej śmierci, dżuma w Europie)  późne średniowiecze – poł. XIV w. – początek XIV w. (złote średniowiecze) Średniowiecze powstało z połączenia kultury hellenistycznej i barbarzyńskiej Średniowiecze zwraca większą uwagę na rolę rodziny i kościoła, większa sakralizacja. Boecjusz – Rzymianin w służbie barbarzyńskich królów Italii, ostatni z ojców kościoła; „O arytmetyce” - do filozofii prowadzą cztery dyscypliny wiedzy: arytmetyka, astronomia, …; stworzył metodę scholastyczną Kasjodor – uważał, że nauki humanistyczne są niezbędne do poznania rzeczywistości; otworzył swoja akademię nauk – klasztor vivarum (szkoła klasztorna o świeckim charakterze, dla tych, którzy nie chcą być mnichami) Izydor z Sewilli – autor jednej z najsłynniejszych encyklopedii Św. Benedykt z Nursji – założył pierwszy klasztor benedyktyński, reguła benedyktyńska stworzyła wizję klasztoru jako jedna niekończąca się szkoła. Benedyktyni dali Europie np. podział dnia na 24 godziny, trzymali się oni ścisłego planu dnia Renesans karoliński – twórcy: Alkuin z J. - autor szkoły pałacowej, jeden nauczyciel miał jednego ucznia, miał uczyć i wychowywac młodego człowieka; jego następcą był Raban Mały – zwracał uwagę na przymioty nauczyciela, nauczyciel będąc wzorem dla ucznia powinien zarazić go chęcią do nauki. 27.03 Opierając się na 7 sztukach wyzwolonych chcemy stworzyć ludzi światłych, którzy jednocześnie są ludźmi wojny – model wychowania monarchów średniowiecznych. Cechy dobrego władcy:  sprawiedliwy władca, stanowiący prawo, pilnuje przestrzegania go, opiekun słabszych – wdów, sierot, ochrona chrześcijaństwa, Karol Wielki jest przedstawiany jako religijny, ale wynika to raczej tylko z tego że jest królem  nie musi być intelektualistą, nie musi umieć czytać i pisać (Karol Wielki nie umiał), ale musi być opiekunem nauki Duża część ludzi z renesansu karolińskiego to benedyktyni. Beda Czcigodny – należy na nowo zdefiniować to, czym są sztuki wyzwolone,zmiana przedmiotów: gramatyka – podstwa j. łacińskiego, znajomość autorów łacińskich (a nie greckich!), dialektyka – zmienia się powoli w filozofię, retoryka – analizowano mowy np. cezara do swoich żołnierzy, żeby potencjalny wódz wiedział jak przemawiać do ludzi oraz jak głosić kazania, by

dotrzeć do słuchacza; Jak ktoś przybywa do klasztoru to ta grupa jest wyselekcjonowana, gdy dziecko miało jakieś”deficyty” fizyczne lub intelektualne, rodzice wysyłali je do klasztoru W XII wieku powstała idea czyśćca, była to kwestia interesów – można było odkupić sobie grzechy poprzez datki pieniężne, zamawianie mszy, modlitwy za zmarłych – dlatego wysyłano dzieci do klasztorów, zapewniały one skrócenie czasu w czyśćcu Podstawą nauczania było poznanie łaciny, rolę elementarzy pełniły psałterze – zbiory psalmów śpiewane przez chóry kościelne, żeby przyspieszyć proces czytania, uczono się psalmów na pamięć – podstawa nauczania Większość ludzi kończyło edukację na trivium, w kwadrivium zmiejszano przedmioty: astronomia ograniczała się do astrologii – m.in. wyznaczanie Wielkiej Nocy; geometria – nauka pomocnicza architektury, zwłaszcza w sztuce; arytmetyka – zamieniona na algebrę, wprowadzenie cyfr arabskich (tak naprawdę są to cyfry indyjskie, ale trafiły do Europy za pomoca arabskich uczonych); muzyka – miała bardzo użyteczny charakter, nauka spiewu kościelnego Średniowiecze - upadek miast, rozwój terenów wiejskich – Europa pogrąża się w analfabetyzmie, trzeba do nich dotrzeć nie porzez wykłady, kościół docieral do ludzi poprzez (XI w.):  obowiązek mszalny – obowiązek świętowania niedzieli, wszyscy wierzący musieli iść na mszę lub gdy mieszkali daleko wysłać kogoś, „reprezentację” do kościoła  Sobór Laterański IV – mówi, że gdy ksiądz skończy mszę, miał nauczać ewangelii, głównie podstawowych modlitw; obowiązkiem Chrześcijanina jest co najmniej raz w roku odbyć spowiedź „douszną” - wyznać księdzu swoje grzechy i np. wyrecytować daną modlitwę po łacinie  Bardziej uczeni księża wygłaszali kazania – podstawa nauk średniowiecznych – były to kazania o świętych – opowiadanie ludziom o życiu danych świętych lub kazania o czasie, np. podczas wielkiego postu działo się to i to  po mszy był jarmark, często właśnie on przyciągał ludzi do kościoła, przy parafii była karczma, którą zazwyczaj prowadził proboszcz  gęsta sieć kościołów, parafie – ileś kościołów do niej należących Średniowiecze powodowało większą różnorodność językową, więcej dialektów, większe różnice między językami słowiańskimi. Hugon – nauka ze słuchu, powtarzanie, nauka pamięciowa – nauczanie w średniowieczu Społeczeństwo stanowe – stan społeczny – zamknięty krąg ludzi, w ramach stanu można mówić o awansie ekonomicznym, ale nie społecznym  Stan duchowny – najlepiej wykształcona część społeczeństwa, w zakonach rozwijała się cała struktura szkolna Zakon dominikański – założył go św. Dominik, wraz z rozwojem miast pojawiły się zakony żebrzące – dominikański, głównie mieszczństwo, współpracował z uniwersytetem, ludzie często podczas studiów wstępowali jednocześnie do zakonu, dorobił się własnego, zamkniętego, bardzo rozwiniętego systemu edukacyjnego, kandydat musiał znać łacinę, każdy dominikanin codziennie chodził do szkoły bez względu na funcję w klasztorze; każdy klasztor musi co roku wysyłać swoich członków na studia, zakon uczący się i uczący innych, Inne to bernardyni i franciszkanie.  Rycerze – warstwa ta wykształciła się we Francji, konni wojownicy, posiadacze majątków ziemskich, władca swojego miniaturowego państwa (nawet małej wsi); znakomite uzbrojenie i wyszkolenie, poza rycerstwem ludzie nie wiedzieli jak walczyć, nie mieli broni;

bardzo różnorodni majątkowo Ideały rycerskie: żeby zostać rycerzem, trzeba być synem rycerza, w 7 r. ż rozpoczynano edukację szkolną, organizowana w szkole dworskiej (dziewczynki uczą się w szkole pałacowej gdy mają braci – inaczej są wysyłane doklasztoru), nauka ogranicza się do nauki czytania i pisania, łacinę zna tylko kościelnie, zna modlitwy, ale nie posługuje się językiem; syn rycerski – paź – uczy się dobrych manier, kultura gestu, gra w szachy, usługiwanie kobietom (tylko dam, inne go nie interesowały), małżeństwa polityczne; nauka jazdy konnej, władania mieczem, giermek – uczestnictwo w turniejach rycerskich; pasowanie na rycerza; kultura opierała się o języki np. francuski i inne ale nie łaciński; „Pieśń o Rolandzie”; liczy się walka, honor, szaleńcza odwaga – wartości przekazywane w utworach; w tekstach pojawiają się kobiety, elementy magii; szlachetność – rycerz nie zabije innego rycerze, gdy ten nie chce walczyć, zawsze walczy twarzą w twarz; doskonalą swoje umiejętności podczas turniejów rycerskich, za wygrana jest nagroda, np. hełm. W XIV w. pojawiaja się traktaty o tym jak wychowywać dobrego rycerza, nazywamy je zwierciadłami. Wychowanie mieszczańskie – mieszczaninem się jest wtedy, kiedy się podlega prawu miejskiemu, miasto jest bardzo małe, ludzie funkcjonują bazując na umiejętnościach maunalnych, są tam różne ciekawe, intelektualne rzeczy które prowadzą do powstawania uniwersytetów. 3.04 Kultura/myśl pedagogiczna średniowieczna wspiera się na dawnym piśmiennictwie. Kultura bizantyjska w Europie: w bizantyjskich bibliotekach przechowywano dużą ilość tekstów. Miasta bizantyjskie były bardziej rozwinięte niż w Europie zachodniej. Kultura arabska/muzułmańska też się dosyć szybko rozwija. Wpływ krucjat na Europę: wcześniej widziano krucjaty po prostu jako podbój, teraz jest to bardziej ochrona chrześcijaństwa; rycerze zaczynają zwracać uwagę na to co jedzą, jak się ubierają; Europejczycy mogli znaleźć teksty Arystotelesa w języku arabskim razem z arabskimi komentarzami; w Jerozolimie spotykają się europejscy lekarze i uczą się od arabskich medyków; masowe wyprawy/pielgrzymki na wschód; kontakty handlowe, rozwój handlu, co przyczyniało się do wzrost zamożności, wymuszało to konieczność zdobycia wykształcenia, powodowało to powstanie nowej kategorii ludzi – posługiwali się oni pismem inaczej niż reszta, aby móc się nim posługiwać na codzień, piśmiennictwo pragmatyczne; rozwój ekonomii; powstają nowe zawody: księgarz – sprzedawca książek, pisarz (literatura piękna), adwokat, notariusz, bankierz; nowa klasa społeczna – mieszczaństwo. Średniowieczne miasto to przestrzeń prawna, miasta są zazwyczaj małe (największe wtedy miasta w Polsce – Kraków – zamieszkiwało ok. 20 tys ludzi, Gdańsk – 50 tys) Chłopi mogli zarabiac tylko na swojej produkcji rzemieślniczej albo na pracy intelektualnej, ale do tego potrzebowali wykształcenia. Mieszczanie wykupowali z rąk kościoła szkoły przez co szkoła zaczyna uczyc elementów ekonomicznych, rzemieślniczych itp. ale to było za mało więc powstawały uniwersytety. Zmienia się sposób myślenia intelektualistów, o celach życia, że nie trzeba się tylko pochylać nad zbawieniem. Scholastyka – filozofia oparta przede wszystki...