Humanistische en existentiële psychologie PDF

Preview

Summary

samenzetting van de powerpoint (geen notities les)...

Description

HUMANISTISCHE & EXISTENTIELE BENADERING 1 KLEINE VERKENNING 2 teksten verplichte literatuur (kaufman & leijsen) Reflectie    

Wat is volgens jou verandering? Wat is volgens jou psychische of mentale gezondheid? Wat is volgens jou een goed leven? En wat is de rol van de hulpverlening hierin?

HUMANISTISCHE PSYCHOLOGIE: OORSPRONG EN MENSBEELD Europa: 1908 (Duitsland) 

 

Reactie tegen Wilhelm Wundt’s mechanistische en fysiologische benadering van de psyche o “There is nothing in the intellect that was not first in the senses…” (Locke) ↔ “… except the intellect itself” (Leibnitz) Oswald Külpe & Karl Bühler (1908): wholeness or gestalt Aanzet tot de beweging reeds in 1908: het anti-reductionistische: o Je verliest een essentieel begrip als je het geheel probeert te verklaren door de delen: o

De ervaring van chocolade door de opsomming van de chemische bestanddelen en hoe dit inwerkt op ons lichaam

USA 1930 e.v. leidende figuren: Abraham Maslow, Charlotte Bühler, Gordon W. Allport, Clark Moustakas, Carl Rogers, Fritz Perls, Rollo May,… 

“… We were a few thinly spread individuals who were restive about the prevailing trends in psychology, which were mainly experimental-structural and behavioristic or psychoanalytic. Some of us felt that these directions did not lead to an adequate understanding of the human being’s unique humanness.” (Bühler, 1973)

Abraham Maslow (1908-1970)     

Eén van de belangrijkste grondleggers van de humanistische psychologie In beginperiode: psychologie sterk gefocust op het problematische Vroeg zich af: wat is nu eigenlijk psychische gezondheid? Wat heeft iemand nodig om zich helemaal te ontplooien? Vond op zijn vraag geen antwoorden in de toenmalige psychoanalyse of ‘academische psychologie’ Studie van ‘succesvolle mensen’ of situaties waarin we voorbij onszelf groeien (peak experiences) o Wat zijn hun kenmerken o

  

Wat hebben wij nodig om onszelf helemaal te ontplooien?

Doorbrak toenmalige taboes door zich te interesseren in positief menselijke kenmerken zoals groei, zelf-ontplooiing, gevoelens, zingeving, transcendentie, altruïsme we hebben als mens zowel de behoefte aan veiligheid (deficiency needs D-needs) als aan groei (Being; B-needs) Vijf basisbehoeftes (géén piramide): 1



 

o

D: Fysiological needs (water, voedsel, warmte)

o o

D: Safety (security, stability,…) D: Belonging-love

o o

D: Self-esteem B: Self-actualisation

Als onze behoefte aan veiligheid stelselmatig niet kan ingevuld worden, ontstaat er een leven gebaseerd op angst of onveiligheid o Insecurity-cycle  Emotionele en relationele problemen  Criminaliteit  … Mens zijn in se niet ‘slecht’ of te wantrouwen; het zijn de basale onveiligheids-ervaringen die hun leven in een bepaalde richting duwen Mensen hebben echter ook nood aan groei, zelf-onplooiing, zelf-actualisatie, boven zichzelf uitstijgen (zelf-transcendentie) o Mensen willen ook iemand zijn en worden o Een betekenisvol leven hebben o o

Iets bijdragen -> Hier niet aan kunnen voldoen kan eveneens leed veroorzaken

Kaufman (2020) 

Aangepaste humanistisch psychologische visie door Scott Barry Kaufman (2020) gebaseerd op o Humanistisch mensbeeld en het hele oeuvre van Maslow (ook onuitgegeven werk) o Afgestemd op hedendaags psychologisch onderzoek o









Nieuwe metafoor, zonder hiërarchie, maar wel meer

proces-georiënteerd Je kan je tocht (het proces van je levensweg) niet aangaan zonder het schip zelf: o Security  Safety  Connection  Self-esteem Je wil ook je leven richting geven (zeil): o Growth:  Exploration  Love  Purpose Je vaart echter op een zee met haar eigen existentiële gegevenheden die jou uitdaagt: o Existentiële thema’s (Yalom)  Dood, eindigheid en beperkingen  Vrijheid, keuze en verantwoordelijkheid  Existentiële isolatie en verbondenheid  Zinloosheid en zingeving Maar uiteindelijk ligt onze grootste capaciteit in het feit dat we onszelf kunnen overstijgen (voorbij het ‘zelf’) en kunnen waarnemen hoe we deel uitmaken van iets groters (het geheel) : o Transcendence

2

Humanistische pioniers 



Door de publicaties van Maslow, Rogers en anderen ontstond een groep die samen geïnteresseerd en bekommerd om de persoon op zich terug centraal in de psychologie te stellen o Werd na het behaviorisme en de psychoanalyse de third force genoemd; de humanistische psychologie dus Aan het woord… o Youtube video “the humanistic revolution”

HET HUMANSTISCH MENSBEELD Hoewel er ook grote verschillen zijn tussen de toenmalige en hedendaagse humanistisch-experiëntiële stromingen, heeft het humanistisch mensbeeld de volgende aspecten gemeenschappelijk 

Wou zich van meet af aan niet enkel richten op het deficiet maar ook op de mogelijkheden van de persoon, de gehele persoon (holisme) o “What is human life? What is healthy and meaningful living? How can build people more satisfactory relationships?” (Bühler, 1972) “What does it mean to be fully human and how does that understanding illuminate the vital or fulfilled life” (Angus, Watson, Elliott, Schneider & Timulak, 2014) Richt zich niet op delen van de menselijke ‘psyche’ (en is dus anti-reductionistisch) maar op de gehele mens o Mens-zijn is méér dan wat we kunnen vaststellen als we de persoon gaan opdelen in driften, o



o o 



mechanismen, bepaalde processen,… Het typische thema: the ‘Self’ (zelf-waardering, zelf-beeld, the search of the self,…) Ook de lichamelijke gevoelde gewaarwordingen (niet enkel het cognitieve)

Gaat er van uit dat de mens niet volledig gedetermineerd wordt door leerprocessen, hun geschiedenis, hun biologie (anti-determinisme) o Mensen hebben een bepaalde graad van vrije wil o Dit maakt dat we menselijk gedrag nooit volledig kunnen voorspellen of kennen… o Iedere persoon is dus uniek (dus ook iedere begeleiding of therapie zal dit ook zijn) Wegens de uniciteit van de persoon kunnen we ander eigenlijk pas begrijpen als we ten rade gaan bij de lived experience (beleving) van die persoon o Fenomenologie (Husserl) o Vandaar het belang van kwalitatief naast het kwantitatief onderzoek Vandaar de nadruk op (het aanzetten tot) zelf-exploratie of zelf-reflectie in humanistische therapieën o De beleving: zowel cognitie als affect als de lichamelijke felt sense o (to experience -> experiential -> experiëntieel) Mensen hebben het in zich om zichzelf te willen verbeteren, vervolmaken, te willen groeien, en een zinvol bestaan te willen leiden o Zelf-actualisatie en zelf-transcendentie o





o Persoonlijke groei o Optimistische visie Aansluitend aan deze drive om te groeien kunnen we het goede leven beschouwen als een proces o We ‘worden’; de ontwikkeling is nooit af o o

We zijn altijd in proces (met ups-and-downs) Dit in proces-zijn is deel van een voortdurende interactie met onze omgeving

o

Dit in proces-zijn gaat gepaard met problemen en uitdagingen

o

Enkel problematisch wanneer het proces stokt… 3

EXISTENTIELE PSYCHOLOGIE: OORSPRONG EN MENSBEELD Existentiële psychologie Is begaan met de ontologische kenmerken van het menselijke bestaan  

Wat eigenlijk het strikt individuele overstijgt, maar wat we net als ons meest intieme ervaringen beschouwen, ons zijn Het gaat om aspecten van ons leven waarmee we enerzijds mee leven (zonder te beseffen, of net niet willen beseffen) en die het kader van ons leven uittekenen, en die ons soms kunnen overvallen

De aanvang van de existentiële psychologie is minder duidelijk, omdat deze stroming enerzijds samenvalt met denkers uit de humanistische benadering, maar anderzijds ook soms verschilt  

USA: Zo schreven Maslow, Rogers en Allport hoofdstukken in Exitential Psychology (May, 1960) Europa: een andere existentiële psychologie die meer rechtstreeks voortvloeit uit de existentiële filosofie, voornamelijk vertrekkend vanuit Heidegger o Bijvoorbeeld Ludwig Binswanger (Daseinsanalyse)

De voornaamste verschillen tussen de meer humanistische existentiële en de ‘Europees’ existentiële psychologie is dat:  

De humanistisch existentiële psychologie optimistischer van aard is o bv. nadruk op zelf-actualisatie, groei,… en de oorspronkelijk Europese existentiële psychologie meer nadruk legt op de tragiek van het bestaan o oiv. De Franse existentialisten Sartre, de Beauvoir, Camus…

De existentiële psychologie focust zich op de ultieme zorgen van de mens, of wat uiteindelijk – in the end – van belang is, zoals:    

Het feit dat ons leven eindig is en wij beperkt zijn Dat we gericht zijn op zingeving, maar stuiten op het feit dat het leven op zich vaak zinloos lijkt Dat we altijd in interactie zijn (dat we eigenlijk interactie zijn), op zoek gaan naar vriendschap en liefde, maar geconfronteerd worden dat we tegelijkertijd alleen en uniek zijn We eigenlijk vrij zijn en keuzes moeten maken (zonder de garantie dat onze keuze juist zal zijn) en er voor verantwoordelijk zijn

Video youtube ‘existential crisis’ Dit kader helpt ons om menselijke problemen op een meer existentiële manier te begrijpen  

Zo blijken doodsangst een transdiagnostische factor te zijn voor alle angststoornissen en PTSD Zo blijkt zinloosheid een transdiagnostische factor te zijn door zowat alle psychopathologie, en vooral voor depressie

De vraag waar existentiële psychologie zich over buigt: wat is helpend en nodig om een zinvol en authentiek leven te leiden?

4

Humanistische en existentiële psychologie 

De thematiek van beide stromingen ligt dicht bij elkaar. Hebben zich doorheen de jaren door elkaar vaak gecorrigeerd; een proces dat nog bezig is trouwens o De humanistisch psychologen zijn wat minder optimistisch geworden De existentieel psychologen hebben meer oog voor de mogelijkheden, ook voor positief engagement Vaak is het onderscheid niet meer zo duidelijk o Cf. Existential-humanistic psychology o



OEFENINGEN Humanistische psychologie  

USA: sommigen verwijzen ook naar William James (USA, 1842-1910) als één van de voorlopers (vooral zijn latere werken) Wat hebben de volgende quotes van William James (1842-1910) met de humanistische of existentiële psychologie te maken? o The deepest principle in human nature is the craving to be appreciated. o The greatest discovery of my generation is that a human being can alter his life by altering his attitudes. o When you have to make a choice and don’t make it, that is in itself a choice.

Personality theories (filmpje) 

Klopt wat er in dit filmpje aan bod komt wat betreft de humanistische en existentiële psychologie?

Zowel de humanistische als de existentiële psychologie heeft een duidelijke invloed op bepaalde theorieën die op het eerste zicht op zich lijken te staan, zoals o.a. :    

De Positieve Psychologie De Self-Determination Theory De Terror Management Theory Non-Violence Communication

Welke gemeenschappelijke punten vind je als je de positieve met de humanistische psychologie vergelijkt?  

Positieve psychologie (Seligman & Csikszntmihalyi, 2000) “Psychology is not just the study of pathology, weakness and damage, it’s also the study of strength and virtue. Treatment is not just fixing what is broken; it is nurturing what is best. Psychology is not just a branch of medicine concerned with illness or health; it is much larger. It is about work, education, insight, love, growth and play.”

Missie van de vooroorlogse psychologie (WW II):   

Curing mental illness More productive an fulfilling lives Identifying and nurturing talent

5

DE HUMANISTISCH-EXPERIEN TIEEL EN EXISTENTIELE INTERVEN TIES, BEGELEID INGEN EN PSYCHOTHERAPIEEN Reflectie  

Gegeven het humanistisch en existentieel mensbeeld, wat zou het doel van humanistische en/of existentiële hulpverlening en psychotherapie dan zijn? Wat zou de rol van de therapeutische relatie en jouw rol in deze hulpverlening en psychotherapie zijn mocht je een humanistisch en/of existentieel therapeut zijn?

Humanistisch-experiëntieel en existentiële psychotherapieën   

Een aantal van de grondleggers van de humanistische en existentiële psychologie waren zelf therapeuten Het humanistisch mensbeeld en opvattingen kregen dan ook een concrete vorm in hun psychotherapieën Bijvoorbeeld: o Carl Rogers: cliëntgerichte of person-centered therapy o o

Fritz Perls: Gestalt therapy Rollo May: Existential-humanistic therapy

GEMEENSCHAPPELIJKE THERAPEUTISCHE VISIE Gericht op de volledige persoon van de cliënt     

Niet enkel gericht op de klacht of het symptoom, maar op hoe cliënten hun leven beleven We kunnen het symptoom enkel begrijpen in de context van de persoon zijn/haar leven ( inhoud), en hoé de cliënten hun leven beleven (proces) Ook versterken van gezonde/krachtige stukken en gericht op groei “The heart of therapy lies in the care for the client’s being. Clients do not only bring their problem but their whole existence into the consultation room” (May, 1983) “Therapy is of the essence of life and is so to be understood” (Rogers, 1951)

Een uitgesproken nadruk op het belang van de therapeutische relatie   

Ontmoeting (I-Thou) Voldoende veiligheid te ervaren om te gaan exploreren (vergelijk Maslow en Kaufman!) De veiligheid van de therapeutische relatie is op zich een corrigerende relationele ervaring (vergelijk Maslow en Kaufman)

De nadruk op de persoon van de therapeut als medemens in plaats van meesterfiguur of wetende ander  

De therapeut is authentiek aanwezig – verschuilt zich niet achter een rol (presence) De therapeut is een blinde gids (niet wat, maar hoe: proces-expert)

Een voorkeur voor het exploreren van en nabij zijn bij de beleving    

Gevoelens, emoties, felt sense, beleving Hier-en-nu ervaring Aanzetten tot exploratie en zelf-reflectie Het inzetten van specifieke experiëntiële methodes

6

Een uitgesproken transdiagnostische benadering van psychopathologie sinds 1942 (Rogers “Counseling & Psychotherapy”) 



Meer aandacht voor factoren die voorkomen over verschillende psychopathologie heen o Emotie-regulatie o o

Verwerking en verdieping van beleving Zelfbeeld en zelfwaardering

o o

Keuzes, existentiële thema’s …

Proces-diagnose

Algemene doelen zouden we o.a. kunnen omschrijven als:    

Het komen tot een nieuwe beleving van zichzelf en de ander Authentiek kiezend en zinvol verbonden leven met zichzelf en anderen Zich meer vrij kunnen voelen en zich meer ingebed/geëngageerd voelen in het eigen leven Zichzelf op een nieuwe manier begrijpen (alsook de anderen) en om kunnen met de mogelijkheden en de beperkingen van de realiteit

Reflectie  

Vergelijk jouw antwoorden op de vraag wat mogelijke doelen, de rol van de therapeutische relatie of de therapeut zou kunnen zijn binnen deze humantisch-experiëntiële of existentiële psychotherapie Wat wist je al, wat is er nieuw?

EEN DIVERSE GROEP Humanistisch-experiëntiële psychotherapieën 

 

De volgende grote humanistische stromingen o De cliëntgerichte (person-centered) therapieën o De gestalt therapie o o

De existentieel-humanistische therapie De Pesso therapie

o

Psychodrama

o Somatic experiencing o … Telkens met hun eigen substromingen (bijvoorbeeld cliëntgerichte psychotherapie … En hun toepassingen op bijvoorbeeld de eerste lijn o Counseling o Person-centered care, patient-centered care, people-centered care o

Motivationele gespreksvoering

o

…

7

Stromingen existentiële therapie 





Existentiële benaderingen verder van het humanistische mensbeeld o Logotherapie (Frankl) o Meaning-centered Therapy (Wong, Breitbart, Vos) o Daseinsanalyse (Binswanger, Boss, Holzhey-Kunz) Existentiële benaderingen dichter bij het humanistische mensbeeld (fenomenologische-existentiële benaderingen) o Weense Existential Analysis ( Längle) o Britse Existential Phenomenological Therapy (van Deurzen, Spinelli) Existentiële benaderingen binnen het humanistisch therapeutische veld o Humanistic-Existential Therapy, Existential-integrative(May, Schneider) o Supportive-Expressive Group Therapy (Yalom) o

Experiential-Existential Psychotherapy (Madison, Leijssen, Vanhooren)

VERSCHILLE N Humanistisch-experiëntiële psychotherapieën  



Meer uitgesproken de beleving en op de hier-en-nu beleving gericht Zijn eerder ‘proces’- theorieën (hoe) o Inhoud- proces: wat is er aan het gebeuren, hoe beleeft de cliënt dit, wat gebeurt er nu tussen C en T, wat loopt er vast in haar levensproces, in het therapeutisch proces Zijn op zich optimistischer, eerder groeigericht

Existentiële psychotherapieën   

Zijn vaak (in theorie ) op het aangaan van de toekomst gericht Zijn eerder ‘inhouds-’theorieën (wat) Meer bewust van de tragiek van het bestaan, eerder zingevingsgericht

8

Er zijn echter van in het begin ook therapie-richtingen die zowel het humanistisch-experiëntiële als het existentiële omhelzen 

Otto Rank o oorspronkelijk psychoanalyticus o ‘vader’ van alle humanistisch-experiëntiële richtingen o benadrukt belang gevoelens in therapie o o

hier-en-nu beleving de ‘echte’ (ipv overdrachts-)relatie en ontmoeting tussen C en T als personen

o

begrijpt therapie als ingebed in een existentiële dynamiek tussen autonomie-verbondenheid, leven en dood

Er zijn specifieke therapeutische richtingen die zowel die zowel het humanistisch-experiëntiële als het existentiële hebben omhelzen   

Existentieel-humanistische therapie Supportive-expressive group therapy (Yalom) Existentiële substromingen van de cliëntgerichte psychotherapie zoals de experiëntieel-existentiële psychotherapie

OEFENINGEN Welke kenmerken van het humanistische mensbeeld en de therapeutische visie vind je terug in dit filmpje? Welke kenmerken van het humanistische mensbeeld en de therapeutische visie vind je terug in dit filmpje rond people-centered care? 

WHO over people-centered care

Irvin Yalom (humanistisch-existentiële psychotherapeut) 

Welke aspecten van het humanistisch mensbeeld herken je in het volgende citaat: o “Indeed, the capacity to tolerate uncertainty is a prerequisite for the profession. Though the

o 

public may believe that therapists guide patients systematically and sure-handedly through predictable stages of therapy to a foreknown goal, such is rarely the case: instead, as these stories bear witness, therapists frequently wobble, improvise, and grope for direction… Het niet-weten

o Predictable stages and foreknown goal: anti-reductionisme anti-determisme Welke aspecten van het humanistisch mensbeeld herken je in het volgende citaat: o “The powerful temptation to achieve certainty through embracing an ideological school and a

o o

tight therapeutic system is treacherous: such belief may block the uncertain and spontaneous encounter necessary for effective therapy. This encounter, the very heart of psychotherapy, is a caring, deeply human meeting between two people, one (generally, but not always, the patient) more troubled than the other… Belang van de therapeutische relatioe Therapeut al...