Literatura wojenna - Najważniejsze dzieła z okresu II wojny światowej PDF

Preview

Summary

Najważniejsze dzieła z okresu II wojny światowej...

Description

1. Julian Przyboś – „Póki m my y żyjemy” żyjemy”.. a) poetycki zapis nalotu na Warszawę, obraz wojny przypominający Apokalipsę, b) podmiot liryczny prosi o karabin, który jest dla niego szansą walki – krzyczy do zrzucających bomby, lecz jego głos niknie wobec huku bombowców, c) wiersz jako głos w sprawie wojny i wolności – śmierć jako symbol patriotyzmu, walki o życie i ocalenie ojczyzny, d) wiersz jest apelem, zagrzewaniem adresatów do walki z wrogiem – POEZJA TYRTEJSKA, e) liryka bezpośrednia – dzięki wypowiadaniu się w pierwszej osobie liczby pojedynczej wiersz jest bardzo autentyczny, f ) utwór jest wierszem wolnym, stroficznym, g) wyróżnienie słów mających niezwykłą wartość i znaczenie – „wzrósł” i „milczenie”, h) środki stylistyczne  epitety („rozwalonym schronie”),  metafory („niebo wali się z trzaskiem”),  porównania („błagam o karabin jak skazaniec o łaskę”),  oksymoron. 2. Leopold Staff – „Pierwsza pr przechadzka” zechadzka” zechadzka”.. a) cechą charakterystyczną jest występowanie wielokropków, b) powtórzenia zdania „Będziemy znowu mieszkać w swoim domu”, c) podmiot liryczny znajduje się w sytuacji przechadzki po mieście z żoną, d) opisy osób, które przeżyły wojnę i próbują ułożyć sobie życie:  kobieta sprzedająca obwarzanki,  ślepy nędzarz oferujący ludziom grzebyki, e) opis miasta po wojnie – pokazanie ludzi, którzy cieszą się wolnością i wychodzą na ulicę, aby zarobić, f ) podmiot liryczny ma świadomość tego, że mało brakowało, aby nie przeżył wojny, g) podmiot powtarza o domu, w którym zamieszkają:  dom jako budynek mieszkalny,  dom jako wolna ojczyzna. 3. Anna Świrszczyńska – „Budu „Budując jąc barykadę” barykadę”.. a) liryka bezpośrednia, bez ściśle wskazanego adresata lirycznego, b) podmiot liryczny przemawia w imieniu wszystkich powstańców, c) liryka wyznaniowa, liryka narracyjna, d) wiersz opisuje historię zwykłych Warszawiaków (fryzjerzy, emeryci, chłopcy z poprawczaka itp.), którzy, pomimo strachu i trudności, dzielnie bronią się przed wrogiem, e) wiersz nie posiada rymów, prawie każdy wers ma inną liczbę sylab – potęgowanie nastroju wojennego nieładu (brak uporządkowania, składania często rozbita w nienaturalny sposób – jedno zdanie), f ) brak poetyckich środków stylistycznych (metafory, porównania), g) wiele powtórzeń – przytaczanie kilka razy zwrotu „Baliśmy się” obrazuje strach mieszkańców, których podmiot nazywa „tchórzami” (nie jest to epitet nacechowany negatywnie – „tchórze” to osoby, które ryzykują życie, aby ochronić swój dom”), h) występuje klamra kompozycyjna – pokazanie, że nikt nie zmuszał walczących do budowania barykady, a oni sami podjęli próbę obrony miasta, i) ton wiersza utrzymano w niezwykle spokojnym klimacie. 4. Władysław Broniewski – „Ballady i rromanse” omanse” omanse”.. a) trzecioosobowy podmiot liryczny, pełniący rolę obserwatora wydarzeń, opowiada o Ryfce (trzynastoletniej Żydówce), która biega nago po gruzach miasteczka,

b)

początek wiersza jest cytatem z „Romantyczności” Adama Mickiewicza – jednak w przeciwieństwie do tego utworu, Ryfka nie słucha innych ludzi, bo ocalała z traumy wojny, która pochłonęła jej rodziców (a nie, jak w przypadku „Romantyczności”, z powodu posiadania daru porozumiewania się z duchami), c) dziewczyna śmieje się, kręci w kółko, nie zważa na ostrzeżenia obserwujących ją ludzi, biega po gruzach, zachowuje się nielogicznie, ma słaby kontakt z rzeczywistością, d) Ryfka nie poddaje się i szuka rodziców – dostawszy bułkę od znajomego, radośnie postanawia zanieść ją mamie i tacie, e) Broniewski postawił prosty lud w opozycji do wszystkiego, co złe – mieszkańcy nie drwią z Ryfki, a starają się jej pomóc, f ) pomoc Ryfce jest próbą zagłuszenia wyrzutów sumienia, obudzonych widokiem nagiej i opuszczonej dziewczynki, g) dziewczynka jest symbolem dziecięcej niewinności, która charakteryzowała wszystkich, którzy przeżyli wojnę, a którzy po jej zakończeniu woleli zbudować wokół siebie mur, który odgradzał ich od wspomnień doświadczonej traumy, a jednocześnie sprawiał, że byli postrzegani jako osoby chore umysłowo, h) ważnym i symbolicznym bohaterem wiersza jest jedyny przyjaciel i towarzysz Ryfki, bolejący Jezus, czyli znak niewinności, czystości i męczeństwa oraz niezawinionej zagłady Żydów, który jest prowadzony na mękę przez SS-manów, i) Ryfka i Jezus jako ofiary ideologii antysemityzmu, którzy giną rozstrzelani, j) podkreślenie, że śmierć Żydów jest bezpodstawna, niezawiniona i okrutna. 5. Czesław Miłosz – „Campo di Fiori” Fiori”.. a) ukazanie dwóch obrazów – placu rzymskiego Campo di Fiori (miejsce spalenia na stosie renesansowego myśliciela) i karuzeli przy płonącym warszawskim getcie, b) cecha wspólna ukazanych obrazów – kontrast: płonący stos Bruna i getto, a z drugiej strony „wesoły gwar” tłumu rzymskiego, słodkie owoce i „tłumy wesołe” warszawiaków przy karuzeli, c) śmierć myśliciela nie ma żadnego wpływu na sielankę, dzieje się niejako na drugim planie, podobnie jak w przypadku płonącego getta, które znajduje się jakby na drugim planie – przy karuzeli jest piękna pogoda, brzmi muzyka, a dziewczyny są roześmiane (widok pożaru jest traktowane jako zabawka przez ludzi bawiących się na karuzeli), d) w obu obrazach pojawia się obojętność ludzi wobec dramatu, który dzieje się na ich oczach oraz zapomnienie o ludziach, którzy cierpią, e) podmiot liryczny skupia się na samotności ginących: myśliciel jest odrzucony przez ludzi, uznany za heretyka, uznany przez podmiot jako człowiek, którego od jego otoczenia dzieli przepaść, f ) źródła samotności Żydów i myśliciela są podobne – ludzkość nie dorosła do idei tolerancji, g) podkreślenie roli poezji, jako tej, która ma opowiadać o wydarzeniach, ma „wzniecać bunt”, h) przedstawienie poezji jako siły moralnej, zdolnej do uchronienia ludzkości przed kolejnym Campo di Fiori. 6. Tadeusz Różewicz – „Ocalon „Ocalony” y” y”.. a) tytuł wiersza odnosi się do podmiotu lirycznego wiersza – liryka bezpośrednia, b) podmiot przedstawia siebie i swoje przeżycia, emocje, przemyślenia, c) pojawia się klamra kompozycyjna („Mam dwadzieścia cztery lata/ocalałem/prowadzony na rzeź”), d) skontrastowanie młodego wieku z doświadczeniami wojny, e) autor przemówił tak, aby mogło się z nim utożsamić całe pokolenie Kolumbów, f ) wielokrotne powtórzenie „widziałem” i „ocalałem”, jako podkreślenie bycia świadkiem zagłady świata (nie tylko masowego ludobójstwa, ale także upadku kultury, języka, religii i moralności), g) podmiot wylicza pary pojęć o przeciwstawnych znaczeniach połączone spójnikiem „i”, jednocześnie komunikując ich pustkę i jednoznaczność – pokazuje, że podział na dobro i zło przestał być

aktualny, podmiot liryczny jest człowiekiem, który stoi na zgliszczach cywilizacji i stracił jakikolwiek punkt odniesienia, i) podmiot szuka kogoś, kto jak Bóg na początku Księgi Rodzaju oddzieli światłość od ciemności – oczekuje on ponownego stworzenia świata, bo sam jest bezradny wobec zaistniałego chaosu: jest głuchy, niemy i niewidomy, j) wiersz ukazuje brutalność rzeczywistości powojenny, k) ocalony z zagłady to człowiek upośledzony przede wszystkim moralnie, a ocalenie nie jest darem niebios, a ciężarem. 7. Krzysztof K Kamil amil Baczyński – „Niebo złote ci otworzę” otworzę”.. a) wiersz można podzielić na dwie części:  pierwsze trzy zwrotki przedstawiają piękne wizje świata, w które poeta próbuje przekształcić wojenną rzeczywistość – krajobraz przesycony światłem, przypominający dzieło impresjonistycznego malarza,  ostatnia strofa utworu przesądza o niemożności ich realizacji, czego powodem staje się właśnie wojna, b) utwór rozpoczyna się w konwencji poezji miłosnej, a jego adresatką jest kobieta, c) bezgranicznie zakochany poeta zdaje się zmieniać twardość ziemi w obraz „miękkich mleczów”, lekko unoszących się w przestrzeni i oddzielać cienie od przedmiotów, d) podmiot tworzy atmosferę pełną subtelności i uroku – ukazane przez niego obrazy wydają się wywiedzione ze świata baśni i dziwów, e) ostatnia zwrotka pokazuje, że kochankowie nie mogą przekroczyć bariery oddzielającej ich od arkadii, f ) choć podmiot chce bronić swojego szczęścia, na pierwszym miejscu stawia nakaz wydany mu przez historię i pomimo braku wahania się, boleśnie odczuwa balast podjętej decyzji. 8. Krzysztof K Kamil amil Baczyński – „P „Pokolenie” okolenie” okolenie”.. a) wiersz jako studium o życiu, b) przeciwstawienie piękna przyrody do okrucieństwa i tragizmu wojny, c) wiersz dzieli się na dwie części:  I – część obrazowa, ukazująca rzeczywistość czasu wojny (wiele metafor), część ma charakter ekspresyjny,  II – część refleksyjna, tworząca coś na kształt wyznania całego pokolenia doświadczonego wojną, d) podmiot wypowiada się w pierwszej osobie liczby mnogiej – identyfikuje się ze swoim pokoleniem, e) wiersz mówi o tragedii pokolenia Kolumbów, dla których wojna stanowiła przewartościowanie systemu wychowawczego, która stworzyła nowy Dekalog – wojna zmusiła ich do odrzucenia starego systemu wartości, systemu sprzed wojny, f ) nowe warunki całkowicie zmieniły i zabrały dawne postawy Kolumbom, zostali oni zmuszeni do porzucenia swoich marzeń i tego, co dotąd było dla nich ważne i bliskie, g) wojna uczyniła młodych ludzi pierwotnymi, o prymitywnych instynktach i potrzebach, kierujących się tylko instynktami biologicznymi i chęcią przeżycia, h) wiersz pokazuje, że wojenny patriotyzm polegał w wielu przypadkach na konieczności zabijania, był z koniecznością nauką zła wojny, i) wojna, zabierając młodym ludziom marzenia, pamięć i sumienie, dała im nie tylko senne koszmary, ale i katastroficzne wizje świata, j) podmiot zastanawia się, czy jego pokolenie, tak bardzo dotknięte wojną, zostanie zapamiętane przez potomnych i czy ich trud walki nie zostanie zapomniany, k) wiersz jest krótką historią całego pokolenia, ukazującą jego tragizm, porażenie wojną i bezwzględnością, h)

9. Krzysztof K Kamil amil Baczyński – „Elegia o chłopcu polskim” polskim”.. a) wiersz jako opis losu całego pokolenia, które zostało przez historię zmuszone do dorastania w czasie wojny, b) liryczna wypowiedź matki do syna, który został zmuszony do walki za ojczyznę, c) słowa matki są bardzo czułe, lamentuje ona nad losem dziecka, d) tytułowy chłopiec nie ma imienia, jest nim więc każdy młody człowiek, który walczył za ojczyznę i za nią umarł, e) matka jest matką każdego żołnierza, każdego walczącego i każdego zmarłego – matka jest symbolem wszystkich matek czasów wojny, które były zmuszone grzebać własne dzieci i płakać nad ich ciałami, f ) wiersz pokazuje, że wojna całkowicie zmieniła życie chłopcom polskim, g) krótkie życie bohatera wiersza zostaje zakończone strzałem, co symbolizuje los całego pokolenia – potępionego i przegranego, skazanego na śmierć, h) podmiotem w tym wierszu jest tytułowy „chłopiec polski”, który przez swoją matkę opowiada o swoich niespełnionych marzeniach. 10. Ida Fink – „Z „Zabawa abawa w klucz” klucz”.. a) narracja trzecioosobowa, narrator wszechwiedzący, b) czas  późny wieczór,  po posiłku, c) miejsce  trzecie mieszkanie,  małe mieszkanie w starej kamienicy, d) bohaterowie  matka – Polka,  ojciec – Żyd,  dziecko o aryjskiej urodzie, e) przestrzeń  przestrzeń mieszkania,  przestrzeń za drzwiami wejściowymi, f ) zabawa polegała na przećwiczeniu sytuacji, kiedy do domu przyszliby Niemcy, aby aresztować ojca dziecka. 11. Jarosław Iw Iwaszkiewicz aszkiewicz – „Ikar” „Ikar”.. a) narrator jest uczestnikiem i obserwatorem zdarzeń, b) narrator zauważa chłopca, który zaczytany w książkę nieomal wpada pod samochód, który okazuje się być należącym do niemieckich żołnierzy – w konsekwencji chłopiec zostaje aresztowany przez żołnierzy i wywieziony, prawdopodobnie na śmierć, c) narrator zauważył, że nikt nie zwrócił uwagi na to wydarzenie i przez chwilę narrator nie był pewien, czy to naprawdę się wydarzyło, d) narrator porównuje śmierć „Michasia” do śmierci Ikara – ich śmierć nie miała najmniejszego sensu i przeszła niezauważona, e) śmierć chłopca i Ikara została w całości obdarta ze znaczenia – nie mogła nawet stanowić ostrzeżenia dla innych, ponieważ inni pominęli ją swą obojętnością. 12. Gustaw Herling – Grudziński – „I „Inny nny świat” świat”.. a) w książce „Inny świat” Grudziński przedstawia pogłębioną analizę psychologiczną ludzkich zachowań w ekstremalnych warunkach. I tak ludzie pozbawieni godności, zmuszani do wyniszczającej pracy, wyniszczeni przez głód i choroby, w różny sposób próbują sobie z piekłem łagrów poradzić.

Jedni wybierają drogę najprostszą i dzięki zyskaniu przywilejów i lepszych warunków życia, tracą w oczach współwięźniów, są pogardzani i nierzadko nie wytrzymują ciążącej na nich presji. Od zobowiązania służenia pomocą władzom obozu nie ma ucieczki – za zmianę decyzji czekają bowiem surowe kary. Inni (jak np.: Karinen) decydują się na niezwykle ryzykowną ucieczkę. Szanse na wydostanie się z pola widzenia wieży strażniczych są jednak nikłe, a nieudana próba ucieczki kończy się zazwyczaj śmiercią. Inną próbą wyzwolenia od obozowego piekła było samobójstwo i wielu o nim marzyło (np.: Natalia Lwowna), postrzegając je jako jedyną drogę na ocalenie swej godności, ale niewielu było w stanie faktycznie się na taki drastyczny krok odważyć. Najlepiej mają w obozie ci, którzy na wolności sprawowali przydatną funkcję (technicy, lekarze). Mogą oni nadal wykonywać swój zawód w łagrze, przez co mogą cieszyć się nieco lepszymi warunkami socjalnymi niż pozostali więźniowie. Najbardziej przejmująca spośród opowiadanych przez narratora historii o innych ludziach i ich sposobach na przezwyciężenie koszmaru łagrów jest chyba historia Kostylewa. Zafascynowany niegdyś ideologią komunistyczną, bohater trafił do łagrów za nieodpowiedni wybór lektur (czytał francuskie powieści realistyczne ukazujące obraz świata Zachodu niezgodny z sowiecką propagandą). W obozie załamał się cały jego dotychczasowy światopogląd. Tracił wiarę w siebie i szukał możliwości wyrwania się z tego koszmaru. Pewnego razu przez przypadek poparzył sobie rękę, za co dostał kilka dni zwolnienia z pracy. Wkrótce była to jego metoda na pobyt w łagrze – regularnie przypalał rękę. To bezsensowne, ale jednak dające pewne cele praktyczne, męczeństwo stanowiło zarazem wyraz buntu, przeciwstawienia się ideologii, której niegdyś był bliski. Kiedy dowiedział się, że ma zostać przeniesiony do obozu na Kołynie, z którego niewielu wracało żywych – popełnił samobójstwo – oblał się wrzątkiem. Narrator = bohater = autor NARRA NARRATOR TOR Narrator wiarygodny, wyposażony w biografię autora KOND KONDYCJA YCJA NARRA NARRAT TORA Nie jest spuszony moralnie, jest moralistą OBÓZ Łagier, sowiecki obóz pracy WIĘŹNIOWIE, MECHANIZM Więźniowie złagrowani, kierowani do obozu bez sądu, osadzeni WYDAW WYDAWANIA ANIA WYROKÓW WYROKÓW,, na czas nieokreślony CZAS WYROKU ST STOSUNEK OSUNEK DO WIĘŹNIÓW Traktowani jak przedmiot Możliwy jest stan „śmierci za życia” – utrata własnej osobowości, ŚMIERĆ, POGRZEBY godności Analiza psychologiczna jest obecna. Autor zajmuje się psychologią – docieka motywów postępowania, bada wewnętrzny świat człowieka – obóz zniszczył indywidualność, ale pisarz chciał zaświadczyć o jej istnieniu, bo więźniowie nie ANALIZA PSYCHOL PSYCHOLOGICZNA OGICZNA utracili do reszty człowieczeństwa, usiłują ocalić chociaż jego cząstkę: więzień ma nadzieję, modli się, protestuje, jest świadomy zmarnowanego życia Wiara w człowieka i stały system wartości. Przykłady ludzkich uczuć i odruchów, nawet altruizmu, możliwa prawdziwa miłość, serdeczny stosunek do chorych i cierpiących. Upadek człowieczeństwa nie obejmuje wszystkich skazańców, WIZJA CZŁOWIEKA część z nich nie zapomina o moralności. Próby ocalenia człowieczeństwa i wartości – ludzkie odruchy i uczucia. WYMOW WYMOWA A UTWORU  mimo wszystko optymizm,  w świecie istnieją niezmienne zasady moralne ludzi wolnych, których nie jest w stanie zniszczyć żadna forma zniewolenia,

 niezniszczalność sumienia – Epilog. b) rodzaje więźniów  Biełoruczki – więźniowie polityczni,  Bytownicy – przestępcy pospolici,  Urkowie – groźni przestępcy, recydywiści,  Nacmeni – narodowości,  Iteerowcy – administracja obozowa,  Kurzo ślepcy – chorzy, niewidomi,  Ludzie z T Trupiarni rupiarni – dogorywający, c) człowiek złagrowan złagrowany y – człowiek podporządkowany życiu obozowemu, d) próby obron obrony y człowieczeństwa  Karinen – Fin, skazany na 10 lat, próbował uciec,  Jewgienija Fiodorowna – zakochała się w studencie, umarła w czasie porodu,  Natalia Lwowna – samobójstwo jako obrona człowieczeństwa,  Grudziński – głodówka....