Notities van inleiding tot taal-en tekststructuren PDF

Preview

Summary

Artikels te kennen! Als je de richtvragen kent goed! 30/50 = 25/Les 1Taal en spreken over taal Objecttaal = taal die het onderwerp vormt van de studie Metataal = taal die gebruikt wordt om over taal te spreken Natuurlijke taal = menselijke taal , hier gaan we aan metalige taal wetenschap doen. (niet...

Description

Artikels te kennen! Als je de richtvragen kent goed!! 30/50 = 25/50! Les 1 Taal en spreken over taal! Objecttaal = taal die het onderwerp vormt van de studie! Metataal = taal die gebruikt wordt om over taal te spreken! Natuurlijke taal = menselijke taal , hier gaan we aan metalige taal wetenschap doen. (niet dierlijke taal etc) ! Elke natuurlijke taal kan metataal zijn voor taalwetenschappelijk onderzoek! Natuurlijke taal moet onderscheiden worden van kunsttaal, formele taal… Omdat ze door bepaalden mensen geconstrueerd worden om aan wetenschappelijke en communicatieve doeleinden te bereiken. ! Perfom"atieve taalhandelingen: handeling en spreken samenvallen.! “Ik beloof op tijd te zijn”! “Ik verklaar u schuldig” ! “Ik doop een schip” ! “Gefeliciteerd”! Taal en denken/perceptie van de werkelijkheid: taal en ervaring (van de werkelijkheid)! Taal vereist eigen werkelijkheid, vrijheid, (voorwaarde tot) intersubjectiviteit (dialoog).! Taal is een middel om te realiseren in de maatschappij.! Taal en wetenschap, dingen kennen en dingen benoemen! —> taal speelt een giga roll in alle wetenschap! Taal - handelen - kennis —> gaat samen! - Ethnische zuivering = “zuiver” klinkt positief! - Collateral damage = alsof bijkomstigheid! - Extraordinary rendition = eigenlijk kidnappen, ev. martelen enz., cf. Guantanamo)! - Ecorealisme! - Dramatiserend taalgebruik = kanker, pest, gezwel! - Taboewoorden en namen! - Avoidance speech = In bed paalde culturen mag je bepaalde woorden NIET gebruiken in bv bepaalde situaties, in Afrika bv! - Hate speech = cf. J. Butler, hij zegt dat men dit niet mag verbieden want das nodig om daar over te praten en te debatteren, das juist de opdracht om via taal ter discussie te stellen wat niet aanvaardbaar kan zijn op een bepaald niveau. Hate speech is gewelddadige taal, is nu echt een hot topic (voorbeeld, Greta die compleet gekleineerd wordt, een radicale aanval die niet fysiek is maar zo aanvoelt) Taal is zo bijna een wapen.! Taal en ideologie! Vele niet taalkundigen denken dat er op een bepaald moment een taal zodanig vast is dat men aan de taal niks aan moet veranderen.! Bv in Amerika was er een discussie over gay marriage, de mensen die tegen waren zeiden “In het woordenboek staat dat het een samenkomen is van man en vrouw, men mag hier niks aan veranderen, we gaan toch het woordenboek niet herschrijven?”! Welk statuur een bepaalde visie toekent aan wat er in het woordenboek staat over een bepaald woord.! Bv, Amsterdam die een het woord allochtoon heeft geschrapt.! Taal in de menswetenschappen! Bv Obama die altijd “yes we can”, retorische strategie met taalkunde.! Taalwetenschap en geschiedenis (historische kritiek —> vals geschikt enzo)! Taalwetenschap en archeologie (ontcijfering van schrift)!

Taalwetenschap en semiotiek (om tekens met elkaar te vergelijken)! Welk soort wetenschap is de taalwetenschap?! - Empirische Cultuurwetenschap! Empirisch omdat wetenschap die zich bezig houd met bv taalgebruik binnen gemeenschap! Cultuur omdat de mens die spreekt met een bedoeling. Mens doel —> product ! Waarom geen natuurwetenschap: omdat dit natuurwetenschappen: draait rond oorzaak en gevolg! Psycholingluistiek:! Onzoeken zoals:.! Proefpersoon krijgen als opdracht om te bepalen of een bepaalde reeks van letters een woord is in hun taal of niet. Woorden worden sneller herkend als ze na een woord komen die iets te maken heeft met een woord. Butter —> Bread, Nurse —> doctor. Onze hersenen leggen sneller zo een pas af ipv bij bv Nurse —> Bread ! Dit is het Semantic priming effect!! Nog een experiment! Reaction! Welke zin word het snelste grammaticaal ! Explecietheid, beide zinnen zijn grammaticaal maar de tweede mist een werkwoord. Zin twee was minder expliciet en dus duurde het langer.! 1. The critic enjoyed reading the book! 2. The critic enjoyed the book ! Neuroliguistiek! Onderzoek: dichtotische luister test! De linkse hersenhelft is dominante voor taal! De proef persion hoort via koptelefoon links lachen, rechts kuchen op enkele milliseconden.! Wat links wordt gehoord, recht verwerkt en omgekeerd!! Als men vroeg, Wat heb je gehoord? : dat gene wat links wordt gehoord en rechts dus wordt gehoord, het deel dat niet voor taal is.! Het lemma! De taal inzet van Dalewoordenboek., ! 1. Het taalvermogen: Een taalvermogen om een taal te verwerven maar die is niet taal specifiek.! 2. Geheel van tekens! 3. Individueel taalgebruik: spreken doen we als individu in beurtrollen! 4. Groepstaal de vormen ! Omgangstalen: Kinderwoord van het jaar, Verlan = de franse omgangstaal, Bargoens = Nederlandse dieventaal (zodat mensen dit niet wisten), Chattaal! Lectale variatie:! - Dialect —> regionaal en sociaal! - Etnolect! - Idiolect! Registers! - Informeel! - Neutraal! - Formeel! Taal als systeem! Het taalteken! Belangrijk persoon in de Semiotiek die gepoogd heeft om tekens te scheiden en classificeren. De relaties tussen het teken en het object.!

De soorten tekens, perciaanse leer! 1. Associatie (omdat er er op lijken)! !

2. Index (causaal verband met objecten. De wind zorgt voor de vorm van de vlag)!

3. Symbool (als geen associatie noch causaal, op basis van kennen van een regel)!

-

Conventioneel (conventionele kennis heb je nodig)! Arbitrariteit! Dit is dus de “kennis van een regel”! De relatie tas taalreken en object is niet direct!

……! Het taalteken. De relaties zijn arbitreert ! Geen intrensieke reden dat boom deze vrom is ipv arbre bv. ! Alle vromen zijn even goede vormen van het woord dus er zijn geen intensieke relatie: dit is zuivere arbitrair! De vorm: vorm is klank bij gesproken taal! of de geschreven "dingen"! bij geschreven taal! Betekenis! Werkelijkheid! Betekenis + vorm = werkelijkheid “dingen”, relatie is arbitrair, vorm vereist en betekenis en betekenis vereist een vorm.! Billaterale taaltekens! 2 niveaus vorm betekenis! Vorm betekenis! Abracadabra , niet alleen een vorm, beantwoord ook een betekenis dus das offcieaal een symbool van het Nederlands.! Bloen —> zelfverzonnen, vorm is acceptabel maar geen betekenis dus geen regel dus geen symbool voor het Nederlands.! …! In natuurlijk talgebuikt: geen afspraken dus je kunt ni afspreken om daar iets aan te veranderen, de historische traditie laat dit niet toe. ! Symbolen kunnen ook iconisch zijn!

Les 2 Vanaf p 14! Arbitrariteit en motivatie! motivatie is het tegenovergestelde van arbitrariteit! vandaar dat het bij het stukje! arbitrariteit hoort!

- Taal verandering en evolutie in taal kan er een impact zijn van historische ontwikkeling.Vb: Duif, -

-

frans: pigeon komt van lAtijns: Pipio . Historische ontwikkelingen kan zorgen dat de iconische waarde verloren gaat. In latijn was dit vele keer klank na bootsend! Gedeelitelijk gemotiveerd, Gelede woorden (woorden die uit meer dan een deel bestaan) vb: wandel-aar, water-toren, blok-hut. Blok en hut zijn beide zuiver maar samen een nieuwe niveau. Dit is dus een gedeeltelijke motivatie. Terwijl blok en hut beide arbitrair zijn worden ze samen minder arbitraire door de gedeeltelijke gemotiveerde.! Sommige talen bestaat er een transparante relatie tussen vijs en het woord hand. Hier is een doorzichtelijk relatie en niet arbitrair. In onze taal is er geen relatie tussen 5 en een object. Dit is ook en nuancering tss arbitrariteit.!

Tendensen tot motivatie in creatief taalgebruik: bv klanknsymboliek = niet klanknabootsing, = volstrik creatief taalgebruik —> vb symbolische functie in een gedicht. De dichter die aan de hand van een bepaalde klank poogt in de vorm het gevoel van melancholie bv weer te geven. Door bijvoorbeeld de hele tijd ö te gebruiken om een gevoel uit te drukken. Door die herhaling van in dit geval ö een gevoel uit te drukken. De o is hier arbitrair maar door de herhaling word dit gevoel opgewekt.! Iconiciteit ! heeft een belangrijke functie als men onderzoek gaan doen naar taal. Pricipieel is er veel verschil ten symbool en icoon maar uit onderzoek blijkt dat de mens aan de hand van de vorm, klanknabootsingen bv zoeken.! Fonologische iconiciteit! Morfologische iconiciteit! Syntactische iiconiciteit! Vb: oefening met figuren die passen bij woorden, dit is een voorbeeld ! Dit is een voorbeeld van fonologische iconiciteit.! “Takete” is een scherp woord en mensen zetten deze daarom bij het hoekige figuur.! “Maluma” is een ronde klank dus figuur A! Dit is een iconische associatie. !

Morfologische iconisch:! Plant- planten! Ik kol -zij komen! Er is een morfologisch effect door het meervoud, de meervoud vorm is vaak bij vele talen het mv langer is dan enkelvoud. ! Tik-tak , bim-bam, meer dan klanknabootsing —> reduplicatie, als een bepaald morfeem in herhaling valt.!

Ideofonen! Combinatie van fonologische en morfologische kenmerken.! In bepaalde talen vooral Afrikaanse talen. ! Dododo = donder, zananana = groot vuur. De herhaling zorg voor de betekenis ! Syntactische! Ze huwde en kreeg een kind/ ze kreeg een kind en huwde.! Verschil = de volgorde. Maar er is geen regel dat dat moet maar dat is een iconische tendens dat we dat doen. En duidt niet op chronologie maar we kunnen dat zo interpreteren. ! Het niet is symbolisch maar iconisch iets dat ede interpretatie makkelijker maakt! Omdat een meervoudsvorm naar meerdere zaken verwijst, is het iconisch en niet zuiver symbolisch! meer zaken => meer vorm! Bv : I did not have sex with that women, ms lewinsky. (Bill Clinton)! Door ms lewinksy zo ver te zetten crew je een afstand. Anders heeft hij een iconische nabijheid met de vrouw.! Oef: welk teken is dit (stop teken met flex er in) , staat voor “niet te veel kracht gebruiken” voor bv Ikea meubeltje dat je zacht moet behandelen.! Icoon symbool. ! Symbolen kunnen iconische opgeladen worden en iconen hebben vaak een symbolische betekenis.! De taaleenheden. Van groot naar klein gerangschikt ! 1. Tekst (grootste)! 2. Zinnen! 3. Woordgroepen! 4. Woorden! 5. Morfeem! 6. Fonemen ! - Eerste niveau (kleinste) Het foneem! Het kleinste betekenis onderscheidende eenheid! Paard-baard ! Tak-dak! Door dat er 1 klein verschil is hebben we met verschillende woorden te maken en dat element is het foneem. Door het fonologisch onderscheid kunnen we verschillende woorden onderscheiden/ maken/vormen. Het is niet omdat je ene verschil hoort dat er een verschil is (bv in uitspraak, rollende r of franse r).!

- Het morfeem: ! Het kleinste betekenis dragen eenheid! 1. Vrije morfeem: huis, groot, lichaam: er is een vorm opgebouwd uit fonemen waarmee we onduidelijke een betekenis kunnen associëren. Er moet niet aan toegevoegd worden! 2. Gebonden morfemen: on-, ver-, ont-,-baar… altijd in combi met een vrije morfeem! 3. Gelede woorden! - Afleiding! minstens één gebonden morfeem! Eetbaar —> oneetbaar! - samenstelling! minstens vrije morfemen! Huisdier —> huisdierallergie! De economie van een taalsysteem.! Gesloten —> open! (Fonemen……tekst)! Betekenis loos —> betekenis vol !

Lineariteit en hiërarchie! Lineariteit: Opeenvolging van taaleenheden, chronologisch..! Hierarchie: Constituetenstructiuur ! Weergave van geleed woord.! Onomkeerbaar —> lineaire volgorde , we kunnen niet van onomkeerbaar niet naar onomkeren, we moeten eerst op de eerste 3 niveau zijn geraakt.! 1. 2. 3. 4.

Keren! Omkeren! Omkeerbaar! Onomkeerbaar!

Structuele ambiguïteit! Vb: hij bekeek de man met de verrekijker! 1. Met de verrekijker bekijken! 2. De man met de verrekijker! Ze lieten hem fotograferen —> wat is de structurele ambiguïteit?! Hem kan onderwerp of lijden voorwerp zijnn: Door de betekenis van fotograferen zijn er 2 verschillende structuren, O en LV.! heeft deze ambiguïteit te maken met de (on)overgankelijkheid van het werkwoord? Of enkel / toevallig in het vorige voorbeeld?! die eigenschap van werkwoorden kan tot ambiguïteit leiden, maar ook andere zaken kunnen tot ambiguïteit lieden! We hebben niet enkel structurele ambiguïteit maar ook lexicale ambiguïteit .! Bv : het glas is gebroken, kan ook glas om uit te drinken zijn of een raam! Pupil in combi met zien —> oog, pupil in combi met leren —> leerling.! die eigenschap van werkwoorden kan tot ambiguïteit leiden, maar ook andere zaken kunnen tot ambiguïteit lieden! selectie as = paradigmatisch, combinatie as = kan als synoniem voor syntagmatische as gebruikt worden.! Er zijn uitzonderingen, niet alles dat er zou moeten staan er effectief staat! Dan spreke men ven een ellips, het weg laten van iets dat men verwacht op de as maar die is er niet.! Paul denk een glas wij en jan drinkt een glas bier —> Paul drinkt een glas wij en jan een glas bier.! In combi met het eerste deel zin mag je drinken weg laten en is het grammaticaal nog steeds correct. Dit is ELLIPS. Zelfs als het Paul drinkt en ik (drink) ook. Pv is anders maar je mag nog steeds veranderen. ! Taalsysteem en taalgebruik! Taalsysteem: een netwerk van relaties, het netwerkt dat de functie bepaald van elk element. Elke element heeft een functie en die functie is afhankelijk van de functie van de andere element. Om de functie om van 1 goed begrijpen om je de functies van de rest ook kennen. EEN NETWERK.! Taalgebruik: ! De abstracte eenheden in het taalsysteem moet worden onderscheiden van de concrete realisaties in het taalgebruik.! Rad vs rat, het verschil tussen die twee zaken wordt gemaakt in de uitspraak van het laatste deel van het woord, niet via de r! Fonemen —> fonologie! Klanken, studie van hoe die klank eenheden via het spraakorgaan wordt geproduceerd —> fonetiek!

Lexicale betekenis! Grammaticale betekenis! Semasiologie: bv betekenis van met is heel algemeen. ! Onosemasiologie: we vertrekken van een bepaalt element bof gebeurtenis, hoe benoemt u dat object? Dialectkaart.! Historische semasiologie: etymologische onderzoeking heir belangrijk, verandering in de betekenis van woorden en morfemen.! Paradigmatische relaties in het licht van de contrastieve taalkunde:

!

paradigmatische relatie is een relatie tussen verschillende woorden waartussen de taalgebruiker selecteert vandaar selectie as.! bijvoorbeeld in het Nederlands moet men een selectie maken tussen mogen en kunnen! zoals net op de slide!

Verschil tussen andere communicatie systemen. Om de natuurlijke taal goed te begrijpen: het is een! 1. Vorm/ betekenis systeem! 2. Historisch fenomeen! 3. Intersubj fenomeen! 4. Is Creatief! Vorm/betekenis systeem! —> bilaterale tekens en arbitraire relatie! Historisch! —> cultureel fenomeen met een geschiedenis, historisch veranderlijk! Intersubjectief! —>sociaal fenomeen, manifest in dialogische taalhandelingen. Er bestaat geen “private language” en functionele diversiteit! Creativiteit! —>taal! wordt! door de ! sprekers! “! geproduceerd! ” (! en! Communicatie bij dieren! De dans van bijtjes = is arbitrair.! bij andere dieren heb je soms iets dat meer dialogisch is, maar daar is het nooit "echt" een dialoog zoals bij mensen! Verschillende dieren zoals Alex de papegaai die opdrachten kan uitvoeren, aap die dingen kan aanduiden blabalabla. Dieren leren menselijke symbolen gebruiken, door beperkte symbolen en creativiteit.!

Les 3 Taal als systeem: Geb"aren taal! Tekst lezen van gebaren taal! Gebaren taal = ook natuurlijke taal. Handakfabetten = niet de basis van gebaren!! Gesticulaties ( ) zijn niet gebaren taal ! Parameters = de grondstructuren van gebaren! 1. Handvorm! 2. Plaats van de hand! 3. Beweging! 4. Oriëntatie! Gebarenb taal —> dialecten, verspreid volgens provincies,! ! Localisme, taal is lokaliseert in onze brein. Een arts probeerde localisatie te zoeken voor onze vermogens. Bij extreem localisme, kan niet gehandhaafd worden en de cijfers komen niet overeen en zijn niet symmetrisch. De taal moet ergens rond het oog gelokaliseerd zijn. ! Hersenen bestaan uit miljarden zenuwcellen (neuronen), een neuron heeft een bepaalde structuur, een celkern en een langere arm waarmee het communiceert met andere neuronen. Er zijn dus enorm veel verbindingen tas elkaar. Als ze communiceren noemen we het een axon, en dan heb je de vertakkingen, de dendrieten. De comm is elktro fysiologische en chemisch.? De plaats waar axon en dendrieten samen komen noemen we synapsen. (neuron, celkern, dendriet en axon zijn te kennen)! Aanatl neuronen is het zelfde bij pas geboren en volwassenen maar de verbindingen moeten nog instant gebracht worden, dit is “het leren”. Grijze en witte sub, de witte is de sub die typisch is voor de verbindingen tas neuronen en grijze omdat de hersen schors een donkere kleur heeft. Grijze stof zijn neuronen die aan de oppervlakte liggen! witte stof is axonen of verbindingen! verschil met hersenen is echter wel dat wanneer een synaptische verbinding eenmaal gemaakt is, het zelfs na verdwijnen van die verbinding, nadien veel gemakkelijker is om die verbinding opnieuw op te roepen, want ze is er al geweest.! ! Delen van de hemisferen." " " " " " !

!

Lang dachten ze dat Beide hemisferen symm maar die zijn asymmetrisch. Brocas gebied en wernicks gebied. Brocas —> het produceren van taalWernicke —> het verstaan van taal.!

De belangrijkste taal centra liggen bij 95 proc van de rechts handigen in linker hemisfeer de dominante taal hemisfeer. Een klein deel van de links handige is dit omgekeerd, rechts is dominant. ! Linker had wordt recht aangestuurd en omgekeerd maar niet alles is contralateraal. Ruiken is gewoon links en wordt links aangestuurd.! Dichtotisch luisteren er voor zorgt dat wat men rechts hoort sneller wordt verwerkt omdat de weg korter is! Beide hemisferen hangen aan elkaar zodat ze kunnen communiceren! Wat niet talig is wordt sneller verwerkt in de rechter hemisfeer.! Je hebt ook splitbrain patienten. Geblind doekt 2 fruiten vast hebben. Wat heb je in je linker hand, die zal niet instaat zijn om het te weten. Waarom? Omdat de comm tss de hersenhelften niet werkt.!

Plasticiteit, de anatomische flexibiliteit van onze neuronen ter hoogte van ons brein, neurosen die afsterven kunnen niet regenereren, maar het kan zijn dat andere neuronen deels gaan overnemen, onze hersenen zijn plastisch en kan zeer radicaal zijn.! ! Brooca begrijpt dat hij niet goed spreekt en is bewust, wernick is niet bewust.!

!

Voorbeelden taal en spraak stoornissen (niet kennen)! - Dysartrie! - Dysplasie! - Sigmatisme! - Rhotacisme (rhotacisme kan komen door een probleem met de articulatoren of een probleem in de hersenen)! - Stotteren! - Broddelen (niet bewust zoals stotteren)! - Hyperemie (goed kunnen lezen en spreken maar niet begrijpen)! - Mutisme (niks zeggen)! - Echolalie (herhalen wat hoort)! Kindertaal! Begrippen die we moeten kennen zijn vermeld in de richtvragen.! 1. Prelinguale periode —> 1. vocaliseren en brabbelen (0 - 1 jaar)! 2. Linguale periode —> 2. Vroeglinguale fase (0 - 2,6 jaar! " " " 3. Differentiatiefase (2,6 - 5 jaar)! " " " 4. Voltooiingsfase (5 - 9 jaar)! Overextensie: alles mannen papa noemen, alle viervoeters koe noemen! Onderextensie: eigen beer enkel beer noemen! Kind kan “ik liep” maken en ineens “ik hoopte”! Taal variatie! Alles aan natuurlijke taal varieert.! Taals als dia-systeem! Variatie in de tijd: diachroon! Taal van variatie: diatopisch —> variatie in de ruimte! ," " diastratisch —> variatie in socio eco! " " diafasisch —> register variatie, men naar gelang naar bepaalde sekssoorten andere taal gebruikt! diasituatief —> variatie van situatie, naar gelang van een situatie spreken mensen ook anders! " " diamesisch. —> variatie tas gebroken en geschreven taal gebruikt! " " " ! Geografisch bepaalde variatie: uitspraak, woordenschat en zinsbouw.! Sociaal bepaalde variatie! 1. Gender: in sommige talen zijn er woorden volgens gender! !

2. 3. 4. 5.

Leeftijd (jongeren taal)! Etniciteit (black English vernacular —> He ain’t, He fast in what he do, bad…) (turk-nederlands)! Maatschappelijke klasse! Diversiteithypothese !

wat is het verschil tussen een pluricentrische taal en een diasysteem?! pluricentrische talen zijn talen die op hun diasysteem een aantal standaard punten hebben in plaats van één standaard punt, om het zo te zeggen.! een diasysteem is gewoon een overzicht van variatie, op zo'n diasysteem kan je zowel aanduiden dat er 1 centrum is of meerdere!

Prestige uitspraak! taalaccomodatie: convergenti...