Nurty psychologiczne - Psychologia poznawcza PDF

Preview

Summary

Wstęp do psychologi - Nurty psychologiczne...

Description

Psychologia poznawcza Psychologia poznawcza to powrót do bardziej naukowych metod badania i weryfikacji wiedzy o człowieku i jego zachowaniu. To na czym skupia się psychologia poznawcza to właśnie poznanie, zainteresowanie tym w jaki sposób człowiek odbiera, przetwarza i wykorzystuje informacje, które do niego docierają. Jak te informacje przechowuje, jak uczy się i myśli. Procesy poznawcze takie jak spostrzeganie, zapamiętywanie, myślenie i ich związek z zachowaniem znalazły się w centrum zainteresowania psychologów poznawczych. To również badania nad mózgiem i układem nerwowym jako miejscem gdzie te procesy zachodzą. Pomiędzy człowiekiem a światem jest ludzki umysł i zachodzące w nim procesy, które nie tylko odbierają rzeczywistość, ale poddają ją interpretacji. Każdy z nas posiada swój własny obraz świata zbudowany z udziałem naszego indywidualnego doświadczania i poznawania tego świata. Badania nad procesami poznawczymi doprowadziły też do opracowania teorii rozwoju tych procesów. Wpływ na rozwój psychologii poznawczej miały dokonania wielu innych dziedzin takich jak lingwistyka, czy informatyka i teorie związane z przetwarzaniem informacji. Z tej ostatniej dyscypliny psychologia poznawcza, przynajmniej w swoim początkowym okresie zaczerpnęła metaforę komputera do opisania struktury ludzkiego myślenia i przetwarzania informacji. Jedną z bardziej znanych teorii jest teoria rozwoju poznawczego szwajcarskiego uczonego Jeana Piageta 1896-1980, szwajcarskiego psychologa i biologa. Koncepcja Piageta dotyczy rozwoju procesów poznawczych dzięki, którym dziecko przystosowuje się do środowiska i uczy się nowych, coraz bardziej zaawansowanych sposobów rozumienia. Piaget wyróżnił w rozwoju poznawczym takie stadia jak: Stadium sensoryczno-motoryczne. Trwa od narodzin do ok 2 roku życia. To przede wszystkim odbiór i poznawanie świata za pomocą zmysłów oraz aktywności ruchowej. Ważny na tym etapie jest rozwój stałości obiektu czyli świadomości, że nawet jeśli jakiś przedmiot znika z pola widzenia dziecka to nadal istnieje. Stałość obiektu rozwija się mniej więcej ok. 5-8 miesiąca. To również okres, w którym pojawia się lęk przed obcymi. Stadium przedoperacyjne. Trwa od 2 do ok 7 roku życia. „Dzieci potrafią wówczas wykorzystywać symbole, by reprezentować pojęcia, obrazy i myśli, dlatego też w tym okresie lubią bawić się w udawanie („zabawa na niby”). Pojawia się również mowa. Dzieci w tym stadium charakteryzuje postawa egocentryczna – każdy widzi, myśli i czuje jak ja. Stadium operacji konkretnych. Trwa od 7 do ok 11 roku życia. Pojawia się tu myślenie logiczne, posługiwanie się liczbami, działaniami matematycznymi. Pojawia się rozumienie zasady zachowania stałości. Stadium operacji formalnych. Trwa od 11 roku życia do dorosłości. Pojawia się zdolność myślenia abstrakcyjnego czy hipotetyczno-dedukcyjnego. (Bee 2004) Omawiając teorię Piageta należy wspomnieć o pojęciu schematów czyli „umysłowych struktur czy programów”. Schematy są trwałymi zdolnościami i dyspozycjami do wykonywania określonych rodzajów sekwencji działania, które wspomagają adaptację dziecka do środowiska. Rodząc się posiadamy kilka podstawowych schematów takich jak smakowanie, dotykanie, sięganie czy słyszenie. W trakcie rozwoju są tworzone nowe coraz bardziej złożone i skomplikowane schematy a procesami, które odpowiadają za nabywanie nowych umiejętności i rozwój zdolności poznawczych są asymilacja i akomodacja. Asymilacja wiąże się

z włączaniem nowych informacji do posiadanych schematów. Akomodacja służy modyfikacji schematów pod wpływem nowych i dodatkowych informacji. (Bee 2004) Innym uczonym zaliczanym do nurtu psychologii poznawczej jest George Kelly 19051967, amerykański psycholog i psychoterapeuta. Jest on autorem teorii konstruktu osobistego. Konstrukt tworzymy na podstawie naszych doświadczeń i relacji ze światem. Każdy z nas na swój indywidualny sposób bada otoczenie i w nim uczestniczy tworząc zarówno swój własny sposób poznawania rzeczywistości jak i jej organizacji i rozumienia. W trakcie życia rozbudowujemy i wzbogacamy nasze konstrukty, które poza lepszym zrozumieniem świata pozwalają nam przewidywać przyszłość. Tworzyć na jej temat założenia, które wpływają na nasze aktualne działania i zachowanie.

Psychologia społeczna Psychologia społeczna zajmuje się interakcjami zachodzącymi miedzy ludźmi, ich wzajemnym oddziaływaniem na siebie, funkcjonowaniem w grupie. Psychologowie społeczni twierdzą, że zachowanie człowieka, jego myśli i emocje, motywacja itd. zmienia się pod wpływem sytuacji społecznej w jakiej jednostka się znajduje i są zależne od relacji z innymi uczestnikami tej sytuacji. Ważne pojęcia które pojawiają się w kontekście psychologii społecznej to normy i role społeczne, grupa, postawy, wpływ społeczny, konflikt, uprzedzenia, autorytet, konformizm czy socjalizacja. Podstawowe dziedziny badań psychologii społecznej jakie wymienia Wojciszke (2004) to: - wiedza człowieka o świecie społecznym, - spostrzeganie ludzi, - ja i wizerunek własnej osoby, - postawy, - komunikacja i perswazja, - normy i wartości, - wywieranie wpływu, - atrakcyjność i miłość, - prospołeczność, - agresja, - konflikt, - grupa, - przywództwo, - relacje międzygrupowe, - zróżnicowanie płci. - psychologia stosowana. Wszystkie one są omawiane z punktu widzenia interakcji zachodzących między ludźmi, wzajemnego wpływu i oddziaływania jednej osoby na drugą oraz sytuacji społecznej. Omawiając wybrane aspekty wymienionych wyżej obszarów badań psychologii społecznej chciałbym szerzej wspomnieć o: - rolach i normach społecznych. Role społeczne czyli pewne wzory zachowania, które odgrywamy czy też wypełniamy w rożnych sytuacjach społecznych. Może to być rola rodzica, dziecka, pracownika, przełożonego, przyjaciela itp. W trakcie naszego życia odgrywamy wiele takich ról w zależności od sytuacji i kontekstu. Każda z nich łączy się z określonymi oczekiwaniami i wymaganiami jakie powinny zostać spełnione przez osobę w

danej roli. Określają to miedzy innymi normy społeczne czyli oczekiwania otoczenia co do tego jakie zachowanie jest akceptowane i „normalne’. Zarówno rola w jakiej się znajdujemy jak i normy regulujące dopuszczalne zachowanie wpływają na nasze postępowanie. Kierujemy się w wyznaczonych przez nie granicach nawet jeśli są one nie zawsze zgodne z naszymi wewnętrznymi przekonaniami. Jak daleko jesteśmy w stanie się posunąć w kierowaniu się zewnętrznymi wymogami pokazują kolejne zagadnienia, które bada psychologia społeczna: wpływ społeczny, konformizm i posłuszeństwo wobec autorytetu. - wpływ społeczny, konformizm i posłuszeństwo wobec autorytetu – omawiając te zagadnienia warto podać przykład znanych i głośnych eksperymentów przeprowadzonych w celu zbadania tych zagadnień. Do najbardziej znanych eksperymentów należą eksperyment stanfordzki przeprowadzony przez Philipa Zimbardo, w którym badani przyjmują rolę więźniów i strażników więziennych. Eksperyment pokazał jak specyficzna sytuacja, warunki otoczenia, narzucone role społeczne i wpływ grupy potrafią zmienić nasze zachowanie nawet w tak radykalny sposób jak okrucieństwo i znęcanie się. (Rose 2020) Równie znany jest eksperyment Stanleya Milgrama nad posłuszeństwem wobec autorytetów. Jednym z motywów do przeprowadzenia tego eksperymentu były słowa nazistowskiego zbrodniarza Adolfa Eichmanna, który na procesie twierdził, że tylko wykonywał rozkazy. Czy człowiek potrafi zadawać ból innym tylko dlatego, że takie otrzymał zadanie do wykonania? Eksperyment Milgrama pokazał, że tak jest. Uczestnicy badania razili innych prądem, zadając im ból tylko dlatego, że takie otrzymali polecenie i niewielu z uczestników odmówiło krzywdzenia i udziału w eksperymencie (Spielman 2020). Warto jeszcze wspomnieć o eksperymencie Solomona Ascha nad konformizmem pokazujący jak badani ulegają wpływowi grupy i odrzucają swoje sądy i przekonania. (Spielman 2020) Metoda eksperymentalna to jedna z głównych i często wykorzystywanych metod, którą posługuje się psychologia społeczna w swoich badaniach ludzkich zachowań. Inne metody to obserwacja ludzkich zachowań w sytuacjach społecznych czy badania z wykorzystaniem ankiet, kwestionariuszy czy testów. - kolejnym z zagadnień poruszanym przez psychologów społecznych jest obraz własnej osoby, nasza samoocena a także to jak widzimy innych, stereotypy którymi się posługujemy i uprzedzenia które w stosunkach z innymi się pojawiają. To tylko niektóre z tematów poruszanych w ramach odkrywania przez psychologów społecznych tego co i dlaczego robią ludzie i jak to wpływa na innych. Psychologia społeczna jest jednym z dynamiczniej rozwijających się nurtów w XX wiecznej psychologii. I jednym z najbardziej popularnych a jej popularność wynika przede wszystkim z tego, że zajmuje się rzeczywistymi problemami codziennego życia każdego z nas. Naszymi rozterkami i wyborami....