Pajęczaki w życiu człowieka - zagadnienia PDF

Preview

Summary

Zagadnienia na zaliczenie z pajęczaków w życiu człowieka...

Description

Zaliczenie z pajęczaków

1. Cheliceromorpha - cechy apomorficzne i najbliżsi krewni pajęczaków. Cechy apomorficzne Cheliceromorpha - szczękoczułkowce: ● wykształcenie chelicer, ● odmienna tagmatyzacja ciała (prosoma i opistosoma), ● wykształcenie worków płucnych ● wykształcenie endytów i odnóży krocznych - wspomaganie w pobieraniu pokarmu, ● połączenie prosomy i opistosomy przy pomocy siódmego pregenitalnego segmentu. Krewni pająków: a) ● ● ● ● ●

Pantopoda - kikutnice: morskie Cheliceromorpha, prosoma (7-9 segmentów) i silnie zredukowana opistosoma, chelicery 1-4 członowe, obecny ryjek, apomorfia: owigery - odnóża których funkcją jest przytrzymywanie jaj.

b) ● ● ● ● ● ● ● ●

Xiphosurida - ostrogony, mieczogony: duże morskie szczękoczułkowce, prosoma 6 segmentowa z karapaksem, 6 par jednogałęzistych odnóży, opistosoma = mezosoma + metasoma, sztyletowaty kolec tergalny, opistosoma z 6 parami przydatków, w rozwoju występuje larwa trylobitowa, współcześnie 4 gatunki.

2. Znaczenie pozytywne/negatywne pajęczaków dla człowieka: a) negatywne: ● pasożyty, arachnofobia, ● wektory chorób, ● toksyczne, alergogenne, ● szkodniki żywności, ● szkodniki roślin, b) pozytywne: ● są regulatorami liczebności innych zwierząt, ● walka biologiczna, ● jad - znaczenie medyczne, ● przędza pajęcza - materiał o unikalnych właściwościach, terrarystyka.

3. Zastosowania przędzy u Araneae: ● samce wytwarzają z niej sieci kopulacyjne, ● do budowy oprzędów, kokonów, schronów i wyściółki nor, ● do snucia “pól minowych”, nici sygnalizacyjnych i asekuracyjnych, ● do komunikowania się - przed wibracje i zawarte w przędzy feromony, ● nici “babiego lata” pełnią rolę paralotni, pozwalając na przemieszczanie się w przestrzeni, ● u topika - podwodny zbiornik powietrza, ● u niektórych produkcja maty, na której leżą w trakcie linienia, ● oplątywanie partnerki nicią w trakcie kopulacji. 4. Różnorodność strategii łowieckich u Araneae: ● polowanie z zasadzki, ● aktywne osaczanie ofiar, ● polowanie przy użyciu sieci łownych, ● kleptopasożytnictwo / kanibalizm. Atak z zasadzki: ● domena pajęczaków epigeicznych, ● kopanie nor wyściełanych przędzą (korzystny mikroklimat, schronienie przed drapieżcami) często wejście do nor jest zamknięte, drzwiczki z zawiasem, albo sam pająk blokuje wejście do nory, ● “pole minowe” z nici sygnalizacyjnych i/lub promieniście ułożonych patyczków. Sieci: ● używają ich głównie gatunki aktywne nocą, polowanie o słabym wzroku - przedłużenie zdolności zmysłu, ● dwu- lub trójwymiarowe, płachtowate, lejkowate, promieniste albo chaotyczne, ● płaszczyzna łowna - pionowa, pozioma, ukośna, w kształcie namiotu, parasola, stożka lub lejka. 5. Jaki ma skład i jak powstaje przędza pajęcza? Skład: ● w gruczołach przędnych białka mają płynno-krystaliczną postać, ale wydostając się przez przewody wyprowadzające, formują włókna, ● aminokwasy z dominującym udziałem glicyny, alaniny, seryny, proliny, oraz tripeptydy glutationu, ● oddziaływanie z cząsteczkami wody - powoduje to ciągłą zmianę przestrzennej struktury i właściwości polipeptydów i białek, a co za tym idzie przędzy, ● lipidy i jony azotanowe, które w środowisku kwaśnego pH chronią przed niszczącym działaniem drobnoustrojów i grzybów oraz zabezpieczają przed denaturacją. Etapy powstawania sieci: poziomy most → promienie → rema, pisata → prowizoryczna spirala → spirala łowna → sieć łowna Proces trwa od kilkudziesięciu minut do kilku godzin. Nawet co noc może tworzyć nową sieć by nie traciła właściwości łownych.

Recykling - wytwarzanie przędzy to proces materiało- i energochłonny, stąd pająki oszczędnie nią gospodarują, a uszkodzoną pajęczynę zjadają.

6. Skład i funkcje jadu pajęczaków. Funkcje jadu: ● służy odstraszaniu i obronie, ● ułatwia zdobycie i strawienie pokarmu, ● pozwala na oszczędność energii w trakcie polowania, ● wytwarzana w celu: → unieruchomienia, → uśmiercenia, → trawienia ofiar. Pod względem chemicznym to wieloskładnikowa mieszanka: ● toksycznych peptydów aminokwasów, ● amin, ● enzymów, ● jonów soli, ● kwasów organicznych ● glukozy, ● kwasów nukleinowych.

7. Najbardziej jadowite pająki/skorpiony. Najbardziej jadowite pająki: ● Czarna wdowa - Latrodectus mactans, ● Karakurt - Latrodectus tredecimguttatus, ● Pustelnik brunatny - Loxosceles reclusa, ● Wałęsak brazylijski - Phoneutria fera ● Ptasznik australijski - Atrax robustus. Najbardziej jadowite pająki należą do rodzajów: ● Latrodectus, ● Loxosceles, ● Phoneutria, ● Atrax. Najbardziej jadowita rodzina skorpionów - Buthidae. Najbardziej jadowite skorpiony należą do rodzajów: ● Mesobuthus , ● Buthus, ● Androctonus, ● Leiurus, ● Centruroides.

Najbardziej niebezpieczna piątka: ● Androctonus crassicauda, ● Leiurus quinquestriatus, ● Androctonus australis, ● Odontobuthus doriae, ● Centruroides noxius. 8. Przystosowanie do pasożytnictwa i znaczenie epidemiologiczne Ixodidae w Polsce. Przystosowanie: ● 3 stadia rozwojowe, każde inny żywiciel, ● aparat gębowy kłująco-ssący zaopatrzony w liczne ząbki, co umożliwia łatwe przekłuwanie skóry i utrzymywanie się w niej, ● ciało kleszcza pokrywa chitynowy oskórek, który jest bardzo odporny na uszkodzenia mechaniczne i doskonale zabezpiecza kleszcza przed uśmierceniem, ● u samic tylna część ciała (tzw. idiosoma) jest bardzo elastyczna i stanowi jak gdyby ,,zbiornik" na krew, ● odnóża zaopatrzone są w pazurki, dzięki którym kleszcz bardzo sprawnie porusza się po ciele żywiciela i jest trudny do zrzucenia, ● pierwsza para odnóży zaopatrzona jest w narząd Hallera (pełni funkcję narządu węchu) , który służy do namierzania potencjalnych ofiar, ● mogą przetrwać wiele miesięcy bez pożywienia, ● niewielkie rozmiary, ● wysoka odporność na niską temperaturę, ● ogromna liczba jaj składana przez samice.

Kleszcze właściwe (Ixodidae) są grupą o największym znaczeniu epidemiologicznym z tego względu, że: ● ich organizm stanowi dogodne siedlisko do bytowania, rozwoju i rozmnażania patogenów, ● kleszcze mogą zarażać swojego żywiciela przez ślinę lub kał, ● zmieniając żywicieli w swym cyklu rozwojowym, kleszcze są łącznikami utrzymującymi ciągłość krążenia patogenów, ● pochłaniają dużą ilość krwi żywiciela, ● długo żyją, ● mogą rozprzestrzenić patogeny chorób na znaczne odległości żerując na wędrujących żywicielach, ● główne choroby przenoszone przez kleszcza to borelioza oraz kleszczowe zapalenie mózgu. 9. Roztocze jako specyficzne i niespecyficzne pasożyty człowieka. Pasożyty ludzkie niespecyficzne: Nużeniec ludzki - Demodex brevis ● długość 0,1-0,4 mm, ● w gruczołach łojowych skóry i torebkach włosowych, ● wywołuje nużycę, ● cykl rozwojowy trwa 19-24 dni; zapłodniona samica znosi 20-24 jaj, ● ekstensywność inwazji zwiększa się wraz z wiekiem.

Pasożyty ludzkie specyficzne: Świerzbowiec ludzki - Sarcoptes scabiei ● wywołuje świerzb, ● do 0,4 mm długości, ● żywi się komórkami skóry i rozmnaża się na powierzchni skóry - samica wgryza się pod naskórek i drąży w skórze chodniki oraz komory, w których składa jaja(2-5 na dobę, 30-50 w ciągu życia), ● okres prepatentny(od jaja do dojrzałości płciowej) wynosi 2-3 tygodnie, ● samica przeżywa do 10 dni poza żywicielem, ● pachwiny, plecy, u dzieci całe ciało, ● ⅔ zakażeń to kontakt bezpośredni, wspólna pościel, te same ubrania. 10. Alergogenne znaczenie roztoczy kurzu domowego/roztoczy produktów przechowalnianych. Objawy alergii na roztocza: ● kaszel, ● duszności, ● wysypka, ● swędzenie skóry, ● zaczerwienienie skóry, ● katar, ● nieżyt nosa i gardła, ● zapalenie spojówek, ● atopowe zapalenie skóry, ● astma. Roztocze kurzu domowego: ● ustalono, że ekspozycja na 100 okazów roztoczy w gramie kurzu jest wystarczająca do wywołania uczulenia, ● 1-2% światowej populacji cierpi na alergię. Roztocze kurzu domowego występują w: ● łóżkach, ● tapicerowanych meblach w domach i samochodach, ● zabawkach pluszowych, ● zasłonach, tekstyliach, ● ubraniach, ● na ciele ludzi. Roztocze w magazynowanych produktach: Ze względu na pochodzenie i szkodliwość: ● gatunki dostające się do magazynów i przetwórni z pola - nie rozmnażają się w magazynach, zamierają w produktach, ● gatunki występujące w polu i po dostaniu się do magazynów, przetwórni z produktami rozmnażające się, ● gatunki występujące i rozmnażające się prawie wyłącznie w magazynach i przetwórniach.

Szkodliwość roztoczy produktów przechowalnianych: ● zjadanie produktów spożywczych, ● zanieczyszczanie wylinkami, kałem, wydalinami, trupami, ● zwiększanie wilgoci, ● zanieczyszczanie żywności toksynami i alergenami, ● infekowanie saprofitycznymi mikroorganizmami, ● porażone produkty mają specyficzny zapach i nie nadają się do konsumpcji, ● atopowa astma oskrzelowa, ● atopowy nieżyt nosa, ● zapalenie spojówek, ● uczulenia skórne.

11. Roztocze roślinożerne i ich drapieżniki. Szpeciele(Eriophyoidea): ● około 4000 gatunków, w Polsce ponad 450 gatunków, ● 7-9 sztylecików i drobne pedipalpy, ● dwie pary 6-cio członowych odnóży z pazurkami, ● jajo → larwa → nimfa → postać dorosła, ● żyworodność, partenogeneza, ● powodują odbarwienia liści, ich srebrzenie i ordzewianie, ogładzanie roślin, ● powstawanie pilśni, deformacje liści, ogonków, łodyg, kwiatów, owoców, nabrzmiewanie pąków, ● wektory wirusów, grzybów i mikroplazm, ● np. pordzewiacz śliwkowy (Aculus fockeui). Przędziorki(Tetranychoidea): ● ciało zielone, czerwone lub pomarańczowe, ● przeważnie oligofagi, ● niszczą miękisz liści, ● przędzą nić, ● duże straty ekonomiczne po II wojnie światowej, ● np. przędziorek owocowiec(Panonychus ulmi). Różnopazurkowce (Tarsonemidae): ● tylko niektóre rodzaje żerują na roślinach wyższych, większość gatunków żywi się grzybami i glonami, ● jajo, larwa ruchliwa i nieruchliwa oraz postać dorosła, ● ogładzają rośliny, ● ich ślina hamuje wzrost komórek, rośliny karłowacieją, ● np. roztocz pszczeli(Acarapis woodi).

Drapieżniki roztoczy roślinożernych: Phytoseiidae - dobroczynkowate: ● w Polsce występuje ponad 40 gatunków na roślinach, ● żywią się innymi roztoczami, pyłkiem roślin, strzępkami grzybów, rosą miodową, ● między rośliną, fitofagami, a dobroczynkami istnieje ścisłe powiązanie, ● akomodacja(przystosowanie oka do oglądania przedmiotów w różnych odległościach), ● hodowle komercyjne, ● cykl rozwojowy - 8-10 dni w 22-24 stopniach. Gatunki: ● dobroczynek szklarniowy(Phytoseiulus persimilis) - wprowadzany aby ograniczać szpeciele i przędziorki, ● dobroczynek gruszowy(Typhlodromus pyri) - co najmniej 200 na roślinę aby mogły się rozmnożyć, samiec i samica wspólnie polują. Sierposzowate(Cheyletidae): ● Cheyletus eruditus: ○ występuje w gniazdach ptaków, ulach, ○ pospolity w magazynach, odżywia się rozkruszkami.

12. Arachnofobia/zespół Ekboma. Arachnofobia - objawy: ● paniczny lęk, obezwładniających strach, ● dreszcze, poty, gęsia skórka, ● przyspieszone tętno, ucieczka z miejsca ● uczucie gorąca, omdlenia, zawroty głowy, ● paraliż, niemoc poruszania się, bezwład, zastyganie w bezruchu, ● nudności, wymioty, krzyk, płacz, pisk, histeria, Przyczyny arachnofobii: ● podejście psychoanalityczne - nieświadome mechanizmy powstawania reakcji fobicznych na widok pająka, ● podejście behawiorystyczne - uczenie się strachu na drodze warunkowania klasycznego, uczenie się wzoru reakcji, ● podejście ewolucjonistyczne - adaptacyjna rola strachu przed pająkami, lęk pierwotny. Leczenie: ● systematyczna desensytyzacja - stopniowe wygaszanie strachu poprzez konfrontację ze źródłem lęku, ● terapia szokowa(implozywna) - gwałtowna konfrontacja.

Parazytoza urojeniowa, zespół Ekboma: ● obłęd pasożytniczy, ● choroba psychiczna - urojeniowe przekonanie o zainfekowaniu organizmu przez pasożyty, ● może być osobnym problemem zdrowotnym, może też wiązać się z innych schorzeniem psychicznym, ● nie wykazano, aby choroba wiązała się ze statusem społecznym, wykształceniem albo zawodem, choć wiele osób z parazytozą boryka się z trudnościami materialnymi i doświadcza samotności, ● dość często stwierdzano, że w okresie poprzedzającym chorobę zachodziły w życiu chorych znaczne i niekorzystne zmiany życiowe, ● zaburzenie dotyka ok. 0,1 promila populacji, ● typowym okresem zachorowania jest wiek średni i starszy.

Po r ó wna ni eAn a c t i n o t r i c h i d ai Ac t i n o t r i c h i d a Anactinotrichida

Actinotrichida

Brak aktinopiliny

Aktinopilina w kutikuli

Wolne biodra

Biodra odnóży nieruchome - epimery

Stigmy – 4 pary u Opilioacarida, 1 para u Holothyrida, Gamasida, Ixodida,

Stigmy z przodu ciała(między podstawami chelicer) lub bocznie; bądź ich brak

Brak bruzdy sejugalnej między II i III parą odnóży, w przedniej części idiosomy tektum, idiosoma z tarczkami

Idiosoma podzielona poprzeczną bruzdą sejugalną(podział na propodosome i histerosomę)

Brak trichobotriów

Trichobotria, solenidia, eupathidia

Pedipalpy z pazurkiem lub jego homologiem(apotel)

Stopy z pazurkami, empodium...