Smak i węch - Notatki z wykładów PDF

Preview

Summary

Układ smakowy - kubki smakowe. Komórki receptorowe smaku.
Układ węchowy - komórki receptorowe smaku...

Description

Biopsychologia wykład

Układ smakowy

KUBKI SMAKOWE •zespoły od kilkudziesięciu do ponad 100 komórek receptorowych smaku znajdujących się między komórkami podporowymi (rodzaj komórek nabłonkowych) •znajdują się głównie w brodawkach okolonych, grzybowatych i liściastych błony śluzowej języka, a także w ścianie podniebienia, gardła, nagłośni i w górnej części przełyku •w ich zewnętrznej części znajduje się otwór smakowy - wpuklenie w błonie śluzowej •łączną ich liczbę ocenia się na ok. 10 tys. KOMÓRKI RECEPTOROWE SMAKU •zawierają mikrokosmki (włoski, pręciki smakowe) wnikające do otworu smakowego, gdzie stykają się ze śliną i rozpuszczonymi w niej substancjami smakowymi •są w błonie komórkowej mikrokosmków znajdują się białka receptorowe wyspecjalizowane w odbiorze jednego pięciu smaków: –słonego, kwaśnego, słodkiego, gorzkiego i umami MECHANIZMY DZIAŁANIA KOMÓREK RECEPTOROWYCH SMAKU: depolaryzacja błony komórkowej komórki receptorowej wskutek: •napływu do wnętrza komórki jonów Na+ bezpośrednio z pokarmów słonych do wnętrza komórki przez kanały jonowe

•zablokowania wypływu na zewnątrz komórki jonów K+ w wyniku zamknięcia kanałów jonowych pod wpływem: –jonów wodorowych obecnych w pokarmach kwaśnych –zadziałania przekaźników wtórnych, uwalnianych po wykryciu przez odpowiednie białka receptorowe substancji słodkich i umami MECHANIZMY DZIAŁANIA KOMÓREK RECEPTOROWYCH SMAKU: •uruchamianie wydzielania neuroprzekaźnika na synapsach tworzonych przez komórki receptorowe z zakończeniami dendrytów komórek tworzących pierwszy etap drogi smakowej wskutek zadziałania na struktury presynaptyczne przekaźników wtórnych, uwalnianych po wykryciu przez odpowiednie białka receptorowe substancji gorzkich OBWODOWE NEURONY SMAKOWE •neurony rzekomojednobiegunowe •wypustki obwodowe (dendryty) odbierają sygnały od komórek receptorowych smaku za pomocą tworzonych z nimi połączeń synaptycznych •perykariony w zwojach VII, IX i X nerwów czaszkowych •wypustki centralne przewodzą informacje do części smakowej jądra pasma samotnego DALSZE ETAPY DROGI SMAKOWEJ z części smakowej jądra pasma samotnego •przez jądro brzuszne tylne dolne wzgórza do kory płata ciemieniowego w zakręcie zaśrodkowym w pobliżu reprezentacji czuciowej języka oraz do kory wyspy •przez układ siatkowaty pnia mózgu do układu limbicznego - głównie podwzgórza i ciała migdałowatego

Układ węchowy NABŁONEK WĘCHOWY •położony w górnej części jamy nosowej •o powierzchni kilku centymetrów kwadr. •utworzony z komórek podporowych, śluzowych i podstawnych oraz kilku milionów węchowych komórek receptorowych (zmysłowych)

LEGENDA DO ILUSTRACJI Z POPRZEDNIEJ PLANSZY •lamina propria - blaszka dziurkowana •olfactory epithelium - nabłonek węchowy •Bowman's gland - gruczoł Bowmana •olfactory nerve fibre - włókna nici węchowej (aksony komórek receptorowych •basal cell - komórka podstawna •olfactory receptor cell - węchowa komórka receptorowa •supporting cell - komórka podporowa •odour molecules - cząsteczki substancji zapachowej •cilia - rzęski komórek receptorowych •lumen of nasal cavity - światło jamy nosowej KOMÓRKI RECEPTOROWE WĘCHU •budowa: komórki dwubiegunowe (1 dendryt, 1 akson), kształt wydłużony •dendryty skierowane w stronę jamy nosowej tworzą kolbki węchowe - rozszerzenia, z których wychodzi kilka rzęsek węchowych, zanurzonych w warstwie śluzu pokrywającej nabłonek węchowy •wypustki dośrodkowe (aksony) skupione w niciach węchowych (po ok. 20 po każdej stronie) przechodzących przez otworki w blaszce dziurkowanej kości sitowej i wchodzą do jamy czaszki, zmierzając do opuszek węchowych

WĘCHOWE BIAŁKA RECEPTOROWE •znajdują się w błonie komórkowej rzęsek węchowych •w każdej komórce receptorowej występuje tylko jeden rodzaj spośród około tysiąca różnych białek receptorowych, •dany rodzaj białka receptorowego ma zdolność do wiązania się z fragmentem substancji zapachowej o określonym wzorze budowy chemicznej (np. pierścień lub prosty łańcuch) •jedna substancja zapachowa może być wiązana przez unikalną kombinację kliku różnych białek receptorowych, „pasujących” do innych jej części •w kodowaniu informacji o budowie białek receptorowych uczestniczy znaczna część genów (ok. 1% wszystkich genów) •cząsteczki substancji zapachowych (odorantów) mających w swojej budowie chemicznej różne rodzaje wzorów budowy chemicznej są wiązane przez unikalne kombinacje różnych białek receptorowych •jedno białko receptorowe wiąże cząsteczki różnych substancji zapachowych, które w swojej budowie zawierają fragment o określonym wzorze budowy chemicznej, wykrywanym przez to białko

ETAPY TRANSDUKCJI SYGNAŁU W KOMÓRKACH RECEPTOROWYCH •związanie substancji zapachowej z białkiem receptorowym •zmiana struktury białka receptorowego i aktywowanie białka G znajdującego się po wewnętrznej stronie błony komórkowej •uruchomienie wewnątrz komórki przez białko G kaskady przemian biochemicznych, prowadzących do zmiany stężenia przekaźników wtórnych regulujących otwieranie lub zamykanie kanałów jonowych dla określonych rodzajów jonów •zmiana (zwiększenie albo zahamowanie) przepływu określonych jonów przez błonę komórkową •zmiana polaryzacji błony komórki receptorowej POŁĄCZENIA NERWOWE AKSONÓW KOMÓREK ZMYSŁOWYCH •aksony komórek receptorowych dochodzą do kłębuszków węchowych w opuszce nerwowej, gdzie tworzą połączenia synaptyczne z dendrytami komórek mitralnych i pędzelkowatych •każda opuszka nerwowa zawiera kilka tysięcy kłębuszków węchowych •aksony z zgrupowane w jednej nici węchowej rozchodzą się do wielu różnych kłębuszków węchowych, a do jednego kłębuszka węchowego zbiegają się aksony z różnych nici węchowych POŁĄCZENIA NERWOWE AKSONÓW KOMÓREK ZMYSŁOWYCH •do jednego kłębuszka węchowego dochodzi 25 tysięcy aksonów węchowych komórek receptorowych, wyspecjalizowanych w odbiorze określonego rodzaju substancji zapachowej •do dendrytów jednej komórki mitralnej w kłębuszku węchowym dochodzi około 1000 aksonów węchowych komórek receptorowych •komórki okołokłębuszkowe i ziarniste tworzą złożoną sieć połączeń (głównie hamujących) służącą do koordynacji działania sąsiadujących kłębuszków węchowych i komórek mitralnych

DALSZE ETAPY DROGI WĘCHOWEJ •włókna neuronów projekcyjnych (komórek mitralnych i pędzelkowatych) biegną w paśmie węchowym •a następnie większość z nich przechodzi przez trójkąt węchowy - przebieg ipsilateralny (bez skrzyżowania) •i dochodzi do pierwszorzędowej kory węchowej położonej w okolicy haka w przednioprzyśrodkowej części płata skroniowego (prążek węchowy, zakręt półksiężycowaty i okalający, kora okołomigdałowata) - prakora (paleocortex) najstarsza filogenetycznie kora o budowie trójwarstwowej •dalsze połączenia biegną do kory śródwęchowej w zakręcie przyhipokampowym a następnie do hipokampa i innych części układu limbicznego oraz przez jądra przyśrodkowe wzgórza do tylnej części zakrętów oczodołowych - kora nowa (neocortex), udział w powstawaniu wrażeń węchowych...