Sztuka bizantyjska PDF

Preview

Summary

Omówienie sztuki bizantyjskiej. Architektury sakralnej, rzeźby i malarstwa - mozaiki....

Description

Sztuka bizantyjska Czas trwania: Od 330 r – założenie konstantynopolu Do 1453 r – opanowanie konstantynopolu przez turków 1. Architektura Sztuka bizantyjska była oficjalną sztuką Kościoła Prawosławnego, stąd architektura bizantyjska związana była głównie z budowlami sakralnymi. Architektura ta wywodzi się z antycznych tradycji Grecji i Rzymu oraz elementów sztuki hellenistycznego Wschodu. Zasadniczą cechą architektury bizantyjskiej jest skłonność do przepychu i bogactwa dekoracji oraz dominujące we wszelkim zdobnictwie tematy sakralne, a zwłaszcza wizerunki Chrystusa. Cechy: - kontynuacja schematu bazyliki - konsekwentne utrzymywanie planu centralnego (najbardziej typowy plan – plan krzyża łacińskiego)

- przjęcie kopuły za instotną jednostkę przestrzenną - kopuły zawieszone na PENDENTYWACH (dają wrażenie, że kopły są zawieszone nad przestrzenią niczym baldachmy) -> dają wrażenie lekkości - Z czasem zaczęto budować nowe kościoły, wykorzystując do tego nowy budulec – cegłę - Ułożenie okrągłej kopuły na kwadracie wymagało nie lada inwencji i było najwybitniejszym osiągnięciem konstrukcyjnym architektury bizantyjskiej. Zasada tej konstrukcji polega na

pracy łuków opartych na czterech masywnych filarach, ustawionych w narożnikach kwadratu, na które przenosi obciążenie z czaszy kopuły potężny pierścień. - Nawa główna, a często też boczne, zakończone były od strony wschodniej półkolistymi wnękami - absydami. - W klasztorach mogło być kilka różnych kaplic, a główny kościół nosił nazwę katolikon - Mury zewnętrzne świątyń pozostawiano w stanie surowym, urozmaicano je wnękami, dekoracyjnym układem cegieł, a czasem mozaiką. Główne zdobnictwo było jednak wewnątrz świątyni. - Wejście do świątyni, poprzez narteks, było zawsze od zachodu, a ołtarz po stronie wschodniej. - Ołtarz oddzielony był od części przeznaczonej dla wiernych przegrodą ołtarzową (balustrada), która z czasem przekształciła się w ikonostas, z zawieszoną pośrodku ikoną. - Po obu stronach absydy (półkolistej wnęki) mieszczącej ołtarz, znajdowały się dwa małe pomieszczenia pełniące funkcje liturgiczne (pastoforia).

1) Hagia Sophia 532 – 537 r, Konstantynopol Plan zbliżony do kwadratu (kompromis między planem centralnym i podłużnym z powodu ciężaru budowli)

72 m

77 m

Empora – galeria wsparta ma kolumnach lub filarach owarta do wewnątz kościła. Umieszczona nad nawami bocznymi.

Centralną część nawy środkowej przykrywa olbrzymia kopuła. Konstrukcja opiera się na czterech potężnych filarach, umieszczonych w narożach kwadratu, oraz 107 kolumnach. W wyznaczony przez filary kwadrat zostało wpisane koło – plan podstawy kopuły. Obciążenia przenoszone są przez cztery pendentywy. Jest to rozwiązanie typowe dla architektury bizantyjskiej. Wszystkie wcześniejsze kopuły opierały się całym obwodem na masywnych murach. Od wschodu i zachodu do kopuły przylegają dwie mniejsze półkopuły, przykrywające pozostałą powierzchnię nawy głównej. Jednocześnie wspierają one kopułę centralną. Filary wzmacniają dwie pary przypór, zbudowanych od południa i północy. Od zewnątrz kopuły zasłonięte są bębnami, w których umieszczono szeregi okien oświetlających wnętrze kościoła. Oś wschód – zachód podkreślają podwójne rzędy kolumn, oddzielające nawy boczne z emporami od nawy głównej (naosu). Pod półkopułami nawy boczne od nawy głównej oddzielają także półkoliste eksedry. Nawy przykryto sklepieniami krzyżowymi a kolumny połączono arkadami. Kościół poprzedzają dwa narteksy – wewnętrzny i zewnętrzny otwarty na prostokątne portykowe atrium. W środku atrium znajdowała się niegdyś fontanna, zaś prowadzącymi stąd schodami dochodziło się do licznych wejść w fasadzie kościoła. Do budowy kościoła użyto wiele drogich materiałów. Posadzki i bazy kolumn wykonano z ciemnoszarego marmuru. Do wykonania kolumn zastosowano w większości zielony marmur. Od nawy głównej eskedry oddzielone są kolumnami z czerwonego porfiru będące elementami spolium. Kapitele kolumn, nadłucza arkad i gzymsy oplata misterny relief o motywach roślinnych i geometrycznych. Wnętrze kopuły pokrywała złota mozaika, a na pendentywach umieszczono wielkie postacie cherubinów. 2) San Vitale Rawenna, 547 r. Kościół, w przeciwieństwie do typowej bazyliki, został wzniesiony na planie ośmioboku z niszami, otaczanego przez również ośmioboczne obejście z emporami i wydzielonym prezbiterium, do którego przylegają dwie kaplice: prothesis i diaconicon, typowe dla świątyń bizantyjskich. Narteks dostawiony jest ukośnie do budowli, flankują go dwie wieżyczki ze schodami.

Wnętrze jest bogato dekorowane mozaikami. Nad kolumnadą w nawie głównej znajdują się freski ze scenami ze Starego Testamentu: historia Abrahama, Melchizedeka, scena ofiary z Izaaka, życie Mojżesza, Jeremiasza, Izajasza oraz historia Abla i Kaina. Ponadto wnętrze jest ozdobione 15 medalionami-mozaikami, przedstawiającymi Jezusa, apostołów oraz św. Gerwazego.

Na ścianach apsydy znajdują się dwie słynne mozaiki, ukończone w roku 548, które przedstawiają cesarza Justyniana, ubranego w purpurowy płaszcz ze złotą aureolą, stojącego w otoczeniu biskupa Maksymiana i gwardii. Po drugiej stronie znajduje się cesarzowa Teodora w bogatym stroju, otoczona służbą.

Na kościele San Vitale wzorowano karolińską kaplicę w Akwizgranie (zob. Katedra w Akwizgranie oraz Kaplica pałacowa w Akwizgranie).

2. Rzeźba Istnieje, ale nie wprowadza żadnych nowości, brak jednolitego stylu odpowiadającego epoce Powstają rzeżby jednostkowe o powtrzalnym charakterze

3. Malarstwo = Mozaiki Cechy: - mozaiki dominują we wnętrzach kościołów - gloryfikacja Chrystusa i jego potęgi - najczęściej przedstawiano w absydzie Chrystusa jako Dobrego Pasterza, a w pozostałych częściach postaci świętych, symbole znane ze sztuki wczesnego chrześcijaństwa, różne ornamenty - mozaiki tworzone były z różnych materiałów- różnobarwne kamyki, ceramiczne kostki, marmur, półszlachetne kamienie, masa perłowa, wykonywane były w szerokiej palecie barw, zestawienia są ostre, kontrastowe a z drugiej strony delikatne i wyszukane; każdy kwadracik różni się od siebie dzięki czemu całość wibruje, żyje, pulsuje - brak sugestii przestrzeni, jedynie twarze i ręce mają lekkie światłocienie - duże znaczenie miało płaskie złote tło, symbol wieczności - wysoka świadomość artystyczna

- proste układy kompozycyjne, symetria, zróżnicowany, ale spokojny rytm i podporządkowane jemu pozy - rola światła - frontalne ujęcie postaci; skróty perspektywiczne; kieruje prostota - czytelność obrazowania - ważne jest wierne, możliwie realistyczne oddawanie tkanin - typizacja postaci («ujednolicanie wyrobów, urządzeń, konstrukcji itp. według określonych cech charakterystycznych») - zanika indywidualizacja artystów – przykład – mozaiki nie są malowane tylko pisane

1) Mozaiki San Apoolinare Nuovo, 560 r, Rawenna (król Teodoryk)

-

Typizacja wizerunków ludzkich – ujednolicenie

-

TESSELLATUM OPUS – technika wykonywania mozaiek składających się ze ściśle przylegających szejściennych kostech (tesserae)

Sklepienie absydy przedstawia dwie strefy – niebo i ziemię; na środku- św. Apolinary (ostro zarysowany, ustawiony frontalnie)

Fragment mozaiki przedstawiającej Pokłon Trzech Króli wykonany został techniką opus tesselatum

Koncha zawiera formy widoczne z daleka, ostre, znakowo dobitne, dekoracyjne, rytmiczne. Mają funkcję ozdobną i pouczającą. Scena przedstawia Sąd Ostateczny (jest to również aluzja do Przemienienia Chrystusa na górze Tabor) o ukazanie wiernym drogi wiodącej do Boga i zachęcenie do przejścia przez nią o użyteczność; przedstawioną historię trzeba było przedstawić jak najprościej i najczytelniej, należy unikać wszystkiego co mogło by odwrócić uwagę od głównego mistycznego celu, koncentracja na tym co zasadnicze (papież Grzegorz Wielki) 2) Mozaiki SAN VITALE W RAWENNIE, 546-8 r - skaliste pejzaże, w których widać wpływy syryjskie - ujęcie młodego, pozbawionego zarostu Chrystusa charakterystycznego dla malarstwa katakumbowego

Sklepienie

Chrystus jako kosmokrator

- Sklepienie prezbiterium - akantowa wić złożona z obrazów dziesiątek zwierząt i ptaków; pomiędzy nimi 4 aniołowie podtrzymujący złoty medal z barankiem siedzącym na tle gwieździstego nieba

Justynian

- Ściany prezbiterium przedstawiają parę cesarską wraz z orszakami (umieszczenie portretów żywych ludzi wskazuje na szczególną cześć oddawaną cesarzowi, aureole wokół głów wyodrębniają ich spośród zwykłych śmiertelników; portrety twarzy wiernie oddają ich rysytłum na drugim planie ma rysy ujednolicone, podobne; wszystkie twarze mają ogromne oczy nadające im piętno uduchowienia)

Teodoryka...