Thema\'s uit de kunsten - Samenvatting Kunst & Cultuur PDF

Preview

Summary

Download Thema's uit de kunsten - Samenvatting Kunst & Cultuur PDF

Description

Thema’s uit de kunsten (by Johan Teirlinck) ! ! Inhoudstafel Korte samenvatting drie thema’s 1. Mentale ruimte - 1.1 De 20ste eeuw - 1.2 het ontstaan van de psychologie (Sigmund Freud – Hysteria) - 1.3 Abstracte schilderkunst - 1.4 Franz Kafka - 1.5 De computer, technologie en het internet - 1.6 Thomas est amoureux - 1.7 De mentale ruimte in de kunsten - 1.7.1 Lynch - 1.7.2 Auster - 1.7.3 De Keersmaeker - 1.7.4 Pina Bausch - 1.7.5 Kantor - 1.8 De mentale wereld is de economie - 1.9 De mentale wereld in de sport - 1.9.1 de sterke stem - 1.10 De mentale ruimte in de seksualiteit - 1.11 De mentale wereld in de communicatie en media 2. Contaminaties - 2.1 Ik en andere stemmen - 2.2 De taalfout - 2.3 de freudiaanse verspreking - 2.4 de medische connotatie van besmetten - 2.5 invloed op denken en leven - 2.6 permanente wereldwijde contaminaties - 2.7 Gerrit Achterberg . - 2.8 Intertekstualiteit en intratekstualiteit - 2.8.1 Peter Greenaway - 2.9 Contamineren met beelden (Kieslowski) - 2.10 contamineren met woorden; Verhelst - 2.11 Besluit! 3. Serendipiteit - 3.1 Definitie . - 3.2 uitbreiding van definitie - 3.3 een alternatief voor westers, rationeel, rechtlijnig en éénsporig denken - 3.4 Serendipiteit als methode - 3.5 Serendipiteit als denkwijze - 3.6 Serendipiteit in onze cultuur - 3.7 improvisatie in dans, muziek en theater - 3.8 R.M Rilke - 3.9 Serendipiteit in sport - 3.10 Serendipiteit in het zakenleven - 3.11 Serendipiteit in de kunsten Besluit Mogelijke examenvragen

Pagina 1  van 20 

Korte samenvatting ! ! Mentale ruimte! *Meer en meer prioriteit (de mentale ruimte is een machtige golf van de 21ste eeuw ) ! *Veel mensen zijn er niet meer bij “eigen wereld”—> realiteit Contaminaties ! *Zoekt antwoord op vraag: wat gebeurt er precies in ons hoofd? Hoe is het daar! gekomen?! *Beïnvloeding van gedachten/ ideeën (vaak met de eerste levensjaren)! *Je brengt overal je volledige bagage mee ! *Het zit reeds in jou ! *Je kunt niet enkel ontvangen maar ook overbrengen ‘De opmars van het mentale vereist een verdere studie van wat dan precies in ons hoofd gebeurt en hoe het er gekomen is’ Serendipiteit (Onverwachts vinden van iets)! *Doel: denken open te trekken & creatief en fris omgaan met verworvenheden v. onze! cultuur.! *Het gebruiken van toevalligheden ! *Je denkt dat je iets gaat doen maar doet iets anders! *Associatie- Inspiratie ! *Alle aspecten van het brein (de man die rekent en kleur combineert)! *nieuwe methode van denken, alternatief voor traditionele, rationeel en rechtlijnig denken ! 1. Mentale

Ruimte !

1.1 De 20ste eeuw Psychologie hebben we nodig om de mentale wereld in te treden/ te begrijpen ! —> Is geen echte zichtbare wereld

- De 20e = de eeuw van de opkomst van de mentale ruimte ( in het impressionisme! (1880) was mentale ruimte ook te situeren door de opdeling van de ruimte op canvas)

- Onze 21ste eeuw samenvatten (speculatie) 1.2 Sigmund Freud -Het ontstaan van de psychologie – Hysteria (hysterica) ! * Onderzoek {1860} over aristocratie vrouwen die hysterisch zijn. (opgesloten gevoel, verboden wensen zorgen voor krankzinnigheid) * Hysteria- opgesloten, zitten in de geest. Ontstaan door dat de uitdagingen beperkt zijn,! gebrek aan inspraak en vrijheid, gevoel dat ze niet zinvol bezig zijn .! { enkel focus op materie: mens heeft meer nodig!}! * Freud is de eerste die vaststelt dat niet enkel fysieke problemen erg kunnen zijn.! * Psychosomatische ziekten: Denken dat je iets hebt (een ziekte) en later effectief krijgt. * Conversiehysterie = typisch voor patiënten die wensen hebben die onbewust en! verboden zijn, vertalen zich lichamelijk. Pagina 2  van 20 

* 1950: Na WOII: zowel man als vrouw gaan werken: economisch prachtige tijd. Maar het! huiselijk leven gaat verloren, opvoeden kinderen? * Verschil tussen andere maatschappijen-culturen over ziektes: Westen -Analytisch

*

* - Het probleem inzoomen en oplossen, o.a. Het probleem uitzoomen en door het geven van pilletjes tegen de pijn in de lever.

Oosten *

Synthetisch

* proberen achterhalen wat er in zijn leven is gebeurd waardoor pijn heeft in zijn lever. !

* *Niet belangrijk in onze huidige maatschappij, wordt niet terugbetaald. ! 1.3 Abstracte schilderkunst! * Eerste abstracte werk in 1910 door Kandinsky, mijnpaal valt samen met andere ontwikkelingen in de cultuur en wetenschap —> HET MENTALE WORDT ZICHTBAAR * Niet enkel in kunst, andere vakgebieden maken transformatie ook door ! Bijvoorbeeld:

- Mayerhold: in theater, menselijke vormen abstraheren, de mens is een wezen dat bestuderend waardig is, concept man/vrouw overstegen - Eisenstein: in Film: (bv pantserkruiser Potemkin) ! Menselijke figuur expressionistisch gebruikt om begrippen te schetsen (via montage, close up). Russische revolutie nagespeeld maar in abstracte vorm - Modern Russisch Ballet: Muziek van Strawinsky! Bewegingen niet meer traditioneel. Mentale verzuchtingen uiten via personages en! componisten. Beelden geen feiten maar vertolken met lichaam wat in hen gebeurd - Maiakovsky: Manifest / informatietheorie!

Tekst die 100% nieuwe info levert " = 100% onleesbaar, vervreemdend

Tekst die 100% herhaald" = 100% redundant " (vandaag gezien als kitch, of soap)

1.4 Kafka!

- Speelt zich af in de mentale wereld, die zich kenmerkend in dromen en angsten - Het onderbewuste zichtbaar maken - Presenteert surrealistische ideeën als feiten of werkelijkheid in boeken a.d.h.v een structuur van een droom.

- De mentale wereld mij Kafka is alomtegenwoordig en heeft je volkomen in de greep Pagina 3  van 20 

- Voorbeeldwerk ;De gedaanteverwisseling (de vertrouwde wereld kan elk moment instorten), Das Schloss (intuïtie leidt, de angst ook), Het proces (alles speelt af in het hoofd)

- film: ‘The trial’ (Verfilming van Kafka door Orson Welles)! *Droom: niet realistische structuur ! *Orson Welles ! *onrealistische dingen/ momenten realiseren, via scenografie lukt dit. ! De overgang van ruimte naar ruimte: de mentale ruimte, de persoon zijn gevoelens! worden getoond via de scenes (bv: de grote deur, geen plaats voor hem,…)! Kafkaiaanse droomstructuur! De mentale ruimte: Hoe iemand zicht voelt en dat te tonen, dit kan de werkelijke ! wereld veranderen (andere interpretatie van de wereld) (Fight club)

1.5 De computer, technologie en het internet !

VERWIJZING NAAR DE VERHOUDING DEUR/MENS

- Technologische ontwikkelingen = mogelijkheden - Gebruikers ontdekken stilaan wat allemaal kunnen - Op korte tijd: Verschuiving in communicatie tussen mensen, instanties en! verenigingen

- Vergelijking met heersende visie van het moment (brein wordt vergeleken met internet, lichaam als computer), ook vroeger van toepassing bij eerdere uitvindingen (Newton: dacht dat mens mechanisch wezen was met hart dat pomp werd en armen! en benen hefbomen

- . We genieten in ons hoofd, zonder lichamelijk risico, zonder slachtoffers. - Nieuwe toepassingen: • Formule 1: virtuele circuits, de technologie is klaar maar de mensen ook? Of hebben we nood aan een kick/ gevaar? • Interieur/ architectuur: Kopers kunnen virtueel in hun huis wonen en juiste beslissingen maken, VR kan ook in persoonlijke ruimtes gezet worden voor stress management, is VR begoocheling? • Medische toepassingen: psychische patiënten kunnen baad hebben aan specifieke situaties MENTALE BEHANDELING = EVEN BELANGRIJK ALS FYSIEK • Porno industrie (no more words needed)

- VR als middel voor ‘foute’ dingen in de maatschappij zoals pedofilie ! 1.6 Thomas est amoureux!

- film gemaakt door Pierre Paul Zenders Pagina 4  van 20 

- Haalt het debat aan over de rol van technologie en de virtuele wereld

- Hoofdpersonage leeft fictief in 2020, heeft agorafobie en sluit zichzelf 8 jaar lang op in zijn appartement. Hij leeft in een lichamelijk isolement. Hij ontmoet mensen en regelt alles via virtuele wereld, heeft seksueel contact enkel via cyberseks

- Wij houden ons vast aan het vertrouwde en hebben het moeilijk met de gedachte dat de mentale wereld boven de fysieke geraakt

- Het beeld van de toekomst word hier geportretteerd: de mensen neigen minder om contact te zoeken met de buitenwereld/mensen.

FILMSTILL

- In de film laat men zien dat hij uiteindelijk nog steeds menselijke /sociale contact zoekt bijvoorbeeld: wanneer de psycholoog begon te praten met Thomas en beide staken een vuurtje aan.

- Deze film heeft de toekomst voorspelt, want bijvoorbeeld in Japan gebruiken ze nu machines die alles voor je doen. Menselijk contact neemt af. 1.7 De mentale ruimte in de kunsten “Kunstenaars zijn vaak de eersten die een tendens capteren. Vaak onbewust. Hun werk verwerkt al wat ze zelf nog niet bewust wisten. Achteraf lezen we alles af uit wat ze maakten.”! 1.7.1 David Lynch!

- Lynch Toont mysterieuze donkerte in zijn personages —> verwijzing naar afzichtelijke diepte in elk van ons!

- Laura Palmer toont aan dat er een geheimzinnige en verboden kant in haar schuilt in de TV-reeks Twin Peaks (’90-’91): meegesleurd in een irrationele diepte waar ze alle controle verloor (Vond wat ze onbewust wou, maar riskeerde hierdoor veel) ! ! Lost Highway (1997) Lynch! -

Gebruikt Pagina 5  van 20 

vaak in films ‘Het rode gordijn’ ‘The red curtain’: enorm belangrijk: probeert een vaste verschijningsvorm te geven aan die diepte. Wat schuilt er achter het rode doek? Ben ik dat, of word ik iemand anders? Begint in een andere dimensie, ver weg, ergens in ons hoofd —> komt voor in Lost Highway wannneer Fred Madison beslist zijn vrouw te vermoorden Aanzet tot moord; impotentie, vrouw klopt hem zacht op de rug na seksuele faal. Onmacht, frustratie: red curtain verschijnt en hij stapt het duister in, normen en waarden gelden hier niet meer, poel van driften en verlangens !

- Schrapte 18 min uit film: meer mentale ruimte creëren, minder rationeel en begrijpend STRUCTUUR:! 1) ‘Dick torrent is dead’ (eerste zin)! * D.L. kan ook staan voor David Lynch (Beweert begin scene echt meegemaakt te! hebben)* Fred - crisis (impotentie of vrouw vreemdgaan?) ! Crisis - Moord? (Renee) Leid tot - Metamorfose (Fred -> Pete) Sfeerverandering! ! 2) Pete - Crisis. (Vreemdgaan dader zelf)! *Leid tot moord Andy* (Absurde moord)! * Leid tot Metamorfose (Pete - Fred) 3) Fred – Crisis! *Moord? Dick Lorrent? *(Mysterie man) ! ‘Dick Lorrent is dead’ (laaste zin) interpretaties:! Stuk 1 -> 3 ! Zin kan wijzen op gedachte na verdenking van vreemdgaan. Film ertussen bestaat niet,! is gedachte flits. ! Stuk 2 -> 3 -> 1 ! Pete = Jonge Fred die zijn toekomstige vrouw ontmoet. Neemt dus vriendin af van DL,! kan zijn dat hij geloofd dat zij DL nog ziet achteraf. Flashback. ! Stuk 3 & 1 vallen samen.! Einde is gevangenis. ((Bij executie kan leven voorbij flitsen.) Kan allemaal niet want! dan word Andy niet vermoord.) ! Stuk 1 -> 2 -> 3 ! Is gewoon de volgorde zoals we de film zagen.! ! = Alle interpretaties die we zelf maken zijn fout. Lynch zorgt ervoor dat alles wat we! bedenken niet klopt. Tot kleine subtiele zaken toe. Videotapes & Mysterie Man:! 3 videotapes ! 1) Huis (buiten) ! 2) Huis (buiten + Binnen) (bellen politie)! 3) Huis (Moord) =Alle tapes gemaakt door mysterie man, je ziet hem in enkele scenes filmen. Mysterie man beweert dat ze elkaar al ontmoet hadden—> wijst op transformatie Renee’s 1) Fred denkt aan zijn vrouw vermoorden - idee snel verwerpen. ! 2) Denkt er terug aan - langer nu. ! 3) Vermoord haar - Mysterie man! = Acteur Robert Blake zat echt vast voor moord op eigen vrouw. Kwam vrij door procedure fout. Speelde na vrijlating onmiddellijk mee in deze film.! Pagina 6  van 20 

- Mystery man = Gedachte, Abstractie. Kiest ervoor de film in het hoofd, de gedachten af te spelen. (Geweten, slechte (misschien daarom bevriend met DL)

- SNUFF movie = Film waar live iemand wordt vermoord. (illegaal) ! DL kijkt hier naar en Renee/Alice speelt hier in mee.! Zit altijd moraliteit in zijn films?!

- Politie = staat voor realiteit.! - Mentale space word boven realiteit geplaatst. Interpretaties zijn belangrijker dan de realiteit. Daarom wou Fred ook geen videorecorder (zelf herinneren). ! NAMEN:! *Fred Madison - Kwaad, gek. ! *Luna Lounge = ‘Lunetic’(Vaak blauw licht)! * Renee - renaître - herboren van Alice Wakefield ! *Alice = Alice in wonderland ! ! KLEUR:! *Rood: Verleiding, seksualiteit, geweld, vuur -> IMPLOSIE ! *Zwart: Diepste zelf, leegte, donker -> IRRATIONALITEIT! = Staan tegenover elkaar. Sigaret begin scene -> Klein rood puntje in groot zwart vlak. 1.7.2 Paul Auster Boek ‘In the country of last things’ —> portretteert een stad die met uitsterven bedreigd is (zelfmoord, onvruchtbaarheid,..) Lezer stelt zich de vragen: - Is deze stad echt? - Is het een abstractie van onze wereld? - Welke stad is dit? Is dit het hoofdpersonage haar mentale wereld? —> zijn dit haar eigen opgelegde problemen waar ze niet uitgeraakt? WIJ LEVEN OOK IN ONZE EIGEN MENTALE WERELD —> mentale wereld heeft de ruimte opengebroken tot eindeloos veel dimensies, kunnen wij dit aan? 1.7.3 Anne Theresa de Keersmaeker Voorstelling ‘Rosas danst Rosas’ —> mijlpaal in moderne dans —> mentale ruimte zichtbaar maken Bewust en sterke keuzes, tegelijk met kwetsbaarheid en gevoeligheid Verleiden en uitdagen maar ook jeugdigheid —> moeder en kind in één figuur Mannen die werk van Keersmaeker zien stellen zichzelf in vraag

FILMSTILL

Pagina 7  van 20 

De fundamentele eenzaamheid van elk wordt gedanst 1.7.4 Pina Bausch !

- werkt met dansers die lang bij haar blijven, hebben elk hun tegen karakter geïntrigeerd in de dans, bijvoorbeeld in Waltzer spreekt elke dansen drie woorden uit eigen land, cultuur, die nauw aan hun hart liggen of een acteur heeft gebarentaal geleerd, zij werkt daarmee! NELKEN/MONTREAL

- Creëert in haar werken en bijzondere breekbare wereld

- Bausch kiest voor het alternatief, duidelijk in scène ‘Nelken’ waar man in ballerinapak spreekt ‘Zelfs ben je onbeholpen en onmachtig. Door je keuze en begeestering wordt je standpunt gehoord.’

- Ze slaagt erin een andere mentale wereld op te roepen, waar geheel andere normen en waarden gelden

- Scenes worden vaak gewerkt op toeval. - Ze geeft een analytische weergave van de maatschappij, ze slaagt er om de boodschap te geven “je moet het niet wat ze aan u vragen, verwachten” !

- 1.7.5 Kantor - Opkomst mentale wereld van de kunsten loopt samen met de opkomst van de scenografie (1990)

- een scenograaf bouwt niet na, hij creëert de mentale wereld —> eigen interpretatie van een stuk

- Kantor was geboren in Polen (Krakau: een dodenstad vanwege de Sovjet-Unie) in de tijd dat vrij denken gemuilkorfd werd (na 1939) —> voerde zijn werk in kelders op met zijn alternatieve theatergroep

Scenografie ! Def: Is het ontwerpen van en beslissen over alle onderdelen van een toneelproductie die de scène maken tot wat ze moet zijn om de correcte sfeer van de voorstelling te bewerkstelligen, dit alles in overleg met de regisseur. Het bouwen van een scene, het ontwerpen en beslissen over onderdelen van een scene. De scenografie is het vak van de theatervormgever. Je kent het achtergrond van het toneelstuk, de scenograaf houdt de interpretatie mogelijkheden open.! ! *voorbeelden van Scenografie: Theater: Kantor, Dans: Rosas, Danstheater: Bavsch "

- Bizarre beelden van dood en verval, plus een schrijnend gevoel van het verleden

- Dood/zwart (vele dingen zijn gelinkt met zwart (bv: de kerk, kapitalisme ,..))

- Voorbeeldwerk: ‘Dodenklas’: bejaarde mensen die terug in een klaslokaal zitten (spelen 6-jarige), sommige hun gelaat is wit geschilderd, zijn zij overleden? Terugblik naar het verleden? Het Pagina 8  van 20 

DODENKLAS

verlangen naar Melancholie van de oude tijd?

- Hij is zelf aanwezig op de scènes= zijn aanwezigheid vernietigt de scene, waardoor je ervaring wordt vernietigd zodat we een getoond verhaal zien en geen echt

- Bio-object= In zijn toneelstukken bestaan er geen rekwisieten (want rekwisieten zijn dood) de mens en het bio-object zijn samen (bv de gokker, die vastzit aan zijn houten tafel, de verslaving is pijnlijk zichtbaar, het wordt een metafoor)

- De waarheid de zoeken bestaat niet. De enige waarheid die bestaat is de waarheid in je ! hoofd (gelinkt met de droomwereld) ! 1.8 De mentale wereld in de economie!

- Oorspronkelijk was er ruilhandel, het wisselen tussen twee reële dingen - later in de middeleeuwen werd het concept van de ruilhandel bewaard gebleven omdat gouden munten werden bedrukt van hun waarde dat afgeleid was van hun gewicht

- Pas toen munten niet meer hun waarde was a.d.h.v hun gewicht spreken we van een abstrahering van de handel

- Vanaf de jaren 90 werd dit alleen maar abstracter, geld was overal, je kon het uit de muur halen met een bepaald kaartje

- Vandaag de dag spreken we zelfs van virtueel geld - De mentale wereld is ook een economische realiteit geworden - Op dit moment refereert de mentale wereld nog altijd naar de reële wereld (je hebt geld nodig om dingen te kopen en doen)

1.9 De mentale wereld in sport !

- motto van sport vroeger; bezig zijn met het lichamelijke! Mentale sessies is een vorm van zwakte —> door allerlei analyses kwamen ze erachter dat mentaal even belangrijk is als fysiek —> pysoglogische begeleiding wordt deel van een sport, 1990 Mentale training: (uw voorbereiden om op het moment aan te kunnen), de sporter helpen al denkend. De sporter moet zich focussen op de prestatie en niet op de dingen dat fout kunnen gaan. Er is nog veel werk (staat nog in zijn kinderschoentjes)

1.9.1 de sterke stem ! DE STERKE STEM

- gekoppeld aan het vaderrol" - Kracht en doorzettingsvermogen" - Vb. Kindje valt, iemand ziet hem en zet hem recht en zegt ‘Niks aan de hand!, speel maar verder!’ Kindje wil niet zijn zwakheid tonen, speelt verder en vergeet de pijn

DE ZWAKKE STEM

- gekoppeld aan de moederrol" - Zoekt steun, empathie zoekt medelijden,.." - Vb. Kindje valt, rond hem is iedereen plots stil en vraagt of hij oké is, kindje weent en zoekt medelijden bij iedereen, heeft de rest van de dag pijn aan zijn wonde

in kunstvormen kun je beide stemmen aanspreken, in sport wordt verwacht dat je enkel naar je sterke stem luistert Pagina 9  van 20 

Voorbeeldsporter Justine Henin: kreeg een virus een tijd voordat ze mee ging doen aan de olympische spelen, onvoorbereid deed ze toch mee. In de eerste helft leek ze te verliezen maar doordat haar tegenspelen de zenuwen van olympisch goud te groot was zwakte ze af en won Henin die alles op het einde gaf uiteindelijk toch de wedstrijd waar haar lichaam eigenlijk te uitgeput voor was Voorbeeldsporter Lance Armstrong Tijdens een wielrenwedstrijd leek het alsof hij niet meer ging winnen, daarbovenop viel hij nog eens neer. In plaats van verslagen te blijven liggen ging hij juist in de aanval en niets stopte hem, hij won de race. Voorbeeldsporter Pieter van den Hoogenband Door als eens gewonnen te hebben met goud in de Olympische spelen was zijn moedigheid niet neer te slaan, volhardend ging hij voor een tweede keer, ook al waren de criticussen er zeker van dat hij het niet aankon, dit dreef hem nog Meern hij won opnieuw goud

1.10 De mentale wereld is seksualiteit ! - Voor primitieve volkeren en dieren: seksualiteit specifieke functie! —>Voortplanting

- Moderne tijd: men wilt niet voorplanten, wel genot ervaren. —> conflict met genetisch progamma

- Seksualiteit wordt een manier van ontplooiing, van een maatschappelijke en persoonlijke plaats innemen

- Het duurt lang voordat we afstappen van seksualiteit gericht op voortplanting bv homofilie is in bepaalde landen nog strafbaar.

- België aanvaart homohuwelijk en adoptie vo...