Visuele cultuur - Samenvatting per periode PDF

Preview

Summary

Visuele cultuur - SamenvattingInleiding - Wat is kunst? Ambacht en economie - Malevich, zwart vierkant. Stelt ambachtelijk niet veel voor.- Rubens, Media Deus omnia campo. Tekende perfecte cirkel zonder passer voor paus- Hans Collaert, sculptura in aes. Kunst kan gereproduceerd worden. International...

Description

Visuele cultuur - Samenvatting

Inleiding - Wat is kunst? 1. Ambacht en economie!

-

Malevich, zwart vierkant. Stelt ambachtelijk niet veel voor. Rubens, Media Deus omnia campo. Tekende perfecte cirkel zonder passer voor paus Hans Collaert, sculptura in aes. Kunst kan gereproduceerd worden. Internationalisering. Experimenten met zilverplaten -> creatie van de fotografie. Natuurgetrouw vastleggen krijgt nieuwe dimensie. Hockney legt nadruk op gefragmenteerde waarheid van fotografie. Rubens naar Willem Key -> ‘betere’ versie, photoshop avant la lettre. Jan Van Goyen. Speelt met economische principes. Schilderde duizenden landschappen ! - > zichzelf de das omgedaan, iedereen had een ‘Van Gooien’, kreeg ze niet meer verkocht.

- Vroege 18de eeuw, internationaal veilingsoezen komt op. - Damien Hirst, 1 veiling gedaan, op 1 dag 150 miljoen rijker. - Warhol, had bijna een fabriek waar zijn kunst geproduceerd werd. Kunstmarkt bespelen. 2. Theorie en kanonvorming

- Malevich, suprematistisch manifest. Snelle en efficiënte uitleg van zijn werken. - Dürer: studie van naakt door perspectiefraam: Uitzoeken wat het ideale lichaam is. Gaat -

noordelijke traditie (techniek, details, van eyck) en Italiaanse traditie (theoretisering) combineren. Romeinse kopie naar Polykleitos van Sikyon doryphoros -> ideale proporties. Gerard Dou. Wil perfectie van werkelijkheid weergeven.

3. Kunst is paragone (interactie tussen kunsten)

- Ferdinand de Saussure, vader van de linguïstiek (taal als systeem). Kunst + taal. Ook -

Malevich benoemt kunst als een communicatiemiddel. Beiden zoeken een manier om denken te definiëren Jan Fabre, Totem. Symboliseert invloed van kunst op wetenschap. Pierro de la Francesca, Ideale stad. Kunst + bouwkunst Rembrandt, anatomische les van Dr. Tulp. Kunst + anatomie/ wetenschap

4. Kunst is politiek en religie

- Lissitzky, Beating the whites with a red Wedge. Ontwikkelt eigen beeldtaal om idee over te brengen.

- Loyet, reliekhouder Karel de Stoute. Laten maken om op goed blaadje te staan bij bevolking naar verwoesting van Luik. Als vrome christen weergegeven.

- Jan Davidszoon van Heem. ‘De heilige communie in een fruitkrans’. Katholieke propaganda

- David, dood van Marat. gelijkaardige houding Christus in Pieta van Michelangelo. icoon van Fr. Revolutie.

- Luc Tuymans. Mwana kitoko-serie. Boudewijn als suprieure blanke man weergegeven in koloniale modus. 5. Kunst is decorum

- Russische icoon, anoniem. Orthodox/ Bizantijnse traditie. Heel symmetrische Christus. - Malevich, zwart vierkant. Probeert Russisch/orthodoxe stijl en westerse stijl te -

evenaren. Innovatie (= abstractie), en een breuk met de christelijke traditie en verwachtingspatronen. Michelangelo, laatste oordeel. Zal zijn criticasters gaan weergeven, die niet wouden dat hij dit volgens Griekse traditie (naakte figuren) schilderde. Deed gewoon zijn zin. -> doekjes over geslachtsdelen geschildert. Iconoclasme -> protestantisme wou geen beeltenissen van hun heiligen. Ook in de Harry Potter-wereld zie je dit in de stamboom, dat mugbloods zijn weggebrand (fun fact lol). Ook beelden van politieke leiders die uit de gratie vielen (nero) werden vernietigd. Carravagio, St. Mattheus. Werd gevraagd om Mattheus af te beelden, maar deed het wel volgens z’n eigen stil. Controverse, want vuile vingernagels en voeten waren not done. Manet. Tegen academie. blote prostituee weergegeven Picasso, demoiselles d’Avignon. Rubens, kruisafname vs Gerard Dou, de kwakzalver. ! Qua stijl verschillen de twee niet zoveel van elkaar, maar bij deze werken specifiek zal grootte van het doek een grote invloed hebben op de perceptie van de toeschouwer Robert Rauschenberg, erased De Kooning drawing. Wou onderzoeken hoelang kunst kunst blijft door dingen uit te wissen. -> verschillende manieren van interpretatie.

6. Kunst is stijl

- D.L Francesca, geseling van Christus en Malevich, zwart vierkant. -> proberen beiden perspectief revolutionair te benaderen.

- David Beckham, armani-reclame vs Torso Belvedere. Perfecte voorstelling. - Magritte. La trahison des images. -> we zien slechts een afbeelding van een pijp. Alles op 2D is gemanipuleerd. -> Stijl kan mensen op het verkeerde beeld zetten. Geen echte objecten -> manipulatie voorhanden. 7. Kunst en betekenis. - Malevich vs Mont Saint-Victoire, Cézanne. Beiden streven naar nieuw gebruik van kleurperspectief. Onderzochten hoe een beeld zich in je hoofd vertaalt. Grens tussen kunstgeschiedenis en realisme doorbreken. - Bruegel, Christus en de overspelige vrouw. Op de vooravond van de beeldenstorm geschilderd. - Bruegel, laster van Apelles. Oefening op ekphrasis. Is bezig met kunsttheorie.

-> Korte samenvatting van de kunstgeschiedenis Oudheid - Geschiedschrijvers. (over kunst en geschiedenis)! - Plinius en Vitruvius. - Filosofen (Kunst en etthetica)! - Plato (schaduw van ideale werkelijkheid) en Aristoteles (zo getrouw mogelijk aan natuur) Middeleeuwen - kroniekschrijvers - (filosofen en) theologen (bedenkingen over religieuze kunst) - Handboeken (bv over het mengen van pigmenten) Renaissance ! Drie sporen: 1. Kunsttheorie (humanisme)! ! I. Namen ! Italië: Alberti, Ghiberti, Da vinci! Noorden: Dürer, Lampsonius, Karel van Mander! Fr en Engeland: De Piles, Richardson! ! II. Tendensen! Paragone: interactie tussen verschillende kunsten! Specialisatie: schilders richten zich op 1 kunstvorm. 2. Kunstgeschiedschrijving (focus op stijl, teleologisch)! ! I. Namen ! Italië: Vasari -> Le vite. Giotto - Michelangelo. Geeft zijn eigen visie op kunst, tot vandaag nog zeer belangrijk. ! Noorden: Karel van Mander. Tegenhanger van Vasari. Van Eyck is volgens hem summum van kunstgeschiedenis! ! II. Tendensen! - Biografisch (tot nu)! - Teleologisch! - Canonvorming 3. Iconografie (na beelddebatten. Pedagogisch aspect van beeldhouwwerken werd belangrijk)! I. Namen! Ripa! Molanus! ! II. Tendensen (lezen van het visueel narratief op verschillende niveau’s)! Letterlijk! Figuurlijk als metafoor!

Symbolisch ! = iconologie (20ste eeuw)! ! De omwentelingen van de 20ste eeuw ! => hulpwetenschappen!

- Geschiedenis. Belangrijk voor contextuele analyse. - Psychologie. Wat je herkent in schilderij = psychologische factoren. Ernst Gombrich! - Sociologie/antropologie. !

-

-

- Sociologie = Impact vh sociale op denken en handelen. ! - antropologie = onderzoek naar aard, essentie van menselijke cultuur. -> loskomen westerse paradigma’s kunst. Linguïstiek/ taalkunde ! - semantiek. (betekenis van tekens)! - semiotiek. (studie van ontstaan en gebruik van tekensystemen)! -> tegengestelde van iconografie Wetenschapsgeschiedenis (filosofie, esthetica,..) Economie. Kunstproductie: impact van economische factoren op stijl, iconografie,.. Exacte wetenschappen in kunst! - restauratiepraktijk: dendrochronologie, infrarood, rontgen, chemie,..

Klassieke oudheid ! ! 1. Ambacht in de oudheid I.

Schilderkunst

- paneel/ doek? - miniaturen op perkament - Fresco, mozaïek II. Beeldhouwkunst - bronsgieten. Verlorenwas techniek. Heel complex en fascinerend. Veel detaillering mogelijk. - Steen (triomfboog van contentieus) - Terracotta => veel verloren gegaan in de middeleeuwen. 2. Kunst-economie in de oudheid ! I.

Productie? ! - veel en voornamelijk opdrachten II. Tussenhandel? ! - weinig over bekend III. Consumptie? ! - opdrachten! - vrije markt (?)

3. Kunsttheorie in de oudheid I.

Griekse oudheid ! - communis opinio op basis van filosofische opvattingen. Plato en aristoteles. Filosofie is de basis. II. Romeinse oudheid ! - Neoplatonisme = epigonen van de Griekse opvattingen ! - Plinius = eerste biografisch kunsthistorisch overzicht van Griekse oudheid tot romeinse oudheid! - Vitruvius (architectuur) III. Retorica! - een van de denkvormen over gesproken en geschreven taal. Theoretiseren van hoe je mensen kan overtuien door (beeld)taal van dingen. IV. Belangrijke opvattingen ! -> Mimesis idee (Plato, niet ideale doet afbraak aan God’s schepping). Similitudo (Gods idee) vs simulacrum (je eigen ding)! -> proportieleer! -> retorica (romeinen). Inventio speelt belangrijke rol. ! => Laocoon = Hét icoon voor Grieks-Romeinse opvattingen 4. Paragone, kunst en wetenschap in de Oudheid 1. Wetenschap ! - verhoudingen - Plato en Polykleitos! - Proto-wetenschappelijke / wiskundige manier van denken over kunsten. Ze denken dat er een ideaal bestaat, en gaan mens ook tot een ideaal mathematisch model reduceren. (gekopp. aan architectuur) 2. Literatuur ! - mythologie (religieuze teksten) => Homeros ! - Theaterteksten 5. Kunst, politiek en religie in de oudheid I.

Politiek ! - Griekenland: ! - ontstaan stadsstaten 9-8e eeuw V. Chr. => politieke macht is geconcentreerd in stad. Dominantie Athene. Democratie wil zichzelf stabiliseren -> tempels, beelden en sculpturen. ! ! - Rome: ! - Wereldrijk. Beeldcultuur bereikt climax. Zichzelf als halfgoden weergeven. (bv Nero, enorme persoonlijkheidscultus). !

II. Religieus! - veelgodendom (mythologieën)! - Christendom wordt machtiger. ! - Christendom gaat experimenteren met beeldtaal.

6. Iconoclasme in de oudheid

- beeld van Amenthotep IV. Kon niet leven met veelgodendom, en wou een -

monotheïstisch geloof rond de God ‘Ra’. Na zijn dood liet zijn opvolgers alles vernietigen wat zijn voorhanger had verandert. 1ste eeuw na christus: Joodse traditie vs Grieks-Romeinse traditie => christendom werd iconisch. Buste van Germanicus. zijn neus is eraf. Gevandaliseerd door christelijke aanhangers.

7. Stijl en betekenis in de oudheid I.

Cycladische en Minoïsche kunst (greek revolution) ! I.I STIJL! - Bevrijding van lichaam uit blok -> vrije armen en benen! - Bevrijding van emotie -> expressie! - Creatie van interactie (onderling + toeschouwer! ! I.II ICONOGRAFIE ! - religie en politiek (= mythologie, Homeros)! - herkenbaarheid aan attributen! - moderne leven (X zuiver politiek/ religie)! - Theoretische onderbouw (filosofisch, kunsttheoretisch)!

II. Klassieke periode (5e en 4e eeuw BC) - Beeldhouwkunst = statisch, platonisch ideaal (hermes van atalanta)! - (schilderkunst n.v.t.)! - Architectuur = volgens klassieke regels III. Hellenistische periode (323-146 BC)! (Alex. De Grote tot Slag om Corinthe) ! - Beeldhouwkunst = meer pathetiek, psychologisering (laokoon)! - X schilderkunst! - X architectuur IV. Romeinse kunst! IV.I. STIJL ! -> portretten. Stillistische evolutie (ruitersstandbeeld van Marcus Aurelius)! IV.II ICONOGRAFIE ! = Griekse revolutie ! -> realisme/naturalisme (buste van Marius)! -> Individualisering en contextualisering van inhoud !

Middeleeuwen 1. Ambacht in de middeleeuwen (zie oudheid, samengevoegd) 2. Kunst-economie in de middeleeuwen! I.

Productie? ! - veel in opdracht => collectieve opdracht (ateliers) II. Tussenhandel? ! - heel weinig over bekend III. Consumptie? ! - opdrachten!! ! => kunst is doorgaans anoniem, ambachtelijk product => Art on demand

3. Kunsttheorie in de middeleeuwen = clash van twee compleet verschillende culturen. Enerzijds jodendom-christendom, waar beelden verboden zijn. Andere kant cultuur waarin beelden omhelst worden. Die twee komen samen in het vroege christendom. Leidt tot het Iconoclasme in het Byzantium.! -> Karel de Grote ontwikkelt vraag: ‘wat is visuele cultuur, en hoe moeten we die begrijpen?’. I. Waarde van de zintuiglijke wereld II. Autonomie van de afbeelding III. Besef van de materialiteit van kunst ->> door mensen gemaakt!! -> Cluny . Religieuze hervormingen in FR. Eerste fase van de kerstening. Beelden nodig om te overtuigen, gesproken en geschreven taal werken niet.

4. Kunst, paragone en wetenschap in de middeleeuwen ! => Gesamtkunstwerk en catharsis ! - Kerk creëert opnieuw interesse in beeld en beeldtaal. Gesamtkunstwerk ontwikkelt zich, om mensen van bijbelverhalen te overtuigen. Gotische kerken en kathedralen zijn beste voorbeelden. BV. Sainte chapelle, Parijs 5. Kunst, politiek en religie in de middeleeuwen I.

Politiek ! - Einde van het West-Romeinse en Oost-romeinse rijk. ! - Clovis valt binnen in Italië. Gaat kijken naar restanten van Laat-romeinse cultuur. II. Religieus! - Kerk wil monopolie op kunst. ! -> bekering van het westen (Cluny) ! - Enkel rijkste adel kan zich materiaal voor kunst veroorloven. ! - Kerk wil kleur, licht en spektakel in kunst. !

- Licht was superduur. Voorbeeld van Tirana, Albanië hoe een stad herleefde door ‘felle’ kleuren op gebouwen dankzij burgemeester. 6. Iconoclasme in de middeleeuwen I.

Byzantijns iconoclasme (ca. 726-787; 814-842) ! - iconen. ! - letterlijk: afbeeldingen. Naar bestaande, heilige afbeeldingen/ beschrijvingen. ! - Iconolatria en iconodulia. ! Verering van het object. Probleem van de dubbele natuur van Christus (God en mens) ! - iconoclasme = beelddestructie ! - eerste iconoclasme, 726-787. Onder Leo III! - Tweede iconoclasme 814-842: onder Leo V!

II. Karolingische renaissance ! => discussie over visuele kunst -> Door iconoclasme in het Byzanthium! (Zie punt 3, kunsttheorie in de middeleeuwen)! 1. Waarde van zintuigelijke wereld! 2. Autonomie van de afbeelding (goed of slecht, los van morele waarde)! 3. Kunst moet afbeelden wat écht is (onderwerp en wat bestaat)! ! + scholastiek vanaf de 13de eeuw III. Scholastiek ! ! = Christelijke, middeleeuwse filosofie en onderwijsmethode, op basis van gezaghebbende teksten . = veel aandacht voor beeld en beeldverering. 7. Stijl en betekenis in de middeleeuwen (achtergrond) - Politiek : einde WRR/ oRR ! - Religie: Christendom! - Economisch: instabiel en vrij lokaal! - Intellectueel: religiegebonden, universiteiten vanaf ca 1200! I.

Laat antiek/ vroeg christelijk ! - West-Europa: Karolingische renaissance (9de eeuw)! - Byzantijnse/ oost romeinse rijk: iconen en iconoclasme!

II. Romaanse kunst! - Bijzantijnse stilering ! - Massief (deur van de kathedraal van Hildesheim)! - religieus ! III. Gotische kunst ! - bedelorden ! - opkomst steden ! - Technische vooruitgang! - verbreding kunst (bredere afzetmarkt). Voor kerken, panelen, sculpturen, altaren,… ! - Nieuwe interesse in dynamiek, beweging, expressie, kleur, licht…

IV. Middeleeuwen ! -> associatief denken ipv logisch. ! - Scholastiek - Religieuze kunst! - ingewikkelde verhalen!

De renaissance 1. Ambacht in de renaissance !

! Vanaf de 15e eeuw: Experiment en wetenschap - Procesoptimalisatie en procesinnovatie I.

Wetenschappelijke innovaties ! - perspectief en anatomie ! - hernieuwde interesse in zuivere weergave van de werkelijkheid humanisme en renaissance. -> oudheid als uitgangspunt. ! ! - lineair perspectief (mantegna)! - gevoelsperspectief (campin, merodetriptiek)! - kleurperspectief (massacio, jan van Eyck)! - kleur en lijnperspectief (Bruegel, Rubens, Rembrandt)! ! - Anatomie (Da vinci, Vesalius). => Studie naar het leven! - Architectuurstudie!

II.

Tekenkunst ! Dragers: perkament en papier ! Tekenmateriaal: veerpennen, metaalstiften, krijt, houtskool, penselen, inkt. ! - naar het leven ! - Voorstudie / schets! - Vidimus ! - Overzetten van de tekening op paneel/ doek (1 op 1, of via kwadraatnet)! - tekening als zelfstandig kunstwerk (Michelangelo) !

III. Schilderkunst! - Verf: Tempera, olieverf ( zie slide met samenstellingen) ! - Drager: paneel (N: Baltische eik, Z: populier), doek (zeldzaam), fresco (voor miniatuurkunst) ! - Opbouw van een schilderij: drager, plamuurlaag, ondertekening, verflagen en vernis. ! - Belang van technische innovaties: mimesis en conservering! - olieverfmodello (Rubens, Frans Floris)! - Fresco ! IV. Prentkunst! Hoogdruk : Houtsnede! Diepdruk: Gravure en ets ! Platdruk: litho’s. - Grote meesters: Dürer, Raimondi, Van Leyden, Rembrand, De Hoogte! -> grote werkplaatsen! Belang van prentkunst!

- Economisch: oplages en impact. ! - Kunsthistorisch: Visuele transfer, herkenning, studiemateriaal! - Sociologisch: propaganda, brede verspreiding van kunst ! => Paradox van Prentkunst: hoe meer gemaakt, hoe minder bewaard (want dan waren ze minder speciaal) V. Wandtapijtkunst ! amai ik ga echt beginnen skippen dit is teveel, veel succes iedereen met dit examen amai - Rafael VI. Beeldhouwkunst! - Hout, steen, ivoor, amber, klei, metaal, plaaster ! - polychromie! - trage evolutie tov schilderkunst - Steen en houtsculptuur. - Klei (terra cotta) = gebakken aarde - Metaal (verlorenwas techniek) - Plaaster VII. De gilde, het Atelier en de academie ! - middeleeuwse gildestructuren => tot franse revolutie - Accademia => tot aan impressionisme? VIII. Inventio en Executio - loskoppelen van idee en uitvoering - Grote ateliers/ andere werk

! ! 2. Economie in de renaissance I.

Vraag en aanbod

- individuele vraag: kunstkoper/handelaar. Opdrachtgever! - Publieke vraag: Religieuze instellingen, caritatieve instellingen, openbare besturen… ! - Aanbod: Vrije markt!! Plaatselijk en internationaal (jaarmarkt). => Diversificatie van vraag, aanbod en tussenhandel zorgt voor ruimte voor creativiteit. > Italië ! Rome: paus en kardinalen kopen kunst! Florence: Medici en andere bankiersfamilie’s. Vooral opdrachten voor stedelijk patriarchaat! Venetie: kooplui! Firenze: Vraag van stedelijk patriarchaat. Aanbod zijn vooral opdrachten > Noorden ! Nederlanden: Brugge, Brussel -> Bourgondisch hof. ! - Miniatuurkunst, Vlaamse primitieve en wandtapijten! Rest van Eu: Hof -> Boekverluchting! -> portretopdrachten (hof en stedelijk patriarchaat)!

-> Religieuze opdrachten! -> overheidsopdrachten! -> Gildeopdrachten! 3. Kunsttheorie en canonvorming in de renaissance I.

Italië ! - Alberti, de picture ! - Leonardo Da Vinci -> opvattingen ! - Humanisme (artes liberales)! - Neo-platonisme II. Noorden: kunst als theorie ! - geen geschreven kunsttheorie. 4. Paragone in de renaissance I.

Kunst en literatuur ! - Humanisme -> renaissance ! - Eerst studie van letteren klassieke oudheid (petrarca)! - ‘Nieuwe’ literaire bronnen! - veel beschrijvingen van schilderkunst en vondsten van beeldhouwkunst! -> Botticelli, Mantegna, de vos, Bruegel, Penni: laster van Apelles!

II.

Leonardo da Vinci! - Trattato Della Pittura ! - over de interactie van kunst en wetenschap. Vullen elkaar aan. ! - Synthese van opvattingen ontwikkelt in Italië in 15e eeuw.

5. Kunst, Politiek en religie in de renaissance I. II.

Politiek ! - relatieve stabiliteit (stadsstaten in Italië) Religieus ! - religieuze herbronning! - Bedelorden, devotie moderne

6. Iconoclasme I.

Benoorden de alpen ! - religieuze kunst als gebruiksobject! - Volksdevotie en misbruik van beelden ! - Heiligen ipv God/christus! - fysieke beleving van geloof ! ! - Opstand tegen rome (wegens misbruik an volksdevotie)! - renaissancepausen ! - aflaten ontstaan

II.

Girolamo Savonarola in Italië ! - Anti-renaissancistische boeteprediker! - trouw gebleven aan kerk, maar met felle kritiek op moreel verval! => Kritiek op renaissancekunst ! - aan de macht in florence na de verdrijving van Piero de Medici in 1494, maar terechtgesteld in 1498

7. Stijl en betekenis in de renaissance Politiek: relatieve stabiliteit ! Religie: religieuze herbronning (bedelorden)! Economie: Stadseconomie en wereldhandel! Intellectueel: Humanisme en herontdekking van oudheid, universiteiten en geleerden. ! -> STIJL EN ICONOGRAFIE: focus op oudheid en mimesis ! -> confrontatie tussen Noord en Zuid omstreeks 1500! -> Nieuwe technische en wetenschappelijke mogelijkheden en ontwikkelingen. ! => Kunst wordt intellectuele discipline, ipv ambacht. I.

Italië (STIJL) ! - Giotto -> michelangelo. Giotto snapt als eerste waar antieke kunst om draait, Michelangelo als eerste die de oudheid overtreft. ! - Realistische weergave van ruimte, lichaam, actie, psychologie!

II.

Italië (ICONOGRAFIE)! - Grote religieuze opdrachten ! - Seculiere kunst: humanisme...