Werkstuk \"Een goede sfeer en een veilige leeromgeving in de klas\" - cijfer 8 PDF

Preview

Summary

Een goede sfeer en een veilige leeromgeving in de klas...

Description

Een goede sfeer en een veile leeromgeving in de klas.

Sanne Hagman PV1C s1090328 Thomas more Hogeschool PV1OND2_0 Onderwerp: Een goede sfeer en een veile leeromgeving in de klas.

Pagina 1

Inhoud Aanleiding................................................................................................................................ 3 Doel......................................................................................................................................... 3 Onderzoekbare vraag................................................................................................................. 3 Begrippen en theorie.................................................................................................................. 5 Onderzoeksmethode................................................................................................................... 6 Meetinstrumenten.................................................................................................................. 7 Resultaten................................................................................................................................. 8 Wat is een veilige leeromgeving? En wat is en optimale omgeving voor in de klas........................8 Hoe zorg ik voor een goede band tussen de leerlingen onderling?..............................................11 Conclusie................................................................................................................................ 14 Advies en aanbevelingen..........................................................................................................15 Discussie............................................................................................................................. 15 Advies en aanbevelingen aan mijzelf......................................................................................15 Literatuurlijst..........................................................................................................................16

Pagina 2

Aanleiding

Dit onderwerp heb ik bewust gekozen vanwege verschillende incidenten op mijn stage school. Mijn stage school (Hildegardis basisschool) in Rotterdam, is een school met voornamelijk allochtone kinderen. De kinderen in mijn vorige stage klas (groep 4) en de kinderen in mijn huidige stageklas (groep 3) zijn erg verdeeld. De strijd tussen de verschillende culturen op de school beïnvloed de sfeer in de klas enorm. Het ene groepje wil niet met het andere groepje samenwerken en vaak komt dat door de verschillen in cultuur. Tijdens mijn lessen zie je deze strijd ook. In de interactieve lessen zie je dat sommige kinderen worden buitengesloten door de rest van de groep, alleen omdat hij of zij een andere achtergrond heeft. Het beïnvloedde de sfeer enorm in groep 4, het groepsgevoel was er niet en kinderen werden belemmerd in hun leren. Ik vond het erg lastig om hier mee om te gaan, ik wist niet zo goed wat ik hier aan moest doen als leerkracht en hoe ik het kan voorkomen in de toekomst. Ik zou graag willen weten hoe ik mijn leerlingen zo kan sturen dat de sfeer in de klas verbeterd en dat ik zelf het groepsgevoel voel. In de huidige klas van groep 3 is dit nog aan te leren. Daarom ga ik kijken hoe ik kan zorgen voor een goede sfeer en een veilige leeromgeving voor de kinderen in mijn huidige groep.

Doel De vraag is nu natuurlijk: Wat kan ik doen om een goede sfeer en een veilige leeromgeving te creëren? Ik wil meer kennis opdoen over het behalen van een veilige en ook prettige leeromgeving van kinderen op de basisschool, ik wil achterhalen hoe ik het in mijn eigen klas kan veranderen en wat daar voor nodig is. Met deze informatie kan ik aan de slag in mijn eigen groep en zo de leerlingen meer (en beter) met elkaar om laten gaan. Hiervoor moet ik verschillende activiteiten kunnen veranderen zodat ik het optimaal maak voor de vooruitgang van de sfeer in de groep. Ook wil ik achterhalen wat een veilige leeromgeving precies inhoud en hoe die veilige leeromgeving behaald kan worden. Ik stel hier verschillende vragen over en bekijk verschillende literatuur hierover. Door middel van mijn observaties en interviews met verschillende personen (van jong tot oud) kan ik een beter beeld krijgen van de situatie en hun kijk op dit onderwerp. Deze informatie kan ik gebruiken voor het samenstellen van mijn conclusie (aan het eind van dit onderzoek).

Pagina 3

Onderzoekbare vraag.

In dit onderzoek wordt er onderzocht hoe een persoon een veilige en goede leeromgeving kan creëren voor zijn of haar klas. Ook wordt er gekeken naar een goede sfeer in de klas, want wat is een goede sfeer? Hiervoor heb ik 3 deelvragen opgesteld, die samen de conclusie moeten vormen voor dit onderzoek.

Als hoofdvraag heb ik: Hoe creëer je een goede sfeer en een veile leeromgeving in de klas? Deze hoofdvraag breidt zich uit in 3 deelvragen, de deelvragen bestaan uit 2 theoretische vragen, die ondersteund kunnen worden door de literatuur. En één praktijk deelvraag. De deelvraag over de praktijk gaat over mij zelf en wat ik kan verbeteren aan de hand van de observaties.

Deelvraag 1: Wat is een veilige leeromgeving? Deelvraag 2: Wat is een optimale leeromgeving voor in de klas? Deelvraag 3: Hoe zorg ik voor een goede band tussen de leerlingen onderling? De eerste deelvraag wordt ondersteund met verschillende literatuur. Ook heb ik hiervoor verschillende gesprekjes gevoerd met kinderen en leerkrachten. Zij geven hun mening en kijk op deze deelvraag. De tweede deelvraag wordt weer ondersteund door literatuur, met die literatuur gaan we kijken naar verschillende mogelijkheden voor een optimale omgeving en we gaan kijken naar verschillende theorieën van een optimale omgeving. Wat houdt het in? En hoe bereik je het. Dit komt allemaal aan bod bij de derde deelvraag. De derde deelvraag wordt voornamelijk ondersteund door de observaties, meerdere personen hebben mij geobserveerd (aan de hand van een observatieschema) en hieruit heb ik verschillende vragen kunnen beantwoorden over mijn handelen in de klas. Literatuur wordt ook bij deze deelvraag gebruikt, maar meer om te kijken naar verschillende theorieën die er bestaan over de band tussen kinderen.

Pagina 4

Begrippen en theorie

In dit onderzoek heb ik het vaak over een veilige leeromgeving, een veilige leeromgeving komt voort uit een goed pedagogisch klimaat. Een pedagogisch klimaat wordt beschreven door Zhihany van mens-en-samenleving als: ‘het totaal aan aanwezige en bewust gecreëerde omgevingsfactoren dat inspeelt op het welbevinden van het kind waardoor het zich in meer of mindere mate kan ontwikkelen’ (Zhihany, 2013). In het kort dus: Alle factoren die helpen bij de ontwikkeling van het kind. Een veilige leeromgeving is er daar een van. Een veilige leeromgeving stimuleert kinderen om meer en productiever te gaan leren. Het belangrijkste van een omgeving is dat het kind zich er prettig en dus ook veilig bij voelt, vandaar: veilige leeromgeving. Een veilige leeromgeving geeft het kind de mogelijkheid zich verder te ontwikkelen. Een ander begrip wat in dit onderzoek meerdere keren voor komt is het begrip didactiek. Didactiek kun je beschrijven als de leer van het les geven. Bij didactiek horen verschillende soorten. Deze worden besproken en uitgelegd. Klassenmanagement is ook een belangrijk begrip. Want in jouw klassenmanagement moet je rekening houden met de leeromgeving (zie het begrip veilige leeromgeving). Een goed klassenmanagement stimuleert deze leeromgeving en daarbij dus ook het leren van de kinderen en de vooruitgang van de kinderen. Dit begrip is dus cruciaal in dit onderzoek.

Pagina 5

Onderzoeksmethode

We beginnen met het beschrijven van de steekproef. Mijn observaties zijn gedaan volgens een bepaald schema wat ik zelf heb gemaakt. De schema’s zijn ingevuld door mijzelf en door 3 andere personen. Deze personen hebben allemaal wat te maken met de leerlingen uit de klas of met mij. Observatie 1: Deze observatie is uitgevoerd door mijn eigen mentor. Ze heeft me bekeken tijdens een instructie rekenen en de vragen hierbij beantwoord. De duur van de observatie van 30 tot 45 minuten. Soms nam ze er pauzes tussen en ging ze zelf ook even rondlopen. Dit moest volgens de instructie van het boek. De groep bestond die dag uit 22 leerlingen. Er waren twee kinderen ziek die dag dus de groep was iets kleiner. Mijn mentor heeft voornamelijk gekeken naar de interactie tussen mij en de leerlingen. Hierbij lette ze ook op het gedrag van de kinderen en schreef ze op wat ze zag en wat er gebeurde. De les rekenen vond plaats in de ochtend. Observatie 2: Observatie 2 is een observatie van mijn stage coördinator. Hij kwam een kijkje nemen tijdens een les taal. De taalles vond plaats net na de ochtendpauze. Hij heeft hetzelfde schema als mijn mentor ingevuld. Zijn observatie duurde echter maar 15 minuten, omdat hij niet lang rond hoefde te lopen. De groep was compleet en bestond uit 24 leerlingen.

Observatie 3: Observatie 3 is uitgevoerd door mijn stagebegeleider Anita. Zij kwam een dag langs om mij te observeren en een oordeel te geven over mijn vooruitgang in de klas. Zij zat er bij een rekenles bij, deze rekenles vond plaats na de ochtend pauze en duurde een half uur. Ze heeft na de les ook nog wat extra opmerkingen gemaakt. De groep was deze dag niet compleet en bestond uit 20 leerlingen. Ook liepen er steeds leerlingen heen en weer voor de school tandarts dus was de klas een stuk rumoeriger. Observatie 4: Observatie 4 is door mijzelf uitgevoerd. Tijdens deze observatie heb ik de kinderen uit de klas geobserveerd in een groepje van 4. Dit was tijdens een taal les vlak voor het eind van de woensdag ochtend. De groep zelf was compleet deze dag en de observatie duurde 15 minuten. Observatie 5: Observatie 5 is ook door mijzelf uitgevoerd. Tijdens deze observatie heb ik 2 kinderen geobserveerd die het normaal niet zo goed met elkaar kunnen vinden, ze moesten voor een opdracht van rekenen (na de middagpauze) bij elkaar gaan zitten en met elkaar gaan werken. De groep was dit keer wel compleet, maar er liepen steeds kinderen in en uit de klas voor extra hulp. Ook heb ik een paar interviews gedaan met kinderen, de groepjes bestonden uit telkens 1 of 2 kinderen en ik heb dit 3 keer gedaan. Ook hiervoor heb ik een format gemaakt.

Pagina 6

Meetinstrumenten Als meetinstrumenten heb ik de observaties en de interviews gebruikt, dit werd voornamelijk gedaan door vragen te stellen en daar antwoorden op te vinden. Iedere observatie had dezelfde vragen en deze kon ik dan vergelijken. Het handige was dat de lessen van hetzelfde soort waren (rekenen en taal), hierdoor zag je ook het verschil in zulke lessen. Ieder schema werd ingevuld tijdens het bezoek en ingeleverd na afloop. De vragen waren open vragen, zodat de observant in iedere situatie een antwoord kon geven met feedback. De feedback kan ik weer gebruiken voor mijn conclusie over mijzelf.

Procedure. Ik heb de data van dit onderzoek als volgt verzameld: 1. Op zoek naar observanten Ik ben op zoek gegaan naar personen die mij zouden willen observeren in een lessituatie. Deze personen gaven zelf aan wanneer ze langs kwamen en hier bereidde ik me dan ook op voor. 2. Observatieschema maken Ik heb voor de observanten een lijst gemaakt met observatie vragen. Zo konden ze gericht kijken naar wat ik doe en wat de kinderen doen. 3. Observaties verzamelen De observaties die gemaakt zijn heb ik toen verzameld en door genomen. 4. Eigen observatie Ik wilde zelf de kinderen ook observeren op hun gedrag in de klas, dit observatie schema zit het zelfde in elkaar als die hiervoor, alleen kijk ik nu alleen naar de kinderen en niet naar de leerkracht. 5. Interviews Ik heb daarna ook interviews afgenomen met een paar kinderen uit de klas. Zo kon ik ook hun kijk meten. Hierbij hebben ze kinderen ook aangeven hoe ze het liefst werken en daaruit zijn grafieken gekomen. 6. Verzamelen Ik heb daarna alle observaties uitgetypt (omdat sommige niet goed te lezen waren) en verzameld in één map. 7. Opzoek naar literaire bronnen.

Pagina 7

Resultaten Wat is een veilige leeromgeving? En wat is en optimale omgeving voor in de klas.

Een veilige leeromgeving heeft alles te maken met het pedagogische klimaat van de klas. Een pedagogisch klimaat wordt beschreven door Zhihany van mens-en-samenleving als: ‘het totaal aan aanwezige en bewust gecreëerde omgevingsfactoren dat inspeelt op het welbevinden van het kind waardoor het zich in meer of mindere mate kan ontwikkelen’ (Zhihany, 2013). In het kort dus: Alle factoren die helpen bij de ontwikkeling van het kind. In het werk van het Nederlands Jeugd Instituut beschrijven ze verschillende factoren die helpen bij een veilige omgeving, we zetten ze hier even op een rijtje:

1. Emotionele veiligheid. Kinderen moeten in een veilige omgeving ook emotionele veiligheid hebben. Dat houdt in dat ze zich om hun gemak moeten voelen en de ruimte krijgen om zichzelf te kunnen zijn. 2. Mogelijkheden voor ontwikkeling van persoonlijke competenties. Kinderen moeten in een veilige omgeving de ruimte krijgen om eigen vaardigheden te kunnen blijven ontwikkelen, zo staat hun vooruitgang nooit stil. Ze moeten die ruimte dus ook krijgen om zich zelf te ontwikkelen. Zo moet er ruimte zijn voor zelfstandigheid, flexibiliteit, motivatie, creativiteit en taalvaardigheden. Taalvaardigheden zijn op allochtone scholen erg belangrijk, omdat zij vaak een andere taal van huis meekrijgen dan het Nederlands op school. Door middel van aanbod voor het ontwikkelen van een betere taalvaardigheid gaan de sociale vaardigheden ook omhoog (kinderen kunnen beter communiceren met mede leerlingen en leerkrachten). 3. Mogelijkheden voor sociale ontwikkeling. Kinderen zijn continue met andere bezig op school. Ze moeten hiervoor wel de ruimte krijgen, denk aan het samenwerken in een groepssituatie. Zo leren de kinderen socialer met elkaar om te gaan en krijgen ze sneller zelfvertrouwen, omdat zij ook tot die ene oplossing zijn gekomen (als er wordt samengewerkt om een probleem op te lossen bij bijvoorbeeld rekenen of taal). Hun sociale kennis wordt door deze ruimte ook opgekrikt. Ze kunnen zich sneller in gaan leven in een ander, waardoor het communiceren met andere kinderen makkelijker wordt. Ze begrijpen elkaar immers. Bij het oplossen van ruzies en conflicten komt dit ook te pas. 4. Waarden en normen Waarden en normen zijn ook belangrijk bij een veilige leeromgeving. Ze leren omgaan met regels en respect, wat ook weer een onderdeel is van het sociale aspect. Dit helpt ook bij het aanpassen aan de cultuur waarin zij opgroeien. Ze leren de gebruiken van die cultuur en houden zich eraan als er consequent naar geleefd word in de leeromgeving van een basisschool (Meij, 2011).

Pagina 8

Didactiek heeft ook veel te maken met het streven naar een veilige leeromgeving. De didactiek tijdens een les geeft aan hoe er gewerkt wordt tussen de leerlingen. Zijn ze samen aan het werk of juist alleen. Doet de juf/meester mee? Of niet? Zhihany heeft het over een didactische driehoek. Die bestaat uit de leerling, leerkracht en leerstof (zie hieronder)

Ze beschrijven dat ieder aspect van deze driehoek een functie heeft bij een leeromgeving. De veilige leeromgeving is een rijke leeromgeving. Als eerste kijken we naar de leerling. De leerling heeft de behoefte om te leren en heeft hier 2 factoren voor nodig, de leerstof en de leerkracht. De leerkracht geeft de input om de leerling actief en veilig te laten leren en de leerstof begeleid daar bij met het geven van opdrachten en uitleg. De leerkracht gebruikt de leerstof natuurlijk om de leerlingen weer te begeleiden in hun leeromgeving (Zhihany, 2013). In een veilige leeromgeving hebben deze drie factoren elkaar nodig. Mist er een dan valt het uit elkaar en is het geen goede leeromgeving. Voor een veilige leeromgeving zijn er nog meer factoren nodig. Een leerkracht heeft niet heel veel invloed op wat er buiten school gebeurd, maar wel op wat er binnen school gebeurd. Verschillende factoren hebben invloed op de sfeer in de klas (een van de doelen van dit onderzoek). Bij een veilige leeromgeving en een goede sfeer in de klas moet je denken aan een aantal punten. Zorg er voor dat de leeromgeving niet rommelig is, dit kan de leerlingen storen. Heb altijd respect voor de leerlingen, jij

Pagina 9

bent een voorbeeld functie (Leeman & Wardekker, 2004). Zo bevorder je het respect onderling tussen de leerlingen ook. Zelfvertrouwen is ook een belangrijk aspect. De kinderen moeten leren zelfvertrouwen te krijgen in zichzelf en daar is de rol van de leerkracht ook belangrijk bij. Geef bijvoorbeeld veel opstekers (Observatie 1, Sijstermans, L). Uit de verschillende observaties is ook gebleken dat consequentheid en veel afspraken maken noodzakelijk zijn voor de sfeer in de groep. Door duidelijke afspraken te maken weten de kinderen wat er van hun verwacht wordt. Daarnaast is een uitdagende leeromgeving ook een aspect van een veilige leeromgeving. In deze omgeving moet een leerling zich nooit kunnen vervelen en worden de leerlingen altijd uitgedaagd om meer van zichzelf te vragen. Zo gaat hun niveau en leer plezier ook omhoog. Als laatste punt gaan we kijken naar het klassen management. Het klassenmanagement is erg belangrijk bij een goede en veilige leeromgeving. In de klas moeten altijd dingen die de leerlingen uitdagen om te gaan leren en samen te werken. Ook zijn heldere en duidelijke plaatjes nodig in een klas. De leerlingen nemen hier een voorbeeld aan of gebruiken ze als steunpunten tijdens hun werk in de klas. Een klaslokaal moet ook sfeervol en overzichtelijk zijn, zo voelen de kinderen zich rustig, veilig en gezellig in hun lokaal. Hun eigen werkjes stimuleert hun als het in de klas hangt en zorgt voor gezelligheid. Thuis is het vaak ook gezellig en als het op school ook gezellig is komen ze met plezier naar school. Het laatste punt van het klassenmanagement is de mogelijkheid voor zelfstandigheid. Zorg dat de kinderen de meeste spullen zelf kunnen pakken. Dit bevordert de vaardigheid zelfstandigheid (eerder benoemd onder dit kopje) (Zhihany, 2013). Ik vroeg me ook af in wat voor opzichten kinderen een veilige en optimale leeromgeving zien. Ik heb een onderzoek gedaan onder de kinderen uit de klas van groep 3 op de Hildegardis in Rotterdam. Deze kinderen hebben een stel vragen gekregen over hun leeromgeving (niet direct, dat zou te moeilijk zijn) en over de sfeer onderling. Hier is uitgekomen dat tussen de leerlingen van groep 3 een groot verschil is tussen jongens en meisjes en in culturen. Leerling O zegt zelfs dat omdat zij Pools is, de kinderen in haar klas haar niet zo leuk vinden. Om dit te kunnen verbeteren heb ik ze gevraagd hoe zij wilden gaan werken in de klas. Hieruit zijn een paar staafgrafieken uit gekomen (zie bijlage). Een groot deel van de kinderen vind het prettiger om samen te werken. Dit komt omdat ze dan samen kunnen gaan zoeken naar oplossingen. De kinderen die ik heb geïnterviewd vertellen ook dat ze graag willen samenwerken met (bijvoorbeeld) hun beste vriend of vriendin. Ik heb ook de optie zelf nakijken gegeven, de kinderen uit groep 3 lijken het moeilijk te vinden om zelf (en alleen) na te kijken. Ze vertelden dat ze het wel leuk vinden om na te kijken, maar dat ze bang zijn dat ze het fout doen, daarom werken ze liever met iemand anders samen (dat zie je dus ook in de resultaten). Wat een verassend resultaat was, was dat de kinderen meerdere malen aangeven dat ze behoefte

Pagina 10

hebben aan ruimte. Ik als leerkracht zou hier natuurlijk aan kunnen werken. Een van de voorwaarden voor een goede leeromgeving is ruimte. (Zhihany, 2013) Het volgende wat de kinderen ook “belangrijk” vonden, was het geven van tekenspullen. Kind A geeft aan dat zij graag tekent op school, tekenen is een van de creatieve aspecten van het onderwijs die een creatieve vaardigheid stimuleert, ook is het goed voor de motoriek. Kinderen leren zo hun pen greep altijd te herhalen en het vloeiender bewegen van een pen of potlood ga...