EXAMEN, mogelijke vragen en antwoorden PDF

Preview

Summary

GENDERSTUDIES EXAMENVRAGEN1 e gastcollege: Sociale psychologie stereotypering – Colette van LaarWat is stereotype dreiging? a) Beschrijf wat stereotype dreiging is In 1995 publiceerden twee onderzoekers (Steele en Aronson) de theorie dat de loutere kennis dat je het slachtoffer kan zijn van een nega...

Description

GENDERSTUDIES EXAMENVRAGEN 1e gastcollege: Sociale psychologie stereotypering – Colette van Laar Wat is stereotype dreiging? a) Beschrijf wat stereotype dreiging is In 1995 publiceerden twee onderzoekers (Steele en Aronson) de theorie dat de loutere kennis dat je het slachtoffer kan zijn van een negatief stereotype (dus negatieve gedachten van mensen over een bepaalde groep waartoe je behoort), dat dit een psychologische last kan creëren dat veroorzaakt dat mensen die behoren tot die groep minder goed presteren. In het onderzoek van Steele ging het over etnische minderheden die minder goed scoorden om die reden. Zij hebben aan dit fenomeen de term ‘stereoype threat’ gegeven. Bij stereotype dreiging is de ‘dreiging’ dat mensen minder gaan presteren of iets niet goed doen doordat ze een stereotype horen, wat misschien niet waar is, en zich daaraan gaan aanpassen. Het gaat dus om een subtiele activatie van stereotype in de omgeving, wat een effect heeft op je prestaties. Je prestaties gaan namelijk lager liggen bij gestandaardiseerde taken en testen. Het werkgeheugen zou extra belast worden door onbewust te denken aan het stereotype waardoor minder werkgeheugen gebruikt kan worden voor de taak. Indien mensen zich daarentegen niet bewust zijn van het negatieve stereotiep dat bestaat over de groep waartoe ze behoren, gaan ze dan geen effect ondervinden van die stereotype dreiging. subtiele activatie negatief stereotype = implicit bias/ Stereotype = zijn beschrijvend (descriptief) en schrijven voor wat verwacht wordt van mannen en vrouwen (prescriptief). Ze schrijven voor wat je niet mag zijn (proscriptief). Voorbeeld: Dit was bijvoorbeeld het geval bij IQ-tests op zwarte mensen, waardoor eerst gedacht werd dat witte mensen steeds slimmer zouden zijn en dat dit genetisch bepaald werd. Ander voorbeeld: vrouwen vertellen dat ze niet kunnen parkeren zorgt ervoor dat ze effectief minder goed parkeren tijdens een test. Vb: Vrouwelijke studenten in rij-simulator (ervaren chauffeurs). Stereotype dreiging vs. controle: Helft van de studenten verteld dat de studie onderzocht waarom mannen betere chauffeurs zijn dan vrouwen. Meer gemotiveerd om het te laten zien dat ze het wel kunnen. Maar leidt ook tot afleiding en negatieve gevolgen. Dat komt door storende mentale belading (cognitive load). Cognitive load theory: Het werkgeheugen zou extra belast worden door onbewust te denken aan het stereotype waardoor minder werkgeheugen gebruikt kan worden voor de taak zelf. =/ self fulfilling prophecy want hier moet de persoon niet geloven dat iets zal gebeuren, ze moeten enkel weet hebben van het feit dat daaromtrent een stereotype heerst.

b) beschrijf onder welke omstandigheden iemand onder stereotype dreiging kan lijden? Het effect treedt op in situaties waarin de persoon herinnerd wordt aan de negatieve stereotypes die verbonden zijn aan de groep waartoe hij/zij behoort. Stereotype dreiging kan in verschillende omstandigheden effect hebben: bijvoorbeeld bij academische prestaties, kennis, gedrag en besluitvorming. - Academische prestaties: bijvoorbeeld de dreiging die vrouwen ondervinden in domeinen die klassiek als ‘mannelijke’ domeinen bestempeld worden zoals wetenschap, technologie, wiskunde en techniek. Onderzoek toont aan dat vrouwen gelijk of zelfs beter presteren dan mannen in situaties die vrij zijn van dreiging. Negatieve stereotypen maken het moeilijk om nieuwe informatie te leren en om aan te 1

-

-

-

tonen wat geleerd werd. Dit effect zou zelfs optreden bij taken die normaliter best automatisch worden uitgevoerd, zoals sociale interactie. Neurologische testen van cognitieve beperkingen: bijvoorbeeld, studies hebben aangetoond dat oudere mensen, die te maken hebben met stereotypen dat ze minder zouden onthouden en dus een slechter geheugen zouden hebben, op (gestandardiseerde) testen ook werkelijk lager scoren. Een ander voorbeeld is een studie die gedaan werd bij XTC gebruikers. Die scoorden ook lager wanneer ze de indruk hadden dat er getest werd op hun geheugen. Gedrag: stereotype dreiging kan leiden tot een slechtere uitvoering van automatische gedragingen. Een voorbeeld hiervan is het onderzoek naar vrouwelijke chauffeurs. Zo was er een studie waarbij vrouwelijke chauffeurs onverwachte voetgangers op de weg moesten ontwijken. Aan de helft van de vrouwelijke deelnemers werd uitgelegd waarom dat mannen betere chauffeurs zouden zijn. Dit had tot gevolg dat de vrouwen die dit te horen kregen meer gemotiveerd waren om het tegendeel te bewijzen, MAAR ze uiteindelijk toch slechter scoorden op de test. De stereotiep bedreigde vrouwen reden immers twee maal zo veel voetgangers aan. Dit had te maken met de cognitive load, een storende mentale belasting. Vrouwen waren zo gefocust op het bewijzen van het tegendeel, dat ze afgeleid waren van hun taak en slechter presteerden. Besluitvorming: een onderzoek toonde ook aan dat indien vrouwen bewust gemaakt worden van hun identiteit voorafgaand aan een beslissing die ze moeten maken, dat ze dan voorzichtiger worden. Ze nemen minder risico’s en proberen verlies te vermijden in plaats van winst na te streven. Het kan leiden tot disidentificatie en daling in motivatie in persoonlijke doelen. disidentificatie wanneer mensen ophouden persoonlijk te investeren in hun prestaties.

c) Beschrijf waarom het stereotype threat fenomeen zo een belangrijke ontdekking was - Het is een breed fenomeen en er hoeven geen andere personen aanwezig te zijn. Het kan zich overal afspelen. - De persoon zelf hoeft niet persoonlijk het stereotype te geloven om effecten te laten zien: je hoeft ook helemaal niet te geloven dat dat stereotypering waar is, maar het leidt je gewoon af. Je moet echter wel kennis hebben van het stereotype. - Het effect vindt plaats ondanks hard werken om het tegenovergestelde te laten zien: mensen gaan harder werken om het tegenovergestelde aan te tonen, maar het leidt te hard af. Wat betekent dit voor die testen waarbij heel belangrijke beslissingen gemaakt worden of leerlingen toegang krijgen tot hoge status universiteiten? Vaker aanwezig dan we zouden willen. Soms kan er in het geval van een makkelijke test echter sprake zijn van stereotype reactance: wanneer een vrouw weet dat mannen gedacht worden beter te zijn in wiskunde en ze een makkelijke oefening krijgen zullen vrouwen soms beter scoren wanneer ze gemotiveerd zijn om het stereotype te ontkrachten. - Doordat we het fenomeen stereotype dreiging hebben ‘ontdekt’ kan er onderzoek naar gebeuren en kunnen we zo de gevolgen er van voorkomen/ beperken. Pogingen om stereotypen te elimineren zullen stereotype dreiging doen verminderen waardoor groepsverschillen in performance testen ook zullen verminderen. Als we de context en de framing anders maken, kan stereotype dreiging wegvallen en kunnen de prestaties van de gestigmatiseerden verbeteren. Iedereen heeft dan een gelijke kans om zijn skills te tonen. 2

Wat is het Queen Bee effect? a) Beschrijf wat het Queen Bee effect is Het Queen Bee effect is een specifieke vorm van self-group distancing. Leden van groepen die gestigmatiseerd worden, doen aanpassingen om aan die stigma’s tegemoet te komen. Een manier om te ontsnappen aan bijvoorbeeld die op gender gebaseerde verwachtingen is om proberen te bewijzen dat de stereotypen niet op jou van toepassing zijn. Deze aanpassingen kunnen echter verborgen kosten met zich meebrengen voor die persoon op lange termijn zelf of voor de groep waartoe die persoon behoort. Een voorbeeld van zo een verborgen kost is het Queen Bee effect. Sommige leden van een negatief gestereotypeerde groep distantiëren zich dus van hun groep in het streven naar opwaartse mobiliteit, dit is het verkrijgen van een hogere positie op de sociale ladder. Het Queen Bee effect is hiervan een voorbeeld. Het Queen Bee effect houdt in dat vrouwen in bepaalde omstandigheden hun mannelijke eigenschappen gaan benadrukken, het bestaan van de sekse bias tegenover vrouwen te ontkennen en stereotypische en negatieve opvattingen over vrouwen uiten. Ze nemen dus afstand van hun eigen groep in het streven naar opwaartse mobiliteit. Het is een identiteitsmanagementstrategie. b) Beschrijf wanneer en bij wie het Queen Bee effect voorkomt Het Queen Bee effect treedt op bij vrouwen die (1) zich in een hogere functie bevinden op het werk en (2) die zich laag identificeren met hun groep en (3) discriminatie ervaren. Het gaat met andere woorden om carrièrevrouwen die zich in een leidinggevende functie bevinden. Deze vrouwen ondervinden op hun pad naar succes moeilijkheden omwille van het feit dat ze een vrouw zijn en ze daarom te maken hebben met een impliciete gender bias. Van vrouwen wordt immers minder aanvaard dat ze leidinggevende zijn en ambitieus zijn. Deze vrouwen proberen om zichzelf te distantiëren van hun groep (de groep ‘vrouw’) om zo die negatieve effecten te vermijden. Bv.in the Devil wears Prada staat een vrouw aan het hoofd van een tijdschrift en gedraagt ze zich heel vervelend ten aanzien van haar jonge vrouwelijke collega’s. Zij zien dan: – Verhoogde stereotypering van de ingroup. – Verhoogde zelfbeschrijvingen die consistent zijn met outgroup (vs. ingroup). – Lagere positief gevoelens richting de ingroup. – Ontkenning van discriminatie tegen de ingroup.

c) Beschrijf wat de gevolgen van Queen Bee effect kunnen zijn Het probleem met afstand nemen van je groep is dat het die sociale ongelijkheid zelfs nog meer kan versterken (onderzoek wijst uit dat deze vrouwen minder geneigd zijn initiatieven te ondersteunen die gelijke kansen nastreven voor hun eigen groep) . Queen bee gedrag is een gevolg van sociale ongelijkheid maar houdt het tegelijk ook in stand. Als vrouwen negatief doen over vrouwen, worden die stereotypen nog meer geloofd. Het versterkt het stereotype denken ten aanzien van andere vrouwen. Verder ontkennen die vrouwen discriminatie en ongelijkheid ten aanzien van vrouwen, om zo zichzelf niet te verzwakken. Ze willen worden neergezet als vrouwen die hun eigen boontjes kunnen doppen. Ook dit heeft een effect. Bijvoorbeeld als vrouwelijke ministers denken dat er minder discriminatie is tegen

3

vrouwen, gaan mensen dat immers geloven. Ook zullen deze vrouwen zichzelf typisch mannelijke eigenschappen toerekenen en dit in hogere mate nog dan mannen zelf. Er werden in het college nog verschillende andere processen besproken die de uitkomsten van vrouwen in werk/onderwijs kunnen beïnvloeden. Beschrijf één van deze processen en leg uit: Identiteitsaffirmatie: a) wat het inhoudt: Een voorbeeld van een proces die de uitkomst van vrouwen kan beïnvloeden is de identiteitsaffirmatie. Dit is een ondersteunende factor bij zelfregulatie. Zelfregulatie houdt in hoe leden van gestigmatiseerde groepen omgaan met stigma-gerelateerde dreigingen. Identiteit affirmatie houdt in dat leden van een negatief gestereotypeerde groep hun eigen identiteit gaan waarderen om zo hun welzijn, prestaties en motivatie te beschermen. Dit kan door de omgeving zijn of door de persoon zelf. Bijvoorbeeld: een vrouwelijke student die een wiskundige test moet afleggen herinneren aan het feit dat ze deel uitmaakt van een prestigieuze eliteschool. b) hoe het ontstaat Het is iets wat een persoon zelf kan oproepen, dit is identiteit affirmatie door de persoon zelf. Het effect ontstaat doordat groepsidentiteit erg belangrijk is voor ons. We willen behoren tot een groep, maar tegelijkertijd ook onszelf zijn. Groepen bieden een basis voor hoe we onszelf zien. Dankzij de groepsidentiteit kunnen we onze eigenwaarde behouden. Groepsidentiteiten zijn belangrijk voor mensen: - Ze Bieden een basis voor hoe we ons zelf definiëren, wie we zijn. - Ze Staan ons toe ons te onderscheiden van anderen. - Ze laten ons toe onze Positieve eigenwaarde te behouden. Leden van negatief gestereotypeerde groepen hebben er aldus baat bij op vlak van hun welzijn, prestaties en motivatie wanneer hun identiteit gewaardeerd of bevestigd wordt. Een voorbeeld hiervan is dat je trots bent op het feit dat je zwart bent. Of iets wat door de omgeving wordt opgeroepen, dit is identiteit affirmatie door omgeving zelf. Een voorbeeld hiervan is dat er steeds meer groeperingen zijn die de belangen van holebi’s verdedigen. Voorbeeld: Hoe kan je identiteits affirmatie toepassen, bijvoorbeeld in organisaties? Duidelijk, concreet en expliciet uitdragen van positieve waarde van de identiteit. – e.g. Diversiteits klimaat (identity safety). – Mission statement (samenvatting doelen bedrijf). – Female/family friendly work-policies – Afbeeldingen (web, media: wie wordt gezien?) Werkelijk waargenomen steun cruciaal, niet alleen aanwezigheid beleid. Belang steun van centrale personen (leidinggevenden; collega's). Vermijd het presenteren van identiteiten als zero-sum. Presenteer identiteiten als positieve keuzes ipv moeilijke verplichtingen.

4

(Bv vergaderingen niet te vroeg of te laat doen zodat vrouwen hun kinderen kunnen afhalen van de school.) c) hoe het uitkomsten beïnvloedt Hoe meer mensen uit deze groepen het idee hebben dat ze gewaardeerd worden, hoe minder spanning ze hebben met identiteitsgerelateerde conflicten en hoe beter ze presteren (positieve effecten op de uitkomsten in werk en opleiding door lagere (ervaren) bedreiging). Ze identificeren zich ook meer met de meerderheidsgroep en hebben hogere motivatie, hogere verwachtingen van zichzelf en ervaren ze minder bedreiging. Bv identiteitsaffirmatie in de context: zien dat de meerderheidsgroep de islam waardeert – Hogere motivatie voor werk/opleiding. – Verwachting hoger te kunnen presteren op school/werk. – Minder spanning over omgaan met identiteits-gerelateerde conflicten op school/werk. – Hogere identificatie met meerderheidsgroep. – Lagere ervaren bedreiging. Dit komt omdat de bedreiging als lager wordt ervaren. Voordelen van identiteitsaffirmatie voor leden van gestigmatiseerde groepen: Leden van gestigmatiseerde groepen zelf identiteit affirmeren als reactie op dreigende omgevingen (e.g. veel leden van outgroup in omgeving). • En positieve effecten van deze affirmatie op welzijn en motivatie. Effecten op prestatie: Identiteit affirmatie beïnvloedt niet alleen welzijn en motivatie, maar ook prestatie: • Minder focus op falen vermijden; meer focus op succes. • Hogere volharding op taken. • Hogere prestatie. Bewijs voor fysiologisch proces via meer efficiënte mobilisatie van energie: Identiteit affirmatie verlaagt fysiologische dreiging; verhoogt fysiologische (positieve) uitdaging. Bewijs voor moderatie: Vooral sterke effecten voor degenen die zich hoog identificeren met hun groep.

2e gastcollege: architectuur – Hilde Heynen 1. De gebouwde ruimte co-produceert genderverschillen. Leg uit. Kleine intro: overal in architectuur zie je voorbeelden van hoe de gebouwde ruimte mee genderverschillen bewerkstelligt. Dit uit zich in allerlei vormen, gaande van indelingen van huizen, ontwerpen van tempels, benamingen… Verschillende ordes van de klassieke architectuur lieten al een verschil in gender zien. Al van oudsher wordt gender in de ordes ingebracht. Je hebt bij de Dorische orde de Dorische zuil in de Griekse tempels. Dat is een sterke, statige en strakke zuil, net zoals mannen. Die hebben bepaalde proporties. De Ionische orde met de Ionische zuil staat voor de vrouw. Het

5

gaat hier om een slanke, meer versierde zuil, met krullen zoals haren. De Korintische zuil staat voor het jonge meisje, versierd met bladeren van de acanthus. De creativiteit van de tempel, ontworpen door Eupalinos (ten tijde van Socrates), is gebaseerd op de liefde voor het mooie meisje. Hij vertelt over een tempel die hij gebouwd heeft, dat de proporties heeft van een meisje dat hij heeft bemind. Genderpatroon is duidelijk. Stichtingsmythe van de architect, hij laat zich inspireren door de muze en de muze is vrouwelijk. We verwachten dan dat de architect een man is. In het Victoriaanse Londen (19e eeuw) speelde de ideologie van de twee sferen. Deze ideologie houdt in dat mannen en vrouwen heel anders zijn. Mannen evolueren namelijk bij uitstek in de publieke ruimte, vrouwen daarentegen in de privéruimte. In zijn huis zoals dat door haar bestuurd wordt, komt er geen enkel gevaar binnen, geen enkele reden om beledigingen te ondergaan. Dat is de plek van vrede = verwoording van de twee sferen. Werkte heel sterk in de 19e eeuw. Burgerlijke vrouwen van een zekere stand, verplicht om iemand mee te nemen, je kon niet alleen op straat lopen. Heeft met architectuur te maken. De gevels van de huizen markeren de grens tussen publiek en privé. Deze ideologie werkt door tot op vandaag, zij het niet officieel (voorbeeld: moslimcultuur en het feit dat de meeste mensen vinden dat het logisch is dat vrouwen zich niet ’s avonds laat op straat moeten begeven). In de Londense herenwoning zie je dat de kamers voor mannen vanonder gelegen zijn (bv. smoking room, studievertrekken). Ontvangstvertrek waar de vrouw vooral is, is op de eerste verdieping. Hoeveel te verder van de voordeur, hoeveel vrouwelijker de kamers worden. Hoe dieper je gaat, hoe vrouwelijker. De cultus van het vrouwelijke/huiselijke. Dat is iets dat echt in de 19e eeuw pas opkomt. Voordien waren wonen en werken sterker in elkaar verweven. Boer en boerin, boerin dichter bij huis. Pas bij industrie wordt wonen een aparte plek waarbij de burgerlijke vrouw thuisblijft. Iets om fier op te zijn dat mevrouw niet moest werken, omdat man genoeg verdiende. Het interieur krijgt een vrouwelijke connotatie. Citaat van Walter Benjamin, het wonen is zoals het kind zich bevindt in de baarmoeder. Groeiende tegenstelling tussen de sfeer van het huiselijke (vrouwelijk, vredig en verwijfd) en de publieke sfeer (mannelijk, hard, strijd). Jongens best op 6, 7 jaar uit gehaald worden. Vanaf dan worden ze op een foute manier blootgesteld op een te vrouwelijke invloed. Daarom worden ze naar public schools gestuurd om mannelijk te worden. Thuis blijven is een bedreiging voor de mannelijkheid. Groeiende vijandigheid tegenover het huiselijke als bedreigend voor mannelijkheid. Eerste golf van feminisme. Men accepteerde het idee van verschillen tussen mannen en vrouwen, maar toch proberen van het huiselijke te transformeren, dat open te trekken. Huishouden van de stad en staat moet ook door vrouwen bestuurd worden. Proberen het huishouden te veranderen, naar een gemeenschappelijke woning te gaan met een gemeenschappelijke keuken. Vrouwen vrijstellen van die huishoudelijke arbeid en op een 6

andere manier wonen dat de emancipatie van de vrouw kan tegemoetkomen. Het idee sloeg echter niet aan. Moderne architectuur en communistisch ideaal: tegen het dictaat van het burgerlijke wonen – Ideeën hadden een impact op de moderne architectuur. Een van de lijnen die je daarin kan zien is wat Karel Teige schrijft over de minimumwoning. Iets wat architecten in de jaren 20 ontwikkelden als antwoord op de woningnood. Die konden goedkoop geproduceerd worden en als sociale woning dienen. Heeft niet enkel met woningnood te maken, maar ook een rol in de bevrijding van de vrouw. De vrouw is onderdrukt door het huishouden. Burgerlijke wonen onderdrukt de vrouwen. Het echtelijk bed werd gezien als achterhaald en voor de bourgeoisie. Deze ideologie van vrijheid en transparantie wordt in mildere vorm gehanteerd in de moderne architectuur. Hij pleitte ook voor een communistisch ideaal: Collectief wonen waarbij al dit soort functies samen zijn en zo kunnen individuen veel vrijer worden en kan de vrouw emanciperen. Het echtelijke bed wordt gezien als een achterhaald idee. stond voor het burgerlijke huwelijk waarin de vrouw onderdrukt werd. Ze wilden een heel nieuw model waarin iedereen mobieler en autonomer werd. Einde van het familieleven. Ze wilden kinderen laten opvoeden in kribbes. De nieuwe man en vrouw hebben vooral een rol in het communistische intellectuele, voor de staat, niet voor zichzelf. Die ideologie (anders wonen om onderdrukking weg te werken) speelt mee in de moderne architectuur.

Tweede feministische golf in de jaren 60. Betty Friedan: analyseren hoe die cultus van het huishoudelijke dat sterk opgeflakkerd is na WOII zeker in Amerika. Hoe doet je dat tegen vrouwen zeggen dat het een taak is voor de vrouwen om het huiselijk te maken voor de mannen. Later zegt Betty: probleem voor die ...