Prawoznawstwo Notatki 05 część A PDF

Preview

Summary

Prawoznawstwo...

Description

Rozdział V Normy i przepisy prawne (część A) Wypowiedź normatywna formułuje skierowane do określonych podmiotów żądanie albo upoważnienie do zachowania się w sposób w tej wypowiedzi wskazany. Każda norma postępowania zawiera trzy elementy: 

Określenie adresata;



Określenie wzoru postępowania;



Określenie okoliczności, w których dane zachowanie ma mieć miejsce.

Norma postępowania dotyczyć może tylko takich zachowań, które są zależne od woli działającego. Norma prawna to najmniejszy stanowiący sensowną całość element systemu prawnego. Jej dwie podstawowe cechy to generalność i abstrakcyjność. Generalność normy prawnej polega na tym, że tak adresat normy, jak i okoliczności są określone przez wskazanie ich cech rodzajowych. Abstrakcyjność to cecha dyspozycji normy prawnej – ponieważ wzór zachowania w niej wskazany zwykle ma mieć walor powtarzalności w nieokreślonej z góry liczbie przypadków, wskazujemy rodzajowe, a nie indywidualne cechy tego zachowania. Abstrakcyjność jest ściśle związana z generalnością okoliczności. Generalność i abstrakcyjność norm prawnych odróżniają je od aktów stosowania prawa, np. wyroków. W każdej normie prawnej mamy do czynienia z dwoma podstawowymi częściami składowymi: 

Hipoteza określa adresata normy (elementy podmiotowe – cechy adresata, ale także cel z jakim działa lub sposób działania) oraz warunki lub okoliczności, w których ma się zastosować do wskazania dyspozycji (elementy przedmiotowe – zewnętrzne w stosunku do adresata). Cecha: generalność;



Dyspozycja określa wzór, treść nakazanego, zakazanego albo dozwolonego adresatowi zachowania, bądź treść decyzji, którą należy podjąć. Cecha: abstrakcyjność.

1. Koncepcja norm sprzężonych. 

Norma sankcjonowana – jej hipoteza wskazuje adresata (adresata pierwotnego) i okoliczności, w których coś jest mu zakazane,

nakazane lub zachowania. 

dozwolone

czynić,

a

dyspozycja

określa

treść

Norma sankcjonująca – elementem przedmiotowym jej hipotezy jest naruszenie normy sankcjonowanej, natomiast podmiotowym zwykle organy władzy publicznej (adresaci wtórni). Dyspozycja wyznacza rodzaj dolegliwości, jaką te organy mają wymierzyć naruszycielowi normy.

2. Trójczłonowa koncepcja normy prawnej zakłada, że konsekwencje grożące naruszającemu normę (sankcja) są trzecim (obok hipotezy i dyspozycji) elementem normy prawnej. Czyny to faktyczne zachowania psychofizyczne. Czynności konwencjonalne to takie zachowania, którym konwencja nadaje umowne znaczenie inne niż to, które wynikałoby z ich psychofizycznego przebiegu i z ich faktycznych skutków. Czynności prawne to takie czynności konwencjonalne dokonywane przez podmioty prawa, którym określone znaczenie przypisuje norma prawna. Na istotę takiej czynności składają się dwa elementy: 

Złożone zostaje oświadczenie woli;



Czynność zmierza do wywołania skutków prawnych. Czynności konwencjonalne

Prawnie istotne

Prawnie nieistotne Inne

Akty tworzenia prawa

Akty stosowania prawa

Religijne Organizacyjne

Czynności prawne

Obyczajowe

Sytuacje wyznaczane przez normy prawne to obowiązek, dozwolenie i uprawnienie. 1. Obowiązek to ograniczenie swobody wyboru zachowania poprzez nakaz lub zakaz. Nakaz określonego zachowania może mieć dwie formy:



Nakaz obejmujący tylko jeden typ zachowań, od którego nie można się uchylić bez narażenia się na sankcję;



Nakaz obejmujący jeden typ zachowania podstawowego oraz drugi typ, który może być przez adresata wybrany zamiast pierwszego. (Częste w prawie cywilnym.) a. Obligatio alternativa (zobowiązanie przemienne) jest zobowiązaniem, którego wykonanie polega na tym, że dłużnik może spełnić dowolne z kilku alternatywnych świadczeń. b. Facultas alternativa (upoważnienie przemienne) polega na tym, że dłużnik może zwolnić się od swojego zobowiązania, spełniając inne świadczenie. Pierwotna niemożliwość świadczenia zasadniczego zawsze powoduje nieważność zobowiązania, chociażby świadczenie zastępcze, objęte upoważnieniem przemiennym, było możliwe.

Powstrzymanie się od nakazanego zachowania to zaniechanie, jest ono sankcjonowane. Zakaz wskazuje typy zachowań uznanych za niedopuszczalne, których zrealizowanie wbrew normie pociąga za sobą negatywne konsekwencje. Zakazywane przez prawo są czyny. 2. Dozwolenie może występować w dwóch formach: 

O dozwoleniu słabym mówimy wtedy, gdy prawo w danej kwestii „milczy”, sprawa nie jest regulowana przez nakaz lub zakaz. (W prawie karnym zasada nullum crimen sine lege; uwaga na organy władzy publicznej – nie dotyczy!).



Dozwolenie mocne ma miejsce wtedy, gdy zachowanie jest regulowane przez prawo i rodzi skutki prawne, lecz nie nie jest ani nakazane, ani zakazane adresatowi – może on, ale nie musi z tego skorzystać.

3. Uprawnienie polega na tym, że w określonych warunkach adresat normy może (nie musi) zachować się w pewien sposób, a ewentualne podjęcie przez niego tego zachowania rodzi obowiązki po stronie innych podmiotów (pochodna sytuacja prawna). Rodzaje uprawnień do własnych zachowań: 

Wolności prawnie chronione to uprawnienia do czynów. Inne podmioty nie mogą nam przeszkadzać w realizowanu tych wolności. Np. wolność słowa, wolność zgromadzeń.



Prawa-upoważnienia to uprawnienia do dokonywania istotnych prawnie czynności konwencjonalnych. W prawie publicznym są nazywane kompetencjami, w prywatnym są podstawą czynności prawnych. Mogą się wiązać z innymi niż nieprzeszkadzanie obowiązkowymi działaniami innych podmiotów w sytuacji korzystania z uprawnienia.



Immunitet to niepodleganie kompetencji innych podmiotów. Może on oznaczać szerszy zakres nietykalności, niepodleganie

sądownictwu danego państwa, zwolnienie od podatków, kontroli celnych. 

Przywilej polega na tym, że podmiot uprawniony jest do podejmowania pewnych działań w sposób wyłączny, bądź z pierwszeństwem wobec innych podmiotów, albo jest uprawniony do bycia traktowanym w szczególnie korzystny sposób.

Rodzaje uprawnień do cudzych zachowań (uprawnień sensu stricto, roszczeń): 

Roszczenia materialne (np. uprawnienie do domagania się od sprzedawcy usunięcia wady rzeczy);



Roszczenia procesowe – uprawnienia do występowania o ochronę np. do sądu.

Prawem podmiotowym nazywa się zwykle zespół uprawnień służących podmiotowi prawa. 

Prawa podmiotowe proste odpowiadają pojedynczym uprawnieniom, zwykle z zakresu wolności prawnie chronionych lub uprawnień sensu stricto.



Prawa podmiotowe złożone odpowiadają zespołom uprawnień.

Istnieje też podział na prawa podmiotowe skuteczne wobec wszystkich (erga omnes), czyli wobec każdej osoby, bez względu na to czy zawarła jakąś umowę oraz prawa podmiotowe skuteczne między stronami stosunku prawnego (inter partes). Wyróżniamy także prawa podmiotowe majątkowe (np. własności nieruchomości, najmu) i niemajątkowe (np. nietykalności cielesnej, odmowy składania zeznań, wyborcze)....