Psychologie: hoofdstuk 6 systeemtheorie PDF

Preview

Summary

Dit document gaat over hoofdstuk 6 van het boek. De systeemtheorie!...

Description

Psychologie

HOOFDSTUK 6: S YSTEEMTHEORIE 6.1 Typering van de algemene systeemtheorie  Kijkt naar het geheel 6.1.1 DE BASISUITGANGSPUNTEN 8 uitgangspunten: (Compernolle) 1. Een (logische) denkwijze met als inhoud: - een systeem of persoon heeft altijd een context - de context beïnvloedt het systeem en andersom - de werkelijkheid is in te delen in hiërarchisch geordende niveaus - hoe hoger het niveau, hoe complexer en omvattender het systeem 2. Toepassingen in meerdere wetenschappen - flexibele manier van kijken: meerdere invalshoeken (zoomlens/groothoek) - relaties tussen systeemonderdelen en tussen systeem en omgeving 3. Minder interesse in onderdelen, meer Interesse in grote gehelen, zonder onderdelen te verwaarlozen. 4. Object staat in wisselwerking met omgeving  ieder hiërarchisch niveau = open systeem, met dynamische processen 5. Je kan het object niet los zien van de omgeving Persoon is verlegen in bepaalde context 6. Geheel is meer dan de som der delen. 7. Gedrag wordt altijd door meerdere aspecten beïnvloeden Multicausaliteit! Meerdere oorzaken die leiden tot bepaald gedrag 8. Aandacht voor ‘hier en nu’. Later aandacht voor ontwikkeling via Ecologische systeemtheorie van Bronferbrenner. 6.1.2 GESCHIEDENIS VAN DE SYSTEEMTHEORIE EN DE GEZINSTHERAPIE o Systeemtheorie komt niet alleen voor in psychologie -> mechanica, fysica… o Systeemtheorie en gezinstheorie worden vaak gezien als hetzelfde. Systeemtheorie kent toepassingen in meerdere wetenschappen. o Geboorte van systeemtheorie kende meerdere invloeden: - gestaltepsychologie - psychologie - cybernetica - informatica - biologie en evolutietheorie o Systeemtheorie heeft zich ontwikkeld dankzij ontdekkingen in andere wetenschappen 6.1.3 HET MENSBEELD IN DE SYSTEEMTHEORIE  werkcollege 6.1.4 INDELING VAN DE SYSTEEMTHEORIE Organistische

Psychologie

Sociaal niveau

6.2 Systeemtheorieën 2 grote theorieën: 1. De strategische stroming in gezinstherapie 2. De ecologische systeemtheorie 6.2.1 DE STRATEGISCHE STROMING IN DE GEZINSTHERAPIE = combinatie systeemdenken en communicatie = gezin als sociaal systeem - 5 kenmerken van een open systeem - 5 stellingen van de communicatietheorie  Watzlawick o Ontstond eind jaren vijftig, begin jaren zestig in de VS (Palo-Alto groep, Bateson) o Vooral de theorie van Watzlawick is invloedrijk o Combineert systeem-theoretische opvattingen met communicatietheorie - richt zich vooral op interne welmatigheden van een systeem - door communicatie gelijk te stellen aan gedrag Gezinssysteem als voorbeeld van een open systeem met 5 kenmerken 1. Regels - de regels zijn belangrijker dan de spelers - een gezin is een regelgeleid systeem - patronen met terugkerende manieren van communicatie BV: wie zit op welke plek, papier met wie wat te doen heeft… 2. Totaliteit Resultaat kan niet van één persoon komen. BV: rode duivels winnen match, dit hebben ze samen gedaan. - Niet-optelbaarheid: het is niet een optelsom van de onderdelen. BV: je kan niet de individuele kwaliteiten optellen en daar het geheel van maken - Niet- eenzijdigheid: het is niet zo dat één individu verantwoordelijk is voor het gedrag van anderen. 3. Feedback en evenwicht Systeem wordt bestuurd door feedback en streeft naar evenwicht (homeostase) Twee soorten feedback: - positieve feedback: bevordert de ontwikkeling van een (sub)systeem - negatieve feedback: remt de ontwikkeling van een (sub)systeem 4. Equifinaliteit en multifinaliteit Aquifinaliteit= begin is anders Multifinaliteit= begin is zelfde, einde is anders Resultaat van een systeem is onvoorstelbaar, onvoorspelbaar 5. Kalibrering & Trapfunctie Communicatietheorie

Psychologie

1. De onmogelijkheid om niet te communiceren Al ons gedrag heeft een communicatieve betekenis BV: probeer maar eens niet(s) te communiceren 2. inhouds- en betrekkingsniveau van de communicatie Een interactie beteken altijd betrokkenheid. Onze communicatie daarbij kent twee niveaus: - inhoud - betrekking BV: jij bent geen leuk baasje 3. Interpunctie Circulaire causaliteit staat centraal. Ook bij communicatie. MAAR mensen denken meestal vanuit oorzaak en gevolg = interpunctie => interpunctieproblemen 4. Digitale en analoge communicatie Mensen kennen twee vormen van communicatie: - digitale (‘verbale’) - analoge (‘non-verbale’) 5. Symmetrische en complementaire interactie Interacties kunnen gebaseerd zijn op gelijkheid of op verschil: symmetrisch of complementair 6.2.2 DE ECOLOGISCHE SYSTEEMTHERAPIE  Bronfenbrenner o Bekend van ontwikkelingspsychologie o Onderscheid o 4 niveau’s: micro – meso – exo – macro o Onderscheid tussen verschillende systeem o Meer aandacht voor de invloed van individ kenmerken van een persoon en omgevin o Biedt goede handvatten om de ontwikkeling van een persoon te begrijpen  ontwikkeling is een wederzijds proces 6.4 Het verklaren van psychische stoornissen Relaties binnen gezinnen, omgeving…  als er in gezin, familie… iemand problematiek heeft, heeft dat gedrag een functie. Het houdt het gezin… in evenwicht 6.5 Praktische toepassingen van de systeemtheorie in hulpverlening en opvoeding 6.5.1 HULPVERLENINGSSTRATEGIEËN EN TECHNIEKEN UIT DE STRATEGISCHE STROMING = gezinstherapie met aandacht voor regels, communicatie en positieve heretiketteren. o Gedrag van een gezinslid wordt mede beïnvloed door de gezinskenmerken. Maar wordt er niet eenzijdig door bepaald

Psychologie

-> hulpverlener probeert gehele gezin te motiveren voor hulpverlening o Hulpverlener probeert de gezinsregels te ontdekken o Een belangrijke motiveringstechniek is positief heretiketteren - gebaseerd op interpunctieprincipe - ‘probleemgedrag’ krijgt een positief etiket 6.5.2 EXPRESSED EMOTIONS EN PSYCHO-EDUCATIE 1. expressed emotions De mate van emotionele reacties ten opzichte van patiënt/cliënt op te merken in gezinsinteracties - kritische opmerkingen - emotioneel overbetrokken - aan- of afwezigheid van vijandigheid - meer dan vijf uur per dag ‘op de lip’ zitten 2. psycho-educatie  Meer dan voorlichting!  Vorm van gezinsbegeleiding  Meersporenbeleid  Vier bestanddelen: - positieve houding ten opzcihte van gezinnen - educatie (om hoge EE vijandige kritiek te verminderen) - oplossen van specifieke problemen - medicatie  Valt goed te combineren met biopsychosociale model: bevat aanwijzingen hoe je elk van de niveaus als hulpverlener kunt interveniëren 6.5.3        

MULTISYSTEMISCHE HULPVERLENING Gezinnen met jongeren met gedragsproblemen Meerdere systemen bij de bahndeling van het probleemgedrag Raakvlakken met de theorie van bronfenbrenner Gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek Intensief Kortdurend Sterk geprotocolleerd Outreachend

6.6 Kanttekeningen o individu versus gezin?  meer aandacht voor ‘onderkant’ van het gezin  bijdrage van individu aan problematiek blijven zien (Bronfenbrenner)  het is niet altijd nodig om relatie- of gezinstherapie te geven bij individuele problematiek  psycho-educatie & constructivisme als antwoord o medebeïnvloeding?

Psychologie

 meer aandacht voor ‘bovenkant’ van het gezin o onderzoek naar effectiviteit van gezinstherapie word lang verwaarloosd

Werkcollege 1. Welke mensbeeld hoort bij de systeemtheorie en waarom? Waarom passen de andere 2 mensbeelden niet? Organistisch mensbeeld hoort bij de systeemtheorie Omdat deze de mens als in zijn geheel bekijkt die bestaat uit aparte onderdelen die elk zijn betekenis en functie hebben. We hebben alle stukken nodig om tot een geheel te bekomen. Het organistisch mensbeeld zegt ook dat de mens niet los staat van zijn omgeving wat bij de systeemtheorie ook wordt gezegd, een persoon zit in een context die hem ook weer beïnvloed. De systeemtheorie heeft gelijk het organistisch mensbeeld het uitgangspunt dat het geheel meer is dan de som van de delen. Hierdoor kunnen we het mechanistisch mensbeeld uitluiten omdat deze de mens ziet als een machine met aparte onderdelen en bestudeert deze deeltjes apart en niet in zijn geheel. Dit mensbeeld ziet het geheel gelijk aan de som van de delen en niet meer dan dat. Het mechanistisch mensbeeld zegt ook dat de omgevingsinvloeden niet essentieel zijn wat in de systeemtheorie wel zo is. De personalistische mensvisie is uit te sluiten omdat er niet naar het ‘hier en nu’ word gekeken maar naar het verleden, heden en de toekomst....