Psychopatologia moje notatki z wykładu PDF

Preview

Summary

wykłady psychopatologia...

Description

Psychopatologia Literatura Cierpiałkowska, L. (2010). Psychopatologia (r. 1,5,6,7,8,9,10,11,12,13) Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar. Dokładniej: R. 1. 5. 6. (całość) R. 7-7.1; 7.2.; 7.3.1; 7.4.1 R. 8-8.1; 8.2; 8.3; 8.3.1; 8.4 (bez psychoterapii krótkoterminowej) R. 9-9.1; 9.2; 9.3; 9.4; 9.5; 9.5.1; 9.6.1; R. 10-10.1; 10.2; 10.3 i 10.3.1 10.4; 10.5.1 R. 11-11.1; 11.2; 11.3; 11.4 i 11.4.1; 11.5 (bez 11.5.4 i 11.5.5) R. 12-12.1; 12.2; 12.3.3; 12.3.4; 12.4; R. 13-13.1; 13.2; 13.3; 13.3; 13.3.1; 13.4 13.5; Kendall, P.C. (2004). Zaburzenia okresu dzieciństwa i adolescencji (r.3-11 z wyłączeniem części o leczeniu) Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne

Wykład 1 Obłęd i upośledzenia Pierwsze dwie grupy kategoryzowania w psychopatologii. Uszkodzenia czaski. Dalej psychozy i nerwice. Obłęd właściwy to psychozy i obłęd udawany czyli związane z lękiem.

Pojęcie normy i patologii (Z książki profesor Cierpiałkowskiej) Norma i normalność są przedmiotem zainteresowania wielu dyscyplin naukowych zajmujących się zdrowiem i zaburzeniami. Przez normę rozumie się najczęściej realny lub idealny wzorzec (zwany też prototypem) właściwości jednostki: osobowości, zachowania bądź przebiegu określonych zjawisk: procesów psychicznych, rozwoju jednostki czy rodziny. Normalność to przypisywana konkretnej osobie, grupie społecznej czy instytucji właściwość w przypadku spełnienia – wszystkich lub niektórych – kryteriów określonych wzorcem (Sęk 2005b, s.56). Karl Jaspers 1883-1969 Niemiecki psychiatra i filozof / pierwszy podręcznik z psychopatologii – 1916 rok Henry Maudsley 1835-1918 Pierwszy postawił pytanie o obłęd u dzieci i młodzieży. Od jakiego momentu możemy mówić u dzieci o zaburzeniach umysłu. Od jakiego momentu dziecko ma umysł? W jakich warunkach możemy rozpoznawać, że zaburzenie ma miejsce? Rozpoznajemy upośledzenie umysłowe dwojako, dzieci u których nie pojawiło się myślenie abstrakcyjne i dzieci zaniedbane środowiskowo (te osoby mają potencjał do myślenia abstrakcyjnego ale nie został on rozbudzony). Pytanie dla klinicystów rozwojowych, od kiedy mówimy, że proces jest zaburzony a kiedy, że jeszcze się rozwija. Kiedyś rozpoznawano schizofrenię u małych dzieci bo fantazję dziecięcą traktowano jako urojenia. Istotni polscy psychiatrzy:  Tadeusz Bilikiewicz 1901-1980 (psychiatra pracujący głownie w Krakowie i Gdańsku, o którym mówiło się że jest metodologiem albo historykiem psychiatrii, zajmował się 1



systematyką zaburzeń psychicznych, potrafił powiedzieć co jest objawem peryferycznym, a co osiowym (podstawowym, pierwszorzędowym, koniecznym do klasyfikacji zaburzenia) – w każdej klasie zaburzeń mamy typy zaburzeń *w schizofrenii mamy 9 typów schizofrenii]) Podtypy wyróżniane na podstawie objawów drugorzędowych. W aktualnych klasyfikacjach odchodzi się od określania typów, jednakże w ICD10 nadal pierwszo i drugorzędowe objawy i typy. Antonii Kępiński 1918-1972 (fenomenalnie opisywał lęki występujące w poszczególnych zaburzeniach psychicznych, głęboko wnikał w fenomenologie) Opisywał zaburzenia fenomenologicznie. Nikt tak nie potrafił opisu smutku, smutku depresyjnego i smutku melancholicznego. Nie ma poza Kępińskim tak dobrych opisów np. lęków. Jego opisy są kluczowe dla diagnozy klinicznej wiel zaburzeń psychicznych.

Jakie dziedziny nauki zajmują się zaburzeniami psychicznymi? Psychiatria, psychologia kliniczna, patologia społeczna, socjologia, psychopatologia, neurologia, neurofizjologia, genetyka, pedagogika kliniczna Psychopatologia- szerokie ujęcie (za tym ujęciem jest prowadząca) To dziedzina nauki stosowanej o charakterze interdyscyplinarnym (korzysta z wielu różnych dziedzin nauki, po to aby stworzyć podstawy do rozumienia zaburzeń. Psychologia i psychiatria do diagnozy. Do funkcjonowania i utrzymywania, uwarunkowania zaburzeń sięga się do innych dziedzin), korzystająca z dorobku psychologii i psychiatrii, która, podobnie jak wskazane dziedziny, koncentruje się na zagadnieniach zaburzeń zachowania/psychicznych Próbuje określić co jest, a co nie jest zdrowiem psychicznym. Różne nazwy i określenia na zdrowie/ brak zdrowia psychicznego słyszy się potocznie w języku np. wariat, psychol, szaleniec, histeryczka, dziwaczka. Przedmiotem dociekań teoretycznych i badań empirycznych są zaburzenia psychiczne zarówno pojedyncze symptomy, układy przejawów (wiązki) jak i jednostki kliniczne, będące podstawą tworzenia systemów klasyfikacyjnych. Psychopatologia- wąskie ujęcie To dziedzina dociekań empirycznych zajmująca się tworzeniem systemów klasyfikacyjnych zaburzeń psychicznych. Przyjmowana przez wszystkie państwa WHO przyjmują wspólną klasyfikację, obowiązująca jest ICD10. Specjaliści dostarczają WHO opisy zaburzeń z praktyki i na tej podstawie tworzone są klasyfikacje. Amerykanie mają bardziej szczegółowe i częściej się zmieniające klasyfikacje, DSM-V. Ich opisy stosowane w badaniach naukowych i trudnościach diagnostycznych. Amerykanie też używają ICD10 do diagnozy Różne kraje np. Japonia czy Chiny tworzą własne klasyfikacje, bo mają inne specyfiki kulturowo narodowe. Można powiedzieć, że kultura prowokuje pewne nie przystosowawcze zachowania. Dwa stanowiska wobec użyteczności wiedzy psychologicznej dla psychopatologii 1. Pierwsze – dla właściwego opisu zaburzeo psychicznych konieczna jest wiedza o prawidłowym ich przebiegu (B. Zeigarnik, T. Bilikiewicz) 2. Drugie – wiedza o prawidłowym przebiegu procesów psychicznych nie jest konieczna, ponieważ wystarczy opis zaburzeń (jeśli coś nie jest zaburzeniem jest zdrowiem) Przykład: Katarzyna, 36 lat Zamężna, dwójka dzieci, właścicielka firmy odzieżowej. Mówi bardzo wolno, milczy długo, nie może zacząć kolejnego zdania. Mówi: „każdego roku jesienią, a czasami wczesną wiosną mam „podły nastrój”, potem mija i wszystko jest normalne. Teraz nie mija, nastrój jest coraz gorszy. Przestałam pracować, bo rano nie mogłam wstać z łóżka. Chodź zazwyczaj dbam o dom, szczególnie o wspólne posiłki i spędzanie czasu 2 z dziećmi po szkole, to teraz z niczym nie mogę sobie poradzić. Stoi w drzwiach „czarna kobieta”

mówi, że nie ma prawa żyć. To prawda! Dzieci zasługują na lepszą matkę, jak mnie nie będzie, to może będą miały lepiej. Jestem do niczego! Zawsze miałam lepszy i gorszy czas. Teraz już tylko gorszy, Ona mi nie da żyć, zasłużyłam sobie. Objawy kliniczne: obniżony nastrój przez długi czas nie ma kontroli na monitorowaniem i regulowaniem swojego stanu co zaburza jej funkcjonowanie  Czarna kobieta- halucynacje? Przykład 2: Mariola 32 lata Polonistka, bardzo zaangażowana w tworzenie projektów nauczania, udziela korepetycji, bardzo ceniona jako pedagog. Ojciec nie żyje, alkoholik, znany sportowiec, matka lekomanka. Nienawidzi siebie, często w ciągu weekendu jest pod wpływem alkoholu, nie może poradzić sobie z własnymi emocjami, często wybucha, potem zamiera. Okalecza się poprzez drapanie się do krwi. Musi czasami korzystać z pomocy lekarskiej. Została zgwałcona przez ojca jednego z uczniów, który wraz z żoną zaprosił ją na przyjęcie. Wszyscy się spili, ona też, nie miała sił się przed nim bronić. Od tego czasu zaczęła się bać, ma napady lęku i agresji.  

Trzy główne podejścia do normy, normalności, zdrowia psychicznego w psychologii klinicznej 1. Statystyczne, zwane ilościowym 2. Społeczno – kulturowe (kiedy mówimy, że ktoś nienormalnie zachowuje się przy stole itp.) 3. Paradygmatyczne: prototypowe opisowe lub statystyczne Norma statystyczna (Jeżeli zachowanie lub właściwości psychiczne jednostki różnią się od wartości przeciętnej w danej populacji, to jej funkcjonowanie jest anormalne). Wskazanie na liczby, przeciętne miary w populacji Najczęściej stosowane miry tendencji centralnej – średnia, odchylenie standardowe (np. na krzywej Gaussa w Skali Wechslera norma jest między 70 a 130) U podstaw leżą czasami założenia teoretyczne i wówczas pozostaje w związku z narzędziami do badań w zakresie cech wskazanych normą teoretyczną. Norma społeczno- kulturowa -Nienormalność polega na naruszeniu praw (moralnych, etycznych, religijnych etc. Namawianie staruszki, która nie ma co jeść na kupno pościeli za kilka tysięcy; rozkochanie w sobie kobiety i gdy ona już zaufa wyciąganie z niej pieniędzy, aż zostanie z niczym) -Nie przestrzeganie norm społecznych, kulturowych i prawnych (religijnych, moralnych) -Normalność jednostki a poziom uspołecznienia norm społecznych i kulturowych. -Relatywizm w ocenie normalności. Jeżeli społeczeństwo jest wystarczająco uspołecznione można się do tych norm stosować. Są społeczeństwa ahumanitarne, totalitarne. Normą kulturową w Polsce jest przymusowe trzymaniu ludzi w zakładach psychicznych. - klasyfikacje psychopatologiczne są wytworem naukowo społecznym. Np. homoseksualizm został uznany za normę społecznie, nic innego w mózgu nie odkryto. Obecnie dąży się do uznania aseksualności za normę i uznania współuzależnienia jako jednostkę kliniczną. Konsekwencją uznania czegoś za jednostkę kliniczną jest konieczność dostępu do leczenia, chodzi o koszty.

Norma odwołująca się do prototypu Tworzy hipotetyczną – o charakterze teoretycznym lub empirycznym – konfigurację cech, konstytuujących „pierwowzór” czy „idealny prototyp” (pierwszy według Rogersa człowiek

3

samoaktualizujący i samorealizujący się. Dzisiaj mamy ok 12 różnych modeli zdrowia. Najbardziej znany zespół cech zdrowego człowieka Jahowy?) Próbą wyodrębnienia statystycznej normy jest model wielkiej piątki Idealny wzorzec traktuje się jako matrycę. Porównuje się zbiory cech konkretnej osoby owego wzorca. Charakterystyczne dla teorii osobowości. Normalne zachowanie to dążenie do spełnienia pragnień i potrzeb ale w sposób akceptowalny społecznie. Norma i normalność w psychopatologii 1. Podejścia kategorialne (najbardziej proste, 0:1, normalny : nienormalny) (co wchodzi do nerwic nie wchodzi do psychoz. Są to kategorie rozłączne, jednakże niektóre symptomy poboczne mogą się przenikać, ale kluczowe takie jak urojenia i halucynacje muszą być w psychozie i nigdy nie będą w nerwicy, podobne mogą być np. lęk i smutek. W zaburzeniach osobowości może być trochę z jednego i trochę z drugiego) 2. Podejścia wielowymiarowe (dymensjonalne) (nie ma jasnych granic pomiędzy znaczącym klinicznie a normalnym) większość symptomów ma wartość ciągłą, arbitralnie w pewnym momencie na podstawie kryteriów kulturowych uznajemy coś za zbyt szybko lub zbyt wolno. 3. Klasyfikacje hybrydowe (kategorialno dymensjonalne) Podejście dymencjonalne wymaga wiedzy psychologicznej, której ciężko wymagać od psychiatrów. Modele hybrydowe jeszcze nie weszły do użytku, Ameryka daje sobie 10 lat na przygotowanie psychiatrów psychologicznie i sprawdzanie trafności modeli hybrydowych. W każdym z trzech podejść do normy i normalności wykorzystuje się oba podejścia (kategorialne i wielowymiarowe). Podejście kategorialne Ma zastosowanie także w medycynie ogólnej w diagnozie chorób i czasami w psychologii zakłada się, że:  Zachowanie można podzielić na dwie kategorie – normalne i nienormalne (nerwice, psychozy).  Zachowanie nienormalne charakteryzują się wewnątrz kategorialną jednorodnością pod względem objawów, jak i ich wewnętrznej organizacji.  W klasyfikacji medycznej. Freud mówił o dwóch kategoriach psychoza i nerwica a norma jest bardzo bliska nerwicy. Później dołożył tendencję(?) Z czasem stwierdził że norma to zdolność do miłości i pracy. Dwa objawy: halucynacje i urojenia decydowały o odróżnieniu nerwicy od psychozy. Podejście dymensjonalne Klasy zachowań i przejawów życia psychicznego należy tworzyć na podstawie różnic ich nasilenia na różnych wymiarach (kategoriach) Zachowania o podobnym nasileniu w obszarze tych samych kategorii tworzą jednorodne, rozpoznawalne klasy np. neurotyków, psychotyków. Wyodrębnianie klasy zawsze na bazie tych samych wymiarów, np.: ekstra – introwersja; neurotyczność – psychotyczność. Podejście kategorialno-dymensjonalne Klasyfikacje i opisy w psychologii osobowości (psychologia różnic indywidulanych). (Konfiguracja wyników na kilku dymensjach stanowi o zaburzeniu psychicznym.) Podejście to ma ogromną przyszłość ale wymaga określonej wiedzy i myślenia. Charakterystyczna dla teorii osobowości. Koncepcje biologiczne i psychologiczne człowieka 3 poziomy wnioskowania o ludzkim zachowaniu 4

POZIOM I Diagnoza różnicowa Diagnoza strukturalnofunkcjonalna POZIOM III Diagnoza epigenetyczna

Jak się coś powtarza to jest wzorzec, utożsamia się patomechanizm. Psychologia kliniczna Opisuje nieprzystosowawcze wzorce zachowania i przejawy zaburzeń procesów psychicznych Wyjaśnia patomechanizm ich utrzymywania się na podstawie specyficznych teorii natury człowieka. Wskazuje na znaczenie czynników psychogennych w genezie zaburzeń, uwzględniając znaczenie pozostałych czynników Formułuje założenia o celach, procedurach i strategiach psychoterapeutycznych (jaka psychoterapia powinna być stosowana, dlaczego taka) Psychiatria Także opisuje zaburzenia psychiczne w postaci symptomów. Wyjaśnia znaczenie czynników biologicznych: genetycznych, konstytucjonalnych, organicznych w patogenezie tych zaburzeń. Formułuje programy leczenia farmakologicznego. Psychopatologia Opisuje i kategoryzuje zjawiska psychiczne wszystkie doświadczenia intrapsychiczne i zachowania które charakteryzują nam funkcjonowanie jednostki. Opisuje i kategoryzuje zjawiska psychiczne o znaczeniu klinicznym w postaci symptomów. Tworzy całościowe systemy diagnostyczne zaburzeń psychicznych. Tworzy integracyjne modle ich patogenezy, uwzględniające znaczenie czynników biologicznych, psychicznych i społecznych. Na podstawie tych modeli formułuje wskazówki do leczenia.

Model Metodotczny ICD - DSM Dwa podręczniki: Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych – ICD – 10 (1992) Podręcznik Diagnostyczny i Statystyczny Zaburzeń Psychicznych – DSM_IV_TR (rewizja) 2000; DSM-V (2013) 5 Subdyscypliny psychopatologii a klasyfikacje:

 Fenomenologia – opis przejawów życia psychicznego (które ujawniają się w narracji)  Symptomatologia – opis objawów i ustalanie kryteriów ich znaczenia diagnostycznego (coś co wyodrębniamy z opisu klinicznego, znaczące objawy)  Syndromologia – wyodrębnianie zespołów psychopatologicznych (jednostek klinicznych)  Nozologia – tworzenie systemu diagnostycznego (inne w amerykańskich podręcznikach DSM, a inne w ICD) Choroba psychiczna jest pojęciem nieuprawnionym! Należy mówić o zaburzeniu psychicznym. W medycynie coś nazywa się chorobą jeżeli jest to jednorodna jednostka kliniczna i jest jednorodny związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy czynnikiem a symptomem. W zaburzeniach psychicznych nie ma takich związków. Procedura - fenomenologia: Słuchamy pacjenta, dokładnie to co mówi. Zapisywanie indywidualnej niepowtarzalności pewnych zjawisk. Różne przejawy życia psychicznego w jego indywidualnej niepowtarzalności:  Wewnętrzne – subiektywne przeżycia pacjenta opisujące jego stany wewnętrzne  Zewnętrzne – obiektywne zachowania pacjenta, dostrzegalne dzięki obserwacji  Interaktywne – odczucia i reakcje badającego wzbudzane w kontakcie z badanym (jak osoba zachowuje się podczas badania) Analiza opisów fenomenologicznych, czyli różnych przejawów życia psychicznego w jego indywidualnej niepowtarzalności i wyodrębnienie tych o wysokim znaczeniu diagnostycznym Wyróżnianie klas zaburzeo na podstawie fenomenów psychicznymi o wysokiej wartości diagnostycznej (z uwzględnieniem peryferycznych w wyodrębnianiu podzespołów) lub na podstawie analizy skupieo uzyskanych danych z wywiadów klinicznych Symptomatologia - znaczenie diagnostyczne objawów  bezwzględne (objawy patognomiczne) - względne (zawsze mamy do czynienia z zaburzeniem psychicznym, jeśli te objawy wystąpią) np. skrajność reakcji w zakresie smutku, jeżeli nie było żadnego czynnika zewnętrznego typu śmierć bliskiej osoby to jest to zaburzenie  wysokie (charakterystyczne, typowe, osiowe, pierwszorzędowe) - niskie (atypowe, peryferyczne, drugorzędne) (osoba i jej objawy – zaburzenia koncentracji uwagi, zaburzenia pamięci, luki pamięci, cofa się żeby zobaczyć czy wyłączyła gaz, wszystko musi robić perfekcyjnie, jej życie jest jak dobrze zapisany kalendarz, jej notatki na studiach była najlepsze i najładniejsze) (osoba i jej objawy – dużo zarabia, ale martwi się czy starczy jej do 1, problemy z koncentracją, jak jej dziecko spóźnia się 10min to chodzi od drzwi do okna i chorobliwie martwi się, że coś jej się stało)  Dodatkowe kryteria znaczenia klinicznego objawów to nasilenie zachowania, które jest charakteryzowane prze różne miary, jak: czas trwania, częstotliwość, subiektywne poczucie obciążenia u pacjenta itp. (poziom cierpienia o którym mówi osoba chora) (Osoby egodystoniczne [niezgodne z ego] – cierpią z powodu wielu objawów / osoby egosyntoniczne [zgodne z ego ] – cierpią z powodu wielu rzeczy ale z powodu swojego zaburzenia) Syndromologia Zespół lub zbiór objawów występujących wspólnie w warunkach naturalnych  Kategoria kliniczna  Ma względnie stałą, typową zawartość  Pozwala na sformułowanie hipotez o genezie (Ma dać podstawy, żeby zobaczyć co tworzy wiązkę objawów)

6

Nozologia Tworzenie całego systemu diagnostycznego na podstawie arbitralnie przyjętych kryteriów, najczęściej jest to kryterium etiologiczne: znaczenie czynników endogennych, egzogennych i psychogennych w powstaniu zaburzenia. Z jednej strony mówi się, że wszystkie nozologie muszą być ateoretyczne, nie można podchodzić paradygmatycznie np. psychodynamicznie. W DSM_V się nie udało i poszło im trochę psychodynamiczne. ICD jest raczej ateoretyczne ale np. klasa nerwice są w podejściu psychodynamicznym. W DSM już napisano zaburzenia lękowe, ale nazwa się zmieniła a paradygmatem trochę nadal trąci. Charakterystyka klasyfikacji  Ateoretyczny (Nie należy zapraszad do współpracy osoby, które są jakiegoś wyznania paradygmatycznego. Powinien byd empiryczny i ateoretyczny)  Empiryczny  Arbitralne kryteria tworzenia klas zaburzeo (geneza) ICD-10 diagnoza wieloosiowa Ustawowo uznany podręcznik, na jego podstawie dokonujemy diagnozy (należy dokonać diagnozy na 3 osiach badając pacjenta) I oś – rozpoznanie kliniczne podstawowe i towarzyszące (pierwsze rozpoznanie rozstrzyga się na podstawie tego z czym pacjent się zgłasza. Jeżeli ma zaburzenie osobowości i depresję a zgłasza się z zaburzeniami nastrój to jako pierwszą diagnozujemy depresję) II oś – poziom niesprawności mierzony skalą 0 – 5 (brak niesprawności po znaczną w zakresie: A. dbałość o siebie (o higienę, jedzenie, rytm dnia, wypoczynek po zmęczeniu) , B. aktywność zawodowa (jak długo utrzymuje się w pracy, pełno etatowo czy godzinowo, stopień satysfakcji z pracy), C. rodzina i dom (dach nad głową, czy płaci rachunki, czy starcza od 1 do 1, relacje z partnerem, rodziną), D. Szerszy kontekst społeczny (czy osoba ma zdolność do korzystania z pomocy społecznej, czy jest niebezpieczeństwo wykluczenia ze społeczeństwa) III oś – czynniki kontekstowe, które wywarły wpływ na występowanie, obraz kliniczny zaburzenia, przebieg, zejście lub leczenie zaburzeń wymienionych na osi I (czynniki kontekstowe inaczej: czy jest możliwe aby pacjent z pełną objawową psychozą, mógł normalnie wykonywać swoją pracę np. malarz chciał skakać z okna, bo naćpał się oparami farby) ICD – 10 F00-F09 – organiczne zaburzenia psychiczne i zespoły objawowe (np. Alzheimera, Picka, majaczenia, halucynozy, zab. osob. na tle org.) F10-F19 – zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania spowodowane używaniem substancji F20-F29 – schizofrenia, zaburzenia schizotypowe F30-F39 – zaburzenia nastroju (afektywne) dwubiegunowe, depresyjne F40-F49 – zaburzenia nerwicowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną (somatoform) F50-F59 – zespoły behawioralne (najtrudniej podlegające leczeniu) – odżywiania się, snu, dysfunkcje seksualne F60-F69 – zaburzenia osobowości i zachowania dorosłych (ok. 65% leczących się psychicznie ma również zaburzenia osobowości. Ok 16% „zdrowych” ludzi ma zaburzenia osobowości) F70-F79 – upośledzenia umysłowe F80-F89 – zaburzenia rozwoju psychicznego (mowy, języka, umiejętności szkolnych, motorycznych) F90-F99 – zaburzenia rozpoczynające się zwykle w dzieciństwie i w wieku młodzieńczym 7

Podręcznik Diagnostyczny i Statystyczny Zaburzeń Psychicznych DSM-IV –R (2000) i DSM-V Używany głównie w badaniach naukowych Oś I – zespoły kliniczne (clinical disorders) i i...