samenvatting 3V pathologie 1: gastro- enerologie PDF

Preview

Summary

samenvatting van de leertekst, niet van de ppt...

Description

VZOM : geneeskunde/heelkunde : pathologie 1 : gastro-enterologie : 1) ziekten van de mond : 1.1 Stomatitis : Wat : Ontsteking mondslijmvlies. Risicofactoren : Verzwakt immuunsysteem, cytostatica gebruiken, langdurig antibiotica gebruiken. Oorzaak : Meestal door virus, soms bacteriën en schimmels. Soms is het een symptoom van systemische infectie. Komt voor bij bepaalde geneesmiddelen en bij bestraling hoofdhalsgebied. Symptomen : Afhankelijk van oorzaak. Roodheid, zwelling, aften, blaasjes, witgele plekken, bloedingen, necrose. Meestal pijnlijk. Bacteriële stomatitis : Vaak door streptokokken. Veroorzaakt roodheid en zwelling van slijmvlies. Bacteriën zijn oorzaak van aften, kleine pijnlijke zweertjes met rode rand. Zweertjes genezen spontaan binnen week zonder littekenvorming. Ook seksueel overdraagbare Neiseria gonorrhoeae (veroorzaker gonorroe), Treponema pallidum (veroorzaker syfilis) kunnen zweren in mond en keel veroorzaken. Virale stomatitis : Vaak door herpes-simplexvirus (HSV). Herpes-simplexvirus type 2 en type 1 kunnen herpetische stomatitis veroorzaken. Type 1 is met speeksel via mond-mondcontact of van mond naar genitaliën. Herpetische stomatitis begint vaak met kleine blaasjes die uitgroeien tot grote, pijnlijke zweren in en rondom mond. Eten en drinken vaak vervelend door pijn. Symptomen weg na 2 weken. Virus trekt terug in ganglia (zenuwknopen) en kan worden gereactiveerd door stress of onderdrukking van afweersysteem. Gist Candida albicans is normaal in kleine aantallen in mond aanwezig. Kan vermeerderen door langdurig antibiotica- of corticosteroïdegebruik, door verminderde weerstand en bij pasgeborenen. Hierdoor ontstaat spruw. Gekenmerkt door witgele melkachtige plekken op mondslijmvlies. Onder plekken is slijmvlies ontstoken en ruw. Behandeling : Bacteriële stomatitis; met antibiotica Orale candidiasis; met orale antimycotica (antischimmelmiddelen) Symptomatische behandeling; gericht op mindering klachten = mondverzorging (=ontsmettende mondspoeling), pijnbestrijding en low level-lasertherapie.

1

2) ziekte van de slokdarm : 2.1 gastro-oesofageale refluxziekte (GOR ziekte) of pathologische GOR : Wat : Terugvloeien van maaginhoud in slokdarm. Indien maaginhoud tot in mond komt spreken we van regurgitatie (zure oprispingen). GOR na maaltijd is fysiologisch verschijnsel. Wordt pathologisch bij overschrijden van bepaalde hoeveelheid of van bepaalde duur. Dan spreken we van GOR ziekte of pathologische GOR. GOR is pathologisch wanneer gepaard gaat met symptomen en/of slijmvliesletsel. Voorkomen : Heel frequent die meestal chronisch evolueert of recidiveert. Oorzaak : Onvoldoende of slechte werking onderste slokdarmkringspier (functionele stoornis). Onderste slokdarmkringspier bevindt zich in onderste gedeelte slokdarm, juist boven maagingang, fungeert in normale omstandigheden als anti-refluxbarrière tussen slokdarm en maag. Spier belet, wanneer gesloten, dat maaginhoud terug in slokdarm zou terechtkomen. Tijdens slikken opent spier zich om doorgang van voedsel mogelijk te maken. Als spier om verkeerde moment ontspant of opent, komt maaginhoud in slokdarm. Ontoereikende slokdarmperistaltiek (motiliteitsstoornissen) en een te langzame of vertraagde lediging van maag kan bijdragen tot ontstaan GOR ziekte. Pathologische reflux kan ook door glijbreuk. Naast onderste slokdarmkringspier is er nog tweede anatomische structuur die bijdraagt tot anti-refluxbarrière = diafragma. Contractie ervan omsluit onderste deel van slokdarm als tang. Contracties van diafragma treden op bij inademen, hoesten en elke andere activiteit waarbij druk in buikholte stijgt. Kan onderste slokdarmspier beschouwen als intern mechanisme van anti-refluxbarrière en diafragma als extern mechanisme. Bevorderende factoren: - Roken : tabak stimuleert productie en afgifte maagzuur + vermindert spierspanning onderste slokdarmkringspier. - Voedingsmiddelen die slokdarmslijmvlies prikkelen : citrusvruchten, cafeïne. - Voedingsmiddelen die spierspanning onderste slokdarmkringspier verminderen of maaglediging vertragen : vetten, chocolade, alcohol, koffie - Voedingsmiddelen die druk in maag verhogen : gashoudende dranken, overvloedige maaltijden, luchthoudende spijzen. - Knellende kledij - Zwangerschap : ong 2/3 zwangere vrouwen. Drukverlaging onderste slokdarmkringspier door progesteron.

2

Symptomen : - Brandingsgevoel of gewaarwording branderigheid achter borstbeen is meest voorkomende symptomen. Veroorzaakt door terugvloei zuur maagsap tot in slokdarm en keel, wat prikkeling van gevoelszenuwuiteinden geeft. Vooral na maaltijd, bij inspanning, bij voorovergebogen of liggende houding. - Pijn op borst - Gevoel van krop in keel - Nachtelijke hoest - Aantasting stembanden Verwikkelingen : - Ernstige oesofagitis (= ontsteking slokdarmslijmvlies) gepaard met verwikkelingen zoals ulceraties (zweren), bloedingen, stenose (vernauwing doorgang) en ontstaan van Barrettslokdarm. Bij heel weinig patiënten ontstaat oesofagitis en/of verwikkelingen. - Bloedingen uit slokdarmulceraties door bloedbraken - Stenose door bindweefselvorming als reactie op ontsteking. Slikstoornissen kunnen ontstaan. - Bij Barrettslokdarm wordt door zure reflux meerlagig plaveiselcelepitheel van onderste deel van slokdarm vervangen door éénlagig cylindrisch epitheel Barrettslokdarm is precancereuze toestand = toegenomen ontwikkeling slokdarmkanker. - Verergeren astma en terugkerende luchtweginfecties Diagnose : Endoscopie met eventuele afname van biopt. Behandeling : - Niet medicamenteus :  Hoofeinde bed verhogen 15-20cm  Voorovergebogen houding vermijden  Dragen knellende, spannende en strakke kledij vermijden  Niet onmiddellijk slapen na maaltijd (min 2-3u voor slapen)  Alcohol beperken of stoppen  Roken vermijden of stoppen  Chocolade, koffie, koolzuurhoudende dranken, luchthoudende spijzen vermijden  Vetrijke maaltijden vermijden  Overgewicht beperken  Stress beperken -

Medicamenteus :  Gaviscon: geneesmiddel dat schuimlaag vormt die op maaginhoud drijft en mechanische barrière vormt tussen maagsap en slokdarm  Maagzuursecretieremmers bij oesofagitis H2-blokkers en protonpompinhibitoren  Heelkundige ingreep bij recidief 3

3) ziekten van de maag : 3.1 inleiding : Verdedigingsfactoren van maag: Mucus gesecreteerd door oppervlakkige epitheelcellen, oa door invloed prostaglandines. Agressiefactoren voor maag: - Fysiologisch : secretie zuur, pepsine… - Omgevingsgebonden : voedingsfactoren - Medicamenteus : NSAI (anti-inflammatoire of ontstekingswerende geneesmiddelen) - Infectieus : helicobacter pylori Helicobacter pylori : = klein, spiraalvormige Gramnegatieve bacterie met flagellen of zweepdraadjes aan 1 kant. Bacterie is beweeglijk in maagslijmvlies en kan zich goed aanpassen in weinig zuurstofrijke en zure maagmilieu. Beschikt over krachtige urease-activiteit. Grote hoeveelheden urease speelt belangrijke rol in kolonisatie maagslijmvlies, dat beschermd is door zure milieu. Enzyme zet ureum om in ammoniak en in koolzuur, wat zorgt voor verhogen pH. Daardoor maakt urease gedeeltelijke neutralisatie micro-omgeving van bacterie mogelijk en ook overleving in anders voor bacteriële woekering ongunstig milieu. Helicobacter pylori kan door specifieke moleculen op haar opp aan cellen van maagepitheel vasthechten, om dan te prolifereren en de celwerking progressief te verstoren. Immuunrespons van gastheer is lokaal door productie immunoglobulines, ook cellulair door activering lymfocyten en monocyten. Reactie is hevig maar ontoereikend. Ongevoeligheid van kiem voor moleculen met laag antigeen vermogen aan opp van kiem. Ontstaat dus ontstekingsreactie die leidt tot toestand van acute en dan chronische gastritis. Persistentie van ontsteking leidt tot atrofie van maagslijmvlies. Voornaamste reservoir van Helicobacter pylori is de mens. Eens verworven, blijft infectie meestal jaren of soms rest van leven chronisch aanwezig. Overdracht bij mens gebeurt orooraal en/of feco-oraal. In industrielanden is 20% van bevolking geïnfecteerd. Is meest verspreide oorzaak van pathogene bacteriële infectie bij mens, hoewel overgrote meerderheid (>80%) symptoomvrij is.

3.2 gastritis : Wat: Ontsteking maagslijmvlies Oorzaken : Irritatie maagslijmvlies door: - Eigen maagsappen door maagstase (vertraagde maagmotiliteit) - Sterk gekruid voedsel, heel warm of heel koud voedsel - Alcohol Infectieus: helicobacter pylori (evolutie naar chronische gastritis)

4

Symptomen : - Branderigheid tot pijn thv middenbovenbuik na maaltijd - Volheidsgevoel, opgeblazen gevoel - Misselijkheid, braken - Verminderde eetlust Behandeling : - Maagsparend dieet :  Heel koude of heel warme voedingsmiddelen vermijden  Prikkelende voedingsmiddelen zoals kruiden, koffie, thee, alcohol, gashoudende dranken vermijden  Vetten vermijden  Zout vermijden  Kleine, lichte en talrijke maaltijd gebruiken, over dag gespreid  Langzaam en rustig eten, goed kauwen - Medicamenteus :  Anti-emetica (Motilium, Primperan, Dibertil…)  Antacida (Mylanta II, Maalox…) Chronische atrofische gastritis : Waarschijnlijk spelt Helicobacter pylori belangrijke rol in evolutie naar chronische atrofische gastritis. Diagnose wordt gesteld door biopsie van maagslijmvlies. Door chronische atrofie van maagslijmvlies kan er pernicieuze anemie ontstaan (door verminderde productie intrinsieke factor, eiwit dat belangrijke rol speelt ivm opname vit B12). Chronische atrofische gastritis is precancereuze toestand.

3.3 maagulcus : Wat: Aanwezigheid zweer thv maagwand Oorzaken : Belangrijkste factoren aan basis ontwikkeling maagulcus is overproductie maagzuur, aanwezigheid Helicobacter pylori en gebruik anti-inflammatoire geneesmiddelen. Helicobacter pylori wordt teruggevonden in maagslijmvlies bij 70% van maagulcuspatiënten. Bacterie tast maagslijmvlies aan en verhoogt maagzuursecretie. Andere factoren : - Stress : psychisch, fysisch (zware operaties, traumata, shock, brandwonden) - Alcohol - Erfelijke factoren Symptomen : Kan zonder klachten. Atypische klachten : zwaartegevoel na maaltijd, misselijkheid en braken, zure oprispingen Typische klachten : branderige, krampachtige en knagende pijn thv middenbovenbuik Diagnose : Drukpijn thv middenbovenbuik + endoscopie met biopsie 5

Behandeling : - Maagsparend dieet, alcohol en roken vermijden - Maagzuurremmers: H2-blokkers, PPI of protonpompinhibitoren - Uitroeiing Helicobacter pylori door tritherapie waarbij maagzuursecretieremmer wordt gecombineerd met twee verschillende soorten antibiotica. Verwikkeling : Perforatie, bloeding en maligne ontaarding. Behandeling van verwikkelingen is heelkunde. Perforatie is frequente verwikkeling. Meestal worden klachten paar dagen voor perforatie heviger. Soms kan perforatie eerste symptoom zijn van maagulcus. Perforatie is plotse, hevige en aanhoudende pijn thv middenbovenbuik. Pijn verspreidt zich heel snel over hele buik en kan uitstralen naar schouders of rug. Buik is gevoelig en heel pijnlijk bij palpatie. Buikspieren zijn plankhard. Bloeding is ook heel frequente verwikkeling. Kan zich uiten door melaena (= zware stoelgang) of hematemesis (= bloedbraken). Bloeding kan soms eerste teken zijn van maagzweer.

4) ziekten van de darm : 6

4.1 duodenumulcus : Wat: Aanwezigheid zweer thv wand van twaalfvingerige darm Oorzaak : Belangrijkste factoren aan basis van ontwikkeling van duodenumulcus is overproductie maagzuur en aanwezigheid bacterie Helicobacter pylori. Bij 90-95% wordt Helicobacter pylori in biopt teruggevonden. Bacterie doet maagzuursecretie verhogen. Symptomen : Pijn thv middenbovenbuik Soms pijn thv rug als ulcus aan achterkant van duodenum is. Diagnose : Endoscopie met biopt Behandeling : - Maagzuurremmers : H2-blokkers, PPI of protonpompinhibitoren - Helicobacter pylori uitroeien met tritherapie waarbij maagzuursecretieremmer wordt gecombineerd met 2 verschillende soort antibiotica.

4.2 infectieuze diarree : Wat : Infectieuze diarree wordt veroorzaakt door micro-organismen. Is een te frequente lozing ongevormde ontlasting en treedt op door verstoord evenwicht tussen resorptie en secretie van water en elektrolyten thv darmwand. Verwekkers : - Viraal (70-75%): voornamelijk Rotavirus, adenovirus, Norwalkvirus - Bacterieel (20-25%): voornamelijk Campylobacter jejuni, Salmonella, Yersinia enterocolitica, Shigella, E. coli - Parasitair (5%): voornamelijk Giardia lamblia en in mindere mate Entameoba histolytica Overdrachtswijze : Gebeurt langs faeco-orale weg : - Rechtstreeks van mens op mens: besmette handen, deurknoppen, toiletbril… - Onrechtstreeks via besmet water of voedsel. Infecties met eten bereiken piek tijdens zomermaanden.

Pathofysiologie : 7

Micro-organismen kunnen infectieuze diarree veroorzaken via verschillende interactiemechanismen met slijmvlies van darmwand. Onderscheidt tussen invasieve en nietinvasieve darminfecties. -

-

Niet-invasieve darminfecties : micro-organismen hechten zich aan epitheelcellen van darmslijmvlies. Bij dit type worden epitheelcellen van darmslijmvlies niet beschadigd en blijven ze intact. Diarree wordt veroorzaakt door productie van enterotoxines of door afname van absorptieoppervlak. Enterotoxines hebben invloed op epitheelcellen van darmslijmvlies waardoor cellen vocht secreteren. Vibrio cholerae is voorbeeld van niet-invasief micro-organisme dat enterotocines produceert. Rotavirussen en Giardia lamblia zijn voorbeelden van micro-organismen die afvlakking van darmvilli veroorzaken waardoor absorptieoppervlak sterk afneemt. Niet-invasieve infecties kenmerken zich door waterige diarree en afwezigheid koorts. Invasieve darminfecties : micro-organismen dringen epitheelcellen van darmslijmvlies binnen, vermenigvuldigen zich, produceren toxines en veroorzaken celdestructie waardoor darmfunctie verstoord wordt. Shigella, Salmonella, Campylobacter jejuni, Yersinia enterocolitica, E. coli 0157 en Clostridium difficile zijn voorbeelden van invasieve en toxineproducerende micro-organismen. Invasieve infecties kenmerken zich door diarree met slijm- en bloedbijmenging. Vaak is er koorts aanwezig. Kunnen heel ernstig zijn.

Symptomen : - Misselijkheid en braken - Diarree (met ev bloed en/of slijm in stoelgang) - Buikkrampen - Soms koorts Verwikkelingen : Bij ernstige gevallen deshydratatie en sepsis. Enkele symptomen wijzend op uitdroging: - Dorst - Niet verstrijken van huidplooien door vermindering huidelasticiteit - Droge tong, droge slijmvliezen - Gewichtsverlies - Ingezonken ogen - Verminderde urineproductie Diagnose : Via stoelgangonderzoek : - Rechtstreeks onderzoek : aanwezigheid kiemen, witte bloedcellen en/of rode bloedcellen - Coprocultuur + antibiogram - Parasitologisch onderzoek van stoelgangmonsters: opsporen cysten en parasieten.

Behandeling : 8

-

-

Rehydratatie : voor aanvulling water- en elektrolytentekort door orale rehydratatiepreparaten. Zijn elektrolytenoplossingen die natrium, kalium, chloor, citraat en glucose bevatten. Glucose bevordert thv darm de natriumresorptie en ook waterresorptie. Natrium wordt in darmcel opgenomen gekoppeld aan transport van glucose via gemeenschappelijk carrier-mechanisme. Jonge kindjes en bejaarden moeten soms gehospitaliseerd worden bij ernstige deshydratatie of wanneer braken niet onder controle komt. In ziekenhuis starten met parenterale rehydratatie. Preparaten obv verschillende micro-organismen voor normalisering en herstel darmflora Eventueel antibiotica Eventueel symptomatisch door motiliteitsremmers of anti-emeticum

Preventie : Rechtstreekse besmetting kan voorkomen worden door handen te wassen. Preventie onrechtstreekse besmetting: - Hygiënische bereiding eten - Voldoende en lange opwarming voedsel - Vermijden rauw vlees - Zorgen voor vlugge afkoeling voedsel - Voedsel koel bewaren - Pasteuriseren melk en eieren - Vermijden van te lang tijdsverloop tussen bereiding en verbruik eten - Kruisbesmetting vermijden door tijdens bereiding vlees en groenten gescheiden te houden - Besmet water vermijden

4.3 voedselintoxicatie : Ontstaat door inname van toxines geproduceerd door bacteriën in besmet voedsel. Als voedsel besmet is met Stafylococcus aureus niet op juiste manier wordt bewaard, kunnen kiemen warmtebestendige enterotoxines beginnen produceren. Deze enterotoxines worden gevormd in voedsel. Belangrijkste besmettingsbron zijn dragers van Stafylococcus aureus. Klachten ontstaan 2-4uur na eten van besmet voedsel en bestaan uit misselijkheid, braken, buikkrampen en vaak waterige diarree. Koorts is afwezig. Klachten verdwijnen spontaan binnen 1-2dagen. Bij jonge kindjes of bejaarden moet men denken aan deshydratatie. Behandeling is rehydratatie als nodig is. antibiotica is overbodig. Toxines van Clostridium perfringens, Bacillus cereus en Clostridium botulinum kunnen ook voedselintoxicaties veroorzaken. Misselijkheid, braken, buikkrampen en diarree zijn ook hier belangrijkste klachten. Botulismetoxine is meest toxische substantie die mens kent. Veroorzaakt volledige blokkering neuromusculaire overdracht door belemmering van vrijzetting van neurotransmittor acetylchonline. Botulisme is neurologisch ziektebeeld gekenmerkt door spierzwakte, verlamming oogspieren, monddroogte, slik- en spraakstoornissen, ademhalingsspieren kunnen ook getroffen worden. Koorts, gevoelsstoornissen of bewustzijnsstoornissen zijn afwezig. 4.4 chronische inflammatoire darmziekte (ziekte van Crohn, colitis ulcerosa) : Wat : 9

Ziekte van Crohn en colitis ulcerosa zijn vormen van chronische inflammatoire aandoeningen van darm. Bij ziekte van Crohn gaat ontstekingsreactie door hele darmwand en treft alle lagen van darmwand. Bij colitis ulcerosa blijft inflammatie oppervlakkig. Enkel mucosa en submucosa worden aangetast. Daarom ernstiger met risico op verwikkelingen. Lokalisatie : Beperkt zich tot laatste deel kronkeldarm, maar kan eig in elk segment van maagdarmkanaal. Bij ong 30% blijft ziekte beperkt tot dunne darm, meestal in meest distale deel van ileum. Bij ong 50% is dunne darm en colon aangetast. Bij meer dan 30% zijn er peri (=anale letsels). Bij colitis ulcerosa is er enkel aantasting van dikke darm. Voorkomen : Incidentie neemt toe. Begint meestal op jongvolwassen leeftijd (25-30) Oorzaak : Waarschijnlijk auto-immuunziekten, waarbij maagdarmkanaal overdreven afweerreactie geeft op bepaalde antigenen uit voeding of uit bacteriële darmflora. Daardoor treedt proliferatie op van T-lymfocyten met cytotoxische activiteit met als gevolg weefselbeschadiging. Deze afweerreactie kan niet op tijd afgeremd worden door tekort suppressoractiviteit. Bij laatste spelen genetische voorbeschiktheid, gezien ziekte vaak familiaal voorkomt. Symptomen : Sluipend begin met toenemende klachten. Klachten kunnen sterk variëren en zijn individueel verschillend. Episodes van diarree, anaal bloedverlies, buikkrampen, buikpijn, vermagering, dikwijls bloedarmoede. Klachten handen af van lokalisatie en van weerslag ontstekingsproces op diameter van darmlumen. Bij patiënten met dunnedarmaantasting -> buikpijn meer dan diarree. Bij patiënten met geïsoleerde colonaantasting -> vaak diarree met bloed en slijm. Bij patiënten met aantasting rectum -> frequente defaecatiedrang, zelfs valse. Ook andere inflammatoire ziekteverschijnselen zoals gewrichtsontstekingen, oogontsteking of huidletsels (systemische symptomen). Verloop : Onvoorspelbaar en individueel. Periodes van acute opstoten afwisselend met periodes tijdelijke remissie. Duur van periodes is heel wisselend en onvoorspelbaar. Aanslepende en hevige diarree, vermagering, verminderde eetlust en koorts -> wijzen op opstoot inflammatoir darmlijden. Sommige maagdarminfecties, NSAI en stress kunnen opstoten veroorzaken. Diagnose : Medische beeldvorming (CT-scan, MR), endoscopie (colon-, rectoscopie) met biopsie. Verwikkelingen : - Malabsorptie 10

-

Ontstaan abcessen en fistels Kan soms leiden tot stenose (=vernauwing) en eventueel obstructie darmsegment , bij anderen kan het leiden tot perforatie darmwand. Verhoogde kans op coloncarcinoom

Behandeling : Bij lichte tot matige vormen; onderhoudsbehandeling met mesalazine per os of rectaal. Bij ernstige vormen; onderhoudsbehandeling met immunom...