Temat limfatyczny PDF

Preview

Summary

Download Temat limfatyczny PDF

Description

Temat: Anatomia i fizjologia gospodarczych i towarzyszących

układu

immunologicznego

zwierząt

I Anatomia układu immunologicznego 1) Pojęcie układu limfatycznego Układ limfatyczny lub inaczej układ chłonny to otwarty układ naczyń i przewodów, którymi płynie jeden z płynów ustrojowych – limfa (chłonka). Chłonka – płyn ustrojowy pośredniczący w wymianie między krwią, a tkankami. Składa się z osocza – płynu przestrzeni międzykomórkowej, stanowiącego przesącz krwi uzupełniony wydzielinami tkanki, która przenika na zasadzie osmozy do limfatycznych naczyń włosowatych. Limfa zawiera mniej białek niż krew, nie ma też krwinek czerwonych. Zawiera natomiast białe krwinki (limfocyty). Układ limfatyczny jest w stałym połączeniu z układem krwionośnym poprzez duże naczynia limfatyczne. Układ limfatyczny rozpoczynają włosowate naczynia limfatyczne zbierające płyn tkankowy. Łączą się one w coraz większe naczynia chłonne, przechodzące następnie w główny przewód piersiowy, łączący się z kolei z układem krwionośnym. Dzięki temu limfa dostaje się do układu krwionośnego i dochodzi do ciągłej wymiany substancji między nią a krwią. Droga chłonki: płyn tkankowy – naczynia chłonne włosowate – naczynia chłonne doprowadzające – węzły chłonne – naczynia chłonne odprowadzające – pnie chłonne – przewody chłonne – żyła główna przednia

Porównanie układu krwionośnego z układem limfatycznym

2) Funkcje układu limfatycznego 

odpornościowa (obronna) –produkuje limfocyty



neutralizująca – oczyszcza chłonkę z szkodliwych mikroorganizmów i toksyn



odprowadzającą (odwadniająca)

– odprowadzanie do krwi nadmiaru płynów z

tkanek oraz resorpcja z tkanek roztworów koloidalnych substancji białkowych 3) Budowa układu limfatycznego Układ limfatyczny skład się z następujących części: 1) centralnych narządów limfatycznych: grasicy i szpiku kostnego 2) obwodowych narządów limfatycznych: śledziony, węzłów chłonnych i żył limfatycznych) 3) limfocytów krwi, limfy, limfocytów rozsianych w tkance łącznej właściwej i nabłonkach, migdałków, czyli skupień tkanki limfatycznej 4) limfocytów krwi, limfy, limfocytów rozsianych w tkance łącznej właściwej i nabłonkach, migdałków, czyli skupień tkanki limfatycznej 5) tkanki limfatycznej jelita (odpowiednik torby Fabrycjusza u drobiu) 6) naczyń limfatycznych

2) Funkcje układu limfatycznego



odpornościowa (obronna) –produkuje limfocyty



neutralizująca – oczyszcza chłonkę z szkodliwych mikroorganizmów i toksyn



odprowadzającą (odwadniająca)

– odprowadzanie do krwi nadmiaru płynów z

tkanek oraz resorpcja z tkanek roztworów koloidalnych substancji białkowych Centralne narządy limfatyczne: A) Grasica Jest to narząd leżący w śródpiersiu, który po uzyskaniu dojrzałości płciowej stopniowo się uwstecznia. Miąższ grasicy zbudowany jest z tkanki łącznej siateczkowej, w której znajdują się limfocyty pochodzenia szpikowego. Limfocyty kontaktujące się ze zrębem grasicy różnicują się w limfocyty T i tymocyty (limfocyty pre-T, czyli niedojrzałe limfocyty T). Grasica jest otoczona torebką łącznotkankową, do której wnikają pasma tkanki łącznej i dzielą ja na płaciki. W płacikach wyróżnia się część korową (ciemniejszą) i rdzenną (jaśniejszą). Inwolucja grasicy polega na tym, że limfocyty wywędrowują z części korowej lub się rozpadają, a miąższ zostaje zastąpiony tkanką tłuszczową. Grasica w niektórych warunkach może nie zanikać i nosi nazwę wówczas grasicy przetrwałej. Rola grasicy:  dostarcza

układu

krwionośnemu

limfocytów

T

zaprogramowanych

immunologicznie (rozpoznawanie własnych tkanek);  wywiera wpływ na rozwój szkieletu;  wpływa hamująco na rozwój narządów płciowych;  reguluje rozmieszczenie witamin w organizmie;  jest zbiornikiem limfocytów T. B) Szpik kostny W organizmie dojrzałym występuje szpik kostny żółty i czerwony. Żółty znajduje się w jamach szpikowych kości długich. Powstaje z czerwonego szpiku kostnego, w którym gromadzi się stopniowo tkanka tłuszczowa. Żółty nie ma właściwości krwiotwórczych. Czerwony szpik kostny u osobników młodych występuje we wszystkich kościach, a u dorosłych osobników w kościach krótkich i płaskich oraz w nasadach kości długich.. W czerwonym szpiku kostnym powstają wszystkie komórki krwi.

Preparat histologiczny – szpik kostny czerwony psa Obwodowe narządy limfatyczne: A) Śledziona Jest narządem włączonym w obieg krwi, ponieważ krew wlewa się do miąższu śledziony. Jest narządem płaskim o charakterystycznym kształcie dla danego gatunku. U bydła jest długa i dość szeroka, a u świni wąska i na przekroju poprzecznym trójkątna. Miąższ śledziony skład się z tkanki siateczkowatej, która występuje pod postacią miazgi czerwonej i białej. Miazga biała to grudki chłonne rozsiane w miazdze czerwonej, zawierające limfocyty w różnym stadium rozwojowym Rola śledziony:  krwiotwórczy narząd (wytwarza limfocyty w miazdze białej oraz monocyty);  w życiu płodowym wytwarza erytrocyty, granulocyty oraz megakariocyty, z których powstają płytki krwi;  w miazdze czerwonej zużyte erytrocyty są sfagocytozowane;  reguluje ciśnienie krwi w jamie brzusznej;  bierze udział w przemianie żelaza;  bierze udział w przemianie bilirubiny (pomarańczowoczerwonego żółciowego, produktu rozpadu hemu hemoglobiny);  stanowi miejsce wydzielania przeciwciał;

 stanowi rezerwuar krwi

Śledziona

Końska śledziona widoczna w obrazie laparoskopowym B) Węzły chłonne Zrąb węzła chłonnego zbudowany jest z tkanki właściwej luźnej, a miąższ z limfocytów z komórkami plazmatycznymi makrofagów i komórkami prezentującymi antygen. Na przekroju podłużnym węzła limfatycznego wyróżnia się 3 części: korę, część przykorową i rdzeń. Kora to zewnętrzna warstwa, a jej głównym składnikiem są grudki limfatyczne z limfocytami B, komórkami plazmatycznymi i makrofagami. Część przykorowa składa się z gęsto ułożonych limfocytów, leżących między grudkami limfatycznymi. W rdzeniu zaś znajdują się komórki plazmatyczne, limfocyty i fibroblasty. Wielkość węzłów chłonnych to od 0,2 do 10 cm, a liczba to u bydła 300, u świni 190, u konia 800. Poza właściwymi węzłami chłonnymi u zwierząt domowych występują jeszcze węzły krwiolimfatyczne: (przynerwowe u owcy i krowy), (przylędźwiowe u osła). W nich odbywa się rozpad erytrocytów i przemiana hemoglobiny. Rola węzłów chłonnych:

 filtrują limfę i zatrzymują antygeny;  niszczą i prezentują antygeny;  są miejscem proliferacji (rozmnażania) się limfocytów B (w grudkach limfatycznych) i limfocytów T (w części przykorowej);  są miejscem wydzielania przeciwciał przez limfocyty B i komórki plazmatyczne Odpowiadają za odporność komórkową – tzn. same rozpoznają i unieszkodliwiają antygeny Biorą udział w odrzucaniu przeszczepu i niszczeniu komórek nowotworowych Aktywują pozostałe leukocyty Mogą żyć nawet 10 lat – komórki pamięci

Ryc. Schemat budowy węzła chłonnego 1 – torebka, 2 – beleczki, 3 – grudki chłonne, 4 – pasma rdzenne, 5 – zatoka chłonna, 6 – naczynia chłonne doprowadzające, 7 – naczynia chłonne odprowadzające, 8 – wnęka

Preparat histologiczny węzła chłonnego (świni). Barwienie Azanem, Powiększenie 56x. Legenda: (1) Torebka, (2) Zatoka brzeżna, (3) Grudka chłonna (strefa jasna), (4) Grudka chłonna (strefa ciemna), (5) Zatoki promieniste Migdałki Występują na skrzyżowaniu dróg przewodu pokarmowego i oddechowego, tworząc ochronny węzeł chłonny Waldeyera, który stanowi pierwszy punkt walki z infekcją tych dróg. W skład pierścienia wchodzą migdałki: podniebienne, gardłowy, językowy, trąbkowe, nozdrzy tylnych i krtani. Tkanka limfatyczna jelita W jelicie cienkim i grubym zwierząt ssących znajdują się skupienia limfocytów B jako element tkanki limfatycznej w warstwie właściwej błony śluzowej oraz jako grudki chłonne. Szczególnie duża liczba grudek chłonnych występuje w jelicie krętym, gdzie noszą one nazwę grudek chłonnych skupionych.

Naczynia limfatyczne (chłonne) W naczyniach limfatycznych płynie limfa i dzielimy je na:  naczynia chłonne włosowate towarzyszące naczyniom włosowatym krwionośnym. Jednak różnią się od naczyń włosowatych krwionośnych większym światłem oraz obecnością ślepych wyrostków;  naczynia zewnątrz i wewnątrznarządowe;  pnie chłonne – parzyste pnie tchawicze i lędźwiowe oraz nieparzysty pień jelitowy i trzewny, które odprowadzają chłonkę z określonych narządów do przewodów chłonych;  przewody chłonne – zalicza się tutaj przewód chłonny prawy, zbierający chłonkę z prawej przedniej części ciała i przewód piersiowy wraz z zbiornikiem chłonki odprowadzający chłonkę z pozostałych części ciała. Oba przewody chłonne uchodzą do żyły głównej przedniej. Układ limfatyczny drobiu składa się z: a) narządów centralnych:  grasicy, która leży na przebiegu żyły szyjnej w okolicy dolnej szyi. Składa się u kury: 5 -7 par płatów, u kaczki 5-6 par. Każdy płat grasicy okrywa łącznotkankowa torebka grasica, od której odchodzą w głąb przegrody i beleczki dzielące płat na płaciki i tworzą w miąższu grasicy sieć. W płacikach można wyróżnić część korową i rdzenną. W okach sieci wytworzonej przez komórki zrębu leżą limfocyty grasicze (tymocyty), gęsto ułożone w części korowej (ciałka Hassala) i luźno w części rdzennej;  bursy (torby) Fabrycjusza - narząd limfoidalny, będący workowatym uchyłkiem kloaki. W obrębie kilkunastu podłużnych fałdów zbudowanych z jednowarstwowego nabłonka znajdują się owalne twory przypominające wyglądem grudki limfatyczne, a w nich gęsto ułożone limfocyty i ich prekursory. Podobnie jak grasica jest najsilniej rozwinięta u ptaków młodych. Jej kształt i wielkość zależą od gatunku, wieku, rasy itp. b) narządów obwodowych:  gruczołu łzowego, znajdującego się w bocznym kącie oka , który odpowiada za odporność lokalną górnych dróg oddechowych;  gruczołu Hardera, który odpowiada za ochronę górnych odcinków przewodu pokarmowego i układu oddechowego. Gruczoł Hardera zwany jest również gruczołem głębokim trzeciej powieki, ponieważ leży on w oczodole. Ukryty za gałką oczną, ma wydłużony kształt, mierzy około 2 cm długości i jest ciemnobrązowej barwy. Przewód





 







wyprowadzający gruczołu Hardera uchodzi do worka spojówkowego. Zbudowany jest z trzonu ( komórki. nabłonkowe, limfocyty, makrofagi ) i głowy ( komórki. Plazmatyczne).. W wydzielinie gruczołu Hardera znajdują się duże ilości immunoglobuliny A, działającej ochronnie na błonach śluzowych; ciała limfopinealnego, czyli skupiska tkanki limfatycznej znajdujące się w miąższu szyszynki zwane ciałem limfatycznym szyszynki. Jest to miejsce kontaktu dwóch sterujących organizmem układów - nerwowego i odpornościowego. Sądzi się , że ten obwodowy narząd limfatyczny jest związany z grasicą , zawiera bowiem duży odsetek limfocytów T; śledziony, czyli najważniejszego narząd obwodowego układu odpornościowego, mający bardzo duże znaczenie w praktycznej diagnostyce chorób drobiu. Śledziona ma kształt kulisty lub bardziej wydłużony, usytuowana jest po prawej stronie przedżołądka. U kury śledziona ma kształt, wielkość i kolor zbliżone do owocu przejrzałej wiśni. Podobnie jak u ssaków wyróżnia się miazgę białą i miazgę czerwoną woreczka żółtkowego, będącego jedną z błon płodowych ptaków. Pełni on istotną rolę w mechanizmach odporności matczynej oraz na początku rozwoju piskląt; szpiku kostnego, który u młodych ptaków znajduje się prawie we wszystkich kościach, natomiast u dorosłych zwierząt zachowuje się on tylko w kościach ręki i stopy (stanowi tylko 2% masy ciała); kępki Peyera, czyli skupiska tkanki limfatycznej w przewodzie pokarmowym. Są mniej lub bardziej regularnie rozmieszczone w całych jelitach. U kury struktury te układają się wzdłuż osi jelita, natomiast u drobiu wodnego koncentrycznie. Ważnym zadanie tego żołądkowo-jelitowego systemu limfatycznego jest udział w lokalnej odporności przewodu pokarmowego; zachyłka żółtkowego (zachyłka Meckela) - pozostałości po czynnym w okresie zarodkowym i pierwszych 5-6 dniach po wylęgu przewodzie woreczka żółtkowego. Zachyłek żółtkowy znajduje się w ścianie jelita czczego, mniej więcej w połowie jego długości. Funkcje tego narządu można porównać do funkcji migdałków jelit ślepych. U drobiu wodnego zachyłek Meckela jest stosunkowo dużą strukturą mającą kilka cm długości; migdałków: wśród migdałków wyróżniamy: Migdałki przełykowe są trwałą strukturą limfatyczną zlokalizowaną w miejscu połączenia przełyku i przedżołądka. W przełyku występuje 6-8 podłużnych fałdów z tkanką limfatyczną zlokalizowaną na końcu dalszym tych fałdów, gdzie formują się migdałki . Migdałek przełykowy zbudowany jest z krypty , która rozpoczyna się u podstawy fałdu oraz otaczającej ją tkanki limfatycznej. Znaczenie migdałków przełykowych jest dwukierunkowe - po pierwsze jest to jedyna akumulacja tkanki limfatycznej w układzie pokarmowym dogłowowo od żołądka i dlatego są one wrażliwe na działanie niestrawionych antygenów środowiskowych , po drugie mogą uczestniczyć w rozwoju limfocytów B podobnie jak kępki Peyera tworząc bramę dla antygenów środowiskowych przez , którą przechodzą alergeny i antygeny stymulujące układ odpornościowy. Migdałek odźwiernikowy, który tworzy zamknięty pierścień tuż przy wyjściu żołądka.

Migdałki jelit ślepych, które są widoczne gołym okiem. Są to gładko-kształtne skupiska tkanki limfatycznej przy ujściu jelit ślepych , mierzące do 30 mm długości o charakterystycznej „kraterowatej” powierzchni pokrywającej je błony śluzowej. Główną funkcją tego narządu jest wychwytywanie antygenów z przewodu pokarmowego;  węzłów limfatycznych, które są słabo rozwinięte. Występują tylko u kaczki i gęsi. Są one widoczne makroskopowo ( 1-3 cm długości ). Są to szyjnopiersiowy, położony w pobliżu tarczycy oraz lędźwiowy, położony przy kręgosłupie na wysokości jajnika lub jąder;  grudek limfatycznych nieotorbionych - zoorganizowanych skupisk limfocytów, które są obecne generalnie we wszystkich tkankach i narządach organizmu ptaka: w mięśniach, płucach, wątrobie, sercu i nerkach. Największe ich ilości występują w ścianie przewodu pokarmowego , dróg oddechowych i narządów moczowopłciowych. Są to tkanka limfatyczna związana z błoną śluzową jelit, tkanka limfatyczna związana z błoną śluzową układu oddechowego , tkanka limfatyczna związana ze skórą i tkanka limfatyczna położona na terenie głowy.

Odporność: - zdolność żywego ustroju do obrony własnego organizmu przed czynnikiem obcym - immunogenność: zdolność ciał obcych do pobudzania układu odpornościowego organizmu do reakcji obronnej - antygeny: ciała obce (bakterie, wirusy, grzyby, tkanki obcego organizmu, jady, zmienione tkanki własne, metabolity) charakteryzujące się immunogennością – możliwość swoistego reagowania z immunoglobulinami (przeciwciała) Odporność (wrodzone właściwości organizmu)

Komórkowa

Nieswoista Swoista (nabyta, odporność immunologiczna po kontakcie z antygenem)

pozakomórkowa

komórkowa

humoralna

odporność komórkowa – komórki wchodzą w bezpośredni kontakt z antygenem odporność humoralna – walka z antygenem za pomocą przeciwciał

Odpowiedź odpornościowa swoista, to odpowiedź, której główną rolę odgrywają mechanizmy swoiste. Ponieważ jedynymi komórkami, które są odpowiedzialne za specyficzne rozpoznanie antygenu są limfocyty, odpowiedź swoista jest uzależniona właśnie od ich działania. Uzyskiwanie odporności swoistej odbywa się w sposób czynny lub bierny. – Czynny pobudza organizm do wytworzenia przeciwciał; może być: naturalny – po przebyciu zakażenia – lub sztuczny – po podaniu szczepionki.

– Bierny polega na wprowadzeniu do organizmu gotowych przeciwciał; może być: naturalny – przenikanie przeciwciał przez łożysko do płodu lub u noworodka z mlekiem matki, sztuczny – po podaniu surowicy odpornościowej.

2) Pojęcie antygenu Antygeny to substancje zdolne do wywołania w organizmie reakcji odpornościowej. 3) Pojęcie przeciwciała Przeciwciała (inaczej immunoglobuliny) to białka, wytwarzane w limfocytach B i plazmocytach, mające zdolność do swoistego rozpoznawania i łączenia się z antygenem. Związanie przeciwciała z antygenem znajdującym się na powierzchni komórki, np. zainfekowanej wirusem lub nowotworowej, indukuje ich zniszczenie, związanie z antygenami obecnymi na powierzchni mikroorganizmów może blokować ich wnikanie do tkanek, a związanie z toksynami może je neutralizować. Cząsteczka immunoglobuliny zbudowana jest z czterech łańcuchów polipeptydowych: dwóch zwanych lekkimi i dwóch ciężkich. Każdy łańcuch posiada część stałą, charakterystyczną dla przeciwciał danej klasy i część zmienną, która zapewnia swoistość przeciwciał.

Zestawienie roli poszczególnych leukocytów w reakcji odpornościowej Rodzaj leukocytów

obojętnochłonne (neutrofile)

granulocyty kwasochłonne (eozynofile)

zasadochłonne (bazofile)

makrofagi

T pomocnicze (Th)

limfocyty T cytotoksyczne (Tc)

B

Sposób nabywania Droga naturalna odporności czynnie Przechorowanie

Rola w reakcji obronnej Związane z odpornością nieswoistą, w której są na pierwszej linii obrony. Jako pierwsze pojawiają się np. w miejscu zranienia i pochłaniają wnikające patogeny. Mogą też szybko się namnażać. Związane z odpornością nieswoistą, pojawiają się w zakażeniach przewlekłych, jako komórki wspomagające funkcjonowanie całego systemu. Uczestniczą w reakcjach alergicznych. Związane z odpornością nieswoistą, wspomagają działanie systemu odpornościowego, biorą udział w reakcjach alergicznych. Biorą udział w reakcjach nieswoistych poprzez pochłanianie ogromnej ilości patogenów, lub ich fragmentów, a także umożliwiają rozpoczęcie reakcji swoistej, dzięki prezentowaniu antygenów limfocytom. Pełnią kluczową rolę w swoistej odpowiedzi immunologicznej, poprzez inicjowanie reakcji, sterowanie jej przebiegiem i koordynację pracy poszczególnych leukocytów (wszystko to dzięki wydzielaniu odpowiednich substancji chemicznych). Zabijają komórki posiadające antygeny sklasyfikowane jako obce - odpowiedź komórkowa. Uczestniczą w odpowiedzi humoralnej - produkują przeciwciała (immunoglobuliny) wiążące antygeny. Niektóre przekształcają się w komórki pamięci. Droga sztuczna Szczepienie - polega na wprowadzeniu do organizmu osłabionych patogenów lub tylko

Rodzaj leukocytów

obojętnochłonne (neutrofile)

granulocyty

biernie

Zachodzi tylko u płodu, który otrzymuje przeciwciała z organizmu matki przez łożysko, oraz u niemowląt karmionych mlekiem matki (im dłużej karmione, tym więcej otrzymuje przeciwciał). Ilość przeciwciał, którą otrzymuje dziecko wystarcza mu do około 3-4 roku życia, potem zaczyna je produkować samodzielnie w miarę kontaktów z antygenami.

Rola w reakcji obronnej Związane z odpornością nieswoistą, w której są na pierwszej linii obrony. Jako pierwsze pojawiają się np. w miejscu zranienia i pochłaniają wnikające patogeny. Mogą też szybko się namnażać. ich antygenów i wywołaniu w ten sposób odpowiedzi immunologicznej. Podanie surowicy krwi zawierającej określone przeciwciała. Sposób ten stosuje się w przypadkach gdy antygen, który wniknął do organizmu zagraża życiu człowieka - np. laseczki tężca lub jad żmii....