WOJCISZKE - ROZDZIAŁ 18. GRUPA SPOŁECZNA PDF

Preview

Summary

Download WOJCISZKE - ROZDZIAŁ 18. GRUPA SPOŁECZNA PDF

Description

WOJCISZKE - ROZDZIAŁ 18. GRUPA SPOŁECZNA Czemu ludzie tworzą grupy? I.

Mają silną potrzebę afiliacji (przebywania z innymi) i przynależności społecznej

II. Grupa daje wsparcie i pomoc oraz korzystnie III. W grupie, wspólnie można zdziałać więcej 18.1 Struktura grupy Tradycyjna definicja Grupa społeczna to dwie lub więcej osób, które: 1) komunikują się ze sobą i wzajemnie na siebie wpływają 2) Mają poczucie wzajemnej przynależności („my”) 3) Mają wspólny cel Pozycje społeczne - miejsca w grupie związane z funkcją, jaką dana osoba spełnia wobec calej grupy. Rola społeczna - wzorzec zachowań, których grupa oczekuje od osób zajmujących określoną pozycję w grupie. Status - prestiż, jakim są obdarzane role w grupie i poza nią Tożsamość grupowa - co odróżnia człowieka jako członka grupy własnej od grupy obcych Wymiary tożsamości grupowej Ważność - jak dalece uważam przynależność do danej grupy za ważną część tego, kim jestem. Identyfi kacja w tym sensie oznacza defi niowanie siebie samego poprzez przynależność do grupy, o której myśli się „my”. Zaangażowanie - jak dalece chce działać na rzecz dobra grupy nawet kosztem własnych interesów. Identyfi kacja w tym sensie oznacza silne pozytywne uczucia do grupy. Podporządkowanie - jak dalece szanuję i podporządkowuje się normom, symbolom i przywódcom grupy. Identyfi kacja w tym sensie oznacza wiarę w konieczność podporządkowania się regułami grupy i jej liderom oraz odrzucenie wszelkie krytyki pod adresem grupy. Poczucie wyższości - jak dalece uważam swoją grupę za lepszą od innych. Identyfi kacja w tym sensie oznacza wiarę, że własna grupa jest bardziej wartościowe od innych, porównywalnych grup.

Narcyzm kolektywny (Agnieszka Golec de Zavala i inni, 2009) Podbudowane silnymi emocjami, nierealistyczne przekonanie o wielkości i wybitności własnej grupy, np. narodowej lub rasowej. Wykorzystując kwestionariusz, badali przedstawicieli czterech nacji (Meksykanów, Polaków, Amerykanów i Brytyjczyków) i wykazali że narcyzm narodowy wiąże się ze skłonnością do agresji w stosunkach między grupowych, ponieważ nasila tendencję do spostrzegania przedstawicieli grup obcych jako zagrażających grupie własnej. Wiąże się też z nadwrażliwością na krytykę grupy własnej. Narcyzm kolektywny powstaje na podłożu ambiwalentnego stosunku do własnej grupy. Jest on najsilniejszy u osób które deklarują pozytywny stosunek do swojego narodu a przy tym wykazują utajoną niską jego ocenę lub nie wierzą, aby ludzie innych narodowości podzielili ten pogląd. Bytowość grupy - spostrzegany stopień jej realnego istnienia, czyli stopień w jakim grupa jest postrzegana jako całość, a członkowie są w jakiś sposób ze sobą związani. Esencjalizm przynależności grupowej - przekonanie o niezmienności tożsamości i niemożności zastąpienia jej inną tożsamością, co wzmacnia stereotypy i wynikające z nich zachowania. Badanie - Unia Europejska (Castano, Yzerbyt, Bourguignon, 2003) Badacze podnosili na różne sposoby bytowość w Unii Europejskiej, podkreślali że ma wspólną przyszłość lub jej nie ma, bądź że ma jasno określone granice lub nie. Spowodowało to wzrost identyfikacji belgijskich studentów z Unią (wyjątkiem byli ci którzy już na wstępie mieli negatywny stosunek do Unii). Normy grupowe Reguły określające właściwe i niewłaściwe sposoby zachowania członków grupy. Ustalone przez grupę nakazy i zakazy co do sposobu postępowania, myślenia i odczuwania. Funkcje norm:

-

przyczyniają się do osiągnięcia przez grupę założonych celów Decydują o trwaniu, istnieniu grupy, w szczególności w wypadku grup nieformalnych Tworzą rzeczywistość społeczną, której bez nich by nie było Określają relacje grupy z jej otoczeniem społecznym

Zjawisko czarnej owcy - polega na tym, że łamanie norm grupowych jest silniej potępiane, ich podtrzymywanie zaś – bardziej pochwalane, jeżeli postępuje tak członek grupy własnej niż obcej. Badanie

zjawisko czarnej owcy u imprezujących studentów (Marques, Yzerbyt,

Leyens, 1988) Badacze wykazali, że biali Belgijscy studenci byli bardziej negatywnie oceniani od wywodzących się z Maghrebu czarnych studentów, jeżeli przedkładali naukę nad imprezowanie (normą dla dokonujących ocen białych studentów bo przede wszystkim imprezowanie), a bardziej pochwalani za przedkładanie imprezowania nad naukę. Hierarchia statusu Status wewnątrzgrupowy - względu na ważność jednostki w porównaniu z innymi członkami grupy. Wyrażana stopniem, w jakim dana jednostka obdarzona jest uwagą, respektem i prestiżem. Eksperyment Jona Manera (2008) Eksperyment ten jest świadectwem wczesnej uwagi, jaką ludzie zwracają na status. Badacze wyświetlali na komputerze osiem zdjęć osób i mierzyli jak długo badani patrzyli na każdą z nich. Zdjęcia przedstawiały albo kobiety albo mężczyzny. Połowa z nich była bardzo atrakcyjna fizycznie, połowa średnio atrakcyjna, a niezależnie od tego, połowa przedstawia osoby o wysokim statusie (w garniturach czy garsonkach), druga połowa zaś – osoby o statusie niskim. Uczestnicy wyraźnie dłużej przyglądali się mężczyzną o wysokim statusie oraz kobietą atrakcyjnym i było to niezależne od płci badanego. Natomiast status kobiet i atrakcyjność mężczyzny przeciągały mniejszą uwagę. Spójność grupy Jest to suma sił skłaniających jednostki do pozostania w grupie. Trzy główne siły wynikają z:

- atrakcyjności innych jej członków, - atrakcyjności wykonywanego wspólnie zadania (zaangażowanie w zadanie) - atrakcyjności całej grupy, czyli prestiżu (duma grupowa) Grupa jest tym bardziej spójna, im trudniej do niej wejść. Dlatego wiele grup tworzy przeróżne rytuały przejścia – obrzędy inicjacyjne i okresy wstępne wymagające od aspirantów dużych wysiłków finansowych, fizycznych lub psychicznych

Spójność grupy jest tym znaczniejsza, im mniej liczy ona członków, im trudniej ją opuścić, i większe są jej dotychczasowe sukcesy oraz im poważniejsze jest zewnętrzne zagrożenie realizacji celów grupy czy samego jej istnienia. Im bardziej spójna grupa, tym skuteczniejsze jej działanie. Np. bardziej spójne załogi, drużyny i plutony uzyskują lepsze wyniki w działaniach grupowych indywidualnych i ujawniają większy poziom satysfakcji ze służby. Im wi ę kszy stopie ń lojalno ś ci wewn ę trznej (spójno ś ci), tym s ł absza agresja wewnątrzgrupowa oraz tym silniejsze agresja międzygrupowa. Istnieje także dość silny związek między lojalnością grupową a pozytywnym stosunkiem do wojen zewnętrznych. 18.2 Dynamika grupowa Społeczne podzielanie rzeczywistości Badanie z koszulką (Hardin, Higgins, 1996) Uczestnicy spotykali eksperymentatork ę , która mia ł a na sobie koszulk ę z antyrasistowskim hasłem, albo podobną koszulkę bez hasła, a przy tym zachowywała się uprzejmie i serdecznie bądź nieuprzejmie. Potem uczestnicy wykonywali proste zadania umożliwiające pomiar ich automatycznych uprzedzeń do czarnych. Polegał on na wielokrotnym wskazywaniu czy wyświetlane na ekranie słowo to „dobry” czy „zły”, ale przed każdym wyświetleniem eksponowano podprogowo twarz rasy białej lub czarnej. Ludzie upodobnili poziom swoich uprzedzeń do eksperymentatora lubianego, co nie występował w wypadku eksperymentatora nielubianego. Grupocentryzm - zestaw o ś miu symptomów poznawczego i spo ł ecznego funkcjonowania grupy pojawiające się w sytuacji, kiedy staje się ona dla swoich członków dostarczycielem jasnej i pewnej wiedzy na temat rzeczywistości. Komunikacja Komunikacja w grupie służy dwóm głównym celom:

- utrzymaniu dobrych relacji wewnątrzgrupowych (spójność grupy) - zrealizowaniu celu, do którego grupa zmierza Redukowanie dysonansu poznawczego:

- próby perswazji - przekonanie odstępców, by dołączyli do opinii większości

- wzmożenie intensywności komunikowania się - uleganie opiniom innych - opuszczenie dotychczasowej grupy Tendencyjna komunikacja informacji podzielanych - polega na tym, że przeciętny członek grupy częściej porusza się w dyskusji i przekazuje innym te informacje, które oni już znają (a więc informacje podzielane), niż te, którymi dysponuje tylko on sam, a więc nie podzielane przez grupę. Badanie nad tendencyjną komunikacją informacji podzielanych (Stasser, 1992) Badani w trzy lub sześciuoosobowych grupach dyskutowali, którego z kilku kandydatów wybrać na prezesa studenckiej organizacji. Charakterystyka kandydatów zawierała po części takie informacje, które znane były wszystkim dyskutantom, a po części informacje które znane były tylko jednemu z nich. Ponadto połowie grup nakazywano u strukturawać dyskusję w taki sposób, aby nie pominąć żadnej istotnej informacji o kandydatach, powiedz coś nie dawano tej dodatkowej instrukcji. Dyskusja była nagrywana. Wnioski:

- informacja podzielana była częściej poruszane w dyskusji od niepodzielonej. - Przewaga ta okazała się większa w grupach sześciu niż trzyosobowych. - Rosła ona przy instrukcji nakazującej strukturowanie dyskusji, czyli uważanie na to, by poruszyć wszystkie istotne informacje o kandydatach. Podsumowując uczestnik grupowej dyskusji o wiele chętniej mówi o tym, o czym wszyscy dobrze wiedzą, niż o niepowtarzalnych informacjach, które znane są tylko jemu samemu i które mogłyby wnieść coś nowego do grupowej decyzji. *Osoby podające w dyskusji przede wszystkim informacje podzielane, są uważane za bardziej kompetentne od osób udających informacje niepodzielane. Komunikacja informacji podzielanych jest zatem sposobem na podwyższenie własnego statusu w grupie. Wpływy większości i mniejszości Choć wpływ większości na mniejszości jest oczywisty, istnieje również zjawisko odwrotne. Wpływ mniejszości na większość może być skuteczny dzięki dwóm strategiom:

- konsekwentne odstępstwo - mniejszość wywiera skuteczny wpływ, jeżeli jest silnie zaangażowana w swoje poglądy i konsekwentnie ich broni

- dwufazowa strategia - w pierwszej fazie odstępcy zachowują swoje poglądy dla siebie, a na zewnątrz ulegają większości, celem zyskania zaufania i akceptacji. Dopiero później ujawniają poglądy sprzeczne z opiniami większości, którą łatwiej będą mogli przekonać dzięki uprzednio uzyskanemu zaufaniu Wg Moscovici (1980) wpływy większości wywołują uleganie – konformizm zewnętrzny, czyli publiczne powtarzanie opinii większości przy niekoniecznej prywatnej ich akceptacji. Natomiast wpływ mniejszo ści wywołują konwersję (nawrócenie) – rzeczywistą zmiany poglądów, niekoniecznie jednak ujawnione w opiniach publicznie głoszonych przez jednostkę. W wypadku miar prywatnych i pośrednich wpływy mniejszości są wręcz ponad dwukrotnie silniejszy od wpływów w większości. Badania empiryczne przekonują, że wpływ mniejszości i większości różnią się nie tyle ilością, ile jakością wzbudzonej przez nie aktywności poznawczej. Seria badań Charlan Nemeth (1986) dowiodła, że jednostki poddane wpływowi mniejszości zaczynają myśleć w bardziej twórczy, oryginalny sposób o przedmiocie sporu i kwestiach pokrewnych oraz potrafią samodzielnie znaleźć więcej poprawnych rozwiązań niż osoby poddane uprzednio wpływowi większości. Co ciekawe, różnice te występują nawet wtedy, kiedy mniejszości nie ma racji. Wszystko to sugeruje, że znalezienie się w sytuacji niezgody z mniejszością wywołuje bardziej kontrolowane procesy przetwarzania informacji, podczas gdy znaleźli się w sytuacji niezgody z opiniami większości wyzwala przetwarzanie bardziej automatycznie, częściej posługujące się heurystykami. Różnice między mniejszością a większością • Mniejszość jest z natury bardziej wyrazista i jawi się jako figura na tle większości. Bardziej przyciąga uwagę, dzięki czemu jednostka bardziej świadomie przetwarza jej komunikaty, lepiej je pamięta, a efekty tych komunikatów są bardziej długotrwałe. • Mniejszości jest mniej wiarygodna od większości: na ogół jakaś opinia wydaje się nam prawdziwsza, im więcej osób w nią wierzy. Ludzie jednak bardziej świadomie i w zróżnicowany sposób przetwarzają komunikaty pochodzące z mało wiarygodnego źródła. • Niezłomność mniejszości jest bardziej jednoznaczna niż niezłomność większości. Kiedy mniejszość konsekwentnie głosie jakieś opinie, robi to wbrew presji większości. Głosi zatem swoje poglądy, bo w nie wierzy. Kiedy tak samo konsekwentni są członkowie większości, nie jest już tak jasne, z jakiego powodu to czynią.

18.3 Zadaniowe funkcjonowanie grupy Działanie w grupie może zagrzewać uczestników do szczególnych wysiłków i wytrwałości zarówno dzięki wzajemnemu naśladownictwo, jak i dzięki „duchowi grupy„ podwyższającemu jej morale. Działanie w grupie pozwala na wykorzystanie rzadko spotykanych umiejętności ważnych dla rozwiązania zadania – im większa grupa, tym większa szansa, że znajdzie się w niej osoba obdarzona takimi umiejętnościami Bardziej sprawni członkowie grupy mogą kompensować niedostatki gorszych jej członków „Co dwie głowy, to nie jedna„ – na wiedzę grupy składa się suma wiedzy jej członków, a ponieważ ci często dysponują różnymi informacjami nieznanymi pozostałym, grupa jest mądrzejsza od „uśrednionej” jednostki Członkowie grupy mogą wzajemnie stymulować się intelektualnie i korygować swoje błędne decyzje, wiedza grupy tworzy więc nową, lepszą jakość Facylitacja i hamowanie społeczne Badanie z nawijaniem żyłki (Triplett, 1898) W badaniu dzieci nawijały żyłkę na kołowrotek – samotnie lub w obecności innych dzieci. Te, które działały w obecności innych okazało się skuteczniejsze – w tym samym czasie nawinęły więcej żyłki od pracujących samotnie. Efekt facylitacji społecznej (ułatwienia społecznego) - wzrost poziomu wykonania zadań pod wpływem obecności innych Jednak inne badania, w których badani rozwiązywali zagadki lub uczyli się

sylab

bezsensownych wykazały, że obecność innych powoduje spadek poziomu wykonania równaniu z działaniem w samotności. Nazwano to efektem hamowania społecznego.

Dlaczego obecność innych podnosi poziom pobudzenia i ogólnej mobilizacji: • Wzrost ten jest wyrazem czujności i przygotowania do reakcji na potencjalne działania innych • Pojawiający się inni wzbudzają w jednostce lęk przed oceną • Pojawienie się innych osób przeciąga uwagę, szczególnie wtedy, kiedy jednostka pragnie porównywać swoje wyniki z ich rezultatami Efekt Stroopa Badani mają za zadanie jak najszybciej nazwać kolor, jakim wydrukowane są pokazywane im słowa lub znaki. Jeżeli pokazywany słowo NIEBIESKI wydrukowane jest żółtym tuszem, to identyfikacja żół tego zajmuje wi ę cej czasu ni ż przy ekspozycji wydrukowanych na żółto znaków kontrolnych takich jak +++. Gdy treść słowa odnosi się do niebieskiego, opóźnia to rozpoznanie żółtego koloru, jakim jest ono wydrukowane. Jest to klasyczny efekt Interferencji. Według teorii Zajonca jest to zadanie trudne – obecność innych powinna obniżyć sprawność działania. Z punktu widzenia teorii Barona jest to zadanie łatwe – obecność innych podwyższa sprawności działania. Liczne badania wykazały zgodność z teorią Barona. Istotną rolę odgrywają też różnice indywidualne – obecność innych poprawia funkcjonowanie osób o wysokiej samoocenie i ekstrawertywnych, a pogarsza funkcjonowanie osób z niską samooceną i skłonnościami do neurotyzmu. Próżniactwo społeczne Badanie z robotnikami (Ringelman, 1920) Robotnicy ciągnęli linę z maksymalną siłą, z jaką byli w stanie to robić. Okazało się że w zespołach trzyosobowych wkładali w to zadanie 85% wysiłku (100% to poziom wykonania w pojedynkę). W zespołach ośmioosobowych wkładali oni jedynie 49% wysiłku. Wniosek: im więcej ludzi równocześnie wykonuje jakąś pracę, tym gorszy rezultat uzyskują w porównaniu z tym, co wynikałoby z dodawania ich rezultatów uzyskiwanych indywidualnie. Jest to tak zwany efekt próżniactwa społecznego (efekt Ringelmmana. Efekt ten wynika głównie ze spadku indywidualnej motywacji.

Kolejnym wyjaśnieniem próżniactwa jest model kolektywnego wysiłku (Karau, Williams, 1993). Głosi on, że wielkość motywacji do podejmowania wysiłku przez składający się na kolektyw jednostki zależy od trzech czynników: • Przekonania, że wzrost własnego wysiłku pociąga za sobą wzrost poziomu wykonania całej grupy • Przekonania o instrumentalności poziomu wykonania, czyli o tym, że wzrost poziomu wykonania grupy jest instrumentem powiększenia jej zysków • Przekonanie o wielkości własnych korzyści, w tym oczekiwanie jednostek, że zyski całej grupy przekładają się na ich własne zyski U podłoża modelu leży założenie, że jednostki dążą do maksymalizacji własnych zysków. Efekt kompensacji społecznej – odwrócony efekt próżniactwa; występuje gdy podczas działania razem z innymi samo osiągane wyższe wyniki niż w pojedynkę. Efekt ten występuje, gdy działająca razem grupa jest spójna, ale członkowie spodziewają się po partnerach niskiego poziomu wykonania. Burza mózgów – procedura generowania pomysłów razem z innymi, zalecana jest jako technika nasilające twórczość Badani szukali nowych zastosowań dla cegły albo przewidywali, co by było, gdyby ludzie mieli dwa dodatkowe kciuki. Liczne badania wskazują jednak na niską skuteczność burzy mózgów, a wręcz dowodzą, że grupy tworzą mniej pomysłów niż poszczególne osoby działające w pojedynkę. Dzieje się tak przez czynniki, które w normalnej sytuacji grupowej hamują produktywność jednostek. Może to być między innymi lęk przed cudzą oceną własnych pomysłów oraz spadek indywidualnej motywacji przy nieidentyfikowalnym wkładzie jednostki we wspólny wynik. Ponadto różni członkowie grupy nie mogę mówić równocześnie, a oczekiwanie na swoją kolej sprzyja zapominaniu lub odrzuceniu własnych pomysłów. Wysłuchiwanie cudzych pomysłów może hamować tworzeniu własnych, ponieważ ciężko pogodzić obie rzeczy na raz. Efekt następnego w kolejce - spadek uwagi przekładanej do cudzej wypowiedzi i gorsze zapamiętywanie treści przez osoby, które same bezpośrednio po niej mają się wypowiadać

Dlaczego przekonanie o skuteczności burzy mózgów jest tak powszechne?

- Sami uczestnicy takich sesji ulegają złudzeniu wzrostu produktywności - Grupowe doświadczenia przeżyć są dla ludzi cenniejsze i subiektywnie bardziej znaczące od wielu doświadczeń indywidualnych Podsumowując efekt próżniactwa społecznego jest rodzajem choroby społecznej. Aby jej uniknąć należy tak zorganizować sytuację, aby można było zidentyfikowa ć indywidualny wkład każdej z działających osób. Można również nasilić identyfikację jednostki z grupą przez zwiększenie ważności wykonywanych zadań i przekonania ludzi oni powtarzalności wkładu albo przez podwyższenie atrakcyjności grupy dla jednostki. Decyzje grupowe ryzykowne przesunięcie - grupy podejmują decyzje bardziej ryzykowne od pojedynczych osób Badanie - polaryzacja grupowa Uczestnicy mieli podejmować decyzje za bohaterów przedstawionych im historii. Dylematy były dobierane tak, aby skłaniały do ostrożności (czy celem szybkiego wzbogacenia się bohater miał sprzedać swoją polisę ubezpieczeniową na życie, a pieniędzmi zagrać na giełdzie) lub do ryzyka (czy celem zrobienia kariery literackiej bohater miałby porzuci dotychczasową pracę zarobkową i żyjąc z oszczędności, poświęcić się pisaniu przyszłego bestsellera). Okazało się że badani, którzy słuchali cudzych argumentów, podejmowali decyzje bardziej krańcowe – ostrożniejsze przy dylematach skłaniających do ostrożności, bardziej ryzykowne przy dylematach zachęcających do ryzyka. Zjawisko polaryzacji grupowej - polega na zajmowaniu przez grupę stanowiska bardziej skrajnego od stanowiska jednostek co przejawia się na trzy sposoby:

- Grupy podejmują bardziej krańcowe decyzja niż ich indywidualnie członkowie w samotności

- Poglądy indywidualnych członków grupy stają się bardziej krańcowe po dyskusji z innymi

- Rywalizacja grupowa jest silniejsza niż rywalizacja indywidualną (zjawisko nieciągłości grupowej)

Koncepcja argumentacji perswazyjnej - upatruje powody polaryzacji w uzyskiwaniu przez jednostki od innych stałego wsparcia dla poglądu początkowego i nowych, przekonujących argumentów na jego rzecz (za i przeciw) Koncepcja porównań społecznych - upatruje powody polaryzacji w porównaniach, jakich między sobą dokonują członkowie grupy Badanie - koncepcja porównań społecznych (Blascovich, Gindburg, Veach, 1975) Uczestnicy dokonywali 20 rozgrywek pewnej gry losowej, obstawiając wysokość zakładów. Potem następowało 20 kolejnych zakładów w warunkach albo działania samotnego (powtórka fazy pierwszej), albo dyskutowania w grupie i wspólnego formułowania wy...